1
MATEMATIKA
08
MATERI D
AN L
ATIHAN SO
AL UJIAN NASIONAL (UN)
TOP LE
VEL - XII SM
A
Set 8
LOGARITMA
A. Review SingkAt MAteRi a. alog b = c – ac = b
syarat numerous a, b > 0, a ≠ 1 b. Sifat-sifat
1. alog xy = alog x + alog y
2. alog x y = alog x – alog y 3. alog xm = m alog x 4. alog b= log loga= log log = 1 log b b a a p p b 5. an m a b m n b log = log 6. alog b . blog c = alog c
7. alog 1 = 0
8. a alog b = b
c. Persamaan
alog f(x) = alog g(x)
2
d. Pertidaksamaan alog f(x) < alog g(x), f(x), g(x) > 0 1. f(x)< g(x) bila a > 1 2. f(x) > g(x) bila 0 < a < 1Contoh Soal
1. Himpunan penyelesaian dari pertidaksamaan log (52x + 25) > x(1 – log 2) + log 2 + log 13 adalah . . . . (Soal SiMAk Ui tahun 2013)
A. {x ∈ R | x < 0 atau x > 2} B. {x ∈ R | 0 < x < 2} C. {x ∈ R | x ≤ 0 atau x > 2} D. {x ∈R | 0 ≤ x < 2} E. {x ∈ R | x > 2} Pembahasan:
log (52x + 25) > x(1 – log 2) + log 2 + log 13 log (52x + 25) > x – xlog 2 + log 26
log (52x + 25) > log 10x – log 2x + log 26
log (52x + 25) > log 5x . 26 maka 52x + 25 > 5x . 26 [5x]2 – 26 . 5x + 25 > 0 (5x – 25)(5x – 1) > 0 pembuat nol x = 2, x = 0 garis bilangan 0 + _ + 2 x Hp = {x | x < 0 atau x > 2, x ∈ R} Jawaban: A
2. Nilai x dengan x > 4 yang memenuhi x− x − x− x− 4 2 4> 4 5
(
)
(
)
adalah . . . . (Soal SiMAkUi tahun 2012)
A. -1 < x < 3 2 B. x > 4
3
C. x > 5 D. x > 3 2 atau x < 1 E. x > 3 4 atau x < -1 Pembahasan: Karena x > 4 maka x – 4 > 0 sehingga x x x x x x x x x x − − ⇒ − − ⇒ − − ⇒ − − − − − − 4 > 4 4 > 4 4 > 5 2 2 8 > 5 2 2 4 5 x 4 x 5 2 2 2(
)
(
)
(
)
(
)
⇒ ⇒ − − ⇒ − 2 3 > 0 2 3 +1 > 0 2 x x x x(
)(
)
akar x = 3 2 atau x = -1 garis bilangan -1 + _ + x 3 2 Hp = x x| < -1atau >x 3 2 Jawaban: D3. Batas nilai x yang memenuhi pertidaksamaan 2log < 1 log 10 2 -3-1 x x ( ) adalah . . . . (Soal SiMAk Ui tahun 2010) A. x > 3 4 17 4 − B. 3 4 17 4 < < 17 4 + 3 4 − x C. 3 2 < 17 4 + 3 4 ≤ x
4
D. 3 2< < 17 4 + 3 4 x E. 3 2 < 17 4 + 3 4 ≤ x Pembahasan: 2log < 1 log 10 2 3-1 x x − ( ) syarat: 1) x > 0 . . . Hp1 2) (2x – 3)-1 > 0 1 2x −3> 0 akar x = 3 2 garis bilangan _ + x 3 2Hp2 = x x| >3 2 3) (2x – 3)-1 ≠ 1 1 2x −3≠1 2x – 3 ≠ 1 x ≠ 2 . . . Hp3 Penyelesaian pertidaksamaan 2log < 1 log 10 log < log 2 3 2log < -2log 2 3 lo 2 3 2 10 -1 -1 x x x x x x − − − ( )
(
)
(
)
gg < -log 2x(
x −3)
5
log < log 2 3 < 1 2 3 1 2 3< 0 2 3 1 2 3 < 0 -1 2 x x x x x x x x x − − − − − − −(
)
x1,2 =3 – 9 + 8 4 =3 – 17 4akar pembilang (Rumus ABC)
x1= 3 17 x2 4 , = 3 + 17 4 − akar penyebut x = 3 2 garis bilangan – + – + x 3 2 3 17 4 − 3+ 17 4 Hp3 = x<3 17 x 4 3 2< < 3 + 17 4 − ∪ maka Hptotal Hptotal = Hp1 ∩ Hp2 ∩ Hp3 0 2 3 4 17 4 − 32 3 4+ 17 4 Hptotal = x|3 x 2< < 17 4 + 3 4 Jawaban: D
4. Jika p dan memenuhi persamaan 3log (4(3x) – 7) = -1 + 3log (9x + 6), maka nilai p + q = . . . .
(Soal SiMAk Ui tahun 2009)
A. -6 B. -3 C. 3
6
D. 6 E. 12 Pembahasan: 3log (4(3x) – 7) = -1 + 3log (9x + 6) ⇒ − ⇒ − 3 3 3 2 3 3 log 4 3 7 = log1 3+ log 3 + 6 log 4 3 7 = log x x x( )
(
)
( )
( )
(
)
33 + 6 3 4 3 7 = 3 + 6 3 3 12 3 + 27 = 0 3 9 3 3 = 2 2 2 x x x x x x x( )
( )
( )
( )
( )
(
)(
)
⇒ − ⇒ − ⇒ − − 00 3 = 9 atau 3 = 3 = 2 atau = 1 = 2 atau = 1 maka + = 3 1 2 ⇒ ⇒ ⇒ x x x x p q p q ⇒ − ⇒ − 3 3 3 2 3 3 log 4 3 7 = log1 3+ log 3 + 6 log 4 3 7 = log x x x( )
(
)
( )
( )
(
)
33 + 6 3 4 3 7 = 3 + 6 3 3 12 3 + 27 = 0 3 9 3 3 = 2 2 2 x x x x x x x( )
( )
( )
( )
( )
(
)(
)
⇒ − ⇒ − ⇒ − − 00 3 = 9 atau 3 = 3 = 2 atau = 1 = 2 atau = 1 maka + = 3 1 2 ⇒ ⇒ ⇒ x x x x p q p q Jawaban: C5. Himpunan penyelesaian |log(x – 1)| < 1 adalah . . . . (Soal SiMAk Ui tahun 2009) A. {x | 11 < x < 110} B. {x | -11 < x < 110} C. {x | -9 < x < 110} D. x| -11 x 10< <11 E. x|11 x 10< <11 Pembahasan: |log(x – 1)| < 1 • syarat x – 1 > 0 x > 1 . . . Hp1 • |log(x – 1)| < 1 -1 < log(x – 1) < 1
7
log 1 10< log 1 < log10 1 10< 1<10 11 10< <11 ... Hp2 x x x − −(
)
• Hptotal = Hp1 ∩ Hp2 1 11 x 11 10 Hptotal = x|11 x x 10< <11, ∈R Jawaban: e6. Nilai x yang memenuhi 93log 2 +1( x )+ 42log +3(x )= 85adalah . . . . A. -5 dan 3 B. 2 dan 3 C. 3 dan 5 D. 3 E. 5 Pembahasan: 3 + 2 = 85 3 + 2 = 85 2 +1 2 log 2 +1 2 log +3 log 2x+1 log +3 3 2 3 2 2 2 x x x x ( ) ( ) ( ) ( )
((
) (
2)
2 2 2 2 2 + + 3 = 85 4 + 4 +1+ + 6 + 9 = 85 5 +10 75 = 0 + 2 15 = 0 + 5 x x x x x x x x x x − −((
)(
x)
x x − 3 = 0 = -5 atau = 3 1 2 test 2x + 1 x + 3 x1 = -5 -9 x -2 x bukan solusi x2 = 3 7 6 solusi solusinya x = 3 Jawaban: D8
7. xlog xy . ylog xy + xlog (x – y) . ylog (x – y) = 0 x > y > 0, x, y ≠ 1, nilai x + y adalah . . . . A. 3 + 2 B. 7 C. 5 D. 2 + 3 E. 1+ 5 Pembahasan:
xlog xy . ylog xy + xlog (x – y) . ylog (x – y) = 0
log log log log + log y log log log = 0 log 2+ lo xy x xy y x x x y y xy ×
(
−)
×(
−)
[
]
gg(
x y−)
2 = 0log xy = 0 dan log (x – y) = 0
xy = 1 x – y = 1 . . . (2) y x = 1& (1) (1) substitusi ke (2) x x x x a b c x b b a a x − ⇒ − ⇒ − ⇒ 1= 1 + 1= 0 = 1, = 1, = -1 =- – 4 c 2 = -1– 5 2 =-1+ 5 2 2 1,2 2 xx > 0
{
}
9
y x y y x y x y = 1 = 1 -1+ 5 2 = 2 5 1 5 +1 5 +1 = 5 +1 2 maka + = 5 1 2 + 5 +1 2 + = 5 ⇒ ⇒ − × − Jawaban: C8. Un menyatakan suku ke-n dari suatu barisan. Jika log =log45 + log15 log25
log125 +
1
1+ log5 + log 5+ log5
5 2 1
Un − n− n−
log =log45 + log15 log25
log125 +
1
1+ log5 + log 5+ log5
5 2 1 Un − n− n− , maka rumus U n adalah . . . . A. 0,3 × 10n B. 27 × 10n C. 10 × 3n D. 270 10n E. 9 × 10n Pembahasan:
log =log45 + log15 log25
log125 +
1
1+ log5 + log 5+ log5 =log 5 2 -1 Un − n− n 227 3 + log10 log10 log10 log5 + log5 =1 3log27 + 1 log2 + 1 -1 -1 n n n n − − −
(
)
((
)
(
)
log5 = log3 + n 1 log10 = log3 10 -1 − × n →→ × × Un n n = 3 10 = 0,3 10 -1 Jawaban: A10
9. Harga x yang memenuhi persamaan 3 + 2 2 3 2 2 =3
2 x x − − adalah . . . . A. 3-2 2log2 B. 3-2 2log3 C. 1+ 2log2 D. 2log 1+ 2
(
)
E. 3log2 Pembahasan: 3 + 2 2 3 2 2 =3 2 2 +1 2 1 =3 2 2 +1 1 2 + x x x x x − − − − − 11 =3 2 misal 2 +1 = 1=3 2 2 2 = 3 2 3 2 = 0 2 +1 2 2 (
)
x x y y y y y y y y y − − − − − 22 = 0 = -1 2 atau = 2 2 +1 = -1 2 2 +1 = 2(
)
y y x x 3 + 2 2 3 2 2 =3 2 2 +1 2 1 =3 2 2 +1 1 2 + x x x x x − − − − − 11 = 3 2 misal 2 +1 = 1=3 2 2 2 = 3 2 3 2 = 0 2 +1 2 2 (
)
x x y y y y y y y y y − − − − − 22 = 0 = -1 2 atau = 2 2 +1 = -1 2 2 +1 = 2(
)
y y x xpilihan pertama tidak mungkin karena 2 +1 > 0x maka 2 +1 = 2 log 2 +1 = log2 = log2 2+1 2+1 2+1 x x x Jawaban: C
11
10. Bila log 2 = a, log 3 = b, dan 2x+1 = 32-3x, maka nilai x + 1 adalah . . . .A. 5 3 + a a b B. 5 3 a a b− C. 5 + 3 b a b D. 5 3 b a− b E. 3 + 5 a b a Pembahasan: 2x+1 = 32-3x ⇒ ⇒ − ⇒ − ⇒ log2 = log3 +1 log2 = 2 3 log3 +1 = 2 3 + 3 +1 2-3 x x x x x a x b ax
(
)
(
)
(
) (
)
bbx b a x a b b a x b a a b x b a a b a b a b x = 2 + 3 = 2 =2 + 3 +1=2 + 3 + + 3 + 3 +1 − ⇒ − ⇒ − ⇒ − ⇒(
)
== 5 + 3 b a b ⇒ ⇒ − ⇒ − ⇒ log2 = log3 +1 log2 = 2 3 log3 +1 = 2 3 + 3 +1 2-3 x x x x x a x b ax(
)
(
)
(
) (
)
bbx b a x a b b a x b a a b x b a a b a b a b x = 2 + 3 = 2 =2 + 3 +1=2 + 3 + + 3 + 3 +1 − ⇒ − ⇒ − ⇒ − ⇒(
)
== 5 + 3 b a b Jawaban: CSoal Latihan
1. Diketahui 2log 2log 3log x = 2log 3log 2log y = 0, maka x + y adalah . . . . A. 8
B. 9 C. 16 D. 17 E. 18
12
2. Bila x, log3, dan log4 adalah tiga sisi dari segitiga siku-siku, nilai x yang mungkin adalah . . . .
A. log4 dan log12 B. log4
3 dan log12
C. log4 3 saja
D. log12 saja
E. tidak ada yang memenuhi 3. Apabila x memenuhi 2 2log8
log2 log2= 3
x
x − , maka nilai dari 1 + x + x
2 + x3 + x4 + ... adalah . . . . A. 1 2 B. 1 C. 2 D. 4 E. 8
4. Perhatikan xy = 10a, yz = 10b, xz = 10c. Nilai dari log x + log y + log z adalah . . . . A. abc B. abc 2 C. a + b + c D. 2a + 2b + 2c E. a b c+ + 2 5. Diketahui persamaan 2x – 3log y = 7 2y + 3log x = 9
maka nilai x + y adalah . . . . A. 3
B. 4 C. 5 D. 6 E. 8