v i r
a
K yai nis ayapersembakankepada
s ir K s u s e Y n a h u
T tu sdan Bunda Maira yang telah mencurahkan rahmat ,berkat , h
i s a
k , dandoayangmeilmpahuntuks aya.
g n a y n e d e l K a h t e ir a M u b I n a d n i e K . B s e n a h o Y k a p a
B telah mendoakan ,
v T O
M O
n
a
a
b
o
c
r
e
P
-
p
e
r
c
o
b
a
a
n
y
a
n
g
k
a
m
u
a
l
a
m
ii
a
l
a
h
p
e
r
c
o
b
a
a
n
-
p
e
r
c
o
b
a
a
n
b
i
a
s
a
,
h
a
ll
A
b
a
b
e
S
.
a
i
s
u
n
a
m
n
a
t
a
u
k
e
k
i
h
i
b
e
l
e
m
k
a
d
it
g
n
a
y
n
a
d
a
it
e
s
k
a
r
e
n
a
ti
u
i
a
it
d
a
k
a
k
a
n
m
e
m
b
i
a
r
k
a
n
k
a
m
u
d
i
c
o
b
a
i
m
e
l
a
m
p
a
u
i
k
e
k
u
a
t
a
n
i
a
b
o
c
i
d
u
m
a
k
u
t
k
a
w
a
d
a
p
n
a
D
.
u
m
I
a
a
k
a
n
m
e
m
b
e
ir
k
a
n
k
e
p
a
d
a
m
u
j
a
l
a
n
k
e
l
u
a
r
,
.
a
y
n
g
n
u
g
g
n
a
n
e
m
t
a
p
a
d
u
m
a
k
a
g
g
n
i
h
e
s
s
u
t
n
ir
o
K
1
(
1
0
:
1
3
)
h
k
i
n
a
g
n
e
d
i
l
a
w
a
i
d
u
t
a
u
s
e
s
a
l
a
g
e
S
l
a
s
,
d
e
n
g
a
n
c
i
n
t
a
d
e
n
g
a
n
t
a
n
g
g
u
n
g
a
k
a
m
,
b
a
w
a
j
p
r
o
s
e
s
m
e
n
u
j
u
h
a
s
i
l
a
k
a
n
m
e
n
j
a
d
i
l
e
b
i
h
b
e
r
a
tr
i
u
n
t
u
k
.
i v
k a d it i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n a h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S
g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e
m telahdisebutkandalamkuitpandan
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d
r e b o t k O 4 2 , a tr a k a y g o
Y 2012
s il u n e P
i x .
7 Ma sSidiq ,karyawan PBSIDyang t elah membe irkan pelayanan kepadapenuil sdengan saba rdans enyum.
.
8 Ibu Hyasinta Kesa iHayon selaku Kepala Sekolah SD Inpre sRtiaebang yang telah .
n a it il e n e p n a k a n a s k a l e m k u t n u s il u n e p a d a p e k n i z i n a k ir e b m e m .
9 IbuYoseifnaJawaLeinselakugurumatapelajaranBahasaI ndonesiakela sVSDI npre s m
e s e k n a k ir e b m e m n a d a m ir e n e m h a l e t g n a y g n a b e a ti
R patan dan membantu penuil s
. n a it il e n e p n a k u k a l e m m a l a d . 0
1 SiswaSDI npre sRtiaebangyangt elahmembantupenu il sdalampengambliandata. .
1
1 Bapak Yohane sB .Kein dan Ibu Mairetha Kleden tercinta yang selalu membeirkan l
ii r e t a m n a g n u k u d a tr e s a o d , t a g n a m e s , a t n i
c dans pritiua luntukmemenu iharapanku. .
2
1 A -dik adikku , Maira Nataila K . Kein dan Romanu s S . Lekan Kein yang selalu r a l e g n a k t a p a d n e m k u t n u s il u n e p t a g n a m e s n a k ir e b m e m n a d g n o r o d n e m , n a k a o d n e m
. a n a jr a s . 3
1 Irvan Kelen kekasihku yang dengan seitamembeirkan semanga tdan dorongan kepada .i
n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m a r e g e s k u t n u s il u n e p . 4
1 AdeVat ,Tino , tIa ,OaKein ,Reny ,Delon ,Gio ,Mardi ,Mety,I n ,Pipoz ,Yop idan Okto .i
n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m m a l a d r u b i g n e m u l a l e s g n a y . 5
1 Kak Ony ,Kak Ongen ,Kak Fogan ,Frigi ,Memy ,Icha ,Elen ,Melan ,Ayu ,F ird ,Abang .i
s p ir k s n a k i a s e l e y n e m k u t n u t a g n a m e s n a k ir e b m e m u l a l e s , n a m s o R , o tI , a g g n a L . 6
1 Saudara-Saudairku I KMASYogyakatra :KakI bnu ,Kak Udin ,KakArfi ,Zulkfiil ,Ozli , z
i R , a k E , u jr o B , ir P , a k I , d a s r A , n i s A , n a c A , a f u F , a d ri F , y d b
A ky ,Salman ,Fti ir ,Nona
r e p u t a s n a k s il u n e m s il u n e p t a p a d k a d it g n a y a y n n i a l g n a y n a d y n A , y lr e S , a d o
T -satu ,
.i n i a m a l e s a y n n a a m a s r e b e k n a d n a g n u k u d s a t a h i s a k a m ir e t . 7
1 Dika ,Yen idanAitksahabatt erbaikkuyangselaluadauntukmembeirkansemanga tdan s
u r e
ii x
n a m e t n a d s ir A , s a m i D , a k I , a s i u L , n a n i
K -teman yang l ainnya, t eirmakas iata ssemua .
a y n n a a m a s r e b e k n a d n a g n u k u d . 9
1 Saudara-saudar iGamalfora :Kak Viktor ,Kak Yono ,Kak Jef ir ,Kak Bule ,Kak Eros , , it E , a k it r a S , a d I , a d n E , z a x e T , d ir fl E , r e f o N , g n o c o P , r e t n o J , o p i D , n a i T k a K , o t n a N k a K
a w s i s a h a m a g r a u l e k a u m e s n a d k ir E , a i
R Flore sTimu ryang itdak bisa saya sebutkan r
e p u t a
s -satu,t eirmakas iata sdukungandankebersamaannya. .
0
2 Teman-temanko sP irnggodan i10:I ra ,Ratna ,Novi ,Vera ,Vina,I ntan ,AdeAsir ,Sanit , n
a m e t n a d a ti s n o
C -teman ko sKedaton Asir :Kak Anda ,Kak Tia ,Wulan ,Memy ,Sela , M
s o k a g a j n e p a tr e s a y n n i a l g n a y n a d a ti S , a r e
V a sSugeng,t eirmakasihata sdukungan .i
n i a m a l e s n a a m a s r e b e k n a d . 1
2 Semuapihakyangt erilba tdenganpenuil sdan itdaks empa tpenuilss ebuts atuper-satu. , u ti a n e r a k h e l O . a n r u p m e s i r a d h u a j h i s a m i n i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
t a g n a s n a r a s n a d k it ir
k penuil sharapkan .Akrinyapenuil sberharap semogask irpsii n idapa t k
i a b e s n a g n e d n a k t a a f n a m i
d -baiknya.
s il u n e
P
ii i x
I S I R A T F A D
n a m a l a H L
U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... i ii N
A H A B M E S R E P N A M A L A
H ... i v O
T O
M ... v A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v i I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E
L ... v ii
K A R T S B
A ... v iii
T C A R T S B
A ... i x R
A T N A G N E P A T A
K ... x I
S I R A T F A
D ... x iii L
E B A T R A T F A
D ... x v R
A T F A
D LAMPIRAN ... x vi N
A U L U H A D N E P I B A
B ... . 1 .
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B RumusanMasalah. ... 6 .
C TujuanPeneilitan ... 6 .
D Manfaa tPeneilitan. ... 7 .
E RumusanVa irabe ldanBatasanI stliah. ... 8 .
F SistemaitkaPenyaijan. ... 9 I
R O E T N A S A D N A L I I B A
B ... 1 1 .
A PeneilitanyangRelevan. ... 11 .
B LandasanTeo ir. ... 41 .
1 Kedwibahasawan ... 1 4
.
2 AilhKode ... 51 .
3 Campu rKode ... 61 .
4 PengeritanI nterferensi. ... . 81 .
v i x .
7 Bidang-bidangI ntefrerens i... 12 .
8 TataranMorfolog iBahasaI ndonesia. ... 2 3 .
9 Prose sMorfologis. ... 42 .
0
1 Naras i... 35 ....
N A I T I L E N E P I G O L O D O T E M I I I B A
B ... . 93 .
A Jeni sPeneilitan ... 93 .
B Populas idanSampel. ... 0.. 4 .
C PenyusunanI nsrtumenPeneilitan. ... 4 0 .
D VaildasiI nsrtumen. ... 4 2 .
E TeknikPengumpulanData. ... 54 .
F TeknikAnailsi sData ... 54 N
A S A H A B M E P N A D N A I T I L E N E P L I S A H V I B A
B ... 4 7
.
A Desk irps iData. ... . 74 .
1 PembeiranKodedanKatruDatapadaJ enis-jeni s s
i g o l o fr o M i s n e r e f r e t n
I ... 4 8 .
2 MembandingkanTingka tKeseirnganI ntefrerens i a r a t n a g n a b e a ti R t o l o h a m a L a s a h a B s i g o l o f r o M
i k a L a w s i
S -lak idanSiswaPerempuan ... 94 .
B Hasi lPeneilitan .
1 PenggunaanPre ifk s... 5 1 .
2 PenggunaanSu ifks. ... 5 1 .
C Pembahasan .
1 PenggunaanJ enis-jeni sInterferens iMorfologis ... 5 2 .
2 MenghtiungHasliJ umlahI nterferens iMo frologi s a i s e n o d n I a s a h a B n a i a k a m e P m a l a d t o l o h a m a L a s a h a B
s e r p n I D S V s a l e K a w s i S i s a r a N n a g n a r a K a d a p
s i g o l o f r o M s e s o r P n a k r a s a d r e B g n a b e a ti
R ... 59 P
U T U N E P V B A
B ... 6 3 .
A Kesimpulan. ... 36 .
B Impilkas i... 46 .
C Sasaran. ... . 46 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . A K A T S U P R A T F A
D ... 56 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. N A R I P M A
v x
L E B A T R A T F A D
n a m a l a H 1
l e b a
T Prose sMo frologi sBahasaI ndonesiadanBahasaLamaholot ... 33 l
e b a
T 2 JumlahSiswadanDataSiswaKela sV ,SDI npre sRtiaebang. ... 64 3
l e b a
T Tingka tKeseirnganI ntefrerens iMorfologi sBahasaLamaholot
RtiaebangantaraSiswaLaki-lak idanSiswaPerempuan ... . 74 4
l e b a
T Tingka tKeseirnganI ntefrerens iMorfologi sBahasaLamaholot
SiswaLaki-lak iSD IRtiaebang ... . 35 5
l e b a
T Tingka tKeseirnganI ntefrerens iMorfologi sBahasaLamaholot
SiswaPeremuanSD IRtiaebang. ... . 35 6
l e b a
T UrutanFrekuens iPemunculan I ntefrerens iMo frologi s
i v x
n a m a l a H 1
n a ri p m a
L Tabe l... . 86 2
n a ri p m a
L DataI nterferens iMo frologi syangd tiemukapada
KaranganNaras iSisiwaKelas VSDI npre sRtiaebang... . 17 3
n a ri p m a
L PembagianJ enisI ntefrerens iMorfologi sBahasa
Lamahalo tdalamPemakaianBahasaI ndonesiaSiswa
Kela sV ,SDI npre sRtiaebang. ... . 27 4
n a ri p m a
L Tuga sMengarangSiswaKela sVSDI npre sRtiaebang. .... 37 5
n a ri p m a
L Hasi lKaranganSiswaKela sVSDI npre sRtiaebang ... . 47 6
n a ri p m a
L PetaBahasad iFlore sTimur. ... 1 14 7
n a ri p m a
L SuratI zinPeneilitan. ... . 51 1 8
n a ri p m a
.
2 Dalam peneilitan in ipenelti imemiilh bahasa Lamaholo tkarena bahasa in i
n a it il e n e p h a r e a d i d a w s i s i g a b a m a tr e p a s a h a b r a s e b n a i g a b e s n a k a p u r e m
o h a m a L a s a h a b a g g n i h e
s lo tmenjad ibahasas ehair-har imereka.
.
3 Penelti imengambi lpopulas isiswa kela sV SDInpres Rtiaebang karena pada
n a k p a k g n u g n e m i s n e t e p m o k r a d n a t s n a g n e d s il u n e m k e p s a a d a s u b a li s
k u t n e b m a l a d s il u tr e t a r a c e s n a m a l a g n e p n a d , i s a m r o f n i , n a a s a r e p , n a ri k i p
a r a
k ngan sehingga dapa t melaith keteramplian berbahasa siswa dalam
. n a g n a r a k u t a u s m a l a d e k a w it s ir e p u t a u s il a b m e k n a k a ti r e c n e m
.
4 SD Inpre sRtiaebang belrokas id iKelurahan Rtiaebang yang sanga tkenta l
a w s i s t a a s a d a p a g g n i h e s t o l o h a m a L a s a h a b n a a n u g g n e p n a g n e
d d isekolah
i m a l a g n e m n a n i k g n u m e k a d a a k a m a i s e n o d n I a s a h a b n a k a n u g g n e m t u t n u ti d
.i s n e r e f r e t n i
.
B RumusanMasalah
a y n h a l a s a m n a s u m u r a k a m s a t a i d n a k a k u m e k i d g n a y g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e B
.t u k ir e b i a g a b e s
.
1 Apa sajakah jenis-jeni s interferens i mo frologis bahasa Lamaholo t dalam
a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e
p berdasarkan prose smorfologi spada karangan
i R I D S V s a l e k a w s i s i s a r a
n taebang,t ahunajaran2010/2011 ?
.
2 Seberapa itngka tkeseirngan t ejradii nterferens imorfologis bahasaLamaholot
a s a h a b n a i a k a m e p m a l a
d Indonesiapadakarangannaras iantaras iswal aki-lak i
.
C TujuanPeneilitan
Berdasarkan rumusan masalah tersebut ,maka tujuan peneilitan in idriumuskan
: t u k ir e b i a g a b e s
.
1 Mendesk irpsikan j enis-jenis i nterferens imorfologis bahasa Lamaholo tdalam
a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e
p berdasarkan prose smorfologis dalam karangan
i R I D S V s a l e k a w s i s i s a r a
n taebang,t ahunajaran2010/2011.
.
2 Mendesk irpsikan itngka tkese irnganinterferens imorfologis bahasaLamaholot
s e s o r p n a k r a s a d r e b l u c n u m g n a
y morfolog idalampemakaianbahasaI ndonesia
i k a l a w s i s a r a t n a i s a r a n n a g n a r a k a d a
p -lak idanperempuan.
.
D Manfaa tPeneil itan
i s n e r e f r e t n i n a it il e n e
P morfologis bahasaLamaholo tdiharapkandapa tbermanfaa t
. k a h i p a p a r e b e b i g a b
.
1 SD IRtiaebang
h a l o k e
S dapa tmengetahui seberapa banyak interferens imorfologis bahasa
, g n a b e a ti R I D S V s a l e k a w s i s a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d g n a b e a ti R
.s il u t a s a h a b m a l a d a y n s u s u h k
.
2 GuruMataPelajaranBahasaI ndonesia
n a g n a r u k e k i u h a t e g n e m t a p a d u r u
G siswa dalam ha l menggunak an kata
r e
b imbuhandalambahasaI ndonesia ,khususnyabahasat uil .s
.
a w s i s a h a m u t n a b m e m n a d n a a c a b n a h a b h a b m a n e m t a p a d i n i n a it il e n e p l i s a H
. k it s u g n il o i s o s s u s a k i d u t s n a k h u t u b m e m g n a y n i a l
.
E RumusanVariabe ldanBatasanI stliah
.
1 RumusanVariabe l
n a k a g n a y n a u j u t n a d n a k t u b e s i d g n a y h a l a s a m n a s u m u r n a g n e d i a u s e S
i g o l o fr o m i s n e r e fr e t n i i n i n a it il e n e p m a l a d i ti l e ti d g n a y l e b a ir a v , i a p a c i
d s bahasa
a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d t o l o h a m a
L padakarangan naras isiswa ,kela s
g n a b e a ti R s e r p n I D S ,
V berdasarkanprose smorfologi .s
.
2 BatasanI stliah
h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d a y n n a it r e g n e p i s a t a b i d u lr e p g n a y k o k o p h a li t s I
h a li t s
i -istliahs ebaga ibeirku .t
.
1 Interferens iadalah penyimpangan-penyimpangandar inorm -anormasalahsatu
i r a d t a b i k a i a g a b e s n a w a s a h a b i w d a r a p n a r u t u t m a l a d i d a jr e t g n a y a s a h a b
i r a d t a b i k a i a g a b e s u ti a y , a s a h a b u t a s i r a d h i b e l a d a p a k e r e m n a l a n e g n e p
.) 6 6 : 7 0 0 2 , a y h a y f a y S n a d a d n il s A i u l a l e m h c i e r n i e W ( a s a h a b k a t n o k
.
2 Morfolog i ialah bagian dar i limu bahasa yang membicarakan atau yang
ir a j a l e p m e
m seluk-beluk srtuktu rkata yang mengalami perubahan-perubahan
o g p a d a h r e t a t a k r u t k u rt
s longandanatr ikata( Ramlan ,1979 :2 .)
.
3 Prose smorfologi sialah prose spembentukan kata-kata dar ibentuk lain yang
.
4 Interferens imorfolog iialah penyimpangana dalam pembentukan kata suatu
s k if a p a r e y n e m n a g n e d a s a h a
b -aifk s bahasa lain (Weinreich melalu i dan
.) 9 : 5 9 9 1 . a j a j d i w it a ji r a H
.
5 Naras imerupakan suatu bentuk wacana yang berusaha mengisahkan suatu
h a l o e s k a p m a t a g g n i h e s a w it s ir e p u a t a n a i d a j e
k -olah pembaca meilha tatau
5 3 1 : 7 0 0 2 , f a r e K ( u ti a w it s ir e p i ri d n e s i m a l a g n e
m – 136 )
.
6 Biilnguailsme adalah penggunaan dua bahasa oleh seorang penutu rdalam
a r o n a g n e d a y n n a l u a g r e
p ng l ain secaraberganitan( Chae rdan Agusitna ,2004 :
. ) 0 2 1
.
7 Bahasape tramaataubahasai bu adalahbahasayangpetramadikuasa imanusia
t a k a r a y s a m a t o g g n a a m a s e s n a g n e d i s k a r e t n i i u l a l e m a y n p u d i h l a w a k a j e s
d ir K ( a y n t a k e d a g r a u l e k n a g n e d a m a t u r e t , a y n a s a h a
b alaksana ,2008 :26 .)
.
8 Campu rkodeadalah stiuasi b liamanaseseorang mencampu rduabahasa atau
g n a y a s a h a b r e b i s a u ti s m a l a d u t a u s e s a d a a p n a t a s a h a b k a d n it u t a u s m a l a d h i b e l
.) 1 3 : 4 8 9 1 , n a b a b a N ( u ti a s a h a b a u d n a r u p m a c n e p t u t n u n e m
9 .Ailhkodeadalahpeirsitwapengganitanbahasaataur agambahasaolehseorang
b a b e s a y n a d a a n e r a k r u t u n e
p -sebabt e trentudandliakukandengans ada r(Chae r
.) 0 2 1 : 4 0 0 2 , a n it s u g A n a d
.
F Stiema itkaPenya ijan
h ) a m il ( 5 i d a j n e m n a k r a b a ji d a y n n a ij a y n e p a k it a m e t s i
S al , yatiu (1 )
n a d n a it il e n e p l i s a h ) 4 ( , n a it il e n e p i g o l o d o t e m ) 3 ( ,i r o e t n a s a d n a l ) 2 ( , n a u l u h a d n e p
g n a y n a u l u h a d n e p n a i a r u n a k a k u m e g n e m I b a B , N A U L U H A D N E P I B A B
s u m u r ) 2 ( , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l ) 1 ( u ti a y , l a h ) m a n e ( 6 i r a d i ri d r e
t an masalah ,
) 5 ( , n a it il e n e p t a a f n a m ) 4 ( , n a it il e n e p n a u j u t ) 3
( rumusan vairabe ldan batasan
I I b a B , I R O E T N A S A D N A L I I B A B . n a ij a y n e p a k it a m e t s i s ) 6 ( n a d , h a li t s i
ir o e t n a k a k u m e g n e
p -teor iyangberkatian denganpeneilitan .Secaragair sbesari s i
i d r e t I I b a
B r idar i(1 )peneilitan yang relevan, nd a (2 )landasan teo ir .Landasan
il i b g n a t n e t i s ir e b i r o e
t ngual ,campu rkode, ailh kode ,bahasadaerah /bahasai bu ,
a d i b , i s n e r e f r e t n
i n - g bidangi nterferensi ,prose smorfologisdannaras.i
N E P I G O L O D O T E M I I I B A
B ELITIAN, Bab II Imemua t5 (ilma )hal ,
n e m u rt s n i ) 3 ( , n a it il e n e p l e p m a s n a d i s a l u p o p ) 2 ( , n a it il e n e p s i n e j ) 1 ( u ti a y
V I B A B . a t a d s i s il a n a k i n k e t ) 5 ( n a d , a t a d n a l u p m u g n e p k i n k e t ) 4 ( , n a it il e n e p
, l a h ) t a p m e ( 4 t a u m e m V I b a B , N A S A H A B M E P N A D N A I T I L E N E P L I S A H
1 ( u ti a
y )desk irps idata ,(2) hasi lpeneilitan ,dan (3 ) pembahasan .BAB V
, i s a k il p m i ) 2 ( , n a l u p m i s e k ) 1 ( u ti a y , l a h ) a g it ( 3 s a h a b m e m V b a B , P U T U N E P
.
a Interferens iFonologi
. a s a h a b u t a u s i y n u b l a h m a l a d t a p a d r e t i g o l o n o f i s n e r e f r e t n I
n a h a l a s e
K -kesalahan dalam bidang fonolog i itdak begtiu jela s karena
a s a h a b i g o l o n o f i s n e r e f r e t n I . s il u tr e t a s a h a b a d a p s u k o f h i b e l n a k a y n a b e k
m a n e p a y n l a s i m , a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d a w a
J bahan/ y/ dit engah
a t a
k biasasehinggamenjadibiyasa.
.
b Interferens iMorfologi
u t a u s a t a k n a k u t n e b m e p m a l a d n a g n a p m i y n e p h a l a i i g o l o f r o m i s n e r e f r e t n I
s k if a p a r e y n e m n a g n e d a s a h a
b -aifk sbahasa lain (Weinreich melalu iHastut i
n a
d Harjiaitwidjaja . 1995 : 9 .)Interferens i morfolog i tejrad i dalam
a t a k n a d ) n a h u b m i( s k if a p a r e y n e m n a g n e d a s a h a b u t a u s a t a k n a k u t n e b m e p
a s a h a b i g o l o fr o m i s n e r e f r e t n i h o t n o C . n i a l a s a h a b ) i s a k il p u d e r ( g n a l u
. a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d e k t o l o h a m a L
) 1
( Ayah membawa karung tiu dengan b l aeĕb (seharusnya Ayah
) l u k i m e m n a g n e d u ti g n u r a k a w a b m e m
a t a
K pikulapabliamendapa ta ifk smeN- seharusnyamenjad imemikul.
.
c Interferens iSintaksis
u t a u s m a l a d t a m il a k r u t k u rt s n a a n u g g n e p a d a p i d a jr e t s i s k a t n i s i s n e r e f r e t n I
i s n e r e fr e t n i h o t n o C . a s a h a
b bahasaSundadalampemakaianbahasaI ndonesia.
) 2
( Kadang saya be tremu dengan temanna ayah .(seharusnya Kadang
n a g n e d u m e tr e b a y a
s temanayah)
a t a
K temanna dalam kailma td iata smendapa tpengaruh dar ibahasa Sunda
n a ri h k a n a h a b m a t t a p a d n e m n a g n e
n a ri h k
a –nya tiu sudah menunjuk kepada ayah .Jad i itdak pelru dtiambah
n a ri h k
a –nyakarenas udahadakataayah(Gu tlom ,2007 :18-1 9 .)
.
d Interferens iLeksikal
n a d ) n o k i s k e l( a t a k a s o k n a h il i m e p m a l a d i d a jr e t t a p a d l a k i s k e l i s n e r e f r e t n I
a s a h a b m a l a d e k a d n u S a s a h a b i r a d a y n l a s i m , )l a k i s k e l( a t a k a n k a m
n i h o t n o C . a i s e n o d n
I tefrerens ileksika lbahasa Lamaholot dalam pemakaian
. a i s e n o d n I a s a h a b
) 3
( Aduh , jangan bermain dengan h ĕĕp ti u. (Aduh, jangan bermain
n a g n e
d pisau uti )
a t a
K h ĕĕp dalam kailma td iata smenggunakan kata bahasa Lamaholo tyang
u a s i p ‘ a n k a m r e
b ’ .
.
8 TataranMorfolog iBahasaI ndonesia
r a t a t a d a
P an morfologiterdapa t itga jenisyatiu petrama , prose s
a t a k n a k u t n e b m e p s e s o r p n a k a p u r e m i g o l o f r o
m -kata dar ibentuk lain yang
p u r e
m akan bentuk dasarnya (Ramlan ,1979 :27 .) Kedua bentuk ,fungs idan
s k if a a n k a
m ,dalam ha lin iakan dtieilit mengena ipengimbuhan (a ifksasi )
s k if a a d a p t a k e l e m g n a y i s g n u f a tr e s a n k a m n a d k u t n e b h a b u r e b g n a y
n a D .t u b e s r e
t yang keitga adalah kategor ikata ,dalam kategor ikata akan
.
a Preifks
s k if a n a k h u b u b m e m n a g n e d a t a k n a k u t n e b m e p h a l a d a ) n a l a w a ( s k if e r P
u ti a y a i s e n o d n I a s a h a b m a l a d s k if e r P . a t a k l a w a a d a
p meN- ,ber- ,di- ,ter- ,peN- ,
e
p - ,se- ,per- ,pra- ,ke- ,a- ,maha- ,para-. Contoh :membantu ,berdasi ,dtiuils ,
i c n u k r e
t , pendengar , pemabuk,seekor,perkuat,prasejarah , ketua , asosiasi ,
a s a u k a h a
m , danparagembala.
.
b Infilks
s k il f n I . a t a k h a g n e t i d n a k h u b u b i d g n a y s k if a h a l a d a ) n a p i s i s ( s k il f n I
h a l a d a a i s e n o d n I a s a h a b m a l a
d -el- ,- re - ,- me -. Contoh :tapakmenjadi telapak ,
g n il u
s menjadi seruilngdantal imenjadi tema . il
.
c Su ifks
e d a t a k n a k u t n e b m e p s e s o r p h a l a d a s k if u
S ngan membubuhkan a ifk spada
u ti a y a i s e n o d n I a s a h a b m a l a d s k if u S . a t a k r i h k
a -kan,-an,-i ,-nya ,- wan ,- wait
,-s
i , -man , -da , -wi. Contoh :meminjamkan,pangkalan ,mengeililngi ,merdunya ,
a tr a
w wans,eniwait, nasionali ,sbudiman, ayahandadanmanusiaw .i
.
d Simul ifks
a s a i b g n a y s k if a m a c a m u t a s i g a l a d a h i s a m , u ti s k if a m a c a m a g it e k n i a l e S
a k u m i d k a t e lr e t a y n n a i g a b e s , i n i s k if A . s k if l u m i s u a t a h a s i p r e t s k if a t u b e s i d
a s a h a b m a l a d s k if l u m i S . a y n g n a k a l e b i d k a t e lr e t a y n n a i g a b e s n a d , r a s a d k u t n e b
h a l a i a i s e n o d n
I p - neN a ,p re - na ,b - nera ,k - nea ,dan s - ae ny . Contoh :p - eN +duduk
+ - an →pendudukan , rp -e an +t an i→petranian ,ber-an +l anju t→berlanjutan ,
e
s i n e j n a r a p a m e p n a k r a s a d r e
B -jeni s a ifksas i d i atas , penelti i akan
t a p m e n a k a n u g g n e
m jeni saifksas itersebut .Jeni saifksasi dalam peneilitan in i
h a l a d
a preifk ,si nfilk ,ss u ifks ,dans imul ifks.
.
2 Redupilkasi
k i a b , k u t n e b n a g n a l u g n e p h a l a i n a g n a l u g n e p s e s o r p u a t a i s a k il p u d e R
k a d it n u p u a m m e n o f i s a ir a v n a g n e d k i a b , a y n n a i g a b e s n u p u a m a y n h u r u l e s
n a g n a l u g n e p , a y n r a s a d k u t n e b g n a l u g n e m a r a c n a k r a s a d r e B . ) 8 3 : 9 7 9 1 , n a l m a R (
a y n a g n o l o g t a p m e i d a j n e m n a k g n o l o g i d t a p a
d tiu pengulangan seluruh ( misalnya
u k u
b -buku ,m -eja meja) ,pengulangan sebagian (misalnya pertama-tama ,segala
-a l a
g ) , pengulangan yang berkombinas i dengan prose s pembubuhan
a y n l a s i m ( s k if
a orang-orangan , seluas-luasnya ) dan pengulangan dengan
m e n o f n a h a b u r e
p (misalnyagerak-ge irk ,lauk-pauk.)
.
3 Komposisi
n a k l u b m i n e m g n a y a t a k a u d n a g n u b a g g n e p s e s o r p h a l a d a i s i s o p m o K
u ti a t a k a u d n a g n u b a g i r a d i d a jr e t g n a y a t a K .) 6 4 : 9 7 9 1 , n a l m a R ( u r a b a n k a m
a y n l a s i M . k u m e j a m a t a k t u b e s i d m i z a
l rumahsakti ,meja makan ,kepalabatudan
.i g a l k a y n a b h i s a m
.
b Prose sMorfologi sdalamBahasaLamaholot
n a n r e
F dez(1977 :55-88 )membagi morfologimenjad i itga, yatiu 1( )kata
i s a s k if a / n a h u b m ir e
b ,( 2 )redupilkas idan( )3 komposis/imajemuk
.
1 KataBerimbuhan /Aifksasi
n a k it a h r e p m e m t o l o h a m a L a s a h a b m a l a d i d n a h u b m ir e b a t a K
m e f r o m n a g n e d r a s a d m e f r o m n a g n u b a g g n e P . a i s e n o d n I a s a h a b m a l a d
. k i m e n o f o fr o m h a d i a k n a k l u b m i n e m k a d it n a h u b m i
a L a s a h a B m a l a d s k if
A maholo tterbag iata sempa taifk syakn i
.s k if l u m i s n a d , s k if u s ,s k il f n i ,s k if e r p
.
a Preifk s
s k if e r
P (awalan) dalam Bahasa Lamaholo tyatiu be- ,bĕ- ,ke- ,pe- .
f a r e
K (1978 : 179 ) menambahkan dua preifk s yatiu me- dan b- .
a y n t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a t o l o h a m a L a s a h a B m a l a d s k if e r p a g g n i h e S
e
b - ,bĕ- ,ke- ,pe- ,me- danb- .Contohpreifk sbahasaLamaholots ebaga i
.t u k ir e b
k o d il e
b ‘pemalang ’dar iaifk s{be- {}+ ildok}‘ memalang’
bẽ otob ‘dengancaraduduk ’dar iaifk s{bẽ-}+{tobo}‘duduk’
n u l u l e
k ‘gulungan ’dar ia ifk s{ke- {}+ lulun}‘ menggulungkan’
a t e l e
p ‘peminta-minta ’dar iaifk s{pe- {}+ leta}‘ meminta’
g n ā n e
m ĕ ‘perenang ’dar ia ifk s{me- {}+ nāngĕ}‘ berenang’
ti g a
b i‘katan ’dar iaifk s{b-}+{agti}‘ mengika’t
.
b Infilks
h a l a d a t o l o h a m a L a s a h a B m a l a d ) n a p i s i s ( s k il f n
I - ne - .
: h o t n o
C es do‘ menyenduk ’menjad isenedo ‘ala tuntukmenyenduk’
.
c Su ifks
: i d a j n e m i g a b i d t a p a d t o l o h a m a L a s a h a B m a l a d ) n a ri h k a ( s k if u S
)
1 Su ifk spenandaposesfi {-ke} ,{-mo},{-ne} ,{-te} ,{-kẽ}, dan{- }k a
e k u b a
l ‘bajuku’
o m u b a
l ‘bajumu’
e n u b a
l ‘bajunya’
e t u b a
l ‘bajuktia’
k u b a
l ẽ ‘bajukamu’
a k u b a
l ‘bajumereka’
)
2 Su ifk spenanda persona {-ke} -,{ ko} - ,{ja} - ,{ te} -,{ ke} ,dan{-ka} .
a d n a n e p h a l a d a t u k ir e b h o t n o
C persona.
tẽ ei?k ‘saya itngga’l
tẽ oi?k ‘engkau itngga’l
tẽ ai?j ‘i a itngga’l
tẽ ei?t ‘ktia itngga’l
tẽ ei?k ‘kam i itngga’l
tẽ ki ẽ? ‘kamu itngga’l
tẽ ai?k ‘mereka itngga’l
f i s e s o p a d n a n e p s k if u s n a g n e d r a s a d m e fr o m n a t e r e d a d a p k i a B
, a n o s r e p a d n a n e p n u p u a
m morfem-morfemdasarnyadapa tdisubsttiusikan
g n a y s k if u s m e f r o m n a k g n a d e s , n i a l l a b r e v u a t a l a n i m o n i r o g e t a k n a g n e d
u a t a l a n i m o n i r o g e t a k p a it e s n a n e t s i s n o k e k n a k a p u r e m p a t e t n a k t a k e li d
.
d Simulifks
t e lr e t a y n a i g a b e s , i n i s k if
A ak d imuka bentuk dasar ,dan sebagiannya
h a l a d a t o l o h a m a L a s a h a B m a l a d s k if l u m i S . a y n g n a k a l e b i d k a t e lr e t
e
m -ng.Contohnāpi ‘meraba ’menjad imenaping‘peraba’
.
2 Redupilkasi
. i s a k il p u d e r t u b e s i d a s a i b g n a l u a t a k a i s e n o d n I a s a h a b m a l a d i
D BahasaLamaholo t
. g n a l u a t a k a m il i k il i m e
m Berdasarkan cara mengulang morfem dasa rbebasnya
: t u k ir e b i a g a b e s n a k a d e b i d t a p a d n a g n a l u r e p
.
1 P gen ulangansempurna(utuh) ,yatiupengulanganseluruhmo fremdasa rbeba s
. m e n o f i s a ir a v n u p u a m s k if a n a t a k e l e p a p n a
t Prose s pengulangan in i
. k a y n a b a n k a m n a k a t a y n e
m Ha ltiunampaks epe tr id idalamcontohbeirku t :
o t a
W -wato‘batu-batu ’da irf onemdasa rbeba swato‘batu’
o l o
B - obol ‘kue-kue ’dairf onemdasa rbeba sbolo‘kue’
lẽ ag - lẽ ag ‘be jralan-jalan’dar imo fremdasa rbeba slẽ ag ‘bejralan’
a g n o
t -tonga‘menengadah teru s menerus ’ dar i morfem dasa r beba s tonga
’ h a d a g n e n e m ‘
.
2 Pengulangan sebagian ,yatiu pengulangan sebagian dar imorfem dasa rbebas .
e
P gn ulangani n idibedakanatas:
.
a Pengulangan dengan pergandaan sliabe awal terbuka dan penambahan
. u ti a k u b r e t e b a li s i r a d l a k o v a d a p g n a j n a
p Prose s pengulangan in i
.t a g n a s a n k a m n a k a t a y n e m
ti u r u
nẽnẽ un ‘minum sanga tbanyak ’dar imorfemdasa rbeba snẽ un i‘a
’ m u n i m
lẽleron l‘ewatt engahhair ’dar imorfemdasa rbeba sleron t‘engah
’i r a h
n o k o n ō
n l‘aru tmalam ’dar imorfemdasa rbeba smokon‘malam’
.
b Pengulangan konsonan awa l dengan pepet , prose s pengulangan in i
. a y n r a s a d k u t n e b i a u s e s i a p u r e y n e m g n a y a n k a m n a k a t a y n e m
o j a k e
k ‘kayu-kayuan ’dar imorfemdasa rbeba skajo‘kayu’
o k o l e
l t‘umpah-ruah ’dar imo fremdasa rbeba slokok t‘umpah’
k a b u l e
l ‘bejratuhan ’dar imorfemdasa rbeba slubak j‘atuh’
n o a p e
p ‘pelan-pelan ’dar imorfemdasa rbeba spaon‘pelan’
.
c P gen ulangan dengan pergandaan sliabe kedua dar iakhi rpada morfem
. e b a li s t a p m e s a t a i ri d r e t g n a y s a b e b r a s a
d Prose s pengulangan in i
.t a g n a s a n k a m n a k a t a y n e m
a i r ir e b m e
j ‘sanga t berkelakar ’ dar i morfem dasa r beba s jemberia
’ r a k a l e k r e b ‘
? o li m i m o ti
k ‘sanga t berandal ’ dar i morfem dasa r beba s ktiomlio?
’l a d n a r e b ‘
e P .
3 ngulangan dengan va iras ifonem ,yatiu pengulangan morfem dasa rbeba s
. n a n o s n o k u a t a l a k o v m e n o f i s a ir a v n a g n e
d Prose s pengulangan in i
u a y a i a t n a s , a y n k a n e e s n a g n e d n a k u k a li d g n a y n a t a u b r e p a n k a m n a k a t a y n e m
i r
s t- tsra‘berpercikankiankemair ’dar imorfemdasa rbeba ssrti‘memercik’
g n u
k -kang‘berkeluh-kesah ’dar imo fremdasa rbeba skung‘mengeluh’
n a r i
s -biran‘berserakan tak beraturan ’ dar i morfem dasa r beba s siran
’ n a k h a r e y n e m ‘
e P .
4 ngulangan bervairas idengan penambahan atau pengurangan fonem ,prose s
a y n r a s a d a t a k a d a p g n a y n a t a u b r e p a w h a b n a k a t a y n e m i n i n a g n a l u g n e p
g n a l u r e b n a k u k a li
d -ulang.
r e
m ẽn-d i keperẽ n ‘sediam mungkin ’ dar i mo frem dasa r beba s m ẽner
’ m a i d ‘
n a d e
t -temedan t‘akberkesudahan ’dar imorfemdasarbeba stedan t‘erus’
l
p ẽ ap - lp ẽ i? ‘memukul i terus-menerus ’ dar i morfem dasa r beba s ‘p ẽ l pa
’l u k u m e m ‘
k i
d ẽ-da?‘sediki tdemis edikti ’dar imorfemdasa rbeba sd ẽik ‘sedikti ’
.
5 P gen ulangan dengan vairas i fonem pada morfem dasa r teirka t (secara
) s i g o l o f r o m
u p
u - pa ẽ‘sfia tselalu berbohong’dar imorfemdasart e irka tupuyangselalu
n a g n e d t a k ir e
t a ẽp
u
s - as ‘mencar ikian kemair ’dar imorfem dasa rteirka tsu yang selalu
n a g n e d t a k ir e
t s a
u
n - an ‘meraba-raba ke sana ke mair ’dar imofrem dasa rteirka tnu yang
r e t u l a l e
s ika tdenganna
u g
u -ẽgẽ‘sanga tbeirkhitar ’dar imorfemdasart eirka tuguyangs elalut eirka t
n e
u m e
s -remu ‘beritndak serampangan ’dar imorfem dasart eirka tsemu yang
n a g n e d t a k ir e t u l a l e
s remu
.
3 KataMajemuk /Komposisi
a y n m u m u a d a p k u m e j a m a t a
K mempunya ikonrtuks imorfemi syang
a s a h a b m a l a d u ti n i a l e S .s a b e b m e f r o m a u d n a g n u b a g g n e p i r a d i ri d r e t
a y n n e n o p m o k u t a s h a l a s g n a y k u m e j a m a t a k a l u p i a p m u ji d t o l o a h a m a L
i a p m u ji d k a d it a y n a s a i b t u b e s r e t n e n o p m o K .t a k ir e t r a s a d m e fr o m i r a d i ri d r e t
s a b e b a r a c e
s dan itdak mendukung atr iyang utuh kecual i ijka bergabung
. a y n i a l n e n o p m o k n a g n e d
: s a t a n a k a d e b i d t o l o h a m a L a s a h a b m a l a d i d k u m e j a m a t a k n a i g a b m e P
.
a KataMajemukSetara
: s a t a n a k a d e b i d a r a t e s k u m e j a m a t a K
.
1 Kata majemuk yang komponen-komponennyamenyebutkan waki ldar i
. a y n s i n e j n a h u r u l e s e k
n a t a m u r
i ‘ai rmuka ,wajah ’
k a m a l ? a l e
k ‘segalapelrengkapanmakanan ’
u b a l a p
il ‘segalaj eni spakaian’
.
2 K -atakata yang komponen-komponennya terd ri idar ikata yang sama
: a y n it r a
r b a r u
m ẽk ‘karamaian’
r a
s ẽ senan ‘kebahagiaan’
u p u p u g n u
k a r o s n il
i ‘betrempiks orak’
.
3 Kata majemuk yang salah satu komponennya terdri i dar imorfem
t a k ir e
t ,danbarubera tr ibliadigabungdengankomponenl ainnya :
n a t o b n i r a
h ‘ijnpenguasadil au’t
n u t a l e b n u ti
n ‘ijnhutanbelantara’
m o r
k ẽ kotenria ‘bala itku sperusakt anaman’
n a u g n a g n i
h ‘hambapesuruh’
.
b KataMajemukTakSetara
: s a t a n a k a d e b i d i n i k u m e j a m a t a K
.
1 Katamajemukyangmenunjukkanasa lbenda
k a l o a b u l e
k ‘peirukbes’i
s a m a li
k ‘cincinemas’
s i b e n e
k ẽ gn ‘dindings eng’
.
2 Katamajemukyangmenunjukkanf ungs ikatabenda
n a r u w a r u
s ‘sendokpencedokbuih’
n o p a t u r a n e
k ‘penguku rkelapa’
n o h a k a r a n e
t ‘ala tpemberangu sanijng’
n i m u k i m e n e
k ‘ala tpencabutj anggu’t
.
3 Katamajemukyangmengandungkemiirpandenganbendayang
: t u b e s i d
t o
k ẽnwato ‘kepalabatu ,kera skepala’
a j a l n u li
o k u t e k n u h u
n ‘mulu tyangmiirps epetr imuluts ejenisi kan’
a r e b n i m u
k ẽ j‘anggu tyangt ajams epetr idur,is ejeni skerangl au’t
t o
k ẽnnomẽ ‘kepalayangl ancips epetr ikerucu’t
.
4 Kata majemuk yang menunjukkanhubungannya dengan benda yang
. a y n n e n o p m o k u t a s h a l a s n a k t u b e s i d
n u b ir a t
a ‘orangkebanyakan,r akyatj elata’
a t o l o m e
k ẽ ‘sejeni skumbang ,pengguilngt ah’i
a l a b i li
s l‘ombok yang panjang melengkung sepetr i
’ g n i d a g
k k o t o
l ẽ no t‘empurungl utu’t
a m u n e k n o r o
k ‘sejeni spipi tberdadakuning’
.
5 Kata majemuk yang komponennya hampi r tak dapa t dtielusur i
a y n n e n o p m o k n a d p a t e t n a p a k g n u n a k a p u r e m a n e r a k a y n k u t n e b
.t a k ir e t g n il a s
a k i
n -lẽ nu ‘kebunkolekit fyangbes ar’
a k i
n - rd ẽno ‘kebunkolekit fyangkeci’l
a t a
t - al e t‘ambals ulam ’
1 l e b a T
t o l o h a m a L a s a h a B n a d a i s e n o d n I a s a h a B s i g o l o f r o M s e s o r P
s i g o l o f r o M s e s o r
P BahasaI ndonesia BahasaLamaholot i
s a s k if A
.
a Preifks meN- ,ber- ,di- ,ter- , N
e
p - ,pe- ,se- ,per- ,pra- , e
.
b Infilks .
c Su ifks
.
d Simulifks
e
k - ,a- ,maha- ,para- -el- ,- re - ,- me -
-kan,-an,-i ,-nya ,- wan ,- it
a
w ,-is ,-man ,-da ,-w i
N e
p - na ,p - nera ,b - nera , e
k - na ,dans - aeny
- ne -.
: f i s e s o p a d n a n e p s k if u
S
-e
k ,-mo,-ne ,-te ,-kẽ ,-k a a n o s r e p a d n a n e p s k if u
S
-e
k ,-ko ,-ja ,-te,-ke ,dan-k a e
m -ng
i s a k il p u d e R
.
a Pengulangan h u r u l e s .
b Pengulangan n a i g a b e s .
c pengulanganyang i s a n i b m o k r e b
.
d pengulangan n a h a b u r e p n a g n e d
m e n o f
u k u
b -buku ,m -eja m eja a
m a t r e
p -tama ,segala -a
l a g
g n a r
o -orangan ,seluas -a
y n s a u l
k a r e
g -gerik ,lauk-pauk
o t a
w -wato ,lẽ ag - lẽ ag lẽleron ,nōnokon
r e
m ẽn-d ikeperẽn ,tedan -n
a d e m e t
ti r
s - ts , ra kung-kang
i s i s o p m o
K rumahs akti ,meja n
a k a
m ,kepalabatu
u p u p u g n u
h , rs ẽ a senan , n
a t a m u r i
. 0
1 Narasi
k u t n e b u t a u s h a l a d a i s a r a
N wacana yang berusaha menggambarkan
s a l e j e s n a g n e
d -jelasnyakepadapembacat entangs uatupeirsitwayangt elaht ejrad i
n a k ij a y n e m k u t n u h a l a d a i s a r a n n a g n a r a k i r a d n a u j u T . ) 6 3 1 : 7 0 0 2 , f a r e K (
e p u t a u s a n a m i a g a b n a d i d a jr e t g n a y a p a n a k h a s i g n e m u a t a a w it s ir e
p irsitwa
t a g n a s g n a y i r a h n a k a p u r e m l a t a N i r a h a n e r a k h il i p i d ” l a t a N i r a H n a k a y a r e M “
h il i p i d ” k e n e N h a m u R i d r u b il r e B “ l u d u J . n u h a t p a it e s a k e r e m h e l o n a k it n a n i d
n a g n e d t a p a d a g g n i h e s a k e r e m n a p u d i h e k n a g n e d t a k e d t a g n a s k e n e n a n e r a k
a d u
m h menggambarkan bagaimana keadaan d irumah nenek .Judu lyang keilma
n a t a i g e K “ h a l a d
a Sehair-hair”. Judu l in idipiilh karena seitap anak memiilk i
g n i s a m a y n n a t a i g e
k -masingbaikdir umahmaupundliuarr umah .Sedangkanj udu l
o k e S n a r u b i L “ h a l a d a r i k h a r e t g n a
y lah”. Judu l i n idipiilh karena seitap sekolah
. a y n n a r u b il u t k a w a d a i t s a p
a r
P - Vaildasi
:l a o s n a k a jr e g n e m k u j n u t e P
.
1 Tuil snamaj elas ,kelas ,dannomo ruruts iswadit empa tyangt elahdisediakan!
.
2 Piilhs alahs atuj udul( yangdisenangi )d ibawahi n!i
.
a Bermaind iPantai
.
b MembantuI bu
.
c MerayakanHar iNatal
.
d Berilbu rd iRumahNenek
.
e KegiatanSeha ir- irh a
.f LiburanSekolah
.
3 Susunlahkarangannarasi( karanganyangmencertiarakansuatupeirsitwaatau
n a g n e d i a u s e s ) n a i d a j e
k judu l yang dipiilh minima l itga paragra f dan
a
.
D Va ildas i(Pengu ijan )Instrumen
u j n u n e m g n a y n a r u k u u t a u s h a l a d a s a ti d il a
V kkan itngkata -n itngkatan
h i h a s u a t a d il a v g n a y n e m u rt s n i u t a u S . n e m u rt s i u t a u s n a h i h a s e k u a t a n a d il a v e k
k g n a y n e m u rt s n i a y n k il a b e s , i g g n it s a ti d il a v i a y n u p m e
m urang vaild bera tr i
u p m a m a li b a p a d il a v n a k a t a k i d n e m u rt s n i h a u b e S . h a d n e r s a ti d il a v i k il i m e m
.) 5 4 1 : 7 9 9 1 , o t n u k ir A ( n a k n i g n ii d g n a y a p a r u k u g n e m
u n e
M rutA irkunto(1997:127)s,ecaraga ir s besa r insrtumen
, m a c a m a u d i d a j n e m n a k g n o l o g i d t a p a d a t a d n a l u p m u g n e
p yatiu (1 )te sdan (2 )
n o
n - st . e Yangt ermasuknon-te sadalahangke tatau kuesione,r i nterviu ,observasi ,
l i b m a g n e m i ti l e n e p i n i n a it il e n e p m a l a D . i s a t n e m u k o d n a d t a k g n it r e b a l a k s
.t e k g n a a p u r e b n e m u rt s n i
s a h a B n a r a j a l e p a t a m u r u g n a g n e d a m a s a jr e k e b i ti l e n e
P aIndonesia kela s
r a g a n a u j u tr e b i n i t e k g n a n a ir e b m e P . a w s i s a d a p e k t e k g n a n a k ir e b m e m m a l a d V
l u d u
j -judu lkarangan yang akan digunakan untuk mengarang karangan naras i
. k a d it u a t a d il a v n a k a t a k i d t a p a d
n u s u s i d t e k g n
A sebaga ibe irku.t
a m a
N :
s a l e
K :
t u r u o
N :
! k u j n u t e P
! b u a t a a i r a k g n il e m n a g n e d i n i h a w a b i d n a a y a tr e p h a l b a w a J
.
1 ApakahAndapernah ke pantai?
.
.
2 ApakahAndamengetahuit entangpanta i?
.
a Y a b .Tidak
.
3 ApakahAndas eirngberkunjungker umahnenek?
.
a Y a b .Tidak
.
4 ApakahAndas eirngmenghabiskanmasa ilburandengannenek?
.
a Y a b .Tidak
.
5 ApakahAndamengetahu ihar iNatal?
.
a Y a b .Tidak
.
6 ApakahAndas eirngmerayakanNata l?
.
a Y a b .Tidak
.
7 ApakahAndamempunyais eorangi bu?
.
a Y a b .Tidak
.
8 ApakahAndas eirngmembantui bu?
.
a Y a b .Tidak
.
9 ApakahAndamempunya ikegiatans eha ir-ha ir?
.
a Y a b .Tidak
. 0
1 ApakahAndas eirngmerencanakankegiatans ehair-hair?
.
a aY b .Tidak
. 1
1 Apakahs ekolahAndas eirng ilburans ekolah?
.
a aY b .Tidak
. 2
1 ApakahAndas enangdenganadanya ilburans ekolah?
.
i n i t e k g n a n a ir e b m e
P d liaksanan pada t angga l21 Novembe r2011 ,puku l
8
0 .00 betrempa td iSD Inpre sRtiaebang.Setelah mengumpulkan hasi ljawaban
e n e p a k a m t u b e s r e t t e k g n a i r a
d lit imenemukanbahwadar ikeenamj udu lkarangan
g n a
y direncanakan oleh peneilitempatj udul diketahu ikeseluruhan siswadan dua
u
j du litdaks emuas iswamengetahuinya.Datahasi lyangdiperolehs ebaga ibeirkut ,
2 n a d 1 r o m o n n a a y n a tr e
p semuasiswamemiilhj awaban “Ya”. Jawabant ersebu t
e p n a k ir e b i d g n a y l u d u j a w h a b n a k a d n a n e
m nelti idiketahuikeseluruans iswa.
ir a d h e l o r e p i d g n a y l i s a
H nomo r3 dan 4 adalah 02 berbanding 21.Siswa
n a b a w a j b a w a j n e m g n a
y “Tidak” sebanyak 20 dan menjawab “ aY ” sebanyak 21.
n a k li s a h g n e m 6 n a d 5 r o m o n n a a y n a tr e
P 1berbanding40, yangberarits iswayang
b a w a j n e
m “Tidak” ah nya 1 dan yang menjawab “ aY ” sebanyak 40 siswa .
b a w a j n e m g n a y h a l m u j li s a h h e l o r e p m e m 8 n a d 7 r o m o n n a a y n a tr e p a y n t u j n a l e S
“Tidak” bejrumlah5danyangmenjawab“ aY ” bejrumlah36.
g n a y a w s i s h a l m u j h a l a d a a y n li s a h , 0 1 n a d 9 r o m o n n a a y n a tr e p a y n t u k ir e B
a j n e
m w “ab Tidak” bejrumlah19dan22 siswamenjawab“ aY ”.Petranyaannomo r
b a w a j n e m g n a y a w s i s 2 l i s a h n a g n e d 2 1 n a d 1
1 “Tidak” sedangkan 39 siswa
-b a w a j n e m a w s i
s “ aY ”.
r o m o n n a a y n a tr e p i a p m a s 1 r o m o n n a a y n a tr e p i r a d h e l o r e p i d g n a y l i s a H
t a p a d s a t a i d 2
1 disimpulkan bahwa dar i keenam judu l karangan yang
n a k a n a c n e ri
d eol h peneilit diputuskan dipaka iuntuk judu lpeneilitan meskipun
) 2 ( l u d u
j “Membantu Ibu” dan (5 )“Kegiatan Sehair- irh ” a hanya diketahu ioleh
i s a k il p u d e
r dan III pada prose s morfologi s komposis,idengan maksud
member i tanda seitap interferens i mo frologis bahasa Lamaholo t dalam
s i g o l o f r o m s e s o r p a d a p a y n s u s u h k a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e
p .
.
3 Mengelompokkan data interferens i menuru t jenis-jeni s intefrerens i
a y n s i g o l o f r o
m dan menuru tkomponen-komponen dar imasing-masing jeni s
i g o l o f r o m i s n e r e f r e t n
i sberupa kode dan katru data .Kode yang digunakan
i w a m o R a k g n
a , untuk member i kode pada data interferens i aifksasi ,
i s i s o p m o k n a d i s a k il p u d e
r . A ifksas iyang t erdri idar ipre ifk sdiber ikode(.Ia) ,
a lr e b a g u j a m a s g n a y l a H . ) d .I ( s k if l u m i s n a d , ) c .I ( s k if u s , ) b .I ( s k il f n
i kuuntuk
, ) b .I I( n a i g a b e s n a g n a l u g n e p , ) a .I I ( h u r u l e s n a g n a l u g n e p u ti a y , i s a k il p u d e r
n a h a b u r e p n a g n e d n a g n a l u g n e p n a d ) c .I I ( i s a n i b m o k r e b g n a y n a g n a l u g n e p
.I I I i w a m o R a k g n a i r e b i d i s i s o p m o K . ) d .I I ( m e n o
f Selanjutnyamemasukkan
m a l a
d katrudata .Katru datatersebu tbeirs ikelas ,nomo ruru tkarangan ,prose s
n e n o p m o k , s i g o l o f r o
m -komponenaspekmofrologis dandatai ntefrerens.i
.
4 Menghtiung jumlah interferens i mo frologi s bahasa Lamaholo t Rtiaebang
.s i g o l o f r o m s e s o r p n a k r a s a d r e b
.
5 Membandingkan itngka tkeseirnganinterferens imorfologi sbahasaLamaholo t
i k a l a w s i s a r a t n a g n a b e a ti
i k a l a w s i s u ti a y 8 1 h a l m u jr e b B s a l e k a d a p n a d 1
1 -lak i8 siswa dan siswa
. a w s i s 0 1 n a u p m e r e p
2 l e b a T
a t a D n a d a w s i S h a l m u J s a l e
K JumlahSiswa DataMasuk
Va 2 2 2 1
Vb 1 9 1 8
l a t o
T 41 3 9
i g o l o f r o m i s n e r e f r e t n i h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d i ti l e ti d g n a y a t a
D s
r a k a d a p a i s e n o d n I a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d t o l o h a m a L a s a h a
b angannaras isiswa
n I D S V s a l e
k pres ,Rtiaebang ,tahun ajaran 2010/2011 .Interferens imorfologis
i g o l o f r o m s e s o r p a d a p i d a jr e t g n a y i s n e r e f r e t n i h a l a d a d u s k a m i d g n a
y s .Dalam
a y n m a l a d i d , t a m il a k a p u r e b a t a d h a l a d a n a k u m e ti d g n a y a t a d i n i n a it il e n e p
a t a k 2 5 i r a D . s i g o l o f r o m i s n e r e f r e t n i i a g a b e s i a g ir u c i d g n a y a t a k 2 5 n a k u m e ti d
s i s il a n a i d h a l e t e s , u
ti , t ernyataada2 9 katayang mengalam igejalai nterferens id i
i g o l o f r o m g n a d i
b s.
.
1 Pemberian Kode dan Kartu Data pada Jenis-jeni s Interferens i
i g o l o f r o
M s
s i n e j a d a p e d o k i r e b m e m i ti l e n e
P -jeni s interferens i morfologis yang
r a k m a l a d n a k u m e ti
d angan naras isiswa kela sV SD Inpres :angka Romaw i I
i n e j k u t n
u saifksasi ,angka Romaw iI Iuntuk redupilkasi ,dan untuk komposis i
, ) b .I ( s k il f n i ,) a .I ( e d o k i r e b i d s k if e r p i r a d i ri d r e t g n a y i s a s k if A . I I I i w a m o R a k g n a
,) c .I ( s k if u
g n a y n a g n a l u g n e p , ) b .I I ( n a i g a b e s n a g n a l u g n e p ,) a .I I ( h u r u l e s n a g n a l u g n e p u ti a y
. ) d .I I ( m e n o f n a h a b u r e p n a g n e d n a g n a l u g n e p n a d ) c .I I ( i s a n i b m o k r e
b Komposisi
k g n a i r e b i
d a Romaw iIII .Katru dat a terdri idairkelas ,nomo ruru tsiswa ,prose s
n e n o p m o k , s i g o l o f r o
m -komponenaspekmofrologis dandatai ntefrerensi .
s k if A n a a n u g g n e P
. a t a d m a l a d t a p a d r e t g n a y s k if a n a a n u g g n e p h o t n o c a p a r e b e b i n i t u k ir e B
) 4
( Dil au tkamis angats enangs ekal ibehelen V( .b ,06,I , .Ia)
) 5
( .. .untukbel ilabuteuntukhar inatal( V.a ,02,I , .Ic)
) 6
( ...l alus ayabersamat emanmebarisuntuks iap( V.b ,11I. , .Ic)
) 7
( Sayaj ajanuntukmekanned idalamkapal( V.b ,19,I , .Ic)
) 8
( Liburans ekolahkinis udah itbakĕ(V.b ,18,I , .Ic)
a t a
K behelen ,labute ,mebaris ,mekannedan itbakĕdalamkailmat-kailma t
a s a h a b s k if a k u t n e b n a k a n u g g n e m a w s i S . i s n e r e f r e t n i n a k a p u r e m s a t a i d
a t a k k u t n e b m e m k u t n u t o l o h a m a
L -kata dalam bahasa Indonesia .Penggunaan
u i d n a k a i n i s k if a k u t n e
b raikan secara j ela spada subbab pembahasan dan untuk
a d a p t a h il i d t a p a d a y n a t a d s i s il a n a n a d s k if a n a a n u g g n e p a t a d n a p a k g n e l e k
. n a ri p m a l
.
2 Membandingkan Tingka t Keseringan Interferens i Morfologis Bahasa
i k a L a w s i S a r a t n a g n a b e a ti R t o l o h a m a
L -lak idanSiswaPerempuan
3 l e b a
T
i g o l o f r o M i s n e r e f r e t n I n a g n i r e s e K t a k g n i
T s BahasaLamaholo t
i k a L a w s i S a r a t n a g n a b e a ti
s k if u s n a a n u g g n e p h o t n o c i n i t u k ir e B . s k if u s a t a d 6 1 n a k u m e ti d n a g n a r a k a d a p
. a w s i s n a g n a r a k m a l a d a d a g n a y
)
1 Su ifk s– et :Ald idanHendropunpamittepulang( V.b ,21 , ,II c)
i m a
K sepakattepadat angga l10j u il( V.a ,10 ,,II .Ic)
)
2 Su ifk s– en :Sayaj ajanuntukmekanned idalamkapal( V.b ,19 ,,II .Ic)
.. .danmendayungsampanne(V.b ,21 ,,II .Ic)
)
3 Su ifk s–kĕ :Liburans ekolahs udah itbakĕ(V.b ,18 , ,II .Ic)
...karenas fiatkus udahrobakĕ(V.a ,19 , ,II .Ic)
)
4 Su ifk s– ek :.. .danmanayangburukke(V.a ,14 , ,II .Ic)
..l.angsungnaikkehondakepasar( V.a ,16 , ,II .Ic)
)
5 Su ifk s– ak :. ..menungguapis upayaapij anganmataka(V.a ,20 ,,II .Ic)
.
C Pembahasan
l i s a h n a s a h a b m e P . n a it il e n e p l i s a h n a s a h a b m e p n a k ij a y n e m i n i b a b b u S
i g o l o f r o m i s n e r e fr e t n i s i n e j n a a n u g g n e p ) 1 ( i t u p il e m i n i n a it il e n e
p s bahasa
a h a b n a i a k a m e p m a l a d t o l o h a m a
L sa Indonesia ,(2 )urutan jumlah penggunaan
i g o l o fr o m i s n e r e fr e t n i s i n e
j s bahasaLamaholo t dalam pemakaian bahasa
n a k g n i d n a b m e m )
3 ( n a d , a i s e n o d n
I itngka t keseirngan
i s n e r e f r e t n
i morfologisbahasaRtiaebangdalampemakaianbahasaI ndonesiaantara
i k a l a w s i
s - al k idanperempuan
.
1 PenggunaanJenis-jeni sInterferens iMorfologis
m a l a d t o l o h a m a L a s a h a b i g o l o f r o m i s n e r e f r e t n i s i n e j n a a n u g g n e P
) 6 1
( Sayai striaha tkarenabĕodo(V.a ,12,I , .Ia)
“ a t a
K bĕodo”seharusnyadigant i“mengantuk”
a t a
K bĕhelen dan bĕodo dalam kailma td iata stermasuk intefrerens i
ri t u b n a k a n u g g n e m t u b e s r e t a t a k a u d e k b a b e
s -buit rpembentukan kata dalam
a k t a u b m e m m a l a d t o l o h a m a L a s a h a
b t -a katadalambahasaI ndonesia.
)
b PenggunaanPreifk sk - e
s k if e r
P k -e dalambahasaLamaholo tmenuru tFernandez( 1977:80), dapa t
s k if e r P . a ir e m u n n a d a v it k e j a , a b r e v r a s a d m e f r o m n a g n e d g n u b a g r e
b k -e dapa t
k u t n e B . a v it k e j a r a s a d m e f r o m a d a p t u b e s i d g n a y ) t a fi s (. .. a m a s u a t a .. . e s i tr a r e b
k if e r
p k -e bahasaLamaholoti nif ungs ipenggunaannyasamadenganpreifk smeN-
k ir e B . a w s i s n a g n a r a k m a l a d u t a s a y n a h n a k u m e ti d g n a y a t a D . a i s e n o d n I a s a h a
b u t
k if e r p n a a n u g g n e
p sk -e dalamkarangans iswa.
) 7 1
( Saya ,Ald idanHendrokelulunsenar( V.b ,21,I , .Ia)
a t a
K “kelulun”seharusnyadigant idengan“menggulungkan”
a t a
K kelulun dalam kailma td iata stermasuk interferens isebab kata
ri l u b n a k a n u g g n e m t u b e s r e
t -buil rpembentukan kata dalam bahasa Lamaholo t
u b m e m m a l a