v i
” . e r u t u f r e tt e b a d li u b o t y a w e l g n i s e h t s i y a d o t o d u o y t a h t e l g g u rt S “
” . e v a h u o y t a h t y ti n u tr o p p o y r e v e t a t s e b r u o y o D “
” . e r u t u f n w o r u o y r o f r o t a e r c e h t e r a u o Y “
: k u t n u i n i a y r a k n a k h a b m e s r e p u K
T W S H A L L A
d P . M , i d a w r u P s ir A a t n i c r e t a y a s h a y A
b
I us ayat ercintaSiitI ntamNur Swaida T . S , q il a h k r u n a rt i F i m o r u A a y a s k a k a K
v h
u g n u s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a
S -sungguh bahwask irps iyangsayat u ilsi n i itdak n
a i g a b u a t a a y r a k t a u m e
m karyaorang l ain ,kecual iyangt elah disebutkan dalam .
h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k
4 1 0 2 r e b m e t p e S 3 , a tr a k a y g o Y
s il u n e P
x
. n a it il e n e p n a k u k a l e m a m a l e s s il u n e p u t n a b m e m h a l e t g n a y .
7 Orang tuaku Bapak Air sPurwad iM ,Pd dan Sti iIntam Nu rSwaida se tra l ii r e t a m n a g n u k u d , a o d s a t a n h i s a k a m ir e t , T . S q il a h k r u n a rt i F i m o r u A u k a k a k
e t g n a y l a r o m n a g n u k u d n a
d lahdibeirkankepadapenuilss elamai n.i .
8 Teman seitaku Muhammad Dima sBramant iata sdoa ,semangat ,dukungan , .i
n i a m a l e s n a k ir e b i d h a l e t g n a y i s a d o m o k a n a d s a ti li s a f ,i s a v it o m .
9 Teman-teman yang telah membantu Nanda ,Mtiha dan seluruh teman-teman n
a k i d i d n e
P Biolog iangkatan 2010 yang itdak bisa disebutkan satu persatu, .
s il u n e p a d a p e k n a k ir e b i d g n a y t a g n a m e s n a d a o d s a t a . 0
1 Semua pihak yang itdak dapa t penu il s sebutkan satu persatu yang telah .i
s p ir k s n a n u s u y n e p a m a l e s s il u n e p g n u k u d n e m n a d u t n a b m e m
m s il u n e
P enyadar ibahwa sk irps iin imasih jauh dar isempurna .Oleh karena i m e d n u g n a b m e m t a fi s r e b g n a y n a r a s n a d k it ir k a m ir e n e m a s a it n a n e s s il u n e p , u ti
.i n i i s p ir k s n a a n r u p m e s e k
Penu ils
i x
Halaman
L U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... i ii N
A H A B M E S R E P N A M A L A
H ... iv A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L
K I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A
K ... vi
K A R T S B
A ... v ii
T C A R T S B
A ... v iii P
A T A
K ENGANTAR ... i x I
S I R A T F A
D ... x i L
E B A T R A T F A
D ... x iii R
A B M A G R A T F A
D ... xiv N
A R I P M A L R A T F A
D ... x v N
A U L U H A D N E P I B A B
.
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B RumusanMasalah ... 3 .
C BatasanMasalah ... 3 .
D TujuanPeneilitan ... 4 .
E Manfaa tPeneilitan ... 4 A
K A T S U P N A U A J N I T I I B A B
.
A Belaja rdanPembelajaran ... 5 .
B Hasi lBelajar ... 6 .
C PembelajaranKooperatfi ... 1 0 .
D LearningCycle7E... 1 3 .
E SistemPencernaanpadaManusia ... 1 7 .
F PeneilitanyangRelevan ... 1 7 .
G KerangkaBerifkri... 1 8 .
H HipotesaTindakan ... 19 E
D O T E M I I I B A
B PENELITIAN
.
A Jeni sPeneilitan... 2 0 .
1 SiklusI ... 2 0 .
a Perencanaan ... 2 0 .
b Pelaksanaan ... 2 1 .
c Observasi ... 2 2 .
d Relfeksi... 2 2 .
2 SiklusI I ... 2 2 .
a Perencanaan ... 2 2 .
b Pelaksanaan ... 2 3 .
c Observasi ... 2 4 .
d Relfeksi... 2 4 .
ii x
N A S A H A B M E P N A D N A I T I L E N E P L I S A H V I B A B
.
A Desk irps iHasi lPeneilitan ... 3 2 .
1 SiklusI ... 3 3 .
a Perencanaan ... .... 3 3 .
b Pelaksanaan ... .... 3 4 .
c Te sdanObservas iSiswa ... 4 0 .
d Relfeksi... 4 2 .
2 SiklusI I ... 4 2 .
a Perencanaan ... .... 4 2 .
b Pelaksanaan ... .... 44 .
c Te sdanObservas iSiswa ... 4 8 .
d Relfeksi... 4 9 .
B PembahasanHasi lPrestas iBelaja rSiswa ... .... 5 0 .
1 AspekKogn tifi ... 5 0 .
2 AspekPsikomotor... .. 51 N
A R A S N A D N A L U P M I S E K V B A B
.
A Kesimpulan ... 5 4 .
B Saran ... 5 4 A
K A T S U P R A T F A
ii i x .
3 l e b a
T 1 Krtie iraTingka tPsikomoto rSiswa ... 3 0 t
e g r a T n a i a p a c n e P a ir e ti r K 2 . 3 l e b a
T ... 31 .
4 l e b a
T 1 Hasi lTe sAwa lSiswa... 3 2 i
S r i h k A s e T l i s a H a t a D 2 . 4 l e b a
T swaSiklusI ... 41 I
I s u l k i S a w s i S r i h k A s e T l i s a H a t a D 3 . 4 l e b a
T ... 4 8 a
t a R n a g n i d n a b r e P 4 . 4 l e b a
T -RataNlia iSiswa ... 5 0 s
u l k i S p a it e S r o t o m o k i s P k e p s A s i s il a n A l i s a H 5 . 4 l e b a
v i x .
2 r a b m a
G 1 TahapanLearningCycle7E ... 14 .
4 r a b m a
G 1 SiswaBerkelompokAnggotaBebas ... .... 3 6 i
s u k s i D l i s a H n a k i s a t n e s e r p m e M a w s i S 2 . 4 r a b m a
G ... 3 6 m
u k it k a r P n a k u k a l e M a w s i S 3 . 4 r a b m a
G ... 3 8 S
K L i d m u k it k a r P l i s a H n a k s il u n e M a w s i S 4 . 4 r a b m a
G ... 3 9
I s u l k i S r i h k A l a o S n a k a jr e g n e M a w s i S 5 . 4 r a b m a
G ... 4 0 e
D i s u k s i d r e B a w s i S 6 . 4 r a b m a
G nganKelompok ... .. 45 ij
a S p a i S n a m u n i M i t a m a g n e M a w s i S 7 . 4 r a b m a
G ... .. 46 l
a m i n i M n a s a t n u t e K a ir e ti r K n a i a p a c n e P m a r g a i D 8 . 4 r a b m a G
a w s i S i a li
N ... 51 a
w s i S r o t o m o k i s P m a r g a i D 9 . 4 r a b m a
v x n
a ri p m a
L 1
.
a Mater iSistemPencernaanManusia ... 5 6 p
m a
L rian2 .
a Sliabus ... 7 6 3
n a ri p m a L
.
a RencanaPelaksanaanPembelajaran... 7 9 4
n a ri p m a L
.
a Lemba rKejraSiswaI ... 9 9 .
b Lemba rKejraSiswaPrakitkumI ... 1 00 .
c Lemba rKejraSiswaI I... 1 60 .
d Lemba rkejraPrakitkumI I... 1 70
5 n a ri p m a L
.
a K -isikis ipenyusunans oa lakhriI ... 1 80 .
b NaskahSoa lAkhi rSiklusI ... 1 90 .
c KunciJ awabanNaskahSoa lAkhi rSiklu s1 ... 1 0 1 .
d K -isikis ipenyusunans oa lakhriI ... 1 2 1 .
e NaskahSoa lAkhi rSiklusI I ... 1 3 1 .f KunciJ awabanNaskahSoa lAkhi rSiklu s1 ... 1 4 1
6 n a ri p m a L
.
a Lemba rPenliaianPsikomoto rSiswaDalamPembelajaran... 1 6 1 .
b Lemba rPenliaianPsikomoto rAnta rTeman ... 1 7 1 .
c Lemba rObservas iPenliaianPrakitkumSiklusI ... 1 8 1 .
d Lemba rObservas iPenliaianPrakitkumSiklusI I... 1 02 n
a ri p m a
L 7
.
a DataNlia iTe sAwa lSiswa... 121 .
b DataNlia iTe sSiswaSiklusI ... 1 22 .
c DataNlia iTe sSiswaSiklusI I... 1 32 .
d PerbandinganRata-rataNlia iTe sSiswa ... 1 42
8 n a ri p m a L
.
a Anailsi sHasi lPsikomotors iswaSiklusI ... 126 .... .
b Anailsi sHasi lPsikomoto rSiswaSiklusI I ... 128 ..
9 n a ri p m a L
.
a Nlia iTeritngg iNaskahSoa lPos tTes tAkhi rSiklusI ... 1 03 .
b Nlia iTeritngg iNaskahSoa lPos tTes tAkhi rSiklusI I ... 132 .
c Nlia iTerendahNaskahSoa lPos tTes tAkhi rSiklusI ... 134 .
d Nlia iTerendahNaskahSoa lPos tTes tAkhi rSiklusI I ... 135 .
e ContohHasi lLemba rKejraSiswa I ... 136 .f ContohHasi lLemba rKejraSiswaI I ... 1 37
.
g ContohHasi lLemba rKerjaSiswaPrakitkum I ... 1 54 .
h ContohHasi lLemba rKejraSiswaPrakitkumI I... 1 47 .i ContohLemba rPenliaianPsikomoto rAnta rTeman... 1 48 .j ContohLemba rPenliaianPsikomoto rSiswaDalamPembelajaran 149
.
k ContohLemba rObservas iPenliaianPrakitkumSiklusI ... 1 50 .l ContohLemba rObservas iPenliaianPrakitkumSiklusI I... 1 52
n a ri p m a
L 10
.
.
D TujuanPeneil itan
i u h a t e g n e m k u t n u h a l a d a i n i n a it il e n e p n a u j u
T apakah metode
o o
k perait fitpeLearningCycle E7 dapa tmeningkatkanhasi lbelaja rsiswapada a
tr a k a y g o Y 7 N A M S I X s a l e k a i s u n a m n a a n r e c n e p m e t s i s ir e t a m .
E Manfaa tPeneilitan
.
1 Bag iPenelti idapa tmemperoleh pengalaman dalam melakukan peneilitan .s
a l e k n a k a d n it .
2 Bag iGuru dapa tmengembangkan metode pembelajaran mengena imater i m a l a d f it k a n a r e p r e b t u k i a w s i s a g g n i h e s , a i s u n a m n a a m r e c n e p m e t s i s
. n a r a j a l e b m e p s e s o r p .
3 Bag i Sekolah dapa t memperoleh masukan penggunaan metode k n a k p a r e n e m a tr e s a w s i s n a k fi t k a g n e m h i b e l g n a y n a r a j a l e b m e
p onsep
h a l o k e s i d a i d e s r e t g n a y s a ti li s a f n a k t a a f n a m e m n a g n e d n a r a j a l e b m e p
. h a l o k e s u t u m n a k t a k g n i n e m t a p a d a g g n i h e s .
4 Bag isiswadapa tmemperolehpembelajaranbiolog iyangl ebihmenairkdan m e t s i s p e s n o k n a m a h a m e p n a k t a k g n i n e m t a p a d n a d n a k g n a n e y n e m
a n r e c n e
)
2 Memaham i (C2 ) : kemampuan menafsrikan , member i contoh , .
n a k s a l e j n e m n a d n a k g n i d n a b m e m , s a k g n ir e m )
3 Memaham iMengap ilkasikan (C3 ) :kemampuan menjalankan dan e p i d h a l e t g n a y e d o t e m n u p u a m p i s n ir p n a k i s a t n e m e l p m i g n e
m lajar i
. ti r k n o k i s a u ti s u a t a u r a b i s a u ti s u a t a u r a b i s a u ti s a d a p )
4 Menganalisi s(C4 ) :kemampuan menguraikan suatu i nformas iyang n
e n o p m o k i d a j n e m i p a d a h i
d -komponennya , mengorganisi r dan .t
a ri s r e t a n k a m n a k u m e n e m )
5 Mengevaluasi (C5) : kemampuan memeirksa , mengk iritk , dan m
e
m peritmbangkan suatu penyataan ,uraian ,pekejraan berdasarkan .
n a k p a t e ti d h a l e t g n a y a ir e ti r k )
6 Menciptakan (C6 ) : kemampuan merumuskan , merencakan dan p i s n ir p n u p u a m p e s n o k n a k r a s a d r e b u r a b l a h u t a u s i s k u d o r p m e m
.i r a j a l e p i d h a l e t g n a y .
b Ranahafekit f
a m il i r a d i ri d r e t g n a y i a li n n a d p a k i s n a g n e d n a a n e k r e b f it k e f a h a n a R
i a p m a s a n a h r e d e s u a t a r a s a d t a k g n it i r a d i a l u m i d k e p s a a m il e K . k e p s a
t u k ir e b i a g a b e s k e l p m o k g n a y t a k g n it
)
1 Reciving/attending(peneirmaan) )
2 Responding j(awaban) )
3 Valuing(pen liaian) )
4 Organisasi )
.
1 Merangsang siswa untuk menginga tmater ipelajaran yang telah .
a y n m u l e b e s n a k t a p a d a k e r e m .
2 Membeirkan moitvas ikepada siswa untuk menjad iefekit fdan .
a w s i s n a u h a t n i g n i e k a s a r h a b m a n e m .
3 Melaith siswa belaja r melakukan konsep melalu i kegiatan n
e m ir e p s k e .
4 Melaith siswa untuk menyampaikan secara ilsan konsep yang ir
a j a l e p a k e r e m h a l e t .
5 Membeirkan kesempatan kepada siswa untuk berifkri ,mencair , g n a y p e s n o k n a p a r e n e p h o t n o c n a k s a l e j n e m n a d n a k u m e n e m
.i r a j a l e p a k e r e m h a l e t .
6 Guru dan siswamenjalankant ahapan-tahapan pembelajaran yang .
n i a l a m a s u t a s i s i g n e m g n il a s .
7 Guru dapa tmenerapkan modeli n idengan metodeyangberbeda -a
d e b )
2 Kelemahan
n a h a m e l e k k il a b i
D -kelemahan metode pembelajaran Learning Cycle E
7 memiilk ikelemahanantaral ains ebaga ibe irkut: .
1 Efektfitia sguru rendah ijka guru itdak menguasa imater idan h
a k g n a
l -langkahpembelajaran .
2 Menuntu tkesungguhan dan kreatfitia sguru dalam merangsang n
.
H HipotesaTindakan
s i s e t o p i h n a k u j a i d s a t a i d r i k i p r e b a k g n a r e k n a d i r o e t n a ij a k n a k r a s a d r e B
m u ti a y n a k a d n
it etode pembelajaran Learning Cy Ecle 7 dapa tmeningkatkan 7 N A M S I X s a l e k a i s u n a m n a a n r e c n e p m e t s i s i r e t a m a d a p a w s i s r a j a l e b l i s a h
.
3 Lemba rkejras iswas iklusI .
4 Mediadanbahanpembelajaranyangakandigunakan .
b Menyiapkani nsrtumenpeneilitanmeilpu it: .
1 Soa lPre- tt es .
2 Soa lPostt ests iklu s I .
3 Lemba robservasis iswa )
2 Pelaksanaan
e d o t e m n a k a n u g g n e m n a g n e d n a k u k a li d i n i n a it il e n e
P Learning
C ey Ecl 7 dimana dalam pelaksanaan akan melakukan 7 tahapan :
u ti a y
.
1 Faseeilcti ,gurumengucapkans alamdanmemeirksakehadrian k u t n u a w s i s a d a p e k n a a y n a tr e p n a k ir e b m e m a tr e s a w s i s
t a z i r e t a m i a n e g n e m a w s i s l a w a n a u h a t e g n e p i u h a t e g n e
m - tza
. n a n a k a m .
2 Fase engage guru membeirkan moitvas ikepada siswadengan r a j a l e b i s a v it o m n a k ti k g n a b m e m g n a y n a a y n a tr e p n a k ir e b m e m
. a w s i s n a s a w a w n a d n a u h a t e g n e p i g a j a j n e m l k u t n u a tr e s .
3 Fase explore guru mula imengeksploras ipengetahuan siswa t a z i r e t a m i a n e g n e m b a w a j a y n a t n a k ir e b m e m n a g n e
d - tza
a w s i s a t n i m e m n a d n a n a k a
m untuk duduk berkelompoksesua i .
a w s i s n a k n i g n ii d g n a y .
4 Fase explain ,siswamempresentasikan hasi ldiskus imengena i t
a
.
a Menyiapkan i nsrtumen pembelajaran yang t elah disusun dalam :
it u p il e m n a it il e n e p n a p a i s r e p
.
1 Sliabu s .
2 RPPs iklusI I .
3 Lemba rkejras iswas iklusI I .
4 Mediadanbahanpembelajaranyangakandigunakan .
b Menyiapkani nsrtumenpeneilitanmeilpu it: .
1 Soa lPre- tt es .
2 Soa lPostt ests iklusI I .
3 Lemba robservasis iswa )
2 Pelaksanaan
e d o t e m n a k a n u g g n e m n a g n e d n a k u k a li d i n i n a it il e n e
P Learning
E 7 e l c y
C ,perbedaan dengan siklu s Iadalah pada Siklu sI Iin i n a k a n a a n a s k a l e p m a l a D . u r u g h e l o h il i p i d k o p m o l e k a t o g g n a
: u ti a y n a p a h a t 7 n a k u k a l e m
.
1 Fase eilcti ,guru mengucapkan salam dan memeirksakehadrian .f it i d a t a z g n a t n e t a w s i s l a w a n a u h a t e g n e p k e c e g n e m , a w s i s .
2 Fase engageguru menairk perhaitan siswa dengan membeirkan n a k a g n a y f it i d a t a z i r e t a m t i a k r e t o e d i v n a d n a a y n a tr e p
.i r a j a l e p i d .
3 Fase exploreguru memintasiswa untuk duduk sesua ikelompok k u t n u s k l n a k ir e b i d a w s i s , u r u g h e l o n a k h il i p i d h a l e t g n a y
l e k n a m e t a m a s r e b n a k i s u k s i d i
.
B SetitngPeneilitan
)
1 SubyekPeneilitan it il e n e P m a l a d k e y b u
S an Tindakan Kelasi n iadalah kela sXII PA 4 SMA n
a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 7
N 2013/2014
)
2 ObyekPeneilitan it il e n e p m a l a d k e y b
O an in iadalah hasi lbelaja rsiswa yang berupa nlia i fi
ti n g o
k danpsikomotor )
3 Lokas iPeneilitan n
a it il e n e
P in idliakukand iSMAN7Yogyakatrad iJalanMT .Haryonono 7
4 Yogyakarta
)
4 WaktuPeneilitan
4 1 0 2 t e r a M n a l u b a d a p n a k a n a s k a li D .
C InstrumenPeneil itan
ti l e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y n e m u t s n
I iani nit erd ri idar iduaj eni s n e m u rt n I . a t a d n a l u p m u g n e p n e m u rt s n i n a d n a r a j a l e b m e p n e m u rt s n i u ti a y
n a k g n a d e s n a r a j a l e b m e p s e s o r p g n a j n u n e m k u t n u n a k a n u g i d n a r a j a l e b m e p
m a l a d a t a d h e l o r e p m e m k u t n u n a k a n u g i d a t a d n a l u p m u g n e p n e m u rt s n i
. n a it il e n e p
)
1 Insrtumenpembelajaran .
a Sliabu sX I .
b RencanaPelaksanaanPembelajaran( RPP)siklu s1 .
c Lemba rKejraSiswa( LKS) )
Nlia i=𝐽𝐽𝑢𝑢𝑚𝑚𝑙𝑙𝑎𝑎ℎ ℎ 𝑠𝑠𝑘𝑘𝑜𝑜𝑟𝑟𝑏𝑡𝑒𝑜𝑛𝑡𝑎𝑎𝑙𝑟 𝑥 010 .
b Untukmeilha tketercapaiani ndikato rdar iseg inliair ata-ratasiswa , a
t a r i a li n n a g n u ti h g n e p n a k u k a li
d -ratadenganr umus:
𝑖 𝑎 𝑙𝑖
𝑁 𝑟𝑎𝑡𝑎−𝑟𝑎𝑡𝑎 =∑𝑁∑𝑋
: n a g n e d
m u J = X
∑ lahs emuanliais iswa a
w s i s h a l m u J = N ∑
M K K i a p a c n e m g n a y a w s i s h a l m u j e s a t n e s e r p g n u ti h g n e m k u t n U . c
: s u m u r n a k a n u g i d
%𝐾𝐾𝑀=𝑋𝑁 𝑥 01 %0
: n a g n e d
M K K i a p a c n e m g n a y a w s i s h a l m u J = X
a w s i s h u r u l e s h a l m u J = N
s p n a t a m a g n e p u a t a i s a v r e s b o r a b m e l a t a D .
d ikomoto rsiswa akan
: t u k ir e b i a g a b e s n a g n u ti h r e p n a g n e d s i s il a n a i d
)
1 Psikomoto rsiswa dinlia ioleh guru dan siswa .Bobo tdalam t o b o b n a d % 0 3 a w s i s i a li n i d g n a y r o t o m o k i s p n a i a li n e p
a w s i s r i h k a i a li n n a g n u ti h r e p a g g n i h e s % 0 7 u r u g n a i a li n e p
u m u r n a k a n u g g n e
m s :
.
a PenliaianPsikomoto rSiklusI
= i a li
N �
{(𝟑 ×𝑿) + (𝟕 ×𝒀)} 0
: n a g n e d
a w s i s n a i a li n e p l a t o T = X
u r u G n a i a li n e p l a t o T = Y
m u k it k a r P i a li N = Z .
b PenliaianPsikomoto rSiklusI I
= i a li
N �
{(𝟑 ×𝑿) + (𝟕 ×𝒀)} 0
9 × 01 %�+�0 𝑍
4
2 × 01 %�0 2
: n a g n e d
n a i a li n e p l a t o T =
X siswa
u r u G n a i a li n e p l a t o T = Y
m u k it k a r P i a li N = Z
a t a r r o k s i u h a t e g n e m k u t n
U -rata psikomoto r seitap siswa :
t u k ir e b i a g a b e s s u m u r n a k a n u g i d
a t a r i a li
N -rata= 𝐽𝑢𝑆𝑚𝑘𝑜𝑙𝑟𝑎ℎ 𝑡𝑜𝑠𝑡𝑖𝑎𝑠𝑤𝑙 𝑎
m n a g n e d n a k i s a t e r p r e t n ii d n a g n u ti h r e p l i s a
H enggunakan
s k e d n
i gain<g> atau itngka t pemahaman siswa sebaga i :
t u k ir e b
. 3 l e b a
T 1 KrtieriaTingka tPsikomotorSiswa n
i a G s k e d n
I Interpretasi >
g 7 0 Tinggi g
< 0
t e g r a T n a i a p a c n e P a i r e ti r K 2 . 3 l e b a T
o
N Indikator Awal Target .
1 R -ataratanlia i a w s i s
61 5, 5 8 0
.
2 Jumlahs iswa i a p a c n e m g n a y
M K K
% 0
4 75%
.
3 Psikomoto r a w s i s
m u l e B
r u k u r e t
a w s i s % 0 6
i k il i m e m
r o t o m o k i s p
s u l k i s r i h k a l a o s n a k a jr e g n e m s e s o r p m a l a d , n a i a r u s il u tr e t
. g n a n e t n a g n e d n a l a jr e b a w s i
s Terilha tpadagamba rbeirku t .i
n i
I s u l k i s ri h k a l a o s n a k a jr e g n e m a w s i S . 5 . 4 r a b m a G .
g Faseextend
l a h i a n e g n e m s a h a b m e m a w s i s a m a s r e b u r u
G -ha l yang
n a g n e d n a n a k a m i s m u s n o k g n e m m a l a d n a k u k a li d u lr e p
ir a h e s n a p u d i h e k m a l a
d -h ar.i
.
c Te sdanObservas iSiswa )
1 DataHasi lTe sSiklu s I
t a z i r e t a m a d a p I s u l k i s a d a p a w s i s s e t li s a
H -za tmakanan
a t a R . 0 7 h a d n e r e t i a li n n a d 5 9 u ti a y i g g n it r e t i a li
n -ratat e ssiklu s
i a li N . i g g n it a ir e ti r k m a l a d k u s a m r e t n a d % 5 5 , 6 8 r a s e b e s I
a ir e ti r K r a d n a t s i h u n e m e m h a d u s a w s i s h u r u l e
s Ketuntasan
)
2 Penyusunan Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP ) yang n a k a n a s k a l e m m a l a d n a u c a i a g a b e s i ti l e n e p n a k a n u g i d n a k a
.s a l e k i d n a r a j a l e b m e p n a t a i g e k )
3 Penyusunan Lemba rKejra Siswa (LKS )yang akan digunakan i n i S K L . k o p m o l e k i s u k s i d n a h a b i a g a b e s n a r a j a l e b m e p m a l a d
e s o d n a d u r u g n a g n e d n a k i s a tl u s n o k i
d npembimbing.
)
4 Menyusun i nsrtumen peneilitan yangt erdri iatasl embart e sdan a
w s i s i s a v r e s b o .
c Insrtumentt est
r a j a l e b l i s a h r u k u g n e m k u t n u i ti l e n e p h e l o n u s u s i d s e t l a o S
n a t a u b m e p m a l a D . ) fi ti n g o k ( a w s i
s s oal te s dibimbing oleh
a r a j a l e p a t a m u r u g n a d n e s o
d n biolog ikela sX IIPA 4 .Soal i n i
i d r e
t r idar i5s oa luntukakhris iklusI . .
d Insrtumennont es
k u t n u a w s i s i s a v r e s b o r a b m e l h a l a d a s e t n o n n e m u rt s n I
a m a l e s s a l e k i d s a ti v it k a a w s i s r o t o m o k i s p k e p s a n a i a li n e p
. n a r a j a l e b m e p s e s o r p i t u k i g n e m )
5 Melakukan koordinas i dengan penjaga laborato irum biolog i m a l a d n a k a n u g i d g n a y n a h a b n a d t a l a n a k p a i y n e m k u t n u
. n a r a j a l e b m e p )
ij a s p a i s n a m u n i m i t a m a g n e m a w s i S . 7 . 4 r a b m a G .f Faseevaluasi
i a n e g n e m n a s il a r a c e s u r u g h e l o n a k ir e b i d g n a y i s a u l a v E
m a c a
m -macamza tadiit fyangt erdapa tpadacontoh makanan .
n a t a m a g n e p k u t n u n a k a n u g i d g n a y i j a s p a i s .
g Faseextend
a m a s r e b n a l u p m i s e k t a u b m e m a w s i s a m a s r e b u r u
G -sama
g n i b m i b m e m u r u G . i n i i r a h n a r a j a l e b m e p i r e t a m i a n e g n e m
i n i i r a h n a r a j a l e b m e p i r e t a m n a k ti a k g n e m k u t n u a w s i s
ir a h e s n a t a i g e k n a g n e
d -har isiswa .Siswamampu memaham i . fi ti d a t a z n a a n u g g n e p m a l a d n a k u k a li d a y n s u r a h e s g n a y a p a )
2 Pertemuankedua
.
a Faseeilcti
. a w s i s n a ri d a h e k a s k ir e m e m n a d m a l a s n a k p a c u g n e m u r u G
n a k a y n a n e m n a g n e d a w s i s n a p a i s r e p a s k ir e m e m u r u G
r p i a l u m e m k u t n u a w s i s n a p a i s e
t a p a d I I s u l k i s r i h k a s e t n a d I s u l k i s r i h k a s e t i a li n a t a d i r a D
.t u k ir e b i a g a b e s s i s il a n a i d
.
a Nliait eritngg ipadat e sakhi rsiklu s Iadalah 95 dan t e sakhi rsiklusI I 1 .0 0
.
b Nliait erendahpadat e sakhi rsiklu s Iadalah70dan t e sakhi rsiklusI I .
5 7 h a l a d a .
c Nlia irata-rata te sakhi rsiklu s Iadalah 86,55 dan te sakhi rsiklu sI I a
t a r i a li N . 3 3 , 0 9 h a l a d
a - ar at te sakhris iklusI Il ebihbesa rdar ipadat e s s e t i a li n a d a p i r a d r a s e b h i b e l I s u l k i s r i h k a s e t i a li n n a d I s u l k i s r i h k a
i r e b i d h a l e t e s a w s i s r a j a l e b l i s a h n a t a k g n i n e p t a p a d r e t a k a m , l a w a
e p it f it a r e p o o k l e d o m n a k a n u g g n e m n a g n e d n a r a j a l e b m e
p Learning
c y C le7E. .
d Pencapaian krtie iraketuntasanminima lpadat e sawa l40%meningka t i
d a j n e m I I n a d I s u l k i s ri h k a s e t a d a
p 1 %00
0 0 2
0 4
0 6
0 8
0 0 1
0 2 1
1 s u l k i
S Siklus 2
n
a
s
a
t
n
u
t
e
K
n
a
i
r
e
t
i
r
K
n
i
a
p
a
c
n
e
P
l
a
m
i
n
i
M
N
li
a
i
S
i
s
w
a
(
%
)
n a i r e ti r K n i a p a c n e P
0 0 2
0 4
0 6
0 8
0 0 1
) R ( h a d n e
R Sedang( S) Tinggi( T)
) % ( a w s i S r o t o m o k i s P
I s u l k i S
) % ( a w s i S r o t o m o k i s P
II s u l k i S
a w s i S i a li N l a m i n i M n a s a t n u t e K a ir e ti r K n a i a p a c n e P . 8 . 4 r a b m a G
.
2 AspekPsikomotor
a w s i s r o t o m o k i s p k e p s a n a i a li n e p i s a v r e s b o l i s a h i r a
D selama
:t u k ir e b i a g a b e s li s a h h e l o r e p i d I I n a d I s u l k i s n a r a j a l e b m e p s e s o r p
. 4 l e b a
T 5 .Hasi lAnailsi sAspekP iskomotorSeitapSiklus
P l i s a H a t a
D sikomotorSiswaSeitapSiklus
s u l k i
S Hasli( %) Krtieria
I 18,52 Sedang 81 8, 4 Tinggi I
I 9 15 8, Tinggi
k e p s a m a r g a i d t a u b i d t a p a d , s a t a i d l e b a t a d a p a t a d n a k r a s a d r e B
.t u k ir e b i a g a b e s s u l k i s p a it e s a w s i s r o t o m o k i s p
a w s i S r o t o m o k i s P k e p s A m a r g a i D . 9 . 4 r a b m a G
a w s i s r o t o m o k i s p k e p s a a w h a b l i s a h h e l o r e p i d s a t a i d k if a r G ir a D
i m a l a g n e m k o p m o l e k r e b a r a c e
0 6 .
c KelenjarLudah
( r u il r i a u a t a h a d u l n a k li s a h g n e m h a d u l r a j n e l e
K sailva) .Kelenja r
a s a p a g it a d a t u l u m a g g n o r m a l a d h a d u
l ng ,yatiu:
.
1 Kelenjarparoits,t elretakd ibawaht eilnga. .
2 Kelenjarsubmandibularsi,t e lretakdir ahangbawah. .
3 Kelenjarsubilnguails , telretakd ibawah ildah.
a d a p t a h il i d t a p a d t u l u m a g g n o r m a l a d i d h a d u l r a j n e l e k k a t e L
.t u k ir e b r a b m a g
t u l u m m a l a d i d h a d u l r a j n e l e K
r a j n e l e
K paroitsmenghaslikan ludah yang berbentuk cari . r
a j n e l e
K submandibularsidan kelenjarsubilngua ilsmenghaslikan b
h a d u L . ri d n e l n a d r i a g n u d n a g n e m g n a y h a t e
g erfungs i untuk
k u t n u i s g n u f r e b h a d u l , i d a J . n a n a k a m n a n a l e n e p n a k h a d u m e m
n i a l e S . n a l e ti d h a d u m a g g n i h e s n a n a k a m i s a m u l e m n a d i h a s a b m e m
, n i g n i d , s a n a p p a d a h r e t t u l u m t u p a l e s i g n u d n il e m a g u j h a d u l , u ti
. a s a b n a d , m a s a
m i z n e t a p a d r e t h a d u l m a l a d i
D pitailn (amliase) .
m i z n
E pitailnbefrungs i mengubah makanan dalam mulu t yang (
t a r d i h o b r a k t a z g n u d n a g n e
m amlium ) menjad i gula sederhana (matlosa .) Ma tlosa mudah dicerna oleh organ pencernaan
m i z n E . a y n t u j n a l e
s pitailnbekejradengan baikpadapHantara6,8– n
a d
8 6 .
1 FungsiMakanan
: t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a h u b u t i g a b n a n a k a m i s g n u F
.
1 Sebagais umbe rbahanbaka.r .
2 Sebagais umbe rbahanpengatu .r .
3 Sebaga ibahanpembangun.
.
2 Macam-macam tZ a Makanan(Nutrien)yangDiperlukanTubuh
.
a Karbohidrat
Karbohidrati n imerupakansenyawaorganicyangt erdri iata sunsureC ,H , i d a m a t u g n a y i g r e n e r e b m u s i a g a b e s i s g n u f r e b i n i n a n a k a m t a z . O n a d
l e s m a l a
d -se l tubuh . Bahan makanan yang mengandung kerbohidra t i
b u a y n h o t n o
c -ubian,s ereal( biij-biijan) ,danbuah-buahan.
a g it i d j a n e m n a k a d e b i d t a p a d t a r d i h o b r a k a y n s a ti s k e l p m o k t u r u n e M
: m a c a m
)
1 Monosakairda ,yatiu karbohidra tyang hanyadisusunoleh satumoleku l d
, a s o t k u r f , a s o k u l g a y n l a s i m , a l u
g angalaktosa. )
2 Disakairda , yatiu karbohidra t yang terdri i dar i dua moleku l gula , i r a d i ri d r e t e s o tl a m , a s o t k u r f n a d a s o k u l g i r a d i ri d r e t a s o r k u s a y n l a s i m
. a s o t k a l a g n a d a s o k u l g i r a d i ri d r e t a s o t k a l n a d , a s o k u l g l u k e l o m a u d )
3 Poilsakairda ,yatiu karbohidra tyang terd ri idar ibanyak moleku lgula .
0 7
a l h a r a p h i b e l n a k h a b s i s o n i m a ti v o p i h a l a j e g n a k l u b m i n e
m g i dapa t
.s i s o n i m a ti v a a l a j e g n a k l u b m i n e m
!t u k ir e b l e b a t n a k it a h r e P
o N
n i m a ti
V Sumber Fungsif aal
o n i m a ti v o p i H
s i s
. 1
B1 , aneu irn ,
, n i m a i h t
, k it ir u e n i t n a
ir e b i t n
a - irb e
, i g a R
, h a b m a c e k
ti l u k
, s a r e b i r a
,i t a h , l e tr o w
, u s u s , r u l e t
l a j n i g
e m s il o b a t e M
i h o b r a
k d ra,t n a p a r e y n e p
k a m e l ,r i a
ir e B -beir ,
a r e l e s
g n a li h n a k a m
n a d
n a h u b m u tr e p
it n e h r e t
. 2
B1 , irbo lfavin,
n i v a lf o t k a l
, r u l e t , i g a R
,i t a h
k a t o , l a j n i g
e m s il o b a t e M
, n a n a k a m
, n a h u b m u tr e p
f a r a s g n a s g n a r
a t a m
, s i s o li e K
, k a r a t a k
, a t a m s it it a r e k
n a h u b m u tr e p
t n e h r e t i
.
3 Asam nikoitn , n
i s a i n
, u s u s , it a H
,i a l e d e k
, i g a r , l o k
m a y a b
, n a h u b m u tr e P
e m s il o b a t e m
,l e s
.t a r d i h o b r a k
, a r g a l e P
,s it it a m r e d
, e r a i d
a i s n e m i d
.
1 7 ,
n i s k o d ir i p
n i n e d a
, g n i g a d
n a r u y a s
n a d
n a k u t n e b m e p
h a r a d
, a i m e n a
t s p O ipasi
.
5 Asam t a n e t o t n a p
, n a k i , it a H
, g n i g a d
s a r e b , i g a r
k u t n e b m e M
A m i z n e o
k Dermaitits
. 6
a r a p m a s A
o n i m a
t a o z n e b
n a d i g a R
it a h
n a h u b m u tr e P
t u b m a r
t u b m a R
k o t n o r
n a b u n a d
.
7 B11 , asam n
il o f
l a j n i g , it a H
n a d
n a r u y a S
n a h u b m u tr e P
h a r a d l e s
i m e n A
a s o i s i n r e p
.
8 Bioitn
, s a r e b , i g a R
, n a r u y a s
h a u
b -bahhan pe trumbuhan Dermaitits
.
9 B12 Hait , ikan ,
u s u s
, n a h u b m u tr e P
n a k u t n e b m e p
h a r a d l e s
i m e n A
a s o i s i n r e p
o
N Vtiamin Sumber Fungsif aal Hipovtiamino s
i s
. 0
1 C , asam , n i b r o k s a
, n a r u y a S
,r a g e s h a u b
n a h u b m u tr e P
g n i d n i d
, t u b r o k S
2 7 t
u b r o k s it n
a hat i dan
l a j n i g
r e li p a k
, h a r a d
n a k u t n e b m e p
t a k i t a g n ir a j
i d n e s , ti l u k
i s u g n a d
. 1 1
,l o tf o r e s a , A
i m l a tf o r e s it n a a
, a g e t n e M
, u s u s ,i t a h
, r u l e t
n a k i k a y n i m
n a h u b m u tr e P
, l e ti p e
i s a r e n e g e r
i d n i s p o d o r
a n it e r
a i p o l a r e m e H
k it n i b
, t o ti b
. a i m l a tf o r e s
. a i s a l a m o t a r e k
a m r e d o n ir f
. 2
1 D , ergosterol , s it i k a ri t a
k a y n i M
, u s u s , n a k i
, i g a r
, a g e t n e m
.r u l e t g n i n u k
r u t a g n e M
r u p a k r a d a k
, r o p s o p n a d
r u t a g n e m
i s a k if i s o
n a d s it i k a R
a i s a l a m o e t s O
. 3 1
,l o r e f o k o t , E
s a ti li r e t s it n a
, h a b m a c e K
g n i n u k
e
t lur , susu , k
a m e l
i g a r , g n i g a d
h a g e c n e M
, n a h a r a d n e p
r u t a g n e m
l e s i s a r e fi l o r p
, n a r u g u g e K
n a it a m e k
, o ir b m e
7 7 x Mengiden itifkas i
t a
z -za tyang m a l a d t a p a d r e t
n a n a k a m n a h a b
a y n i s g n u f n a d
h u b u t i g a b
x Menentukan i z i g n a g n u d n a k
t a p a d r e t g n a y
n a h a b m a l a d
n a g n e d n a n a k a m
i j u n a k a n u g g n e m
n a k a
m an
. a n a h r e d e s
x Menentukan t a z n a g n u d n a k
n a d i m a l a f it i d a
m a l a d n a t a u b
n a n a k a m
x Menghubungkan n a d r u t k u rt s
s e s o r p n a d i s g n u f
m e t s i s
n a a n r e c n e p
a d a p n a n a k a m
a i s u n a m
x Menjelaskan
.
a Karbohidrat .
b Protein .
c Lemak .
d Vtiamin .
e A ri .f Za tadtifi
x Sistempencernaan a i s u n a m n a n a k a m
i r a d i ri d r e t g n a y
n a a n r e c n e p n a r u l a s
n a
d kelenja r n a a n r e c n e p
x MelakukanUj i a n a h r e d e s n a n a k a m
x Mengamat ibagian n a r e p r e b g n a y n a g r o
m e t s i s m a l a d
n a n a k a m n a a n r e c n e p
i u l a l e m a i s u n a m
. o s r o t
x Mendiskusikanprose s n a n a k a m n a a n r e c n e p
n a d a i s u n a m a d a p
n a i g a b
n a g r o
m e t s i s
8 7 s
e s o r p
n a a n r e c n e p
g n a y n a n a k a m
a d a p i d a jr e t
n a g r
o -organ m e t s i s
n a a n r e c n e p
n a n a k a
m manusia a i s n a n i m u r n a d
x Mengiden itifkas i a n i a l e k / n a u g g n a g
i d a jr e t g n a y n
m e t s i s a d a p
n a a n r e c n e p
n a n a k a m
x Gangguandan m e ti s a d a p n a n i a l e k
n a a n r e c n e p
n a w e h a d a p
a i s n a n i m u r
x Mengumpulkann i d u t s u a t a i s a m r o f n i
s i s il a n a i d k u t n u s u s a k
i a n e g n e m
n a n i a l e k / n a u g g n a g
m e t s i s a d a p
2 8 .
4
. 5
. 6
. 7
m a d a p i s ir t u n n a g n u d n a
k akanan
.
e Guru mengkoordini r siswa untuk 4
k u t n e b m e
m -5kelompok n
i a l p x E
.
a GurumembagikanLKSkepadas iswa k o p m o l e k m a l a d n a k i s u k s i d i d k u t n u
n a n a k a m t a z n a g n e d n a ti a k r e b
ll d , k a m e l , n i e t o r p , t a r d i h o b r a k .
b Siswa berdiskus i secara kelompok b
r a k t a z n a g n e d n a ti a k r e
b ohidrat ,
ll d , k a m e l, n i e t o r p .
c Guru memiilh 2-3 kelompok untuk , i s u k s i d l i s a h n a k i s a t n e s e r p m e m
n a k it a h r e p m e m n i a l k o p m o l e k
a m a s k e s n a g n e d
e t a r o b a l E
.
a Guru membimbing siswa untuk t a r d i h o b r a k i a n e g n e m i m a h a m e m
u ti a y m a c a m 2 i d a j n e m i g a b r e t g n a y
n a d a n a h r e d e s a l u
g gulamajemuk,dll .
b Guru meminta siswa untuk n a k a g n a y n a h a b a w a b m e m
m u k it k a r p k u t n u n a k a n u g i d
n i e t o r p n a d a l u g , m u li m a n a ij u g n e p
e t a u l a v E
.
a Guru membeirkan petranyaan secara n a r a j a l e b m e p i r e t a m i a n e g n e m n a s il
i n i ir a h e d n e t x E
.
a Guru membimbing siswa untuk lf
e r e
m eksikan d ri imengena i fungs i
’ 0 2
’ 3 1
’ 5
3 8
t a z n a g n e d a n r u p m e s 5 t a h e s 4 u n e m
g n a y g n u d n a k r e t g n a y n a n a k a m
h u b u t n a k u lr e p i d .
b Penutup,s alampenutup
r a j a l e B r e b m u S . I I I V
.
1 BukuPaket .
2 Internet n
a i a li n e P . X I
: n a i a li n e P s i n e J . 1
x Tes t .
2 Insrtumen:
x Soal( uraian ,)r ub irkpenliaiandanpedomans ko irngt elramp ri x Po trofoilo( LKSNut irs ipadamakanan)
x Lemba rObservas iPsikomotor
Yogyakatra ,3Maret2014
,i u h a t e g n e M
i g o l o i B u r u
G Prakitkan
a tr a k a y g o Y 7 N A M S
4 8 .
A INSTRUMENPENILAIA N
! r a n e b n a g n e d i n i h a w a b i d n a a y n a t r e p h a l b a w a J
.
1 SebutkanZat-za tmakananyangpailngdibutuhkanuntukt ubuh! .
2 Sebutkanf ungs idar izat-za tmakananyangdipelrukanbagit ubuh .
3 Sebutkan3makananyangmengandungkarbohidrat! .
4 Sebutkan3makananyangmengandungprotein! .
B PEDOMAN( KUNC IJAWABAN )PENILAIAN .
1 Karbohidra t .
2 Fungs iZa tmakanan: .
a Karbohidra t berfungs i untuk sumbe r energi , karbohidra t juga k
u t n e b m e p n a h a b n a a i d e y n e p m a l a d i s g n u f r e
b .
.
b Protein befrungs isebaga iza tpembangun ,pembentuk se lyang baru , g
n e p n a
d ganits el-se lyangt elahr usak. .
c Lemakberfungsis ebaga ipelaru tvtiaminA ,D ,EdanK. .
d Vtiamin berfungs isebaga ipengatu ryang bekejrasama dengan enzim .
h u b u t m a l a d i d t a p a d r e t g n a y .
3 Ro it ,gandum ,dannasi .
4 Tahu ,TempedanTelur .
C PEDOMANPENSKORAN s
1 o n l a o
S ko rbena r2,s kors alah0
0 h a l a s r o k s , 2 n a n a k a m t a z i s g n u f n a k t u b e y n e m r a n e b r o k s 2 o n l a o S
0 h a l a s r o k s , 1 h o t n o c n a k t u b e y n e m r a n e b r o k s 3 o n l a o S
6 8 n
a r a j a l e b m e P i g e t a r t S . I I
V
. o
N Kegiatan Waktu Metode
. 1
. 2
. 3
. 4
ti c il E
.
a Guru mengucapkan salam dan .
a w s i s n a ri d a h e k a s k ir e m e m .
b Guru betranya kembal ikepada siswa 5 t a h e s 4 g n a b m i e s u n e m i a n e g n e m
t a z n a g n e d n a ti a k r e b a n r u p m e s
g n u d n a k r e t g n a y n a n a k a m e g a g n E
.
a G uur betranya kepadasiswa sudahkah u n e m n a g n e d n a p a r a s i n i i r a h n a il a k
? a n r u p m e s 5 t a h e s 4 g n a b m i e s .
b Guru mengecek kembal isemua bahan k u t n u a w s i s h e l o a w a b i d u lr e p g n a y
. i n i ir a h m u k it k a r p n a k u k a l e m e r o l p x E
.
a Guru meminta perwaklian seitap n
e m k u t n u k o p m o l e
k gambi lala tpada n
a p a i s r e p g n a u r .
b Guru menjelaskan ala t bahan yang n a k u k a l e m m a l a d n a k a n u g i d u lr e p
i n i ir a h m u k it k a r p .
c Guru menjelaskan tujuan dan langkah a
jr e k n i a l p x E
.
a Guru membeirkan kesempatan n i g n i g n a y a w s i s i g a b a y n a tr e b
a y m u k it k a r p i a n e g n e m a y n a tr e
b ng
n a k a n a s k a li d n a k a .
b Guru meminta siswa untuk
’ 3
’ 5
’ 8
’ 5
7 8 .
5
. 6
. 7
a d a p a jr e k h a k g n a l n a k s a l e j n e m
i d a jr e t k a d it r a g a i n i i r a h m u k it k a r p
m a l a d n a h a l a s e k u a t a n a u ri l e k e k
m u k it k a r p n a k a n a s k a l e m
e t a r o b a l E
.
a Siswa memula i melaksanakan k
i a b n a g n e d m u k it k a r p .
b Guru mengecek itap kelompok apakah n a k a n a s k a l e m m a l a d n a u ri l e k e k a d a
m u k it k a r p .
c Guru membimbing siswa untuk g n a y t a r d i h o b r a k i a n e g n e m i m a h a m e m
a l u g u ti a y m a c a m 2 i d a j n e m i g a b r e t
ll d , k u m e j a m a l u g n a d a n a h r e d e s
e t a u l a v E
.
a Siswa mengejrakan soal-soa ltentang t
a
z -za tmakanan e
d n e t x E
.
a Guru membimbing siswa untuk i a n e g n e m n a l u p m i s e k t a u b m e m
i n i ir a h m u k it k a r p .
b Guru mengingatkan siswa untuk m a l a s , a y n t u j n a l e s i r e t a m i r a j a l e p m e m
p u t u n e p
’ 5 2
’ 0 4
’ 4
r a j a l e B r e b m u S . I I I V
.
1 BukuPaket .
2 Rot/it epunggandum/kentang/nas,it ahu,t elu rdandaging .
3 Pipe tTetes .
4 TabungReaks i .
8 8 .
6 Feh ilngAdanB .
7 Biuret .
8 Bunsen .
9 KorekApi .
0
1 Penjeptit abungr eaksi .
1
1 Rakt abungReaksi .
2
1 Labe l . 3
1 Mo tral .
4
1 Ke tra sBuram i
n e P . X
I laian
: n a i a li n e P s i n e J . 1
x Tes t x Nont es t .
3 Insrtumen:
x Soal( uraian ,)r ub irkpenliaiandanpedomans ko irngt elramp ri x Po trofoiloLKSUj inutirs ipadamakanan
x Lemba rObservas iPsikomotor
Yogyakatra ,3Mare t2014
,i u h a t e g n e M
i g o l o i B u r u
G Prakitkan
a tr a k a y g o Y 7 N A M S
9 8 .
A INSTRUMENPENILAIAN
! r a n e b n a g n e d i n i h a w a b i d n a a y n a t r e p h a l b a w a J
.
1 Sebutkanr eagen-reagenyangdipelrukanuntukmelakukanuj imkanan? .
2 Sebutkan 3 bahan makanan yang mengandung karbohidra,tprotein dan k
a m e l .
B PEDOMAN( KUNC IJAWABAN )PENILAIAN .
1 FehilngAdanB ,Lugol ,Biuret .
2 Rot,it elu rdans usu .
C PEDOMANPENSKORAN
0 h a l a s r o k s , 1 n e g a e r 1 n a k t u b e y e m r a n e b r o k s 1 o n l a o S
1 9 n
a r a j a l e b m e P i g e t a r t S . I I
V
. o
N Kegiatan Waktu Metode
. 1
. 2
. 3
ti c il E
.
a Guru mengucapkan salam dan .
a w s i s n a ri d a h e k a s k ir e m e m .
b Guru betranya kepada siswa apa saja h a k a p A ? n a n a k a m t a z m a c a m
? h u b u t k u t n u k i a b a y n a u m e s e g a g n E
.
a Guru menairk perhaitan siswa dengan k r e b g n a y o e d i v n a k g n a y a n e
m atian
.f it i d a t a z n a g n e d .
b Guru betranya kepada siswa kembal i a d a p a y n s u s u h k n a n a k a m t a z i a n e g n e m
. fi ti d a t a z e r o l p x E
.
a Guru membag i siswa membentuk k
o p m o l e
k -kelompok keci l sesua i u r u g h e l o u d n a p i d g n a y n a g n u ti h .
b Guru betranya kepada siswa apa yang e
d d u s k a m i
d ngan za t adtifi? Kasus i d i d a jr e t a s a i b g n a y a j a s a p a s u s a k
? t a k a r a y s a m .
c Guru betranyaapakahyang dliakuakan n a n a k a m h a l o g n e m m a l a d g n a r o
t a z , n a n a k a m a n r a w e p t a z n a g n e d
? t e w a g n e p .
d Guru be tranya apakah tujuan ? n a n a k a m a d a p f it i d a t a z n a ir e b m e p
n a ti a k h a k a p
A antara pembeiran za t i z i g i a li n n a t a k g n i n e p n a g n e d n a n a k a m
’ 3
’ 0 1
’ 0 3
2 9 .
4
. 5
. 6
. 7
n a r u t a h a k k a d it u lr e P ? n a n a k a m
a n a m i a g a B ? a n r a w e p t a z n a i a k a m e p
n a d i m a l a a n r a w e p t a z n a k a d e b m e m
? s i s e t n i s .
e Guru be tranya kepada siswa apakah h u b u t a d a p i d a jr e t g n a y k a p m a d
it i d a t a z a y n a d a n a g n e
d fdalam tubuh
? a ti k n i a l p x E
.
a Siswa diminta untuk menjelaskan n a h u r u l e s e k i r a d n
a ti a k r e t e k
u r u g h e l o g n i b m i b i d n a a y n a tr e p .
b Menjelaskan macam-macamza t adtifi n a k a g n a y m u k it k a r p n a k s a l e j n e m n a d
n a k a n a s k a li d
e t a r o b a l E
.
a Siswa memula i melaksanakan a
g n e d m u k it k a r
p nbaik
.
b Siswa mengidenit ifkas ikandungan za t n
a n a k a M m a l a d f it i d a .
c Guru membimbing siswa dalam m
u k it k a r p n a k a n a s k a l e m
e t a u l a v E
.
a Guru membeirkan petranyaan ilsan i n i ir a h n a r a j a l e b m e p i r e t a m i a n e g n e m e d n e t x E
.
a Guru bersama siwa merelfeksikan n
a r a j a l e b m e p i r e t a
m yang dapa t
ir a h e s n a p u d i h e k n a g n e d n a k ti a k i
d
-ir a h .
b Guru mengingatkan siswa untuk
’ 8
’ 0 3
’ 5
3 9
m a l a s , a y n t u j n a l e s i r e t a m i r a j a l e p m e m
p u t u n e p
r a j a l e B r e b m u S . I I I V
.
1 Videoza tadtifi .
2 BukuBiolog iuntukSMAKela sXI .
3 Internet .
4 MakanandanMinumanShace t n
a i a li n e P . X I
: n a i a li n e P s i n e J . 1
x Tes t x Nont es t .
4 Insrtumen:
x Soal( uraian ,)r ub irkpenliaiandanpedomans ko irngt elramp ri x Po trofoilo (LKS Macam-macam za t adiit f pada makanan dan
)t e h c a S n a m u n i m
x Lemba rObservas ipsikomotor
Yogyakatra ,3Maret2014
,i u h a t e g n e M
i g o l o i B u r u
G Prakitkan
a tr a k a y g o Y 7 N A M S
4 9 .
A INSTRUMENPENILAIAN
Jawablahpertanyaandibawahi n idenganbenar! .
1 Sebutkanmacam- macamzat-za tadtifi! .
2 Sebutkan 4 contoh za tadiit fyang terdapa tpada makanan dan minuman ij
a s p a i
s !
.
3 Apakah za tadiit fberkatian dengan peningkatan nlia igizi? Bagaiman a
r a
c penggunaanza tadiit funtukmakanan? .
4 Apa yang pelru dliakukan untuk menghindar i adanya za t adiit fyang a
y a h a b r e
b padamakanan? .
B PEDOMAN( KUNC IJAWABAN )PENILAIAN .
1 Macam-macamZa tadtifi: .
a Za tPengawet .
b Za tPewarna .
c Za tPemanis .
d Za tPenyedap .
2 Pemani s buatan (natirum siklama)t , aspatram , Fenilalanin , Pewarna ll
d , n a n a k a M .
3 Tidak ,carapenggunaanza tadiit fyatiuharuss esua iaturanpemakaian .
4 Mengetahu iciir-cri imakanan yang mengandung bahan adtifi , ijka ingin n
a i a k a m e p n a r u t a i a u s e s n a k a n u g g n e m f it i d a t a z n a k a n u g g n e m .
C PEDOMANPENSKORAN 1
o n l a o
S sko rbena rmenyebutkan1, s kors alah0 0 h a l a s r o k s , 5 , 0 n a k t u b e y n e m r a n e b r o k s 2 o n l a o S
0 h a l a s r o k s , 2 n a k s a l e j n e m r a n e b r o k s 3 o n l a o S
6 9 n
a r a j a l e b m e P i g e t a r t S . I I V
. o
N Kegiatan Waktu Metode
. 1
. 2
. 3
. 4
. 5
. 6
ti c il E
.
a Guru mengucapkan salam dan .
a w s i s n a ri d a h e k a s k ir e m e m e g a g n E
.
a Guru betranya kepada siswa jajanan k a j e s n a k a m n a il a k a s a i b g n a y a j a s a p a
? li c e k e r o l p x E
.
a Guru membag i siswa membentuk k
o p m o l e
k -kelompok keci lsesua iyang u
r u g h e l o n a k u t n e ti d .
b Guru betranya kepada siswa apakah k
a iba t yang driasakan dalam k e f e a p A ? a n r a w e p t a z n a a n u g g n e p
t a z a k ij h u b u t a d a p i d a jr e t g n a y
? i s m u s n o k i d a n r a w e p n i a l p x E
.
a Siswa diminta untuk menjelaskan n a h u r u l e s e k i r a d n a ti a k r e t e k
u r u g h e l o g n i b m i b i d n a a y n a tr e p .
b Guru menanggap i siswa dan a
p a h a t n a k s a l e j n e
m nprakitkum
e t a r o b a l E
.
a Siswa memula i melaksanakan k
i a b n a g n e d m u k it k a r p .
b Guru membimbing siswa dalam l
e
m ka sanakanprakitkum e
t a u l a v E
’ 2
’ 2
’ 2
’ 3
’ 4 4
’ 5 3
7 9 .
7
.
a Gurumembeirkans oa levaluasi e
d n e t x E
.
a Guru bersama siwa mere lfeksikan t a p a d g n a y n a r a j a l e b m e p i r e t a m
p u d i h e k n a g n e d n a k ti a k i
d an sehair
-ir a
h ,s alampenutup
’ 2
r a j a l e B r e b m u S . I I I V
.
1 BukuBiolog iuntukSMAKela sXI .
2 Internet .
3 Tomat .
4 Saost oma tmerkI ndofood .
5 Saost omatt anpamerek .
6 Saost oma tmerkche rry .
7 Beke rGlass .
8 Usu sSapi n a i a li n e P . X I
: n a i a li n e P s i n e J . 1
x Tes t x Nont es t .
5 Insrtumen:
x Soal( uraian ,)r ub irkpenliaiandanpedomans ko irngt elramp ri x Po trofoilo( LKSUj iPewarnamakanan)
x Lemba rObservas iPsikomotor
Yogyakatra ,3Maret2014
e g n e
M tahu,i i g o l o i B u r u
G Prakitkan
a tr a k a y g o Y 7 N A M S
8 9 .
A INSTRUMENPENILAIAN
! r a n e b n a g n e d i n i h a w a b i d n a a y n a t r e p h a l b a w a J
.
1 Apakah dampak yang t ejrad i ijkamenggunakan za tpewarna itdaksesua i ?
n a r u t a .
2 Apakah yangpelru diperhaitkan dalammemiilh makanansiap saj idalam k
u t n e
b kemasan? .
B PEDOMAN( KUNC IJAWABAN )PENILAIAN .
1 Dapatt ejrad igangguanpadas istempencernaan .
2 Meilha tbahanyangdigunakanyangt e treradalamkemasan .
C PEDOMANPENSKORAN a l e j n e m r a n e b r o k s 1 o n l a o
9 9
A W S I S A J R E K R A B M E L n
a u j u
T :Mengetahuif ungs ikarbohidrat ,proteindanl emakdankegunaan h
u b u t i g a b
: n a h a B n a d t a l A
.
1 Ala tTu ils .
2 BukuPaket .
3 Internet : a j r e k h a k g n a L
.
1 Berkumpulahdengananggotakelompokmu .
2 Diskusikanpetranyaanbeirkuti n idengananggotakelompokmu .
3 Presentasikanhasi ldiskusimudidepankelas :
n a a y n a t r e P
.
1 ApayangdimaksuddenganKarbohidra t? .
2 Jelaskan3golongankarbohidrats ecaras ingka.t .
3 Jelaskanf ungs ikarbohidra tbagit ubuh. .
4 Jelaskanf ungs iproteinbagit ubuh .
5 Sebutkanbahanmakananapas ajayangmengandungprotein? .
6 Jelaskanf ungsil emakbagit ubuh .
7 Sebutkanbahanmakananyangmengandungl emak :
0 0 1
A W S I S A J R E K R A B M E L :
n a u j u
T Mengetahuij eni sza tnutirs iyangt erkandungdalambahanmakanan :
n a h a B n a d t a l A
.
1 Bahan makanan nasi ,rot itawar ,tepung teirgu ,tahu ,telur ,daging dan a
l u g n a t u r a l .
2 Tabungr eaks i3buah .
3 Rakt abungr eaksi .
4 Penjep tit abungr eaksi .
5 Bunsen .
6 Korekapi .
7 FehilngAdanB .
8 LarutanLugol .
9 Biuret . 0 1 Pipet
. 1
1 Pengaduk .
2
1 Mo tra l .
3
1 Ketra sBuram : a j r e K h a k g n a L
.
1 Uj iamlium
Siapkanala tdanbahanyangdigunakan
Tumbuk bahan makanan hingga halu s masukan dalam tabung )
m u li m A i j u l e b a l ir e b ( i s k a e r
Teteskanl arutanl ugo ldalamt abungr eaksi Amat iperubahanyangt ejrad!i
Dokumentasikanhasi lekspeirmenmu! a
s o k u l G i j U . 2
Siapkanala tbahanyangdigunakan
Tumbuk bahan makanan hingga halu s lalu masukan kedalam )
a s o k u l G i j u l e b a l ir e b ( i s k a e r g n u b a t
TeteskanFeh ilngAdanBpadat abungr eaks i
Lalupanaskandengan ith -a haits ampait ejrad iperubahanwarna Amat iperubahanyangt ejrad !i
DokumentasikanEkspeirmenmu! n
i e t o r P i j U . 3
1 0 1
Tumbuk bahan makanan hingga halu s lalu masukan kedalam )
n i e t o r p i j u l e b a l ir e b ( i s k a e r g n u b a t
Teteskan l arutan makanan yang t erdapa tpadat abung reaks idenga t
e r u i b n e g a e r
Amat iperubahanyangt ejrad !i DokumentasikanEkspeirmenmu!
k a m e L i j U . 4
Siapkanala tdanbahan
Teteskanl arutanyangdiuj ipadaketra sburam Amat iperubahanyangt ejradi
4 0 1 :
n a t a m a g n e P l i s a H a t a D
m u li m A i j U l e b a T . 1
o
N MBaakhaannan WAawranla Wdatiretneasis el utegloalh MeY ngaandungATmidliaukm
G i j U l e b a T .
2 lukosa
o
N MBaakhaannan WaFrenhails negteAlahdadntiBetes i Wdaiprnaanas sektealnah MY enagandungGTliudkaoksa
n i e t o r P i j U l e b a T . 3
o
N MBaakhaannan WarnaAwal Warnas Beituerlaeht dtietes i MY eangandungTPridotaekin
k a m e L i j U l e b a T . 4
o
N MBaakhaannan WarnaAwal dKtieertteasi sbl aurruatmans betaehlaahn n a k a n u g i d g n a y
k a m e L g n u d n a g n e M
a