Ang Wikang Filipino Sa Media Ngayon

1

NOT FOR PUBLICATION

ANG WIKANG FILIPINO SA MEDIA NGAYON Nicanor G. Tiongson

Ngayong umaga ay nais kong magbigay ng ilang kurokuro tungkol sa kalagayan ng wikang Filipino sa ating media ngayon , partikular sa print media, radyo, telebisyon at pelikula. Tatlo ang pangunahing obserbasyon na tatalakayin ko.

A. FILIPINO NA ANG PANGUNAHING WIKA NG MEDIA NGAYON Ang wikang Filipino ang de facto na lingua franca at pangunahing wika ng komunikasyon sa halos lahat ng media ngayon. Sa print media, maaaring ang pangunahing mga broadsheets ay nasa Ingles pa rin, pero ang halos lahat ng mga tabloid, na mas marami at mas laganap sa karaniwang mambabasa, ay nasa Filipino. Sa mga tabloid na tulad ng Tempo, Ngayon, Balita, Tonite, Abante at iba pa makikita ang pruweba na iba nang talaga ang Filipino sa Tagalog, at ang Filipino ang higit na nauunawaan at ginagamit ng karaniwang tao sa kalye, mula estudyante at propesyunal hanggang driver at tindera sa palengke. Sa mga tabloid na ito, maluwag ang paggamit sa wika at sensationalism ang nananaig na

katangian, lalo na sa mga headlines.

Halos lahat ng mga talk shows sa radyo sa NCR, maging ito ay tungkol sa showbiz, kalusugan, relihiyon, batas, at balita, ay nasa Filipino at ang mga ito’y nakararating sa mga rehiyon. May mga galamay na estasyon na ang Maynila sa

▸ Baca selengkapnya: isyu ng kasarian sa pilipinas

2

mga probinsiya na may mga programang gumagamit ng rehiyonal na wika, pero Filipino pa rin ang gamit ng mga regional correspondents kapag nakikipag-ugnayan sila sa mga programa sa Kamaynilaan. Kapag nag-iinterbyu ang mga correspondents sa iba’t ibang rehiyon, karaniwang Filipino ang ginagamit ng mga iniinterbyu, kasama na ang mga Abu Sayaf. Kung ang gamit ng iniinterbyu ay rehiyunal na wika, nilalagyan ito ng salin sa Filipino, na maaring dubbed o subtitled.

Filipino na rin ang pangunahing wika sa mga programa sa TV sa NCR – sa variety shows, talk shows, sitcoms, telenovela at drama, reality shows, at maski na sa mga documentaries, news and public affairs programs. Ang mga ito’y nakararating sa iba’t ibang sulok ng bansa, at ngayon sa pamamagitan ng satellite sa mga bansa sa mundo na maraming Pilipinong immigrant o overseas worker. Dahil sa Filipino diaspora, kinailangang maging global ang wikang Filipino, lalo na at ang tunog nito at kaakibat na kultura ang hinahanap-hanap ng mga homesick na pinoy na nangingibambansa.

Sa pelikula, Filipino ang tanging ginagamit ng mainstream o studio-produced films, tulad ng ginagawa ng Star Cinema, Regal, Viva at iba pang commercial studios. At ito’y dahil ang masang manonood na pinupuntirya ng kanilang investment ay wikang Filipino ang naiintindihan at ginagamit. Dahil ang

karamihan sa mga manonood ay nasa urban centers tulad ng NCR, mapapansin ang pagnanais ng mga pelikulang ito na magmukhang urbanisado at sopistikado. Kaya Ingles ang madalas na gamiting titulo at ang kanilang dialogo ay, madalas kaysa hindi, gumagamit ng taglish.

Sa larangan ng indie film, Filipino ang ginagamit ng karamihan sa mga pelikulang ginagawa sa NCR at karatig lalawigan, pero dumadami na rin ang mga pelikulang

3

likha sa mga rehiyon na nagsasalita ng iba’t ibang rehiyunal na wika, at ito’y

maaaring magkaroon ng epekto sa wikang Filipino, tulad ng tatalakayin mamaya. Sa kabuuan ay masasabi na hindi na dapat pagtalunan pa ang pagiging lingua franca sa media ng wikang Filipino, at dahil dito ito na nga siguro ang wikang siyang nag-uugnay sa iba-ibang rehiyon na bumubuo ng bansa. Kung magkaganito nga, anong uri naman kaya ng bansa ang nabubuo sa kasalukuyang paraan ng paggamit ng Filipino sa media. Sapat na ba na Filipino ang de factong lingua franca ng media?

B. KARANIWANG GINAGAMIT ANG FILIPINO SA MEDIA BILANG WIKA NG IMPORMASYON AT ALIWAN LAMANG.

Ang paggamit ng wikang Filipino ng media ngayon, at ang kaakibat na

pagpapalaganap nito, ay hindi dahil sa pagnanais ng media na mapalaganap ang wikang pambansa kundi upang maabot nito ang pinakamalawak na antas ng mga manonood at tagapakinig , para tumaas ang ratings ng isang programa, at sa gayo’y magkamal ng malaking salapi ang mga prodyuser. Kaya naman ang

tunguhin ng maraming programa sa telebisyon at radyo ay entertainment o aliw. Sa pagnanais na maging popular, ibinababa ng maraming tagamedia ang lebel ng usapan sa radyo, telebisyon at kahit print sa antas ng “karaniwang tao” o “masa” na tila sa kanilang pananaw ay mahina ang pang-unawa at mababaw ang

kaligayahan.

Kaya naman ang mga tabloid sa Filipino, kahit na ang pinakamalaman sa kanila, ay kailangang magpaka”masa” at sumakay sa mainit na tsismis at iskandalo para kagatin ng tao. Sa paligsahan ng mga tabloid para kumita, pagaan nang pagaan ang saysay ng mga balita samantalang palakas nang palakas ang ugong ng intriga,

4

sex at kontrobersiya. At dahil hindi professionalism kundi sensationalism ang bumebenta, mababa rin ang pamantayan ng peryodismo. Ang mga balita ay madalas na kulang o walang research, hindi balanse at may kinikilingan. Wari bagang ang motto ng maraming tabloid writers ay “Shoot first, ask questions later.”

Sa TV at radyo, at kasama dito ang mga news programs, lagi nang pinagtutuunan ng pansin ang anim na kategorya: patayan, holdapan, pang-aabuso, aksidente, kalamidad, at higit sa lahat, showbiz tsismis. Sa pagpili ng news, ang kinikilangan ay iyong may kontrobersiya, may inaantig na maapoy na damdamin at

mahahayap na salita. Kaya naman ang popular sa media ay mga taong

pinanggagalingan ng mga ito. Ang kahabaan ng news program ay nagdudulo sa climax – ang showbiz balita, na para bagang ito ang pinakaimportanteng item sa araw na iyon. At para maging “interesante” ang balita, malayang binubudburan at binuburdahan ng mga anchor o host ng balita, na wari mo’y eksperto sila sa alinmang isyu, at sa tonong arogante o maton.

Bakit nga kaya sa mga programang nasa wikang Filipino, madalas ay mas

impormal ang tono, tila mas maluwag ang pamantayan ng propesyunalismo, mas mababa ang katangiang artistiko. Dito’y tila hindi uso ang mahinahong usapan at tahimik na pag-unawa at pagsusuri sa mga isyu, kundi maiingay na taltalan at mababaw na pabonggahan. At ang tingin sa pagiging media personality ay lisensya para barilin ang sinumang kalaban.

Sa kabilang banda, bakit kapag ang dyaryo at programa sa radyo at telebisyon ay nasa Ingles, tila ang mga taga-media ay mas mahinahon, mga ideya at isyu ang sinusuri, at mas kritikal ang talakayan. Paghambingin na lamang ang pagbabalita sa TV Patrol at sa ANC News. Madalas ikatuwiran ng mga prodyuser na

5

ibig sabihin nito? Na kapag masa ang audience ay dapat ibaba ang panuntunan ng journalism at bigyang diin ang aliw? Na kapag ang audience ay ang middle at upper class ay dapat itaas ang pamantayan at gawing mas malaman at analitikal ang news program? Hindi kaya ito ay isang uri ng snobbery at condenscension na lalo lamang nagbabaon sa “masa” sa kulturang mababaw at superpisyal at lalo pang nagpapalaki sa guwang sa pagitan ng mayaman at mahirap?

C. MAY KAKAIBANG KONTRIBUSYON ANG INDIE FILM SA WIKANG FILIPINO

Lumaganap at umunlad ang Independent o indie film mula 2005 hanggang sa kasalukuyan, dahil sa pagdating at paglaganap ng digital video technology. Dahil mas murang di hamak sa celluloid ang DV (kung 30 milyon ang nagagasta sa mainstream film, mga 3 hanggang 5 milyon lang ang kailangan ng indie film) , nagawa ng mga filmmaker na makapagprodyus ng sarili nilang pelikula, para maipahayag ang sariling bisyon at pananaw tungkol sa lipunan at pagkataong Pilipino, nang hindi pinakikialaman ng mga prodyuser o studio executives na ang hangad ay kumita sa takilya.

Matapang na binulatlat ng indie film ang maraming paksain na lagi nang

iniiwasan ng mainstream films dahil ang mga ito’y pangit, nakaka-depress, at di nakaaaliw sa manonood. Marami sa mga indie films ay tungkol sa kahirapan, sa korupsyon, sa pang-aabuso sa kapwa, sa pang-aapi sa mahihina at mahihirap. At dahil hubad na katotohanan ang gustong isiwalat ng indie filmmaker, ang estilong karaniwang ginagamit ng mga pelikulang indie ay neo-realismo, o bagong uri ng realismo na nagsasabing tungkulin ng pelikula na ipakita ang realidad sa lipunan nang hindi ito pinagaganda o pinagtatakpan, sa paraang madadama ng manonood

6

ang realidad na iyon. Higit pa rito, nilalayon ng indie filmmaker na yugyugin ang manonood upang magawa niyang unawain at suriin ang inilalarawan ng pelikula. At dahil nais ng indie filmmaker na magpakatotoo, nagsimula na ring gumawa ng pelikula ang mga filmmaker sa rehiyon, gamit ang kani-kanilang wika at karanasan. Sa ngayon, wala nang duda na ang mga pelikula mula sa mga rehiyon ay maaari nang itabi sa mga pelikula ng NCR, tulad ng pinatutunayan ng mga pelikulang rehiyunal na nanalo sa mga prestihiyosong paligsahang pampelikula dito at sa ibang bansa. Nakaugalian na sa mga pelkikulang ito na gumamit ng subtitle sa Ingles, para maunawaan ang diyalogo ng pelikula ng mga taong hindi nakaiintindi ng wikang rehiyunal.

Dalawa ang magandang kontribusyon ng indie film sa pagpapaunlad ng wikang Filipino ngayon. Una, dahil tinuklas at binusisi ng mga indie film ang maraming realidad na itinago ng pelikulang komersyal, nabuksan din nito ang mga salita na kaugnay ng mga realidad na iyon, at sa gayo’y napayaman ang wikang Filipino. Nariyan ang mga salitang kung tawagi’y balbal o slang o idiolect na galing sa mga grupo o komunidad na hindi bahagi ng karamihan at kalakaran, tulad ng mga salitang gamit sa titulo ng mga pelikulang ito: mudraks, para sa mother o ina; tirador, para sa mga mandurukot o magnanakaw; baryoke, para sa karaoke sa baryo; cuchera, para sa babaeng nagsusuperbays ng pagtatago ng pakete ng drugs sa puwit o tiyan ng mga drug mules; samarito, para sa good Samaritan; ranchero, para sa mga bilanggo; qwerty, para sa di tamang keyboard style na di na

mababago dahil laganap na; ombre, para sa lalaki, at zombading, para sa zombie na bading sa gay lingo. Nariyan din ang rakenrol at taksikab, at text language na Ligo na U, Lapit na Me. May mga bagong salita rin na nagpasok ng bagong ideya o realidad sa wika, tulad ng neo-rebolusyon at kamera obskura.

7

Malaki din ang iyayaman ng wikang Filipino kung tatanggapin niya ang mga salita mula sa rehiyunal na wika na ginawang popular ng mga titutlo ng pelikulang rehiyunal, tulad ng : sa Cebuano, Ang Damgo ni Elueteria (Ang Pangarap ni Eleuteria), Un Diutay Mundo (Maliit na Miundo), Hunghong sa Yuta (Bulong sa Lupa); sa Ilonggo, Yanggaw (Aswang) at Namets (Masarap); sa Bikol, Sarong Adlaw (Isang Araw), Sarong Banggi (Isang Gabi), at Aki ning Maisug (Anak ng Maisug); sa Kapampangan, Kaleldo (Init ng Tag-araw) at Manenaya

(Naghihintay); sa Pampango Aeta, Manoro (Guro); sa Maguindanao, Limbunan (Silid ng Baabeng Ikakasal) at Qiyamah (Wakas ng Daigdig); sa Maranaw, Gabon (Alapaap) at Angan-angan (Mga Pangarap).

Ang pangalawa at mas mahalagang epekto ng indie film sa wikang Filipino ay ang paggamit dito sa pelikulang hindi lang makatotohanan kundi lalo’t higit

mapagmuni, mapanuri at kritikal. Tulad ng nasabi na, pangunahing layunin ng indie filmmaker di lamang ang maglahad sa manonood ng bago at mahalagang impormasyon tungkol sa realidad kundi tulungan din ang manonood na

maunawaan at masuri ang realidad na iyon. Ito ay malaking ambag sa pagpapaunlad at pagpapayaman sa wikang Filipino.

D. KONKLUSYON

Bilang konklusyon, hayaan ninyong lagumin ko ang pangunahing punto ng maikling pananalitang ito:

1) Una, walang alinlangan na ang wikang Filipino na ang siyang pangunahing wika sa komunikasyon sa apat na media sa kasalukuyan, Ito ang wikang nag-uugnay sa Maynila at sa iba’t ibang rehiyon ng bansa at vice versa, at siya ring nag-uugnay sa Pilipinas sa mga komunidad ng mga Pilipinong naninirahan o nagtatrabaho sa ibang bansa. Ito ang una o pangalawang wika ng karamihan sa

8

Pilipinas at unang language of compromise sa pagitan ng iba’t ibang wikang sinasalita sa Pilipinas.

2) Pangalawa, bagamat ito’y laganap na sa media, mapapansin pa rin na ang wikang Filipino ay madalas na ginagamit sa mga tabloid o sa mga programa sa radyo at telebisyon na ang nananaig na tono ay impormal, at waring hindi gaanong istrikto ang pamantayan ng propesyunalismo. Sa maraming

babasahin at palabas sa Filipino, ang tila nangingibabaw na layunin ay mang-aliw, manlibang, lumikha ng ugong at ingay ng kasayahan.

3) Pangatlo, naiiba ang epekto ng indie film sa wikang Filipino. Dahil ang estilo ng mga ito ay neo realismo, binibigyang diin ang makatotohang paglalahad ng lahat ng uri ng realiidad sa Pilipinas, saan mang sulok ng bansa ito manggaling. Dahil dito, nakakaambag ito sa paglago ng wikang Filipino dahil sa mga

bagong salitang kaakibat ng mga bagong paksaing na ito. Mas mahalaga, nagagamit ng indie film ang wikang Filipino sa paglalahad ng mga

katotohanang personal at panlipunan sa paraang nagbibigay ng impormasyon at pagkaunawa at gumagamit ng perspektibang kritikal sa mga paksaing ito, bagay na hindi nagagawa ng pelikulang komersiyal.

Batay sa mga nabanggit na, malinaw na kailangan pa ring ipagpatuloy ang proseso ng intelektuwalisasyon ng wikang pambansa at ang paggamit nito sa mga diskursong impormatibo at analitikal sa media. Marahil, kailangang bawasan ang tsismis at lagyan ng mas matibay na datos at analisis ang mga talk show sa radyo at TV, at pasulatin sa mga tabloid ang mga mapanuring manunulat. Dapat nang ibalik sa mga

9

news program sa Filipino ang pormalidad at objectivity para matulungan ang tagapanood na pag-isipan at suriin ang halaga at implikasyon ng mga pangyayaring ibinabalita. Kailangang itaguyod at palaganapin ang paggamit ng Filipino ng mga opisyales ng gobyerno, mga edukador, at ibang propesyunal, lalo na kapag

nagsasalita sila sa media sapagkat malaki ang magagawa nila para makapagbigay ng kamulatan sa mga manonood at tagapakinig ng media. Sa bagay na ito, dapat purihin ang paggamit ni Pangulong Noynoy Aquino ng wikang Filipino na malaman,

matuwid, at walang borloloy sa kanyang mga SONA, sapagkat napaparating niya sa karaniwang mamamayan ang mahahalagang isyu na dapat nilang harapin. Isipin na lamang kung ang pagliitis kay CJ Corona ay ginawa sa Filipino, mas malaki sana ang nagawa nito sa pagtataas ng kamalayang pampulitka nina Juan at Juana de la Cruz.

Kung magagawa ng taga-media na iangat ang kalidad ng impormasyon at antas ng kritikal na talakayan sa iba’t ibang media, mas malaki ang maiaambag ng media di lamang sa pagbubuo ng bansa sa pamamagitan ng paggamit ng iisang wika kundi sa paghuhubog ng mga mamamayan na maalam, mapanuri, at mapagpasiya. Sa ganitong paraan, ang media, na gumagait ng wikang Filipino, ay magiging matibay na haligi ng ating demokrasya.