• Tidak ada hasil yang ditemukan

PERILAKU SEKSUAL DAN KADAR TESTOSTERON DARAH TIKUS PUTIH (Rattus norvegicus) STRAIN WISTAR AKIBAT PEMBERIAN PAKAN GONAD BULU BABI (Diadema setosum)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "PERILAKU SEKSUAL DAN KADAR TESTOSTERON DARAH TIKUS PUTIH (Rattus norvegicus) STRAIN WISTAR AKIBAT PEMBERIAN PAKAN GONAD BULU BABI (Diadema setosum)"

Copied!
12
0
0

Teks penuh

(1)
(2)
(3)

PERILAKU SEKSUAL DAN KADAR TESTOSTERON DARAH TIKUS PUTIH (Rattus

norvegicus) STRAIN WISTAR AKIBAT PEMBERIAN PAKAN GONAD BULU BABI

(Diadema setosum)

De lia nis Pr ingge nie s, Wina nto Y ora m, Ali Ridho

P r ogra m Studi Te knologi Ha sil P er ika na n Jur usa n P er ika na n F P IK UN DIP Sta f P r ogra m Studi Te knologi Ha sil Per ika na n Jur usa n P er ika na n FP IK UN DIP

Ema il: pr ingge nie s@ya hoo.com

ABSTRAK

T u j u a n p e n e l i t i a n a d a l a h u n t u k m e n g k a j i d a m p a k p e m b e r i a n p a k a n b u l u b a b i Diadema setosum sebagai aprodisiaka terhadap perilaku seksual tikus jantan galur wistar da n a pa ka h g ona d D. se to s um be r p e nga r uh pa da pe n in g ka ta n ka da r t e s t o s te r on da la m da r a h R . n o r ve g i c u s s tr a i n wi s t a r .

M e n c i t s e b a g a i h e w a n u j i , d i b a g i m e n j a d i t i g a k e l o m p o k . K e l o m p o k p e r t a m a a d a l a h me nc i t y a ng d ib e r i pa ka n g o na d b u l u ba bi . K e l om p o k k e d ua t a n pa pa ka n g o n a d ba bi. Se da ngka n ke lompok ke tiga ta npa pa ka n gona d bulu ba bi, ta pi dibe r i hor mone te sto te r on. Se la njutnya , a da tiga sub ke lomp ok : pembe rian pa ka n se har i se ka li, sehar i dua dan sehari tiga kali.

H a s i l p e n e l i t i a n m e m p e r l i h a t k a n b a h w a f r e k u e n s i a k t i v i t a s s e k s u a l p a l i n g t i n g g i t a m p a k p a d a m e n c i t y a n g d i b e r i p a k a n g o n a d b u l u b a b i , y a k n i m e n c i t y a n g y a n g d i b e r i m a k a n g o n a d b u l u b a b i d u a k a l i s e h a r i m e l a k u k a n a k t i v i t a s s e k s u a l 1 4 k a l i s e h a r i . S e d a n g k a n y a n g d i b e r i m a k a n g o n a d b u l u b a b i s e k a l i s e h a r i m e l a k u k a n a k t i v i t a s s e k s d e l a p a n k a l i s e h a r i . S e m e n t a r a i t u , p e m b e r ia n h o r m o n t e s t o t e r o n t i d a k b e r p e n g a r u h signif ika n. Tikus ja nta n ya ng dibe r i te sto t e r on ha nya be r a ktif ita s se ksua l tujuh ka li se ha r i . K a d a r h o r m o n e t e s t o t e r o n p a d a m e n c i t y a n g m e n d a p a t g o n a d b u l u b a b i s e k a l i s e h a r i , y a i t u se ba n ya k 4 5 na n ogr a m pe r li te r ( ng /m l ) , me ni ng ka t ta ja m . Se ba li kn ya , ya ng me ndapa t pa ka n dua kali se hari hanya 1,98 ng/ml dan tiga ka li hanya 1,92 ng/ml.

H a s il pe ne l i t ia n pa da pe ng u j ia n t e r ha da p k e s ub ur a n pr ia me mpe r l i ha t k a n ba h wa m e n c i t j a n t a n p e n g k o n s u m s i b u l u b a b i s e k a l i s e h a r i m e n g a l a m i p e n i n g k a t a n j u m l a h s pe r ma to z oa me n ja d i 1 4 0 j u ta pe r mi ll il i te r a ir . I ni le b ih ba n ya k da r ipa da pe ng o nsu m si tiga ka li sehari (125 juta /ml) dan dua kali sehari 10 jut a /ml ). Sementara itu , pada mencit c o n t r o l , tanpa pember ian pa ka n gonad,se banya k 50 juta per mil i liter . Denga n pembe ria n ho rmo n sa ja , h a n ya se ba n ya k 4 0 j u ta /m l . Ha si l pe ne li ti a n di si mpu l ka n ba h wa p e mbe r ia n dua kali sehari dapat menaikkan libido tikus jantan

Kata Kunci : Diadema setosum, Gonad, Rattus norvegicus, Perilaku Seksual, Kadar Testosteron

(4)

PENDAHULUAN

B u lu ba b i a ta u la nda k la u t te r ma su k sa la h s a t u k ia s E c hi n ode rma ta ya n g me m ili k i n i l a i g i z i y a n g t i n g g i n a m u n b e l u m b a n y a k d i k e n a l o l e h m a s y a r a k a t d u n i a d a n j u g a d i I none sia . Ha n ya se ba gia n ne ga r a ya ng ta hu a ka n ni la i giz inya me nge na l se ba ga i ma ka na n . T e l u r b u l u b a b i m e m i l i k i n i l a i g i z i c u k u p t i n g g i d a n m e m p u n y a i k a n d u n g a n a s a m a m i n o cu kup le ng ka p, se ba ga i pe ma cu pe r tumbuha n da n ke se ha ta n ma n usia (Whi te d k k, 1 9 8 6) . M a s ya r a k a t di n e g a r a J e p a n g , A m e r i ka S e la t a n , A me r i k a Se r i k a t , Ka na da , E r opa , C h i na m e r u pa k a n k o n s u m e n b u l u b a b i t e r b e s a r d i d u n i a ( G u n a r t o d a n S e t i a b u d i , 2 0 0 2 ) . O r a n g J e p a n g s e r i n g k a l i m e n g k o n s u m s i g o n a d b u l u b a b i d a l a m k e a d a a n s e g a r y a n g b i a s a d i s a j i k a n s e b a g a i s u s h i , s e d a n g k a n y a n g d i o l a h m e l a l u i p r o s e s p e n g g a r a m a n d a n f e r m e n t a s i m e n y e r u p a i b e n t u k p a s t a s e r i n g d i s e b u t n e r i u n i . T i n g k a t p e m a n f a a t a n d a n e k sp or b ul u ba b i ne ga r a Je pa ng ja u h le bih t in ggi diba ndi ng ka n de n ga n In do ne sia .

D i a d e m a s e t o s u m m e r u p a k a n s a t u j e n i s b u l u b a b i y a n g t e r d a p a t d i I n d o n e s i a y a n g me mp u n ya i n i la i k o n s um s i . D a r i ha s i l a na l i si s k u a li t a t if g o na d D ia de m a s e t o s u m d i k e t a h u i m e n g a n d u n g l i m a a s a m a n i m o e s e n s i a l b a g i o r a n g d e w a s a ( l i s i n , m e t i o n i n , thr e onin, valin, dan f enila la nin) dan dua a sam a mino e se nsia l bagi ana k - ana k (ar ginin da n h i s t i d in ) , j u ga d i te m u ka n a sa m a m in o e se n s ia l la i n ya i t u a sa m a s pa r ta t , a sa m glu t a ma t , g li si n, se r in . Se la in it u bu lu ba bi j uga me nga n dun g a sa m le m a k ta k je n uh ome g a 3 ya ng b e r f u ng s i u n t u k m e n u r u n k a n k a n d u n g a n k o l e s t e r o l d a l a m t u b u h m a n u s i a . B u l u b a b i j u g a k a y a k a n d u n g a n v i t a m i n A , v i t a m i n B k o m p l e k s , d a n m i n e r a l y a n g d a p a t m e n i n g k a t k a n f u ng s i o t a k da n me na mb a h j u m la h se l o t a k p a da ba l i ta ( P r i n gge n ie s , 2 0 1 1 u n p ub li s h ) . M a s y a r a k a t n e l a y a n p e s i s i r p a n t a i I n d o n e s i a m e m i l i k i m i t o s d e n g a n t e l u r a t a u g o n a d b u l u b a b i , m e r e k a s e r i n g p e r c a y a b i l a n m e n g k o n s u m s i t e l u r b u l u b a b i a k a n m e ni ng ka t ka n vi ta li ta s . Br e da sa r ka n ha l t e r sb u t ma k a pe r lu d ila k uk a n pe ne li t ia n t e nt a ng pe ngar uh gona d Diade ma se tosum te r hada p pe r ila ku se ksua l da n ka da r te st oste r o n da r a h t i kus pu tih ja nta n str a in wi s ta r .

T u j u a n p e n e l i t i a n u n t u k m e n g e t a h u i p e n g a r u h p e m b e r i a n g o n a d D i a d e m a s e t o s u m t e r h a d a p p e r i l a k u s e k s u a l t i k u s p u t i h j a n t a n y a n g m e l i p u t i f r e k u e n s i k i s s i n g v a g i n a d a n m o u n t i n g d a n s e k a l i g u s m e n g e t a h u i k a d a r t e s t o s t e r o n d a l a m d a r a h t i k u s putih ja ntan.

(5)

TODELOGI PENELITIAN

M a t e r i ya ng di g un a ka n da la m p e ne li t i a n i n i a d a l a h g o na d bu l u b a b i je ni s D i ad e ma se tosum yang dipe roleh dari pera iran Kepula uan Karimunjawa da n hewa n uji tikus putih ( Ra t t u s n o r v e g i c u s ) d i p e r o l e h d a r i F a k u l t a s F a r m a s i U G M Y o g y a k a r t a , y a n g j a n t a n be r umur 3 bula n se da ngka n ya ng be tina ber umur 2 bulan.

S a mp e l D i ade ma s e to s u m d i k o le k s i d a r i p e r a i r a n Ka r i m u nj a w a pa da k e da la ma n k u r a n g l e b i h 1 , 5 s e j u m l a h 3 1 2 e k o r . S a m p e l d i d i j e m u r d i b a w a h t e r i k m a t a h a r i s e ca r a t i d a k l a n g s u n g s e l a m a 4 h a r i s a m p a i k e r i n g d a n s e l a n j u t n y a s a m p e l d i b l e n d e r u n t u k d i j a d i k a n t e p u n g d a n d i e k s t r a s i . P r o s e s e k s t r a k s i d i l a k u k a n s e c a r a m a n u a l , y a i t u d e n g a n p e r e n d a m a n s a m p e l g o n a d s e l a m 2 4 j a m , k e m u d i a n d i s a r i n g d e n g a n m e n g g u n a k a n k e r t a s s a r i n g d e n g a n u k u r a n p o r o s i t a s 0 , 5 m i k r o n m e t e r d a n f i l t r a t d i k u k u s d e n g a n t e m p e r a t u r d i ba w a h 4 0 °C s a m p a i s e m u a s a m p e l k e r i n g . S e l a n j u t n y a e k s t r a k s i s a mpe l d i ma s u k ka n k e da la m k a p s ul da n t i a p k a p s u l be r k a pa s i t a s 0 . 5 gr a m . H e wa n u ji da la m pe ne l i tia n i ni ya i tu t i ku s p u ti h ( Ra tt u s n o r ve g i c u s) se b a n ya k 1 2 e k or ja n ta n da n 2 0 e k or be ti na , t i kus pu t ih j a n ta n d ipe r la ku ka n 1 e k or pa da 1 k a n da ng . k a r e n a s i f a t p e j a n t a n y a n g s a n g a t a g r e s i f d a n m u d a h s e k a l i m e n y e r a n g p e j a n t a n ta i nnya a pa bila suda h pe r na h me la ku ka n kopu la si de nga n ti ku s be t ina , se da ng ka n tik us p u t i h be t i na di pe r l a k u ka n 4 e k o r d a l a m 1 k a n da ng k a r e na s if a t t i ku s b e t in a ya ng t i da k

s a t i n g

m e n y e r a ng . Se t ia p ka nd a n g ba l k t i k u s p u t ih j a n t a n ma u pu n b e t in a di be r la k u k a n l t e m p a t m a k a n d a n 1 t e m p a t m i n u m .

D u a e k o r t i k u s p u t i h j a n t a n d i b e r i k a n l x s e h a r i p a d a w a k t u p a g i h a r i ( p k l 1 0 . 0 0 - 1 1. 00 ) de nga n pa ka n g ona d b ulu ba bi do sis to ta l 0 .5 gr , 2 e k or ti ku s pu tih ja n ta n d ibe r i ka n 2 x se ha r i pa da wa k tu pa g i ha r i (p k l 1 0. 0 0 s /d 1 1 . 0 0 ) da n s or e ha r i ( p k l 1 6 . 3 0 s i c ! 1 7 . 3 0 ) d e n g a n d o s i s t o t a l 1 g r , d a n 2 e k o r t i k u s p u t i h j a n t a n d i b e r i k a n 3 x s e h a r i p a da wa k tu pa gi ha r i ( p k l 1 0. 0 0 s / d 1 1. 0 0 ) , s or e ha r i ( p kI 1 6 . 30 s / d 1 7 .3 0 ) , da n ma la m ha ri (pkl 22.00 s/d 23.00) de nga n dosis tota l 1.5 gr .

P e n g a m a t a n d i l a k u k a n s e c a r a t i d a k l a n g s u n g y a k n i d i r e k a m m e n g u n a k a n 1 h a n d y c a m d a n 1 d i g i c a m ( A l m e i d a e t a l . , 2 0 0 0 ) . S e b e l u m p r o s e s p e n g a m a t a n , d i l a k u k a n p e m i n d a ha n 2 e k o r t i k u s b e t i n a s e c a r a a ca k k e d a l a m k a n d a n g t i k u s j a n t a n s e t e l a h d i b e r i m a k a n b e r u p a p e l e t b e r c a m p u r e k s t r a k g o n a d D i o d e m a s e t o s u m , k e m u d i a n d i l a k u k a n p e r e k a m a n 1 j a m s e t e l a h d i b e r i p a k a n m a u p u n t i k u s p u t i h y a n g d i b e r i h o r m o n p a d a d o s i s 4 2 p g / 1 0 0 g r b e r a t b a d a n ( N a i n g g o l a n d a n S i m a n j u n t a k , 2 0 0 5 ) .

(6)

P e mbe r ia n hor m on dila ku ka n le wa t or a l (pe ny onde a n ) pa da s or e ha r i. Se suda h p e r e k a m a n , 2 e k o r t i k u s p u t i h b e t i n a d i a m b i l d a r i t i a p k a n d a n g t i k u s p u t i h j a n t a n d a n di ke mba li ka n ke ka nda ng t ik us pu tih be tina se pe r ti se mu la . Dia ma ti ting ka h la k u s e k s u a l ( k i s s i n g v a g i n a d a n m o u n t i n g ) 1 0 e k o r t i k u s p u t i h j a n t a n t e r h a d a p b e t i n a se la ma 30 me ni t (Alme ida e t al. , 20 0 0) .

A n a l i s i s p e n g a m b i l a n d a r a h d i l a k u k a n m e n g g u n a k a n h e m a t o k r i t t u b e d a n d i m a s u k k a n p a d a v e n a o r b i t a l i s y a n g t e r l e t a k p a d a u j u n g m a t a . S e s e g e r a m u n g k i n d a r a h m e n g a l i r k e l u a r d a r i v e n a o r b i t a l i s y a n g t e r l e t a k d i u j u n g m a t a d a n l a n g s u n g d i t a m p u n g d i t a b u n g r e a k s i s e b a n y a k 2 m l . D a r a h d i b i a r k a n b e r a d a d a l a m t a b u n g r e a k s i s e l a m a 3 0 m e n i t . S e t e l a h i t u d a r a h d i s e n t r i f u g e s e l a m a 1 5 m e n i t d e n g a n k e c e p a t a n 1 5 0 0 r p m . S e r u m d i p i n d a h k a n d e n g a n m e n g g u n a k a n m i k r o p i p e t k e d a l a m t a b u n g e p p e n d o r f s e c a r a h a t i - h a t i s u p a y a t i d a k t e r j a d i h e m o l i s i s . T a b u n g e p p e n d o r f d i t u t u p j i k a s e r u m s u d a h m e n c a p a i 2 m l d a n d i b e r i l a b e l k e t e r a n g a n t i a p p e r l a k u a n t e r h a d a p t i k u s p u t i h j a n t a n y a n g b e r s a n g k u t a n . T a b u n g e p p e n d o r f d i m a s u k k a n k e t e r m o s d i s e r t a i d e n g a n e s b a t u u n t u k m e n j a g a a g a r s u h u d a l a m t e r m o s t e t a p d i n g i n d a n m e n g h i n d a r i r u s a k n y a s e r u m d a r a h t i k u s p u t i h . S e l a n j u t n y a s a m p e l s e r u m d a r a h s e b e l u m d i a n a l i s i s h a r u s d i p e r h a t i k a n f a k t o r - f a k t o r h e m o l i s i s , l i p e r n i a , d a n b i l i r u b i n e m i a . D i a n j u r k a n u n t u k m e m v a l i d a s i t a b u n g s a m p e l s e b e l u m d i g u n a k a n k a r e n a b e b e r a p a z a t d a p a t m e n g g a n g g u h a s i l t e s , k e m u d i a n d i t a m b a h k a n e n z i m i m m u n o a s s a y . A n a l i s i s k a d a r t e s t o s t e r o n d a r a h i n i m e n g g u n a k a n m e t o d e S o l i d P h a s e R e c e p t a b l e ( S P R ) . H a s i l s e c a r a o t o m a t i s d i h i t u n g d e n g a n i n s t r u m e n m e n g g u n a k a n k u r v a k a l i b r a si d a n d i n y a t a k a n d a l a m s a t u a n n g / m l .

HASIL DAN PEMBAHASAN Hasil

Ha sil pe ne litia n me nunjukka n pe mbe r ia n pa ka n gona d Diadema se tosum te r ha da p per il a ku kissing vag ina pa da tikus pe mbe r ia n pa ka n me nga ndung gonad bulu babi 2x/ha ri me r upa ka n ha sil ki s sing v ag ina ya ng te r t inggi ( 2 1x ) diba ndingka n pe r la k ua n la inn ya ya i tu 1 x / h a r i ( 1 1 x ) , 3 x / h a r i ( 1 4 x ) , p e r l a k u a n h o r m o n t e s t o t e r o n ( 1 3 x ) d a n p e r l a k u a n k o n t r o l ( 1 6 x ) , t e r u t a m a p a d a h a r i k e - 2 s a m p a i h a r i k e - 4 . P a d a h a r i k e - 4 t a m p a k b a h wa k i s s i n g v a g i n a m e n c a p a i 2 1 x , s e d a n g k a n t e r t i n g g i l a i n n y a : h o r m o n ( 1 3 x ) p a d a h a r i k e - 5 ,

(7)
(8)

k e - 5 d e n g a n f r e k u e n s i 1 0 k a l i t e r s a j i p a d a G a m b a r 2 . P a d a h a r i k e - 1 t i k u s k o n t r o l m e l a k u k a n p e r i l a k u m o u n t i n g s e b a n y a k 3 x , s e d a n g k a n p e r l a k u a n 3 x / h a r i d a n h o r m o n h a n y a l x , 1 x / h a r i d a n p e r l a k u a n 2 x / h a r i m e m p e r l i h a t k a n p e r i l a k u m o u n t i n g d i m u l a i h a r i ke - 4 (lx). P e n g a r u h p e m b e r i a n g o n a d D i ad e m a s e t o s u m t e r h a da p k a d a r t e s t o s t e r o n d a r a h t i k u s p u t i h j a n t a n d i t u n j u k k a n p a d a G a m b a r 3 . G a m b a r 3 . P e n ga r u h pe m b e r i a n p a k a n go n a d D i a d e m a s e t o s u m t e r h a da p k a d a r t e s t o s t e r o n d a r a h t i k u s p u t i h j a n t a n p a d a m i n g g u p e r t a ma d a n k e d u a H a s i l p e n e l i t i a n m e m p e r l i h a t k a n b a h w a k a d a r t e s t o s t e r o n p a d a p e r l a k u a n 1 x / h a r d a n 3 x / h a r i u n t u k m i n g g u p e r t a m a l e b ih t i n g g i d i b a n d i n g k a n m i n g g u k e d u a , s e d a n g k a n p e r l a k u a n 2 x / h a r i u n t u k m i n g g u p e r t a m a l e b i h r e n d a h d i b a n d i n g k a n m i n g g u k e d u a . P e r l a k u a n i x / h a r i m e m i l i k i k a d a r t e s t o s t e r o n t e r t i n g g i ( 5 . 8 4 n g / m L d a n 3 . 0 9 n g / m L d a r ip a da pe mb e r ia n 2 x / ha r i ( 1 . 1 7 n g / m L d a n 2 . 7 9 n g / m L ) , 3 x / ha r i ( 2 . 1 2 n g / m L d a n 1 . 7 2 n g / m L ) , d a n k o n t r o l ( 3 . 3 4 n g / m L d a n 2 . 4 3 n g / m L ) . P e r l a k u a n h o r m o n m e m i l i k i k a d a r t e s t o s t e r o n y a n g p a l i n g t i n g g i y a i t u 6 . 4 8 n g / m l p a d a m i n g g u p e r t a m a d a n 3 . 4 4 n g / m L p a d a m i n g g u k e d u a , s e d a n g k a n k a d a r t e s t o s t e r o n p a l i n g r e n d a h t e r j a d i p a d a p e r l a k u a n 2 x / h a r i ( 1 . 1 7 n g / m l p a d a m i n g g u p e r t a m a ) d a n p e r l a k u a n 3 x / h a r i ( 1 . 7 2 n g / m L p a d a m i n g g u k e d u a ) s e p e r t i y a n g t e r t e r a p a da G a m b a r 3 .

(9)

Pembahasan

P a d a p e r l a k u a n 2 x / h a r i m e m i l i k i f r e k u e n s i k i s s i n g v a g i n a t e r t i n g g i y a i t u s e b a n y a k 2 1 x d i b a n d i n g k a n d e n g a n p e r l a k u a n h o r m o n s e b a n y a k 1 4 x . H a l i n i j e l a s t a m p a k b a h w a pe mbe ri a n g ona d D i ade ma se to s um ber pe nga r uh pa da pe r i la ku ki ssi n g v ag in a, te r u ta ma p a d a p e r l a k u a n 2 x / h a r i d i b a n d i n g k a n d e n g a n p e r l a k u a n h o r m o n . D i d u g a b a h w a p a d a g o n a d D i a d e m a s e t o s u m m e n g a n d u n g s e n y a w a a k t i f t e r u t a m a m i n e r a l y a n g m e m p e n g a r u h i l i b i d o t i k u s p u t i h j a n t a n . M e n u r u t p e n g u j i a n y a n g d i l a k u k a n d a r i pe ne l i ti an se be lumn ya , ka ndunga n mine r a l ya ng te r da pa t pa da gona d D i ad em a s et os um yai tu ter diri dar i besi (Fe ) se ba nya k 8,2 mgr /100 gr ; se ng (Zn) se banya k 4,9 mgr /100 gr ; se l e ni um (Sn) se ba nya k 6,3 mgr / 10 0 gr (Sa putr a , 200 9). Mine r a l ya ng te r ka ndung da la m gon ad D i a d e m a s e t o s u m d a p a t m e m p e n g a r u h i k a n d u n g a n t e s t o s t e r o n , t e r u t a m a s e n g d a n s e l e n i u m . S e n g d a n S e l e n i u m i n i d a p a t m e r a n g s a n g t u b u h u n t u k m e m p r o d u k s i h o r m o n t e s t o s t e r o n d e n g a n m e m b e r i k a n s i n y a l k e p a d a a d r e n a l c o r t e x ( b a g i a n l u a r k e l e n j a r g i n j a l ) d a n t e s t i c l e s e b a g a i d a p u r p r o d u k s i h o r m o n t e s t o s t e r o n u n t u k e r e n i n g k a t k a n p r o d u k s i n y a . M e n u r u t B r o w n ( 1 9 9 9 ) m e n y a t a k a n b a h w a p a d a s e m u a w e s i e s b i n a t a n g j a n t a n y a n g d i t e l i t i , p e r k e m b a n g a n d a n p e m e l i h a r a a n p e r i l a k u a g r e s i f d a n p e r il a k u s e k s ua l m e m bu t u h k a n t e s to s t e r o n . P a da p e m be r i a n g o na d bu l u b a b i 2 x / h a r i d idu ga d o si s ya n g te pa t d iba ndi ng ka n pe mbe r ia n l x /ha r i ma upu n 3 x /ha r i d ima n a tida k k e k u r a n g a n m a u p u n k e l e b i h a n m i n e r a l . S e p e r t i y a n g d i k a t a k a n ( S u n i t a , 2 0 0 0 ) b a h w a k e k u r a n g a n S e n g m e n y e b a b k a n g a n g g u a n p e r t u m b u h a n d a n k e m a t a n g a n s e k s u a l , ga ngg ua n f u ng si pe n ce r na a n , ga ngg ua n f ung s i pa n kr e a s, ga n ggua n f un gs i ke ke ba la n , da n d a p a t m e n y e b a b k a n p e n u r u n a n k a d a r t e s t o s t e r o n d i u s i a l a n j u t . K e k u r a n g a n s e n g y a n g k r o n i s m e n g g a n g g u s i s t e m s a r a f d a n f u n g s i o t a k . S e d a n g k a n k e l e b i h a n s e n g d a p a t menyebabkan degenerasi otot jantung, metabolisme kolesterol, dosis berlebih 2 gram a t a u l e b i h d a p a t m e n y e b a b k a n m u n t a h , d i a r e , d e m a m , g a n g g u a n r e p r o d u k s i , d a n m e n y e b a b k a n k e r a c u n a n ( L e h n i n g e r , 1 9 8 2 ) . M e n u r u t L i n d e r ( 1 9 8 5 ) , s a l a h s a t u m i n e r a l y a n g m e n g g a n g g u d a l a m a l a t r e p r o d u k s i b i l a d i k o n s u m s i s e c a r a b e r l e b i h a d a l a h z a t s e n g , k a r e n a a k a n m e n y e b a b k a n k e r a c u n a n a n d a n p e r k e m b a ng a n a l a t k e l a m i n y a n g t i d a k n o r m a l . M e n u r u t S u n i t a ( 2 0 0 1 ) , j i k a k e l e b i h a n m e n g k o n s u m s i z a t s e n g m e n y e b a b k a n g a n g g u a n p e r t u m b u h a n d a n k e m a t a n g a n s e k s u a l p a d a o r g a n r e p r o d u k s i , f u n g s i p e n c e r n a a n , g a n g g u a n f u n g s i p a n k r e a s d a n g a n g g u a n f u n g s i k e k e b a l a n , b i l a m e n g k o n s u m s i s e n g l e b i h d a r i 9 m g . S e b a g i a n b e s a r z a t s e n g t e r d a p a t d a l a m m e t a b o l i s m , z a t s e n g s a n g a t d i b u t u h k a n d a l a m h a m p i r s e m u a a s p e k m e t a b o l i s m e s e l u l e r . K a j i a n b e b e r a p a h a s i l p e n e l i t i a n p a d a h e w a n p e r c o b a a n m e n u n j u k k a n b a h w a s e n g b e r s i f a t e s e n s i a l u n t u k s i n t e s i s D N A o l e h s e l - s e l m a m a l i a .

(10)

M i n e r a l s e ng d a n s e le n i u m m e m a i n k a n s a t u p e r a n p e n t i n g f u n g s i d a n k e r j a h o r m o n p a d a p e r t u m b u h a n t e s t i c u l a r , p e n g e m b a n g a n d a r i t u b u l u s s e m i n i f e r o u s , s p e r m a t o g e n e s i s , t e s t i c u l a r s t e r i o d o g e n s i s , m e t a b o l i s m e k e l e n j a r a n d r o g e n , d a n i n t e r a k s i d e n g a n s e l y a n g p e k a r a n g s a n g a n t e r h a d a p h or mo n s te r oid. M e n u r u t B e h n e ( 2 0 0 9 ) , s e l e n i u m a d a l a h s a l a h s a t u m i n e r a l p e n t i n g d i d a l a m s e l s e r t o l i y a n g m e m b a n t u d a l a m m e r a n g s a n g k e r j a h o r m o n . S e l e n i u m a d a l a h s u a t u k o m p o n e n d a r i e n z i m d e i o d i n a s e , y a n g b e r p e r a n d a l a m k e n d a l i t e k a n a n o k s i d a t i f d i k e l e n j a r a n d r o g e n y a n g m e n g h a s i l k a n L H , F S H , d a n t e s t o s t e r o n s e b a g a i s u a t u k o m p o n e n p e r o k s i d a s e g l u t a t i o n . H a s i l p e n e l i t i a n i n i s e j a l a n d e n g a n p e n e l i t i a n R o b b i n s ( 1 9 9 6 ) y a n g m e n u n j u k k a n , b a h w a s e m a k i n t i n g g i h o r m o n t e s t o s t e r o n d a l a m t u b u h , s e m a k i n t i n g g i P u l a l i b i d o . A k a n t e t a p i a p a b i l a k o n s e n t r a s i h o r m o n t e s t o s t e r o n s u d a h m e n c a p a i t i t i k t e r t e n t u , m a k a r e s p o n n y a j u s t r u a k a n m e n u r u n . P e r i l a k u k i s s i n g v a g i n a p a d a k o n t r o l m e n u n j u k k a n j u m l a h p e r l a k u a n y a n g b e r v a r i a s i d a r i h a r i k e h a r i . H a l i n i m e n u n j u k k a n b a h w a t i d a k h a n y a f a k t o r l i n g k u n g a n m a u p u n m a k a n a n d a n p e n g a t u r a n h o r m o n y a n g d a p a t m e m p e n g a r u h i p e r i l a k u s e k s u a l t e t a p i f a k t o r i n t e r n a l s e p e r t i k o n d i s i b a d a n d a n k o n d i s i f i s i o l o g i j u g a m e m p e n g a r u h i p e r i l a k u s e k s ua l ( Ha f e z , 1 9 8 7 ) . P e r i l a k u s e k s u a l t i k u s d i p e n g a r u h i o l e h b e b e r a p a f a k t o r y a i t u f a k t o r k o n d i s l i n g k u n g a n a t a u f a k t o r d a r i l u a r s e p e r t i s u a r a , d i e t , p e n c a h a y a a n , k e r a p a t a n p o p u l a s i f a k t o r t i n g k a h l a k u p a s a n g a n ( p h e r o m o n ) , d a n f a k t o r h o r m o n ( a n d r o g e n / t e s t o s t e r o n ) . P a d a p e n e l i t i a n i n i f a k t o r l i n g k u n g a n d i b u a t s a m a u n t u k s e m u a p e r l a k u a n , s e h i n g g a d i h a r a p k a n r e s p o n y a n g a d a h a n y a l a h p e n g a r u h d a r i a d a n y a h o r m o n t e s t o s t e r o n d a r k a n d u n g a n m i n e r a l s e r t a s e n y a w a a k t i f y a n g t e r d a p a t p a d a g o n a d D i a d e m a s e t o s u m . P e r i l a k u m o u n t i n g t e r n y a t a t i d a k m e m p e r l i h a t k a n p e n g a r u h y a n g b e r a r t i p a d a p e r i l a k u 1 x / h a r i , 2 x / h a r i , 3 x / h a r i m a u p u n h o r m o n . P e r i l a k u m o u n t i n g t e r t i n g g i m a l a h a n t e r j a d i p a d a t i k u s k o n t r o l . H a s i l p e n e l i t i a n i n i m e m p e r l i h a t k a n b a h w a p e m b e r i a n g o n a d D i a d e m a s e t o s u m t i d a k b e r p e n g a r u h t e r h a d a p p e r i l a k u m o u n t i n g , p e r i l a k u m o u n t i n g i n b e l u m t e n t u d i s e r t a i d e n g a n a d a n y a k o p u l a s i , b i s a s a j a h a n y a g e r a k a n t i k u s j a n t a r me n i n d i h t i k u s b e t i n a . P a d a d a sa r n y a b a h wa t i k u s p u t i h j a n t a n s e r i n g m e l a k u k a n p e r i l a k u m o u n t i n g w a l a u p u n p a d a a w a l w a k t u p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n j a r a n g s e k a l i m e l a k u k a n mounting. H a l i n i t i d a k b i s a d i j a d i k a n d u g a a n b a h w a p e m b e r i a n g o n a d Diadema setosum b e r p e n g a r u h p a d a p e r i l a k u m o u n t i ng t e t a p i j u s t r u b e r p e n g a r u h p a d a p e r i l a k u k i s s in g i regi na. P e r i l a k u m o u n tin g m e r u p a k a n g e r a k a n t i k u s p u t i h j a n t a n m e n i n d i h t i k u s p u t i h b e r i n a d i m a n a f a k t o r e k s t e r n a l d a n i n t e r n a l s a n g a t l a h b e r p e n g a r u h .

(11)

H a s i l p e n e l i t i a n m e n u n j u k k a n b a h w a p a d a m i n g g u p e r t a m a k a d a r t e s t o s t e r o n tertinggi terdapat p e r l a k u a n l x / h a r i s e d a n g k a n k a d a r t e s t o s t e r o n t e r e n d a h t e r d a p a t p a d a per ia kua n 2x/ha ri dan 3 x / h a r i . P a d a m i n g g u k e d u a k a d a r t e s t o s t e r o n t e r t i n g g i t e r d a p a t p e r i a k u a n l x / h a r i s e d a n g k a n k a d a r t e s t o s t e r o n t e r e n d a h t e r d a p a t p a d a p e r l a k u a n k u h a r i . K a d a r t e s t o s t e r o n t i k u s p u t i h j a n t a n y a n g s e n g a j a d i b e r i h o r m o n m e s t e r o l o n j a u h k e e i h t i n g g i d a r i p a d a t i k u s p u t i h j a n t a n b a i k y a n g d i b e r i p a k a n g o n a d D iadema se t osum p a d a b e r b a g a i d o s i s m a u p u n t i k u s k o n t r o l . U n t u k t i k u s j a n t a n y a n g s e n g a j a d i b e r i h o r m o n m e s t e r o l o n m e m i l i k i k a d a r t e s t o s t e r o n y a n g p a l i n g t i n g g i d i d u g a k a r e n a h o r m o n m e s t e r o l o n i n i s u d a h m e n g a n d u n g s e n y a w a a k t i f y a n g s e n g a j a d a p a t m e n i n g k a t k a n p r o d u k s i t e s t o s t e r o n d a l a m t e s t i s , s e h i n g g a m a m p u m e n i n g k a t k a n a k t i v i t a s s e l - s e l leydig y a n g t e r d a p a t d i d a l a m t e s t i s d a n me naikka n k a d a r h o r m o n t e s t o s t e r o n d a l a m d a r a h . S e l leydig b e r f u n g s i s e b a g a i p e n g h a s i l t e s t o s t e r o n d a n t u b u l i s e m i n i f e r i y a n g b e r f u n g s i s e b a g a i t e m p a t t e r b e n t u k n y a soe f r ma toge ne sis. T e s t o s t e r o n y a n g d i h a s i l k a n t e r s e b u t a k a n b e k e r j a m e n s t i m u l a s i t a h a p a k h i r s p e r m a t o g e n e s i s , m e m p e r p a n j a n g h i d u p s p e r m a p a d a e p i d i d i m a l , m e n i n g k a t k a n pertumbuhan d a n p e r k e m b a n g a n o r g a n - o r g a n s e p e r t i p r o s t a t , k e l e n j a r v a s i k u l e r , v a s de f e r e n s , p e n i s , d a n s c r o t u m . S e l a i n i t u t e s t o s t e r o n j u g a m a s u k k e d a l a m a l i r a n d a r a h yang a k a n b e r f u n g s i m e n g a t u r p e r t u m b u h a n k a r a k t e r i s t i k s e k s u a l s e k u n d e r d a n l i b i d o (Katzung, 2 0 01 ; P a ka r a ine n dk k, 2 0 05 ; R e e ve s, 1 9 8 7 ). P e r l a k u a n h o r m o n m e s t e r o l o n d a p a t m e n i n g k a t k a n l i b i d o d a n d a p a t m e n e k a n per a ga r uh d a r i l i n g k u n g a n , s e h i n g g a p e n g a r u h h o r m o n m e s t e r o l o n l e b i h d o m i n a n ( B a r r e t , 2 0 0 5 ) . T i n g g i n y a k a d a r t e s t o s t e r o n t i d a k m e m p e n g a r u h i m e n i n g k a t n y a p e r i l a k u s e k s u a l k a r e n a t e s t o s t e r o n s e d i k i t m e m b e r i k a n p e n i n g k a t a n p a d a l i b i d o j a n t a n , n a m u n hal i ni t i d a k a k a n m e n g u b a h k e c e n d e r u n g a n p e r i l a k u s e k s u a l n y a ( L e e , 1 9 9 0 ) . H a l i n i m e n u n j u k k a n b a h w a t i d a k h a n y a f a k t o r l i n g k u n g a n m a u p u n m a k a n a n d a n p e n g a t u r a n h o r m o n y a n g d a p a t m e m p e n g a r u h i p e r i l a k u s e k s u a l t e t a p i f a k t o r i n t e r n a l s e p e r t i k o n d i s i b a d a n d a n k o n d i s i f i s i o l o g i j u g a m e m p e n g a r u h i p e r i l a k u s e k s u a l ( H a f e z , 1 9 8 7 ) . KESIMPULAN D a r i p e ne l i t i a n d a pa t d i s i m p u l k a n b a hw a : p e m b e r i a n g o n a d D i a d em a s e t o s u m 2 x / h a r i b e r p e n g a r u h p a d a p e r i l a k u k i s s i n g v a g i n a t i k u s p u t i h j a n t a n d a n p e m b e r i a n g o n a d D i a d e m a s e t o s u m 1 x / h a r i d a p a t m e n i n g k a t k a n k a d a r t e s t o s t e r o n d a r a h t i k u s p u t i h ja ntan.

(12)

DAFTAR PUSTAKA B a r r e t t , G . M . , B a r d i , M . , G u i l l e n , A . K . Z . , M o r i , A . , a n d S h i m i z u , K . 2 0 0 5 . R e g u l a t i o n o f s e x u a l b e h a v i o r i n m a l e m a c a q u e s b y s e x s t e r o i d m o d u l a t i o n o r t h e s e r o t o n e r g i c s y s t e m . E x p e r i m e n t a l P h y s i o l o g y 9 1 ( 2 ) : 4 4 5 - 4 5 6 . B r o w n , G . R . a n d D i x s o n , A . F . 1 9 9 9 . I n v e s t i g a t i o n o f t h e r o l e o f p o s t n a t a l t e s t o s t e r o n e i n t h e e x p r e s s i o n o f s e x d i f f e r e n c e s i n b e h a v i o r i n i n f a n t r h e s u s m a c a q u e s ( M a c a c a m u l a t t a ) . H o r m o n e s a n d B e h a v i o r 3 5 : 1 8 6 -1 9 4 .

G una r t o a nd Se ta bud i, E. 2 0 0 2. P e r ke mba nga n G ona d Bu lu Ba bi ( Trip neu s te s gra t il la ) d i K e p u l a u a n S p e r m o n d e , S u l a w e s i S e l a t a n . J a k a r t a , B a d a n R i s e t K e l a u t a n d a n P e r i k a n a n , D e p a r t e m e n K e l a u t a n d a n P e r i k a n a n . H a f e z E S E . 1 9 8 7 . R e p r o d u c t i o n i n F a r m A n i m a l s . P h i l a d e lp h i a : L e a a n d F e b i g e r . K a t z u n g , B . G . 2 0 0 1 . F a r m a k o l o g i d a s a r d a n k l i n i k . S j a b a n a , D . ( p e n e r j e m a h ) . J a k a r t a : P e n e r b i t S a l e m b a M e d i k a . T e r j e m a h a n d a r i : B a s i c a n d C l i n i c a l P h a r m a c o l o g y ( 8 " ed). L e e , S . 1 9 9 0 . U l t r a s t u c t u r a i E f f e c t s o f T e s t o s t e r o n e o n E p i p h y s e a l C a r t i l a g e . D e p a r t m e n t o f P a t h o l o g y , V a n d e r b i l t U n i v e r s i t y , S c h o o l o f M e d i c i n e , V e t e r a n s A d m i n i s t r a t i o n H o s p i t a l , a n d M e n h a r r y M e d i c a l C o l l e g e , N a s h v i l l e , T e n n e s s e e . L e h n i n g e r , A . L . 1 9 8 2 . P r i n c i p l e s o f B i o c h e m i s t r y . U S A : W o r t h P u b l i s h e r s \ L i n d e r , M . C . 1 9 8 5 . N u t r i t i o n a l b i o c h e m i s t e r y a n d M e t a b o l i s m . E l s e v i e r s c i e n c e p u b l i s h i n g C o m pa n y , I n c , Fu l le r t o n, 7 8 1 p . P a k a r a i n e n , T . , Z h a n g , F . P . , M a k e l a , S . , P o u t a n e n , M . , a n d H u h t a n i e m i , I , 2 0 0 5 . T e s t o s t e r o n e r e p l a c e m e n t t h e r a p y i n d u c e s s p e r m a t o g e n e s i s a n d p a r t i a l l y r e s t o r e s f e r t i l i t y i n lu t e in i z in g h or m o ne r e c e p t o r k n o c k o u t mi ce . E n d oc r i n o l og y 1 4 6 ( 2 ) : 5 9 6 - 606. P r i n g g e n i e s . D . 2 0 0 1 . M a n f a a t G o n a d b u i u b a b i u n t u k k e s e h a t a n . L a p o r a n p e n e l i t i a m a n di r i . M a t e r i k u l i a h : b a h a n H a y a t i l a u t . J u r u s a n I l m u K e l a u t a n , F a k u l t a s P e r i k a n a da n I lm u k e l a u ta n . 2 2 . P . R e e v e s , J . J . 1 9 8 7 . E n d o c r i n o l o g y o f r e p r o d u c t i o n d i d a l a m h a f e z , E S E . 1 9 8 7 . R e p r o d uc : 1 3 i n i n f a r m a n im a l s . P hi la de lph i a : L e a a n d F e b ig e r . R o b b i n s , A . 1 9 9 6 . A n d r o g e n s a n d m a l e s e x u a l b e h a v i o r . T r e n d s E n d o c i i n o l M e t a b 7 : 3 4 5 - 359. S a p u t r a , E . 2 0 0 9 . P e n g a r u h G o n a d B u l u B a b i ( D i a d e m a S e t o s u m ) T e r h a d a p K u a n t i t a s S p e r m a t o z o a M e n c i t M u s M u s c u l u s [ S k r i p s i i . S e m a r a n g . F a k u l t a s P e r i k a n a n d a n I l m u K e l a u t a n , U n i v e r s i t a s D i p o n e g o r o . S u n i t a , A . 2 0 0 0 . P e n u n t u n D i e t . E d i s i B a r u h a l 1 7 - 2 6 .

Referensi

Dokumen terkait

Berdasarkan pengolahan data dan analisis data yang diperoleh, maka hasil penelitian ini diperoleh atlet bola basket liga mahasiswa putra jawa barat tahun 2013/2014

(b) Gerakan: lambungkan bola ke atas, setelah bola turun tendang menggunakan kaki bagian, dalam luar, atau punggung kaki (dengan kaki kanan atau kiri), gerakan menendang

Berdasarkan RTRW Kabupaten Cianjur 2005-2015, Kecamatan Pacet dan Cipanas termasuk kedalam simpul atau pusat dalam kawasan andalan sebagai pusat kegiatan lokal serta

[r]

The aim of this project is to study and compare the tool life of the hardfacing method of tool steel wire using gas metal arc welding with the usual high speed steel cutting tool

The goal of this project is to develop a system that can assist to lock and unlock the door by using the smartphones. By incorporating the use of a smartphone, the

Hasil dari tugas akhir ini dapat membantu belajar teknik bermain drum pada jenis musik rock.

ftr rinijoro

Yes Title of funding source Tehran University of Medical Sciences Proportion provided by this source 100 Public or private sector Public Domestic or foreign origin Domestic

The TEM images of synthesized nano powder visibly shown in Fig.2 revealed that the nano powder has different morphologies and the ionic surfactants roofed around the nano particle

General information Acronym IRCT registration information IRCT registration number: IRCT2015122525691N1 Registration date: 2016-04-28, 1395/02/09 Registration timing: prospective