• Tidak ada hasil yang ditemukan

Pengaruh program K3 (Keselamatan dan Kesehatan Kerja) terhadap kinerja karyawan PT. Madu Baru Padokan-Tirtonirmolo Kasihan Bantul Yogyakarta.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Pengaruh program K3 (Keselamatan dan Kesehatan Kerja) terhadap kinerja karyawan PT. Madu Baru Padokan-Tirtonirmolo Kasihan Bantul Yogyakarta."

Copied!
203
0
0

Teks penuh

(1)

i M A R G O R P H U R A G N E

P K3( KESELAMATANKERJADAN A

J R E K N A T A H E S E

K ) TERHADAPKINERJAKARYAWAN i

d u t

S aK su sPT .MaduBaru n

a k o d a

P – TirtonirmoloKasihan BantulYogyakarta

I S P I R K S n

a k u j a i

D UntukMemenuh iSalahSatuSyarat h

e l o r e p m e

M GelarSarjanaEkonomi m

a r g o r

P StudiManajemen

n u s u s i

D Oleh: it r a n u S i r S a n a h o Y

4 1 2 2 7 0 : M I

N 0 90

N E M E J A N A M I D U T S M A R G O R

P JURUSANMANAJEMEN

I M O N O K E S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(2)

ii i s p i r k S

M A R G O R P H U R A G N E

P K3( KESELAMATANKERJADANPROGRAM A

J R E K N A T A H E S E

K ) TERHADAPKINERJAKARYAWAN A

M . T

P D UBARUPADOKAN– TIRTONIRMOLOKASIHANBANTUL A

T R A K A Y G O Y

: h e l O

i r S a n a h o

Y Sunarit 7

0 : m i

N 2214090

: h e l o i u j u t e s i d h a l e T

ii i s p i r k S

M A R G O R P H U R A G N E

P K3( KESELAMATANKERJADANPROGRAM A

J R E K N A T A H E S E

K ) TERHADAPKINERJAKARYAWAN A

M . T

P D UBARUPADOKAN– TIRTONIRMOLOKASIHANBANTUL A

T R A K A Y G O Y

: h e l O

i r S a n a h o

Y Sunarit 7

0 : m i

N 2214090

: h e l o i u j u t e s i d h a l e T

ii i s p i r k S

M A R G O R P H U R A G N E

P K3( KESELAMATANKERJADANPROGRAM A

J R E K N A T A H E S E

K ) TERHADAPKINERJAKARYAWAN A

M . T

P D UBARUPADOKAN– TIRTONIRMOLOKASIHANBANTUL A

T R A K A Y G O Y

: h e l O

i r S a n a h o

Y Sunarit 7

0 : m i

N 2214090

: h e l o i u j u t e s i d h a l e T

(3)
(4)

v i

o

t

t

o

m

h

a

l

a

d

a

n

i

r

a

m

e

k

s

e

j

a

r

a

h

..

s

e

k

a

r

a

n

g

a

d

a

l

a

h

..

i

r

e

t

s

i

m

h

a

l

a

d

a

k

o

s

e

..

n

a

a

t

a

y

n

e

k

y

a

w

a

s

i

e

r

e

h

t

l

l

i

w

a

s

i

e

r

e

h

t

D

I

o ’

,

I

m

A

m

a

z

i

n

g

:

a

d

a

p

e

k

n

a

k

h

a

b

m

es

re

p

u

k

a

i

n

i i

s

p

ir

k

S

(5)

v A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U I M O N O K E S A T L U K A F N E M E J A N A M N A S U R U

J -PROGRAMSTUD IMANAJEMEN

S I L U T A Y R A K N A I L S A E K N A T A Y N R E P : l u d u j n a g n e d i s p ir k S a w h a b n a k a t a y n e m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y N A T A H E S E K N A D N A T A M A L E S E K ( 3 K M A R G O R P H U R A G N E P ) A J R E

K TERHADAPKINERJAKARYAWANPT .MADUBARU N A K O D A

P -TIRTONIRMOLOKASIHANBANTULYOGYAKARTA . a y a s a y r a k l i s a h h a l a d a 3 1 0 2 s u t s u g A 7 2 l a g g n a t a d a p i j u i d k u t n u n a k u j a i d n a D h u g g n u s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a s , i n i n a g n e

D -sungguh bahwa dalam sk irpsi i n i t a p a d r e t k a d

it keseluruhan atau sebagian tuilsan orang lain yang saya ambi l l o b m i s u a t a t a m il a k n a i a k g n a r k u t n e b m a l a d u ri n e m u a t a , n il a y n e m a r a c n a g n e d g n a y n i a l s il u n e p i r a d n a ri k i m e p u a t a t a p a d n e p u a t a n a s a g a g n a k k u j n u n e m g n a y h a l o e s i u k a a y a

s -olah sebagait uilsan sayasendiir ,dan atau itdak t erdapa tbagian n a s il u t i r a d l i b m a a y a s u a t a , u ri t a y a s , n il a s a y a s g n a y n a s il u t n a h u r u l e s e k u a t a a d a p ) i s n e r e f e r m a l a d n a k t u b e s i d ( n a u k a g n e p n a k ir e b m e m a p n a t n i a l g n a r o . a y n il s a s il u n e p e t a y a s a w h a b i t k u b r e t i r a h n a i d u m e k i d a li

B rnyata melakukan itndakan tersebu t r a l e g n a d n a k r u g u g i d i n i i s p ir k s u ti a y i s k n a s a m ir e n e m a i d e s r e b a y a s a k a m n a r u t a n a g n e d i a u s e s s e s o r p i d a tr e s n a k l a t a b i d ) . E . S ( h e l o r e p a y a s g n a y k i m e d a k a g n a d n u r e

p -undangan yang belraku (UU No .20 Tahun 2003 ,pasa l25 dan pasa l .) 0 7 , a tr a k a y g o

(6)

i v

I

S

A

K

I

L

B

U

P

N

A

U

J

U

T

E

S

R

E

P

N

A

A

T

A

Y

N

R

E

P

R

A

B

M

E

L

S

I

M

E

D

A

K

A

N

A

G

N

I

T

N

E

P

E

K

K

U

T

N

U

H

A

I

M

L

I

A

Y

R

A

K

a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y : it r a n u s ir S a n a h o Y : a m a N 0 9 0 4 1 2 2 7 0 : m i N n a a k a t s u p r e p a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D : l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U

N

A

D

A

J

R

E

K

N

A

T

A

M

A

L

E

S

E

K

(

3

K

M

A

R

G

O

R

P

H

U

R

A

G

N

E

P

A

J

R

E

N

I

K

P

A

D

A

H

R

E

T

)

A

J

R

E

K

N

A

T

A

H

E

S

E

K

K

A

R

Y

A

W

A

N

N

A

K

O

D

A

P

U

R

A

B

U

D

A

M

.

T

P

-

T

I

R

T

O

N

I

R

M

O

L

O

K

A

S

I

H

A

N

A

T

R

A

K

A

Y

G

O

Y

L

U

T

N

A

B

a y a s n a i k i m e d n a g n e D . ) a d a a li b ( n a k u lr e p i d g n a y t a k g n a r e p a tr e s e B k u t n u k a h a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e

m mengelolanyadalam bentuk

k u t n u n i a l a i d e m u a t a t e n r e t n i i d a y n n a k i s a k il b u p m e m n a d , a t a d n a ij a k g n e p i tl a y o r n a k ir e b m e m n u p u a m a y a s i r a d n i z i a t n i m e m a p n a t s i m e d a k a n a g n it n e p e k .s il u n e p i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s a y a s a d a p e k y n r e p n a i k i m e

D ataani nis ayat uil sdengans ebenarnya, a tr a k a y g o Y i d t a u b i D l a g g n a t a d a

P 3 0Agustus2013 n a k a t a y n e m g n a Y it r a n u S i r S a n a h o Y

(7)

ii v

R

A

T

N

A

G

N

E

P

A

T

A

K

a i n u r a k s a t a a s E a h a M g n a Y n a h u T a d a p e k r u k u y s i j u p n a d h i s a k a m ir e T t a p a d s il u n e p a g g n i h e s , a y N t a m h a r n a

d menyelesaikan sk irps iyang bejrudu l p a d a h r e T ) a jr e K n a t a h e s e K n a D a jr e K n a t a m a l e s e K ( 3 K m a r g o r P h u r a g n e P “ n a k o d a P u r a B u d a M . T P n a w a y r a K a jr e n i

K – Ti tronrimolo Kasihan Bantu l ” a tr a k a y g o

Y .Sk irps iin idtiuil ssebaga isalah satu syara tuntuk memperoleh a

l e

g rSajrana Ekonom ipada Program Stud iManajemen Fakutla sEkonom i . a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U i a g a b r e b n a u t n a b t a k r e b k i a b n a g n e d i a s e l e s t a p a d i n i i s p ir k s s il u n e P : a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m n i g i s il u n e p u ti k u t n U , k a h i p .

1 Bapak Dr . Herry Mairdjo , M.Si . Selaku Dekan Fakutla s Ekonom i . a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U .

2 Bapak Dr .Luka sPurwaanto ,S.E ,M.Si .Selaku Ketua Program Stud i . a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n e m e j a n a M .

3 Bapak Drs .Th .Sutadi ,M.B.A .Selaku Dosen Pembimbing I ,yang juga n a d n a k h a r a g n e m h a l

e membimbingpenuil sdengankesungguhanhat.i .

4 BapakDrs .L .Bambang Harnoto ,M.Si .selaku pembimbingI I ,yang j uga i d a j n e m i n i i s p ir k s a g g n i h e s s il u n e p g n i b m i b m e m n a d n a k h a r a g n e m h a l e t . a n r u p m e s h i b e l .

(8)

ii i v .

6 Bapak Tau ifk R . selaku Kabag Instalas i PT . Madu Baru dan para u t n a b m e m n a d n i z i n a k ir e b m e m h a l e t g n a y i s a l a t s n i n u i s a t s n a w a y r a k

a k a m ir e t ,i n i n a it il e n e p n a k u k a l e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s it r a r e b t a g n a

s sih

. a y n a m a s a jr e k s a t a .

7 Segenap Dosen dan Karyawan Fakutla s Ekonom i Universtia s Sanata n a n a y a l e p n a d a g r a h r e b g n a y n a r a j a g n e p n a k ir e b m e m h a l e t g n a y a m r a h D

s u p m a k i d u m li h u p m e n e m s il u n e p a m a l e s n a s e k r e b t a g n a s g n a y

. a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U .

8 Kedua Oranag Tuaku Bapak Fx .Suwondo dan Th .Tumiyem yang saya it n e h k a d it n a d n a k ir e b i d h a l e t g n a y g n a y a s h i s a k s a t a h i s a k a m ir t ,i a t n i

c

-.s il u n e p a d a p e k n a g n u k u d n a d a o d n a k ir e b m e m a y n it n e h .

9 Saudara- saudara saya ,adik Lusia ,Wanda dan Immanue lyang selalu n

u k u d n a k ir e b m e

m gandoadans emangats ampais aati n.i .

0

1 Ma sHane syang t elah banyak membantu penu il sselamai n idanj ugaata s .

a y n a o d . 1

1 Temans epejruanganpenuil sMAN2007,t e irmakasihTeman. .

2

1 Sahaba t– sahabatku ,Aife ,Deta ,Aij ,Nanang ,Wigti ,Baskoro ,Deby , s

a t a h i s A , ir t u

P bantuannya dan semanga t yang dibeirkan se tra a ti k t a u b s e s k u S . a tr a k a y g o Y i d a d a r e b s il u n e p a m a l e s n a a m a s r e b e k

. a u m e s . 3

1 Semua pihak yang telah membantu dalam penyusunan sk irps iin iyang u

t a s n a k t u b e s i d t a p a d k a d

it - persatu.

(9)

x i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e

P in ibanyak kekurangan karenaketerbatasan n a k p a r a h g n e m s il u n e p , u ti a n e r a k h e l O . s il u n e p i k il i m i d g n a y n a m a l a g n e p n a d

n a k a n r u p m e y n e m a n u g a c a b m e p a r a p i r a d n u g n a b m e m g n a y n a r a s n a d k it ir k

m n a h a b i d a j n e m t a p a d n a d t a a f n a m r e b i n i i s p ir k s a g o m e S . i n i i s p ir k

s asukan

n a k e r i g a

b - rekandalammenyususns k irps.i

, a tr a k a y g o

Y 3 0Agustu s2013

(10)

x I S I R A T F A D

L U D U J N A M A L A

H ……… i

… … … … … … … … … … G N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A

H ii

.. … … … … … … … … … … … … … … … … N A H A S E G N E P N A M A L A

H iii

… … … … … … … … … … … … … … … … N A H A B M E S R E P N A M A L A

H vi

v .. … … … … … … … … … S I L U T A Y R A K N A A T A Y N R E P N A M A L A H

S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L A M A L A

H ETUJUANPUBLIKASI.. vi

ii v . … … … … … … … … … … … … … … R A T N A G N E P A T A K N A M A L A H

x … … … … … … … … … … … … … … … … … … I S I R A T F A D N A M A L A H

L E B A T R A T F A D N A M A L A

H ……… xiii

v i x .. … … … … … … … … … … … … … … R A B M A G R A T F A D N A M A L A H

v x . . … … … … … … … … … … … … … N A R I P M A L R A T F A D N A M A L A H

i v x .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … K A R T S B A N A M A L A H

N A U L U H A D N E P . I B A B

.

A Lata rBelakangMasalah……… 1 .

B RumusanMasalah……… 4 . .

C PembatasanMasalah………. 4 .

D TujuanPeneilitan………. . 5 .

E Manfaa tPeneilitan………... 6

A K A T S U P N A I J A K . I I B A B

.

A LandasanTeor i………. 8 .

1 ManajemenSumbe rDayaManusia………..……….. 8 .

2 PengeritanKinejra……….. .……….. 8 .

3 Pengeritankecelakaan……… 1 2 .

4 Faktor-fakto rKecelakaan.……….……. 1 2 .

5 PengeritanKeselamatandanKesehatanKejra………... 1 5 .

a KeselamatanKejra……… 1 6 .

b KesehatanKe jra……… 1 9 .

(11)

i x .

7 SistemManajemenK3………...… 2 7 .

8 ProgramK3………. 2 8 .

9 LandasanHukumK3……….. 3 2 .

B PeneilitanTerdahulu………...…………. 3 3 .

C KerangkaKonseptual……...……… 3 5 .

D Hipotesi s………... 3 6

N A I T I L E N E P K I N H E T N A D E D O T E M . I I I B A B

.

A Jenis Peneilitan……… 3 7 .

B SubjekdanObjekPeneilitan………. 3 7 .

C WaktudanLokas iPeneilitan……… 3 7 .

D Va irabe lPeneilitan……… 3 8 .

E Populas idanSampel………. 3 8 .

1 Populas i……….. 3 8 .

2 Sampe l……… 3 9 .

3 TeknikPengamblianSampe l………. . 04 .

F Sumbe rData………. . 14 .

a DataP irme r………….….……….. 4 1 .

b DataSekunder……….…. .……… . 4 1 .

G TehnikPengumpulanData……… 24 .

H Operasiona lVairabel………...……….. 4 5 .

1 Idenitifkas iVairabe l……… 54 .

a VairabelI ndependent………. 4 5 .

b Vairabe lDependent……… 54 .

2 De ifnis iOperasiona lVairabel……….. 54 .

a ProgramKeselamatandankesehatankejra……… 54 .

b Pubilkas iKeselamatanKejra……… 4 6 .

c Konrto lLingkunganKe jra……… 4 7 .

d PengawasandanDisip iln……….. 4 8 .

e PeningkatanKesadaranK3……… 4 9 .f Kinejra……… 05 .I TeknnikPenguijanI nsrtumen……… 5 4

.

1 Uj iVaildtia s……….. 5 4 .

2 Uj iReablitia s….……….……….. 5 5 .

3 Uj iAsums iKlasik………... 56 .J TeknikAnailsi sData………..………. . 06

.

1 Anailsisr egres iilnie rberganda……… 06 .

2 Anailsi suj iRdanRSquare ………..….. 6 1 .

3 Uj iTParsial………. . 6 2

N A I T I L E N E P K E Y B U S M U M U N A R A B M A G . V I B A B

.

A SejarahUmumPerusahaan……… 56 .

(12)

ii x .

C Visi danMis i……… 86 .

D Srtuktu rOrganisas i……… 70 .

E Sumbe rDayaManusia……….. 7 4 .

F Produks i………. 08 .

G Pemasaran………. 8 3 .

H ProgramKemirtaandanBinaLingkungan………... 8 4 A

T A D S I S I L A N A . V B A B

.

A Uj iKevaildanData……… 58 .

1 Vaild tia s………..……… 8 5 .

2 Reilablitia s………..……… 8 8 .

B Desk irps iVairabe lPeneilitan……… 98 .

1 Jeni sKelamin……… 98 .

2 Usia………..……. 09 .

3 Tingka tPendidikan……….. 9 0 .

C Hasi lPeneilitan………. 9 1 .

1 Pelaithankeselamatan………..…... 9 1 .

2 Pubilkas ikeselamatankejra……… 9 2 .

3 Konrto lilngkungankejra……… 9 3 .

4 Pengawasandandisipiln………. 9 4 .

5 PeningkatankesadaranK3………... 9 5 .

6 Kinejra……….. 69 .

D Uj iAsums iKlasik……….. 79 .

4 Uj iNormaltia s………. 79 .

5 Uj iHeteroskedasitstia s……… 89 .

6 Uj iMulitkoilneartia s……… 99 .

7 Uj iAutokorelas i……….. 1 00 .

E Anailsi sKuanttiait f……… 1 01 .

F Hasi lAnailsi sRegres i……… 1 02 .

1 PenguijanHipotesi s………. 1 03 .

a Uj iF……….. 1 03 .

b Uj i t……… 1 05 .

G Pembahasan………... 1 07 N

A R A S N A D N A L U P M I S . V B A

B

.

A Simpulan………. 1 11 .

B Saran……… 1 12 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. A K A T S U P R A T F A

D 51 0

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . N A R I P M A

L 71 0

(13)

ii i x

e b a T r a tf a

D l

l e b a

T Judul Halaman

1 .

3 JumlahPopulas iPadaPT.Madukismo……… 93 2

.

3 JumlahSampe lPadaPT .MaduBaru. ... 14 1

.

4 JumlahKaryawanPimpinan……… 57 2

.

4 JumlahKaryawanpelaksana……… 67 3

.

4 JumlahkaryawanBagianAkuntans idanKeuangan……… 67 4

.

4 JumlahkaryawanBagianPemasaran……….. 77 5

.

4 JumlahkaryawanBagianTanaman………. 77 6

.

4 JumlahkaryawanBagianTebangdanAngkutan ... 77 7

.

4 JumlahkaryawanBagianI nstalas i... 77 8

.

4 JumlahkaryawanBagianPab irkas iPG ... 87 9

.

4 JumlahkaryawanBagianPab irkas iSpitrus. ... 87 1

.

5 Rangkumant e svaildtia sProgramK3……… 78 2

.

5 Rangkumant e svaildtia sKine jrakaryawan……….. 88 3

.

5 Rangkumanhasi luijr eilablitia s……… 98 4

.

5 Karakte irsitkRespondenBerdasarJ eni sKelamin………. 98 5

.

5 Karakte irsitkRespondenBerdasarkanUsiaKaryawan .… 09 6

.

5 Karakte irsitkRespondenBerdasarkanTingka tPendidikan 09 7

.

5 Desk irps iVairabe lPelaithankeselamatan( X1) …………. 19 8

.

5 Desk irps iVairabe lPubilkas ikeselamatankejra( X2) …… 29 9

.

5 Desk irps iKonrto lilngkungankejra( X3) ……….. 9 3 0

1 .

5 Desk irps iPengawasandandisipiln( X4) ……… 49 1

1 .

5 Desk irps iPeningkatankesadaranK3( X5) ………. 59 2

1 .

5 Desk irps iVairabe lKinejra( Y)……… 69 3

1 .

5 O -neSampleKolmogorov-SmrinovTest……… 89 4

1 .

5 Uj iMulitkoilneartia………100 5

1 .

5 Uj iAutokorelasi……… 101 6

1 .

5 RangkumanHasi lRegeres iLinie rBerganda……… 102 7

1 .

(14)

v i x

r a b m a G r a tf a D

r a b m a

G Judul Halaman

1 .I

I BiayaPerusahaanAkiba tKecelakaanKejra……… 31 2

.I

I KerangkaKonseptua l……… 53 1

. V

I Srtuku rOrganisas iPT .MaduBaru……… 07 1

.

(15)

v x

N

A

R

I

P

M

A

L

R

A

T

F

A

D

l u d u J n

a ri p m a L r

o m o N

n a m a l a H

6 1 1 … … … … … … … … … … … … … … n a it il e n e p r e n o i s e u k I n a ri p m a L

I I n a ri p m a

L DataI denttia sResponden……….. 121

I I I n a ri p m a

L DataDistirbusiI debttiasr esponden……… 125 7 2 1 .. … … … … … … … … … … … n e d n o p s e R l e b a ir a V a t a D V I n a ri p m a L

V n a ri p m a

L DataKategor iVarbe lResponden……… 149 5 1 … … … … … … … … … … … s a ti li b a il e R n a d s a ti d il a V i j U I V n a ri p m a

L 1

I I V n a ri p m a

L Uj iAsums iKlasik………... 168 I

I I V n a ri p m a

L Regres i……… 175 X

I n a ri p m a

(16)

i v x

K

A

R

T

S

B

A

N

A

D

A

J

R

E

K

N

A

T

A

M

A

L

E

S

E

K

(

3

K

M

A

R

G

O

R

P

H

U

R

A

G

N

E

P

)

A

J

R

E

K

N

A

T

A

H

E

S

E

K

T

E

R

H

A

D

A

P

K

I

N

E

R

J

A

K

A

R

Y

A

W

A

N

N

A

K

O

D

A

P

U

R

A

B

U

D

A

M

.

T

P

T

I

R

T

O

N

I

R

M

O

L

O

K

A

S

I

H

A

N

A

T

R

A

K

A

Y

G

O

Y

L

U

T

N

A

B

it r a n u S i r S a n a h o Y a m r a h D a t a n a s s a ti s r e v i n U a t r a k a y g o Y 3 1 0 2 p a d a h r e t 3 K m a r g o r p n a g n u b u h i u h a t g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P

Kinejra Karyawan PT .Madu Baru ,Yogyakatra .Sampe lpeneilitan i n isebanyak e t , i s a l a t s n i n a i g a b i r a d n a w a y r a k 5

9 knik pengamb lian sampelnya adalah g n il p m a s m o d n a r d e if it a r t s e t a n o it r o p o r

p .Peneilitan in imenghaslikan temuan a

w h a

b secara simutlan vairabe lKesehatan dan Keselamatan Kejra berpengaruh n a k if i n g i

s terhadap Kinejra Karyawan .Sedangkan secara parsia lpeneilitan in i h u r a g n e p r e b a jr e K n a t a m a l e s e K n a h it a l e P ) 1 ( e l b a ir a v a w h a b n a k li s a h g n e m k a d it n a t a m a l e s e K i s a k il b u P ) 2 ( , n a w a y r a K a jr e n i K p a d a h r e t n a k if i n g i s a r a c e s a r a c e s h u r a g n e p r e

b signi ifkan terhadap Kinejra Karyawan , (3 ) Konrto l a jr e n i K p a d a h r e t n a k if i n g i s a r a c e s h u r a g n e p r e b k a d it a jr e K n a g n u k g n i L n a k if i n g i s a r a c e s h u r a g n e p r e b k a d it n il p i s i D n a d n a s a w a g n e P ) 4 ( , n a w a y r a K a r a c e s h u r a g n e p r e b 3 K n a r a d a s e K ) 5 ( , n a w a y r a K a jr e n i K p a d a h r e

t signi ifkan

n a k l u p m i s i d t a p a d a k a m s a t a i d n a it il e n e p l i s a h i r a D . n a w a y r a K a jr e n i K p a d a h r e t , u r a B u d a M . T P n a w a y r a K a jr e n i K p a d a h r e t h u r a g n e p r e b 3 K m a r g o r p a w h a b . a tr a k a y g o

Y Dairi ndikato rprogramK3yangt erdri idair ,PelaithanKeselamatan , Pubilkas i K ees lamatan Kejra , Kon rto l Lingkungan Kejra , Pengawasan dan Disipilndan KesadaranK3hanyaPelaithan KeselamatandanKesadaranK3 yang

p a d a h r e t h u r a g n e p r e

b KinejraPT .MaduBaru ,Yogyakatra.

(17)

ii v x

A

R

T

S

B

A

C

T

E

H

T

IMPACTOFHEALTHANDSAFE WORKPROGRAM ONTHE . d t L N A K O D A P U R A B U D A M T A E C N A M R O F R E P S R E K R O W O L O M R I N O T R I

T – KASIHAN– BANTUL– YOGYAKARTA

it r a n u S i r S a n a h o Y a m r a h D a t a n a

S Universtiy a t r a k a y g o Y 3 1 0 2 e h t f o t c a p m i e h t y fi t n e d i o t s a w h c r a e s e r e h t f o e s o p r u p e h

T Occupaitona l

n a k o d a P u r a B u d a M t a e c n a m r o f r e p s r e k r o w e h t n o m a r g o r p y t e f a S d n a h tl a e H f o s r e k r o w 5 9 f o d e t s i s n o c h c r a e s e r e h t r o f e l p m a s e h T . a tr a k a y g o Y , d t L e t a n o it r o p o r p e h t s a w e u q i n h c e t g n i k a t e l p m a s e h T . t n e m tr a p e d n o it a l a t s n I p m a s m o d n a r d e if it a rt

s il .ng The research showed tha t simu tlenaously , the e h t n o t c a p m i t n a c if i n g i s e v a h d i d s e l b a ir a v y t e f a S d n a h tl a e H l a n o it a p u c c O g n i n i a r T ) 1 ( : , y ll a it r a p t a h t d e w o h s h c r a e s e r e h t ,s a e r e h w e c n a m r o f r e p s r e k r o w t c a p m i t n a c if i n g i s a d a h y t e f a S l a n o it a p u c c O n

o on the pefrormance o fthe

y t e f a S l a n o it a p u c c O f o n o it a c il b u P e h T ) 2 ( ; s r e k r o

w did no thave a signiifcan t

l o rt n o C ) 3 ( ; s r e k r o w e h t f o e c n a m r o fr e p e h t n o t c a p m

i o fWorking Envrionment

) 4 ( ; s r e k r o w e h t f o e c n a m r o f r e p e h t n o t c a p m i t n a c if i n g i s a e v a h t o n d i d e c n a m r o fr e p e h t n o t c a p m i t n a c if i n g i s a e v a h t o n d i d e n il p i c s i D d n a n o i s i v r e p u S a d a h y t e f a S d n a h tl a e H l a n o it a p u c c O n o s s e n e r a w A e h T ) 5 ( ; s r e k r o w e h t f o t a h t d e d u l c n o c h c r a e s e r e h T . e c n a m r o f r e p s r e k r o w e h t n o t c a p m i t n a c if i n g i s f a S d n a h tl a e H l a n o it a p u c c

O ety program did have impac t on the worker s l a n o it a p u c c O e v if f o t u O . y n a p m o C e h T t a e c n a m r o f r e

p Heatlh and Safety

g n it s i s n o c s m a r g o r

p Occupaitonal Safety rtaining ,pubilcaiton o foccupaitona l s i d d n a n o i s i v r e p u s , t n e m n o ri v n e g n i k r o w r e v o l o rt n o c . y t e f a

s cipilne , and

g n i n i a r T y l n o , y t e f a S d n a h tl a e H l a n o it a p u c c O f o s s e n e r a w

a on Occupaitona l

(18)

1 I B A B N A U L U H A D N E P .

A LatarBelakangMasalah

g n a y a jr e k n a g n a p a l, t a t e k t a g n a s a jr e k a i n u d i s n e t e p m o k i n i t a a s a d a P g n e d n a k g n i d n a b i d l i c e k h i b e l a i d e s r e

t an tenaga kejra yang dibutuhkan . a w a y r a k g n a r o e

S n biasanya akan bekejra dengan sungguh-sungguh , blia m

a l a

d bekejra mereka dapa t memenuh i kebutuhan-kebutuhan hidupnya. t n a k t a h il r e p m e m s u r a h n a a h a s u r e

P ingka tkebutuhankaryawannya. r e b m u s n a k u lr e m e m u t n e t h a d u s s a ti v it k a n a k u k a l e m m a l a

D daya yang

g r o u t a u s n a k p a t e ti d h a l e t g n a y n a u j u t n a i a p a c n e p a h a s u g n u k u d n e

m anisas.i

Bagaimanapun lengkap dan canggihnya sumber-sumbe rdaya non manusia n a a h a s u r e p i g a b n a n i m a j i d a j n e m h a l k a d it n a a h a s u r e p u t a u s h e l o i k il i m i d g n a y . n a li s a h r e b e k u t a u s i a p a c n e m k u t n u t u b e s r e

t Keberhaslian perusahaan lebih r e b m u s h e l o n a k u t n e ti d k a y n a

b daya manusia yang mengelola , dan r e b m u s n a k a n u g a y a d n e

m -sumbe r daya non manusia yang dimiilk,i oleh u a t a n a ir t s u d n ir e p a i n u d i d g n it n e p t a g n a s n a w a y r a k h a l a s a m u ti a n e r a k . n a a h a s u r e p n a u j a m e k m a l a d g n it n e p r o t k a f u t a s h a l a s n a k a p u r e m n a w a y r a k a jr e n i K u t a u

s perusahaan .Kinejrakaryawanmenjad isanga tpenitngkarenapenurunan t a p a d n a a h a s u r e p u t a u s m a l a d k o p m o l e k n u p u a m u d i v i d n i k i a b a jr e n i k i d a y u S t u r u n e M . n a a h a s u r e p u t a u s m a l a d i tr a r e b g n a y k a p m a d i r e b m e m y a jr e k l i s a h h a l a d a a jr e n i k , ) 9 9 9 1 ( o n o t n e s o ri w a r

P ang dapa tdicapa ioleh

(19)

n a d g n a n e w e w n a g n e d i a u s e s i s a s i n a g r o u t a u s m a l a d k o p m o l e k u a t a g n a r o e s e s g n i s a m b a w a j g n u g g n a

t -masing , dalam rangka upaya mencapa i tujuan i a u s e s n a d m u k u h r a g g n a l e m k a d it , l a g e l a r a c e s n a t u k g n a s r e b i s a s i n a g r o . a k it e n a d l a r o m n a g n e

d Kinejra i ndividu akan berpengaruh t erhadap kinejra n a k p a r a h i d g n a y a jr e n i k a t p i c r e t r a g A . fi s n e h r e p m o k a r a c e s n a a h a s u r e p a jr e k n a g n u k g n il n a k a t p i c n e m t a p a d s u r a h n e m e j e n a m k a h i p a k a m n a a h a s u r e p n a a h a s u r e P . n a w a y r a k i s i d n o k p a d a h r e t a k e p n a d f i s u d n o k g n a

y juga haru s

h a l a s a m i s a t a g n e m a s i

b -masalah yang se irng muncu l yang berhubungan . u d i v i d n i a jr e n i k i h u r a g n e p m e m g n a y l a h k a y n a B . n a w a y r a k a jr e n i k n a g n e d h a l a d a a y n a r a t n a i

D programK3( keselamatandankesehatankejra). n a a h a s u r e

P juga pelru memperhaitkan dan member irangsangan kepada w

a y r a

k an ,aga rkaryawanmaubekejradengans egaladayadanupayas ehingga . k i a b n a g n e d a n a s k a lr e t t a p a d n a k ir e b i d g n a y n a b ij a w e k n a d s a g u

t Faktor

-a g a n e t n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y r o t k a f h a l a d a n a k it a h r e p i d u lr e p g n a y r o t k a f u ti a jr e

k sendri imaupun yang berhubungan dengan ilngkungan perusahaan n a n i m a j : a y n l a s i m , n a h u r u l e s e k a r a c e s n a a h a s u r e p n a k a ji b e k n a d , a jr e k n a g n u k g n il , ) a jr e k n a t a h e s e k n a d n a t a m a l e s e k ( 3 K m a r g o r p ,l a i s o s , n i p il s i

d pendidikan, keteramplian, penghaslian , teknolog,i kesempatan n i a l n a d i s a t s e r p r e

b -lain. B be erapa fakto r tersebu t yang pelru mendapa t ,l a i s o s n a n i m a j h a l a d a n a it a h r e

p program K3 dan ilngkungan kejra. Program . a y n s a ti v it k a n a k u k a l e m m a l a d i d n a w a y r a k i h u r a g n e p m e m g n a y h a li n i 3 K g n e d i a u s e s k a d it 3 K a li b a p

A an kondis iyang selayaknya,maka dapa ttejrad i n a h u l e

(20)

3 n a d n a w a y r a k a jr e

k berdampaknegait fbaikbag id ririnyasend ri imaupunbag i a jr e k n a a n a s k a l e p a p u r e b t a p a d t u b e s r e t k u r u b k a p m a d ,i s a s i n a g r

o yangburuk

, n a w a y r a k a jr e n i k u a t a a jr e k i s a t s e r p i h u r a g n e p m e m n a k a a g u j g n a y n a s o b n a a s a r e p n a k l u b m i n e

m . Tetap idengan perusahaan melakukan progam a k a m k i a b n a g n e d 3

K dengan cara demikian dapa t mengurang i atau k n a d , a y a i b n a d u t k a w n a s o r o b m e p i r a d n i h g n e

m aryawanakanmerasaaman,

g n u d n il r e

t , dan tejramin keselamatannya setra dapa t melaksanakan n a k t a k g n i n e m t a p a d g n u s g n a l k a d it a r a c e s n a d k i a b n a g n e d a y n n a a jr e k e p . n a w a y r a k a jr e n i k u r a B u d a M . T

P Padokan - Titronrimolo Kasihan, Bantu l Yogyakatra y n a b i k il i m e

m ak pegawa i yang menunjang kegiatan produks i se tra a jr e k e b g n a y n a w a y r a k a y n k a y n a b n a g n e D . n a a h a s u r e p n a u j u t a y n i a p a c r e t m a l a d n a u j u t n a d f it o m i a y n u p m e m n a w a y r a k p a it e s a k a m , n a a h a s u r e p a d a p n a n a h u t u b e k a n e r a k i d a jr e t t a p a d i n i l a h , a d e b r e b g n a y n a a jr e k e

p tarai ndividu

m a c a m r e b t a g n a s a jr e k e b m a l a d n i a l g n a y n a g n e d u t a

s -macamdan bervairas.i

u r a B u d a M . T

P sebaga isalah satu perusahaan yang bergerak dalam bidang i s k u d o r

p gula ,dalam menjalankan kegiatan usahanya dan untuk mencapa i e t t a g n a s n a a h a s u r e p n a u j u

t rgantungpadaakitvtia sdanperliakukaryawan. a y n n a t a i g e k n a k n a l a j n e m m a l a

D PT . Madu B ua r itdak telrepa s dar i n a k b a b e s i d g n a y h a d n e r a jr e n i k r e b n a w a y r a k i tr e p e s h a l a s a m i a g a b r e b 3 K m a r g o r

p (keselamatan dan kesehatan kejra ) itdak baik dalam a y n n a p a r e n e

p .Penurunan kinejrabanyakdimunculnyaoleh beberapaperliaku n a t a b m a lr e t e k t a k g n it l a s i M . ri h k a r e t u t k a w a p a r e b e b m a l a d n a w a y r a k

(21)

n a k l u b m i n e m n a k a i n i h a l a s a M . t a k g n i n e m g n u r e d n e c g n a y n a w a y r a k

a b g n a r u k a jr e k e b g n a y n a w a y r a k r a g a a y n a r a c a n a m i a g a b n a a y n a tr e

p ikdapa t

. n a a h a s u r e p n a k p a r a h i d g n a y n a u j u t i a p a c n e m a n u g a y n a jr e n i k i k i a b r e p m e m

k u t n u k ir a tr e t i ti l e n e p , i n i n a it il e n e p m a l a d a k a m s a t a i d n a i a r u i r a D

: i a n e g n e m n a it il e n e p n a k u k a l e

m “PENGARUH PROGRAM K3

(KESELAMATAN KERJA DAN KESEHATAN KERJA) TERHADAP

N I

K ERJA KARYAWAN PT .MADU BARU Padokan – Tirtonirmolo

a t r a k a y g o Y l u t n a B n a h i s a K

.

B RumusanMasalah

Berdasarkan uraian-uraian id atas , maka rumusan masalah dalam :

h a l a d a i n i n a it il e n e p

.

1 Apakah indikato r program K3 (Kesehatan dan Keselamatan Kejra) , k

n a h it a l e

P eselamatan kejra ,Pubilkas ikeselamatan ,Konrto l ilngkungan n

il p i s i d n a d n a s a w a g n e P , a jr e

k , nd a Peningkatan kesadaran K3 secara n

a tl u m i

s berpengaruh terhadap kinejra karyawan PT . Madu Baru , a

tr a k a y g o

Y ?

.

2 Apakah pelaithan keselamatan ke jra secara parsial berpengaruh terhadap ?

a tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a k a jr e n i k .

3 ApakahPubilkas ikeselamatansecaraparsialberpengaruht erhadapkinejra ?

a tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a k .

4 Apakah Konrto l ilngkungan kejra secara parsial berpengaruh terhadap a

w a y r a k a jr e n i

(22)

5

.

5 Apakah Pengawasan dan disipiln secara parsial berpengaruh terhadap ?

a tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a k a jr e n i k .

6 Apakah Peningkatan kesadaran K3secara parsia lberpengaruh terhadap ?

a tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a k a jr e n i k

.

C PembatasanMasalah

m a l a d e k n a it il e n e p n a s a t a b i r e b m e m i ti l e n e p i n i n a it il e n e p m a l a D

: t u k ir e b i a g a b e s l a h a p a r e b e b

.

1 Peneilitan i n idliakukan hanyasebata silngkupPT. Madu B aru Padokan– n

o tr i

T rimoloKasihanBantul. .

2 Peneliitan in i dliakukan pada karyawan bagian perawatan yang n

a t a m a l e s e K ( 3 K n a k a m a t u g n e

m danKesehatanKejra).

.

D TujuanPeneilitan

.

1 Untuk mengetahu i pengaruh secara simutlan indikator program K3 )

a jr e K n a t a m a l e s e K n a D n a t a h e s e K

( “Pelaithan keselamatan kejra , a

g n u k g n il l o rt n o K , n a t a m a l e s e k i s a k il b u

P n kejra , Pengawasan dan

n il p i s i

d , nd a Peningkatan kesadaran K3” terhadap kinejra karyawan PT . .

a tr a k a y g o Y , u r a B u d a M .

2 Untuk mengetahu ipengaruh Pelaithan keselamatan kejraterhadap kinejra a

tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a

k .

.

3 Untuk mengetahu i pengaruh Pubilkas i keselamatan terhadap kinejra a

k ryawanPT .MaduBaru ,Yogyaka tra.

(23)

.

4 Untuk mengetahu ipengaruh konrto l ilngkungan kejra terhadap kinejra a

tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a

k .

.

5 Untuk mengetahu ipengaruh pengawasan dan disipiln terhadap kinejra a

k ryawanPT .MaduBaru ,Yogyaka tra. .

6 Untuk mengetahu ipengaruh Peningkatan kesadaran K3 terhadap kinejra a

tr a k a y g o Y , u r a B u d a M . T P n a w a y r a

k .

.

E Manfaa tPeneil itan

.

1 Bag iPerusahaan(PT.MaduBaru)

Hasi lpeneilitan in isebaga ibahan masukan dan peritmbangan bag iPT. u

r a B u d a

M ,mengena isejauh manahubungan Program K3 (Keselamatan n

a g n e d ) a jr e K n a t a h e s e K n a

d kine jrakaryawan. .

2 Bag iUmum /Masyarakat

m a r g o r P i a n e g n e m n a s a w a w h a b m a n e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e P

3

K bag ipembacadandapa tdigunakansebagair eferens iuntuk melakukan g

n a t n e t t u j n a l h i b e l n a it il e n e

p ProgramK3.

.

3 Bag iUniverstia sSanataDharma

i s a m r o f n i n a d n a s a w a w h a b m a n e m a s i b n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e P

i a n e g n e

m ProgramK3,s etramenjadir eferens iuntukmelakukanpeneilitan i

a n e g n e

m ProgramK3. .

4 Bag iPeneilit h i b e l k u t n

U mengetahu ihubungan antara fakto rProgram K3 (kesehatan n

e d ) a jr e K n a t a m a l e s e k n a

(24)

7

.

5 Bag iPenelti iLa in

t a n a ij a k n a k u k a l e m m a l a d i s n e r e f e r n a k i d a ji d t a p a

D au peneilitan dengan

a b e s a tr e s a m a s g n a y g n a y n a h a l a s a m r e p k o k o

p ga ibahan masukan bag i

k a h i

(25)

8 I I B A B A K A T S U P N A I J A K .

A LandasanTeori

.

1 ManajemenSumberDayaManusia

m a l a d i g e t a rt s u t a u s h a l a d a , ) 8 0 0 2 ( i d n a y f o S n a m r e H t u r u n e M i s g n u f n a k p a r e n e

m -fungs imanajemenyatiuplanning ,organizing,l ending ,

g n il l o r t n o c n a

d ,dalamseitapakitvtiasf/ungs ioperasiona lSDMmula idar i

g n a y , n a t a p m e n e p , n a g n a b m e g n e p n a d , n a h it a l e p , i s k e l e s , n a k ir a n e p n a ir e b m e p , a jr e n i k n a i a li n e p , r e f s n a rt n a d , i s o m e d , i s o m o r p i t u p il e m g n a y , a jr e k n a g n u b u h n a s u t u m e p a g g n i h , l a ir t s u d n i n a g n u b u h , i s a s n e p m o k ir t n o k n a t a k g n i n e p i g a b n a k u j u ti

d bus i produkit f dar i SDM organisas i

. n e i s if e n a d f it k e f e h i b e l a r a c e s i s a s i n a g r o n a u j u t n a i a p a c n e p p a d a h r e t .

2 PengeritanKinerja

l i s a h n a k a p u r e m a i s u n a m a y a d r e b m u s n e m e j a n a m t u r u n e m a jr e n i K d g n a r o e s e s n a k a jr e k i d , n a k u k a li d h a l e t g n a y i r a d i a p a c i d h a l e t g n a

y alam

a jr e n i k , ) 9 9 9 1 ( o n o t n e s o ri w a r P i d a y u S t u r u n e M . a y n s a g u t n a k a n a s k a l e m m a l a d k o p m o l e k u a t a g n a r o e s e s h e l o i a p a c i d t a p a d g n a y a jr e k l i s a h h a l a d a g n i s a m b a w a j g n u g g n a t n a d g n a n e w e w n a g n e d i a u s e s i s a s i n a g r o u t a u s -n a u j u t i a p a c n e m a y a p u a k g n a r m a l a d , g n i s a

m organisas ibersangkutan

. a k it e n a d l a r o m n a g n e d i a u s e s n a d m u k u h r a g g n a l e m k a d it , l a g e l a r a c e s d n a k a n u g g n e m i n i s il u n e p n a it il e n e p m a l a

D imens ikinejra menuru t

(26)

9

.

a Jumlahpekejraan

ti a k r e b i n i l a H : n a w a y r a k s a ti v it k u d o r p t a k g n i

T an dengan kuanttia s

g n a r o e s h e l o n a k i a s e l e s i d u p m a m g n a y n a a jr e k e p l i s a h ) h a l m u j( . n a w a y r a k .

b Kualtia spekejraan.

g n a y n a it il e t e k i r a d n a i g a b h a l a d a n a a jr e k e p l i s a h s a t a n a k e c e g n e P . n a t u k g n a s r e b n a w a y r a k h e l o i k il i m i d .

c Pengetahuanatast uga s

e s n a u h a t e g n e

P orang karyawan tentang pekejraan yang menjad i

. a y n b a w a j g n u g g n a t .

d Kejras ama

, i a li n i d u lr e p n a w a y r a k g n a r o e s i r a d n i a l g n a r o a d a p e k n a g n u t n a g r e t e K ( n a ir i d n a m e k n a g n e d n a ti a k r e b a n e r a

k sel f conifdence ) seseorang

. a y n n a a jr e k e p n a k a n a s k a l e m m a l a d .

e Tanggungj awab

l a w d a j n a d n a a n a c n e r e p t a u b m e m n a w a y r a k n a u p m a m e K i h u r a g n e p m e m n a k a b a b e s g n it n e p i a li n i d i n i l a h , a y n n a a jr e k e p i s a h u t k a w n a t a p e t e

k lpekejraanyangmenjadit anggungj awabseorang

. n a w a y r a k

.f Sikapkejra

Kebjiakan atau judgment yang bersfia tnalu irah yang dimiilk iseorang

i a y n u p m e m a i d a n e r a k , a jr e n i k i h u r a g n e p m e m t a p a d n a w a y r a k

(27)

g n a j n u n e m m a l a d a y n s a g u t i a li n e m n a d n a k i a u s e y n e m n a u p m a m e k .i s a s i n a g r o n a u j u t .

g Inisiait f

n a k i a p m a y n e m n a u p m a m e k n a g n e d i a tr e s i d t a p a r m a l a d n a ri d a h e K n a s a g a

g -gagasannya kepada orang lain mempunya i nlia i tersend ri i

. n a w a y r a k g n a r o e s a jr e n i k i a li n e m m a l a d .

h Keteramp liant eknis

g n a r o e s s a g u t i d a j n e m g n a y n a a jr e k e p s a t a s i n k e t n a u h a t e g n e P n a a jr e k e p u t u m n a g n e d n a ti a k r e b i n i l a h a n e r a k , i a li n i d s u r a h n a w a y r a k n a w a y r a k g n a r o e s n a t a p e c e k n a

d mentelesaikan suatu pekejraan yang

. a y n b a w a j g n u g g n a t i d a j n e m

.i Kemampuanmengambi lkeputusanataumenyelesaikanmasalah.

i a li n e m m a l a d i a li n i d s u r a h g n a y r o t k a f i d a j n e m n a n i p m i m e p e K . n a w a y r a k g n a r o e s a jr e n i k

.j Kepemimpinan

g n a r o e s i r a d i s a k i n u m o k r e b n a u p m a m e

K karyawan , baik dengan

i h u r a g n e p m e m t a p a d a y n n a s a t a n a g n e d n u p u a m n a w a y r a k a m a s e s . a y n a jr e n i k .

k Adminisrtas i

g n a r o n a g n e d n a w a y r a k g n a r o e s a m a s a jr e k e b n a u p m a m e

K -orangl ain

(28)

1 1

.l Kreaitvtia s

r e k e p r u t a g n e m n a u p m a m e

K jaan yang menjad itanggung jawabnya ,

a jr e n i k i h u r a g n e p m e m a y n m u m u , a jr e k l a w d a j t a u b m e m k u s a m r e t n a w a y r a k g n a r o e s . .

3 Pengeritankecelakaan

i k a d n e h e k i d k a d it n a d a g u d i d k a t n a i d a j e k u t a u s h a l a d a n a a k a l e c e K i d h a l e t g n a y s a ti v it k a u t a u s s e s o r p n a k u a c a g n e m g n a

y atu r(Sulaksmono

m a l a

d Santoso ,2004) .Menuru tSugeng (2005) ,kecelakaan ke jra adalah

n a k i g u r e m g n a y n a k n i g n ii d k a d it g n a y a w it s ir e p u a t a n a i d a j e k u t a u s . s e s o r p p a d a h r e t n a i g u r e k u a t a a d n e b a tr a h k a s u r e m , a i s u n a m p a d a h r e t g a b i d a jr e k n a a k a l e c e k m u m u a r a c e

S imenjad iduagolongan ,yatiu:

.

a Kecelakaani ndusrt i i(ndustria lacciden)tyatiukecelakaanyangt ejrad i . a jr e k a y a h a b u a t a a y a h a b r e b m u s a y n a d a a n e r a k a jr e k t a p m e t i d .

b Kecelakaan dalam pejralanan (communtiy acciden )t yatiu kecelakaan m e t r a u li d i d a jr e t g n a

y pa t kejra yang berkatian dengan adanya

. a jr e k n a g n u b u h a k a l e c r i p m a h n a a d a e

K (near-acciden)t adalah suatu kejadian atau

t i k i d e s g n a y n a a d a e k n a g n e d a n a m i d n a k n i g n ii d k a d it g n a y a w it s ir e p a tr a h k a s u r e m , a i s u n a m p a d a h r e t a y a h a b n a k t a b i k a g n e m n a k a a d e b r e b e

b ndaataukerugiant erhadapproses( Sugeng ,2005) .

i p a t e t n a k p a r a h i d k a d it n a d a g u d i d a p n a t i d a jr e t n a a k a l e c e K i n i n a h a g e c n e p n a d h a g e c i d t a p a d a y n p i s n ir p a d a p a jr e k n a a k a l e c e k

(29)

S B N t t e n n e B t u r u n e

m dalam Santoso (2004 )merupakan t anggung j awab

r e j a n a m a r a

p ilni ,penyeila ,mandor ,kepaladanj ugakepalaurusan.

.

4 Faktor-faktorKecelakaan

) 1 3 9 1 ( h c ir n i e H o n i m o D i r o e

T dala Suard i (2005 )menyebutkan

a m il t a p a d r e t a r e d e c n a k l u b m i n e m g n a y n a a k a l e c e k p a it e s a d a p a w h a b a g a b e s n a k r a b m a g i d n a t u r u r e b a r a c e s g n a y r o t k a

f i ilma domino yang

n a d n a t a u b r e p , g n a r o e s e s n a h a l a s e k , n a a s a i b e k : u ti a y , r a j a j e s i ri d r e b h c n ir n i e H . a r e d e c a tr e s n a a k a l e c e k , ) d r a z a h ( n a m a k a t i s i d n o k h a l a d a a y n i c n u k , n a a k a l e c e k a y n i d a jr e t h a g e c n e m k u t n u n a k a k u m e g n e m b a b e s n a i a k g n a r n a k s u t u m e m n a g n e

d - iakbat .Misalnya ,denganmembuang

d r a z a

h satudominodiantaranya . ) 7 6 9 1 ( n o s r e t e P d ri B . E k n a r

F dalamSuardi( 2005 )memodiifkasit eor i

n a k i s ir e b g n a y n e m e j a n a m i r o e t n a k a k u m e g n e m n a g n e d h c ir n i e H o n i m o D e j a n a m : u ti a y n a a k a l e c e k u t a u s n a t u r u m a l a d r o t k a f a m

il men ,sumbe r

a w h a b n a k a k u m e g n e m s d ri B . n a i g u r e k n a d k a t n o k , a l a j e g , r a s a d b a b e y n e p i a l u m n a g n e d l i s a h r e b t a p a d a y n a h a jr e k n a a k a l e c e k n a h a g e c n e p a h a s u u t a s p a it e S . a jr e k n a t a h e s e k n a d n a t a m a l e s e k n e m e j a n a m i k i a b r e p m e m d a j e k 0 1 h e l o i a tr e s i d t a r e b n a a k a l e c e

k ian kecelakaan irngan ,30 kejadian

n a i d a j e k 0 0 6 n a d a d n e b a tr a h n a k a s u r e k n a k l u b m i n e m g n a y n a a k a l e c e k t a b i k a n a a h a s u r e p n a k r a u l e k i d g n a y a y a i B . a k a l e c r e p m a h n a i d a j e k k a t a y a i b n a d g n u s g n a l a y a i b n a k g n i d n a b m e m n a g n e d a jr e k n a a k a l e c e k 5 : 1 h a l a d a g n u s g n a

l – 50 ,dan digambarkan sebaga igunung e sdapa t

a d a p t a h il i

(30)

3 1

r a b m a

G II. 1 .BiayaPerusahaanAkiba tKecelakaanKerja( Bird ,1967) t

t e n n e B t u r u n e

M dalam Santoso (2004 )terdapa tempa tfak rto b a b e y n e m t a p a d g n a y i a t n a r e b n a u t a s e k u t a s m a l a d k a r e g r e

b kan

. a i s u n a m n a d a y a h a b , n a t a l a r e p , n a g n u k g n il : u ti a y , n a a k a l e c e k

n a a k a l e c e k a y n i d a jr e t n a k n i k g n u m e m g n a y b a b e s a p a r e b e b a d A

u ti a y a y n a r a t n a i d ) 1 0 0 2 , a r a g e n u k g n a M ( i a w a g e p n a t a h e s e k n a u g g n a g n a d

:

.

a KeadaanTempa tLingkunganKejra

)

1 Penyusunandanpenyimpananbarang-barangyangberbahayayang

. a y n n a n a m a e k n a k g n u ti h r e p i d g n a r u k

)

2 Ruangke jrayangt elralupada tdans esak.

)

3 Pembuangankotorandan ilmbahyang itdakpadat empatnya.

.

b PengaturanUdara

)

1 Perganitanudaradir uangke jrayang itdakbaik.

)

2 Suhuudarayang itdakdikondisikanpengaturannya.

.

c PengaturanPenerangan

)

(31)

)

2 Ruangke jrayangkurangcahaya.

.

d PemakaianPeralatanKejra

)

1 Pengamanperalatankejrayangs udahusangataur usak.

)

2 Penggunaanmesindanala telek rtonikt anpapengamanyangbaik.

.

e Kondis iFisikdanMenta lPegawai

)

1 Kerusakanalati nderadans taminapegawa iyang itdaks tabi.l

)

2 Emos ipegawa iyang itdakstabli ,kep irbadianpegawa iyangr apuh ,

a jr e k i s a v it o m , h a m e l g n a y i s p e s r e p n a u p m a m e k n a d r i k i p r e b a r a c

d n e

r ah , sikap pegawa i yang ceroboh dan kurang pengetahuan

s a ti li s a f a m a t u r e t a jr e k s a ti li s a f n a a n u g g n e p m a l a

d kejra yang

. a y a h a b o k i s e r a w a b m e m

t a p m e t i d n a a k a l e c e k r a s a d n a s a l a a g it a d a , ) 7 9 9 1 ( r e l s s e D t u r u n e M

: u ti a y a jr e k

.

a Kejadianyangbersfia tkebetulan.

.

b Kondis iitdakaman:

)

1 Peralatanpeilndungyang itdakmemada.i

)

2 Peralatanr usak.

)

3 Prosedu ryang berbahaya dalam ,pada ,atau disek tia rmesin atau

. n a t a l a r e p

)

4 Gudangyang itdakaman,s umpekdant elralupenuh.

)

5 Peneranganyang itdakmemada.i

)

6 Ventlias iitdakmemada.i

.

(32)

5 1

)

1 Membuangbahan-bahan

)

2 Beroperas iataubekejradengankecepatanyang itdakaman.

)

3 Membua tperalatankeamanan itdakberoperas idenganbaik.

)

4 Menggunakanperalatanyang itdakaman.

)

5 Menggunakanproseduryang itdakaman.

)

6 Mengambi lposis iitdakaman.

)

7 Mengangkats ecara itdakt epa.t

)

8 Pik rian kacau ,gangguan ,penyalahgunaan ,kaget ,berseilsih, dan

.r a s a k n a n i a m r e p .

5 PengeritanKeselamatandanKesehatanKerja

i n a k a p u r e m i n i a s a w e d a jr e k n a t a h e s e k n a d n a t a m a l e s e

K stliah yang

n a t a m a l e s e K n a d n a t a h e s e K , ) 9 9 9 1 ( n o s k c a J t u r u n e M . r e l u p o p t a g n a s i s i d n o k h a l a d a a jr e

K -kondis i ifsiologis- ifsika ldanpsikologist enagakejra

. n a a h a s u r e p h e l o n a k a i d e s i d g n a y a jr e k n a g n u k g n il h e l o n a k t a b i k a i d g n a y ,) 2 0 0 2 ( a r a g e n u k g n a M t u r u n e

M Keselamatan dan kesehatan kejra

n a d n a h u t u e k n i m a j n e m k u t n u a y a p u n a d n a ri k i m e p u t a u s h a l a d a a d a p a jr e k a g a n e t h a i n a h o r n u p u a m h a i n a m s a j k i a b n a a n r u p m e s e k k u t n u a y a d u b n a d a y r a k l i s a h , a y n m u m u a d a p a i s u n a m n a d , a y n s u s u h k .r u m k a m n a d l i d a t a k a r a y s a m u j u n e m g n a y a jr e k n a t a h e s e k n a d n a t a m a l e s e k ) 5 9 9 1 ( , i h a l a li S t u r u n e M n a g n e d h a l a d a a jr e k n a a k a l e c e k i g n a l u g g n a n e m a r a c a w h a b n a k a t a g n e m n a k a d a g n e m u a t a n a d n a a k a l e c e k b a b e y n e p r u s n u n a k a d a i n e m .t a t e k g n a y n a s a w a g n e p

(33)

.

a KeselamatanKerja

a ) 1 8 9 1 ( r u m ’ a m u S .r D t u r u n e

M dalah keselamatan yang berkatian

, a y n n a h a l o g n e p s e s o r p n a d n a h a b , a jr e k t a l a , t a w a s e p , n i s e m n a g n e d

a r a c a tr e s a y n n a g n u k g n il n a d a jr e k t a p m e t n a s a d n a

l -cara melakukan

. n a a jr e k e p

r u m ’ a m u S .r D t u r u n e m a i s e n o d n I i d a jr e k n a t a m a l e s e K n a i a li n e P

) 1 8 9 1 (

.

1 Keselamatan kejra adalah sarana utama untuk pencegahan

, n a a k a l e c e

k caca tdankemaitans ebaga iakiba tkecelakaankejra.

.

2 Anailsi skecelakaansecaranasiona lberdasarkanangka-angkayang

a y n i s a s n e p n o k a t a d n a d n a a k a l e c e k r o p a l b ij a w r a s a d s a t a k u s a m

h a l o e s i n i a s a w e

d -olah relaitve rendah dibandingkan dengan

. a jr e k a g a n e t m a j a y n k a y n a b

.

3 Potensi-potens i bahaya yang mengancam keselamatan pada

.i s a v r e s b o i d t a p a d s a l e j i m o n o k e n a t a i g e k r o t k e s i a g a b r e b

.

4 Menuru tobservasi ,angka frekwens iuntuk keceakaan-kecelakaan

t g n a y n a g n

ir idak menyebabkan hliangnya har ikejra t etap ihanya

.i g g n it u l a lr e t h i s a m a jr e k m a j

.

5 Anailsa kecelakaan memperilhatkan bahwa untuk seitap

. a y n b a b e y n e p r o t c a f a d a n a a k a l e c e k

.

6 85%dairs ebab-sebabkecelakaanadalahf akto rmanusia.

.

7 Sekailpun upaya-upaya pencegahan telah maksimal , kecelakaan

(34)

7 1 i g a b l a i s o s n a n i m a j i g e s u t a u s i a g a b e s n a a k a l e c e k i s a s n e p m o k . a ti r e d n e p n a b e b n a k n a g n ir e m a t a k u ti a y s ir g g n I a s a h a b i r a d l a s a r e b n a t a m a l e s e

K ‘safety’ dan

a y n a s a i

b selalu dikatikan dengan keadaan t erbebasnyaseseorang dar i

a k a l e c a w it s ir e

p (acciden)t atau nyair scelaka (near-miss.) Jad ipada

n u p u a m n a u m li e k n a t a k e d n e p u t a u s i a g a b e s n a t a m a l e s e k a y n t a k e k a h r o t k a f ir a j a l e p m e m s it k a r p n a t a k e d n e p u t a u s i a g a b e

s -fakto ryangdapa t

n a k g n a b m e g n e m a y a p u r e b n a d n a a k a l e c e k a y n i d a jr e t n a k b a b e y n e m a y n i d a jr e t o k i s e r l i c e k r e p m e m k u t n u n a t a k e d n e p n a d a r a c i a g a b r e b t a p a d g n a y r o t k a f r o t k a f i r a j a l e p e m e m m a l a D . n a a k a l e c e k g n a b m e k r e b h a li n i n a k a l e c e k i m a l a g n e m a i s u n a m n a k b a b e y n e m i a g a b r e

b konsepdant eo irt entangkecelakaan(accidentt heories.)

n a g n e d l a n e k i d h i b e l t u b e s r e t h a li t s i ir t s u d n i a i n u d m a l a d i d n a k h a B n a d a jr e k n a t a h e s e k , n a t a m a l e s e k a y n it r a g n a y L 3 K n a t a k g n i s n a d n a t a h e s e k n a g n e d a y n n a ti a k m a l a d n a g n u k g n il k e p s A . n a g n u k g n il l e s e

k amatan juga merupakan ha l yang penitng , namun dalam

h a l a d a a y n a m a t u s u k o f i d a j n e m n a k a g n a y t u k ir e b n a s a h a b m e p . a jr e K n a t a h e s e K n a d n a t a m a l e s e K a d a p a y n n a it a h r e p n a k t a s u m e m g n a y a d a a y n m u m u t u b e s r e t ir o e T k a r a c u a t a n a a jr e k e p a d a p a d a g n a y b a b e y n e p r o t k a

f ejra ,ada yang

a d a n a k h a b a jr e k n a t a l a r e p a d a p b a b e y n e p r o t k a f n a k it a h r e p m e m h i b e l a d a p b a b e y n e p r o t k a f a d a p a y n n a it a h r e p n a k t a s u m e m g n a y a l u p . a y n a i s u n a m u k a li r e p

(35)

.

a Syarat-syara tkeselamatankejra

.

1 Mencegahdanmengurang ikecelakaan;

.

2 Mencegah ,mengurang idanmemadamkankebakaran;

.

3 Membeirkanpetrolonganpadakecelakaan

.

4 Member ialat-ala tperilndungandri ipadaparapekejra;

.

5 Mencegah dan mengendailkan itmbulnya atau menyeba r

, s a g , p a u , p a s a , n a r o t o k , u b e d , n a b a b m e l e k , u h u s a y n s a u l

d a r r a n i s, a c a u c , n i g n a n a s u b m e

h iasis,uaradangetaran

.

6 Mencegah dan mengendailkan itmbulnyapenyaki takiba tkejra

; n a r a l u n e p n a d i s k e f n i , n a n u c a r e k , s i k i s p n u p u a m k i s if k i a b

.

7 Memperolehpeneranganyangcukupdans esua;i

.

8 Menyelenggarakans uhudanl embabudarayangbaik;

.

9 Menyelenggarakanpenyegahanyangcukup;

. 0

1 Memeilharakesehatan ,kebersihan ,keteritban;

. 1

1 Memperolehkeserasianata sprose skejranya;

. 2

1 Mengamankan dan mempelranca r pengangkutan orang ,

; g n a r a b u a t a n a m a n a t , g n a t a n i b

. 3

1 Mengamankan dan mempelranca r pengangkutan orang ,

a m a n a t , g n a t a n i

b nataubarang;

. 4

1 Mencegaht erkenaalrian ilst irkyangberbahaya;

. 5

1 Menyesuaikan dan menyempurnakan pengamatan pada

h a b m a t i d a j n e m a y n n a a k a l e c e k a y a h a b r e b g n a y n a a jr e k e p

(36)

9 1

.

b TujuanKeselamatanKejra

.

1 Meilndung i tenaga kejra ata s hak keselamatannya dalam

n a d p u d i h n a a r e t h a j e s e k k u t n u n a a jr e k e p n a k u k a l e m

.l a n o i s a n s a ti v it k u d o r p a tr e s i s k u d o r p n a k t a k g n i n e m

.

2 Menjaminkeselamatanseitaporang l ainyangberadadit empa t

. a jr e k

.

3 Sumbe rproduks idipeilharadandipergunakansecaraamandan

r D . n e i s if

e .Suma’mur( 1981)

.

c Elemen-elemenProgramKeselamatanKejra

.

1 Didukungolehmanajemenpuncak.

.

2 Menunjukkans eorangdriektu rkeselamatan.

.

3 Pembuatanpab irkdanoperas iyangberitndaks ecaraaman.

.

4 Memdidikparakaryawanuntukberitndakdenganaman.

.

5 Menganailsakecelakaan.

.

6 Menyelenggarakanpe lrombaankeamanan /keselamatankejra.

.

7 Menljankanperaturan-peraturanuntukkeselamatankejra.

.

b KesehatanKerja

s ir g g n I a s a h a b i r a d l a s a r e b n a t a h e s e

K ‘heatlh ,’ yang dewasa in i

ti k a y n e p i r a d g n a r o e s e s a y n s a b e b r e t i tr a r e b a y n a h k a d

it , tetap i

a g u j n a d l a t n e m , k i s if a r a c e s t a h e s a n k a m i a y n u p m e m t a h e s n a it r e g n e p

h u t u a r a c e s t a h e s n a it r e g n e p n a i k i m e d n a g n e D .l a i s o s a r a c e s t a h e s

a r e t h a j e s n a it r e g n e p n a k k u j n u n e

m (well-being .) Kesehatan sebaga i

k a r p n a t a k e d n e p n u p u a m n a u m li e k n a t a k e d n e p u t a u

s itsj ugaberupaya

(37)

r o t k a f i r a j a l e p m e

m -fakto r yang dapa t menyebabkan manusia

n a k g n a b m e g n e m k u t n u a y a p u r e b s u g il a k e s n a d t i k a s a ti r e d n e m k a d it a i s u n a m r a g a h a g e c n e m k u t n u n a t a k e d n e p u a t a a r a c i a g a b r e b .t a h e s h i b e l i d a j n e m n a k h a b , ti k a s a ti r e d n e m l e s n a t a h e s e

K uruh karyawan yang bekejra akan mendorong

m a l a d n a k li s a h i d g n a y k u d o r p s a ti l a u k n u p u a m s a ti t n a u k n a t a k g n i n e p a y n i a p a c r e t a g g n i h e s n a a h a s u r e p u t a u s n a g n a b m e k r e p u c a m e m g n a y k u d o r p s a ti l a u k n u p u a m n a a h a s u r e p a d a p n a a r e t h a j e s e k i s a r g e t n i . n a k li s a h i d n a t a h e s e

K merupakan unsus rpenitng aga rktia dapa tmenikmat i

,s a ti l a u k r e b g n a y p u d i

h baik d i rumah maupun dalam pekejraan.

k a f i d a j n e m a g u j n a t a h e s e

K to rpenitng dalam menjaga kelangsungan

) 6 0 0 2 ( y e l d i R n h o J .i s a s i n a g r o h a u b e s p u d i h .

1 PengeritanPemeilharaanKejra

l a

D ma program pelaksanaan jaminan sosia l tenaga kejra,

n a d n a g n a l u g g n a n e p a y a p u h a l a d a n a t a h e s e k n a a r a h il e m e p n a k u lr e m e m g n a y n a t a h e s e k n a u g g n a g n a h a g e c n e p , n a a s k ir e m e

p pengobatan dan perawatan termasuk kehamlian

. n a n il a s r e p n a d .

2 Unsu rkesehatankejra

t a h e s e

K an kejra mencakup 2 j enis ,yatiu :kesehatan ifsik yang

(38)

1 2

, n a w a y r a k a p m i n e m g n a y n a g n a g e t e

k sehingga dipelrukan

a n e m a n u g t e r k n o k h i b e l g n a y m a r g o r

p ngan i masalah

.t u b e s r e t n a t a h e s e k

a k a m t u b e s r e t n a t a h e s e k n a u g g n a g i s a t a g n e m k u t n U

r e p n a a h a s u r e

p lu memperitmbangkan beberapa fakto r yang

a n a r a s n a d u t k a w u ti a y i n i n a t a h e s e k m a r g o r p g n a j n u n e m

h e s e k m a r g o r p n e m e l e t e r k n o k h i b e l a r a c e S . n a t a h e s e

k atan

a l e ji

d skans ebaga ibeirkut:

.

a Peme irksaan kesehatan padawaktu karyawan petrama kal i

; a jr e k a m ir e ti d

.

b Peme irksaan keseluruhan para karyawan kunc i secara

; k i d o ir e p

.

c Peme irksaan kesehatan secara sukarela untuk semua

; k i d o ir e p a r a c e s n a w a y r a k

.

d Tersedianyaperalatandans taf fmedi syangcukup;

.

e Pembeiran perhaitan yangsistemait sdanpreventfiterhadap

y rt s u d n i n a g n a g e t e k h a l a s a

m (i ndustrials tress) ;

.f Peme irksaan yang sistemait s dan peirodic terhadap

n a t a r a y s r e

p - persyaratan san tias iyang baik (Ranupandono

, n a n s u H n a

d 1990:263 .)

a h a s u n a k g n a d e

S -usaha untk mencegah dan menndailkan

n a y s s e rt

s gt ejrad id liakukandengancara:

.

a Mencairs umbe rda irs rtesst ersebut;

(39)

.

b Menjad i media yang menjad i ala t penyebaran srtes s

; t u b e s r e t

.

c Member iperawatankhusu spadakaryawanyangmendeirta

; t u b e s r e t s s e rt s a n e r a k

.

3 Langkah-langkahprogramkesehatankejra

h a k g n a l n a g n e d n a k u k a li d a jr e k n a t a h e s e k m a r g o r

P -langkah

: t u k ir e b i a g a b e s

.

a Mengena l keadaan atau prose s yang benar-bena r

. a y a h a b i s n e t o p i a y n u p m e m

.

b Mengevaluas ibagaimana bahaya tersebu t itmbu ldengan

g n a y i s i d n o k u a t a t a z u t a u s i r a d t a fi s i r a j a l e p m e m

m a l a d n a s a w a g n e p n a k u k a l e m n a g n e d o k i s e r g n u d n a g n e m

n a h a b n a k a n u g g n e

m -bahan yang berbahaya atau pada

.i d a jr e t a y a h a b a n a m i d n a g n u k g n il

.

c Mengembangkanmetodeuntukmemperkeclir esikodengan

a l e

m kukanpengawasanata spenggunaanbahan-bahanyang

.i d a jr e t a y a h a b a n a m i d n a g n u k g n il a d a p u a t a a y a h a b r e b

h a li t s

I “Keselamatan dan Kesehatan K ae ”jr , dapa t

g n a y n a it r e g n e P . n a it r e g n e p i s i s a u d i a y n u p m e m g n a d n a p i d

t a k e d n e p u t a u s i a g a b e s i tr a g n u d n a g n e m a m a tr e

p an limiah

) h c a o r p p a c if it n e i c s

( dan disis i lain mempunya i pengeritan

i a y n u p m e m g n a y m a r g o r p u t a u s u a t a n a p a r e t u t a u s i a g a b e s

(40)

3 2 n a p a r e t u m li u t a u s i a g a b e s n a k g n o l o g i d t a p a

d (appiled

.) e c n e i c

s Pandangan yang meilha tKeselamatandanKesehatan

k a p m a t h a i m li n a t a k e d n e p u t a u s i a g a b e s a k g n a r e k m a l a d a jr e K :t u k ir e b i s i n if e d a d a p a y n l a s i m i tr e p e s f o n o it a c il p p a e h t n r e c n o c y t e f a S d n a h tl a e H l a n o it a p u c c O s i r f o e r u t a n e h t g n i d n a t s r e d n u n i s e l p i c n ir p c if it n e i c

s k t o t he

n o n & l a i r ts u d n i h t o b n i y t r e p o r p d n a e l p o e p f o y t e f a s n o i s s e f o r p y r a n il p i c si d i tl u m s i t I . s t n e m n o r i v n e l a i r t s u d n i l a r o i v a h e b d n a y g o l o i b , y r ts i m e h c , s c i s y h p n o p u d e s a b e g a r o t s , t r o p s n a r t , g n i r u t c a f u n a m n i s n o it a c il p p a h ti w s e c n e i c s g n il d n a h d n

a o f hazardou s materia l and domesitc and

) A S U , A H S O ( .s e it i v it c a l a n o it a e r c e r . g n a y n a i a r u a y n a d a i t a m a i d t a p a d t u b e s r e t i s i n if e d i r a D n a d n a t a m a l e s e K i r a s a d n e m g n a y h a i m li p i s n ir p n a k n a k e n e m i d a j n e m g n a y r a s a d n a u m li e k a tr e s a jr e K n a t a h e s e K . a y n g n u k u d n e p e

S dangkan pandangan meilha tKeselamatan danKesehatan

u a t a s it k a r p n a t a k e d n e p u t a u s i a g a b e s a k g n a r e k m a l a d a jr e K n a d n a t a m a l e s e K i s i n if e d i r a d t a h il i d t a p a d m a r g o r p u t a u s :i a g a b e s a jr e K n a t a h e s e

Referensi

Dokumen terkait

Denagan aneka makanan dan minuman yang enak dan segar dengan harga yang bias dicapai oleh semua golongan masyarakat sehingga hal tersebutlah yang menyebabkan ketertarikan saya

Fasilitas yang disediakan oleh penulis dalam perancangan ini adalah kapel sebagai tempat berdoa baik bagi komunitas maupun masyarakat sekitar, biara dengan desain interior

Kata hasud berasal dari berasal dari bahasa arab ‘’hasadun’’,yang berarti dengki,benci.dengki adalah suatu sikap atau perbuatan yang mencerminkan

[r]

“ STUDI DESKRIPTIF MENGENAI SUBJECTIVE WELLBEING PADA LANSIA PENDERITA PENYAKIT KRONIS YANG MENGIKUTI PROLANIS DI PUSKESMAS ‘X’ KOTA BANDUNG “. Universitas Kristen

[r]

Konselor :”Sebagai kesimpulan akhir dari pembicaraan kita dapat Bapak simpulkan bahwa Anda mempunyai kesulitan untuk berkomunikasi dalam belajar oleh karena itu mulai besok anda

Asian Institut for Teacher Education, menjelaskan kompetensi sosial guru adalah salah satu daya atau kemampuan guru untuk mempersiapkan peserta didik