M O L O K M A L A D A S A H A B A Y A G N A D I S K I D S I S I L A N
A REDAKS IYTH
S A P M O K N A I R A
H EDISI 1- 03 APRIL2011
I S P I R K S
n a k u j a i
D untukMemenuh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a j r a S r a l e G h e l o r e p m e M
h a r e a D n a d , a is e n o d n I a r t s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
: h e l o n u s u s i D
o r d n e H s u i r a D
3 3 0 4 2 2 1 5 0
A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R
P , SASTRAI NDONESIA, DANDAERAH
I N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i
S I S I L A N
A DIKS IDANGAYABAHASADALAMKOLOMREDAKS IYTH S
A P M O K N A I R A
H EDISI 1- 03 APRIL2011
I S P I R K S
n a k u j a i
D untukMemenuh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a j r a S r a l e G h e l o r e p m e M
h a r e a D n a d , a is e n o d n I a r t s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
: h e l o n u s u s i D
o r d n e H s u i r a D
3 3 0 4 2 2 1 5 0
A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R
P , SASTRAI NDONESIA, DANDAERAH
I N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
N A H A B M E S R E P
i n i i s p ir k
S K upersembahkanuntuk:
u
kt
a
b
a
h
a
s
s
u
se
Y
n
a
d
a
p
a
B
u M t a m h a r n a d t a k r e b s a t a a p a B h i s a k a m ir e
T -lah aku mampu menyelesaikan
s u s e Y n a h u T . i n i u k i s p ir k s s a g u
t , Engkaulah sumbe rinspriasiku yang selalu
i d u k i g n i p m a d n e
m kalaakus usah,s edih ,dans enang .
u
b
I
n
a
d
h
a
y
A
n a d s e n a h o Y i n o J h a y
A Ibu Fransiska teirma kasih yang tak terhingga K u
n a l a jr e b u p m a m u k a h a l n a il a k n a k i d i d a tr e s h a y a p h ir e j a l a g e s s a t a , n a k r u t a h
v
O
T
T
O
M
0
1:
1
4
a
y
a
se
Y
h
a
ln
a
g
n
a
j
,
u
a
k
g
n
e
i
a
tr
e
y
n
e
m
u
k
A
b
a
be
s
,t
u
k
a
t
h
a
ln
a
g
n
a
J
;
u
m
h
a
ll
A
i
ni
u
k
A
b
a
be
s
,
g
n
a
b
m
ib
;
u
a
k
g
n
e
g
n
ol
o
n
e
m
n
a
k
a
n
a
k
h
a
b
,
n
a
k
h
u
g
e
n
e
m
n
a
k
a
u
k
A
n
a
n
a
k
n
a
g
n
a
t
n
a
g
n
e
d
u
a
k
g
n
e
g
n
a
g
e
m
e
m
n
a
k
a
u
k
A
-
K
u
y
a
n
g
.
n
a
g
n
a
n
e
m
e
k
a
w
a
b
m
e
m
ii v
a y r a K n a il s a e K n a a t a y n r e P
i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S
a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d
it tuils orang lain , kecual i yang telah
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d n a k t u b e s i d
, a tr a k a y g o
Y 31J uil2012
s il u n e P
x
R A T N A G N E P A T A K
u n e p r u k u y s n a d i j u
P il shaturkan kepada Tuhan Yang Maha Esa ata s
t a p a d s il u n e p a g g n i h e s h a p m il r e b a s a it n a n e s g n a y a y N n a g n i b m i b a tr e s t a m h a r
n a k s u m u r e m t a p a d s il u n e p i n i i s p ir k s n a s il u n e p m a l a D . i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m
a h a il u k r e p a m a l e s h e l o r e p i d g n a y n a u h a t e g n e p a tr e s i r o e
t n dan melakukan
n a s il u n e P . h a i m li t a fi s r e b g n a y n a r o p a l u t a u s t a u b m e m t a p a d k u t n u n a it il e n e p
. a n a jr a s r a l e g h e l o r e p m e m k u t n u n a u j u tr e b a g u j i n i i s p ir k s
i s p ir k s n a s il u n e p n a li s a h r e b e k n a d n a r a c n a l e k a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
m i b , n a u t n a b i r a d s a p e l k a d it i n
i bingan ,dan dukugan dar iberbaga ipihak .Oleh
: a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m n i g n i s il u n e p i n i n a t a p m e s e k a d a p , u ti a n e r a k
.
1 Dr .YuilanaSeityaningsihs elakuKaprod iPBSID.
.
2 Dr .Y .Karmin ,M.Pd .selaku dosen pembimbing ,penuil smenghaturkan
s a k a m ir e
t ih yang tak terhingga ata s bimbingan dan masukan untuk
. s il u n e p i s p ir k s n a u j a m e k
.
3 Segenap dosen prod iPBSID ,dosen MKU ,dosen MKKdan yang dengan
. h a il u k a m a l e s s il u n e p r a j a g n e m n a d k i d i d n e m n a it a h r e p h u n e p
.
4 Pegawa isekretaira tPBSID Universtia sSanata Dharma te irma kasih ata s
. a y n n a n a y a l e p
.
5 Teman-temanPBSIDangkatan2005.
.
6 Ibundat ercinta ,Fransiskaata sdukungannyabaik spritiua lmaupun mater i
i x
.
7 Ayahanda Jon iYohane ssetra adik-adikku Eva ,Elsi ,dan Candra untuk
. a y n a o d n a d n a g n o r o d
.
8 Purnamastti ia tas dukungan ,mo itvasi ,dan doanya sehingga membeirkan
.i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m m a l a d s il u n e p a d a p e k t a g n a m e s
.
9 Teman-teman kos t Tengri i 7 : Kirsitanus , Mikhael , Dunggli , Ad i dan
a m a s r e b e k s a t a h i s a k a m ir e t a r d n a
C an ,canda tawa ,suka duka yang k tia
. i n i a m a l e s a y n i s a v it o m k u t n u a l u p h i s a k a m ir e t n a d a m a s r e b i u l a l
. 0
1 Semuapihakyang itdakdapa tpenuilst uilskans atupersatu.
i r a d h u a j n a d n a g n a r u k e k k a y n a b i n i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
. a n r u p m e
s Walaupundemikan,s emogas k irpsii n ibergunabag iparapembaca.
, a tr a k a y g o
Y 31J uil2012
s il u n e
ii x
I S I R A T F A D
L U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... .. i ii N
A H A B M E S R E
P ... i v O
T T O
M ... v .. I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y R E
P ... v i A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v i i K
A R T S B
A ... v i ii T
C A R T S B
A ... i x R
A T N A G N E P A T A
K ... x I
S I R A T F A
D ... x i i L
E B A T R A T F A
D ... x v i N
A R I P M A L R A T F A
D ... x v
N A U L U H A D N E P I B A
B ... 1 1
.
1 Lata rBelakangMasalah ... 1 2
.
1 RumusanMasalah ... 3 3
.
1 TujuanPeneilitan ... 3 .. 4
.
1 Manfaa tPeneilitan ... 4 5
.
1 BatasanI stliah ... 4 6
.
1 RuangLingkupPeneilitan... 5 7
.
1 SistemaitkaPenyaijan ... 6 I
R O E T N A S A D N A L I I B A
B ... 7 .. 1
.
2 PeneilitanyangRelevan... 7 2
.
2 Diksi... 8 3
.
2 GayaBahasa... 1 4 4
.
2 BahasaJ urailsitk ... .. 2 3 5
.
ii i x
N A I T I L E N E P E D O T E M I I I B A
B ... 28 1
.
3 Jeni sPeneilitan ... 28 .... 2
.
3 TeknikPengumpulanData... 29 3
.
3 TeknikAnailsi sData ... 3 3 4
.
3 TahapPenyaijanHasi lAnailsis... 35 P
N A D N A I T I L E N E P L I S A H V I B A
B EMBAHASAN ... 36 1
.
4 Desk irps iData ... 36 2
.
4 Anailsi sDiks iKolom“Redaks iYTH”... 37 .. 1
. 1 .
4 KataUmumdanKataKhusus ... 37 .. 2
. 1 .
4 KataBakudanKataNonbaku ... 38 .. 3
. 1 .
4 KataAbsrtakdanKataKonkret... 4 0 4
. 1 .
4 KataPopule rdanKataKaijan ... .. 4 1 5
. 1 .
4 Kataasl idanKataSerapan... 4 2 3
.
4 Anailsi sGayaBahasaKolom“Redaks iYTH”... 44 1
. 2 .
4 PenggunaanGayaBahasa... 4 5 4
.
4 Pembahasan ... 5 0 P
U T U N E P V B A
B ... 5 4 1
.
5 Kesimpulan ... 5 4 2
.
5 Saran ... 54 A
K A T S U P R A T F A
D ... 56
.
v i x
L E B A T R A T F A D
l e b a
T 1 ContohpencatatanAnailsis... 3 0
l e b a
T 2 TemuanDiksi ... .... 4 3
l e b a
T 3 TemuanGayaBahasa ... 45
v x
N A R I P M A L R A T F A D
I n a ri p m a
L DataMentah
I I n a ri p m a
L Hasi lAnailsis
it r a r e b g n a y s a j a m h a li t s i n a g n e d l a n e k i d a s a h a b a y a G . s a h k g n a y a s a h a
b bahasa
i h u r a g n e p m e m a s a h a b a y a G . u t n e tr e t k e f e i a p a c n e m k u t n u n a k a n u g r e p i d g n a y
.s il u n e m m a l a d n a h a d n i e k
a g n a d i s k i
D yabahasadalam Redaks iYTH SKHKompasdipiilh sebaga i H
K S i r a d n a p u k a c n a g n a b m it r e p n a g n e d n a it il e n e p k e j b
o Kompas sanga tlua s
m a g a r n a l u c n u m e k a g g n i h e s , a c a b m e p h a l m u j n a d n a r a s a m e p i g e s i r a d u a j n it i d
H K S m a l a d i n i p o s il u n e p h e l o n a k a n u g r e p i d g n a y a s a h a b a y a g n a d i s k i
d Kompas
h e l o i k il i m i d g n a y a s a h a b n a m a g a r e k n a k a n e r a k i d n a l u c n u m r e b k a y n a b n a k a i n i
. a c a b m e p
2 .
1 RumusanMasalah
, a y n m u l e b e s n a k r a p a p i d h a l e t g n a y h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e B
il e n e p m a l a d h a l a s a m n a s u m u
r itani n iadalahs ebaga ibeirkut.
.
1 Diks iapa saja yang muncu lpada kolom Redaks iYTH dalam hairan
s a p m o
K edis i1-30Ap ir l2011?
.
2 Gaya bahasa apa saja yang se irng muncu lpada kolom Redaks iYTH
n a ir a h m a l a
d Kompasedis i1-30Ap ir l2011?
3 .
1 TujuanPeneilitan
l e n e p n a u j u t , h a l a s a m n a s u m u r a d a p n a k r a s a d r e
B iitan yang ingin dicapa i
h a l a d
a .
.
1 Mendesk irpsikan diks i yang seirng digunakan para penuil s opin i
n a ir a h m a l a d a c a b m e
.
2 Mendesk irpsikangayabahasayangseirngdigunakan parapenuil sopin i
n a ir a h m a l a d a c a b m e
p Kompasedis i1-30Ap ir l2011.
4 .
1 Manfaa tPeneil itan n a it il e n e
P in imember imanfaa tyang petrama ,bag iguru dan calon guru
a y a k r e p m e m u t n a b m e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e p , a i s e n o d n I a s a h a b
. a s a h a b a y a g n a d i s k i d i a n e g n e m n a u h a t e g n e
p Kedua ,bag ipeneilitl ain ,peneilitan
h a b m a n e m t a p a d n a d n a ri k i m e p n a g n a b m u s n a k ir e b m e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i
. a y n t u j n a l e s n a it il e n e p i s n e r e f e r
5 .
1 BatasanI stliah .
1 Diksi
Piilhan kata atau diks i mencakup pengeritan kata-kata mana yang
k u t n e b m e m a n a m i a g a b , n a s a g a g u t a u s n a k i a p m a y n e m k u t n u i a k a p i d
a t a k n a k o p m o l e g n e
p -katayangt epa tataumenggunakanungkapanyangt epat ,
a u ti s u t a u s m a l a d n a k a n u g i d k i a b g n il a p g n a y a n a m a y a g n a
d s i Gory sKera f
) 5 2 : 6 0 0 2
( .
.
2 GayaBahasa
, s a i k a s a h a b h a l a d a s a j a M . s a j a m t u b e s i d a l u p g n ir e s a s a h a b a y a G
: 4 0 0 2 , h i s a s o K ( u t n e tr e t k e f e n a k a t p i c n e m k u t n u n a k a n u g r e p i d g n a y a s a h a b
.
3 Kolom
h a li t s i n u p a d
A column diaritkan Webste r(1957 :64 )dalam Suhandang t
a r u s a d a p l e k it r a i a g a b e s ) 3 6 1 : 4 0 0 2
( kaba ratauterbtianberkalal ainnya .
.
4 Sura tKabar
p h a l a i r a b a k t a r u
S enerbtian yang berupa l embaran yang beirs ibertia–
n a g n a r a k , a ti r e
b –karangan ,dan i klan yang dicetak secarat etap atau peirodik
m u m u l a u ji d n a
d (Assegaf ,1982 :140 .)
.
5 BahasaJ urnailsitk
, r a c n a l , a n a h r e d e s , t a d a p , t a k g n i s g n a y a s a h a b h a l a d a k it s il a n r u j a s a h a B
.) 4 : 0 1 0 2 , r e a h C ( k ir a n e m n a d s a g u l ,s a l e j
.
6 PikrianPembaca
t a r u
S -sura tpendek dengan t opik mutakhi ryang masuk d imejaredaks i
, n a r a s n a d k it ir k , n a ij u p , i n i p o n a k a k u m e g n e m g n a y r a b a k t a r u s u a t a n a r o k
a d a y n n i a l g n a y n a d , n a u h a ti r e b m e
p lam rangka petrukaran informasi
) 0 6 1 : 4 0 0 2 , g n a d n a h u S
( .
6 .
1 RuangLingkupPeneilitan
n a ir a H r a b a K t a r u S n a k a n u g g n e m i n i n a it il e n e
P Kompasedis i1- 30 Ap ir l
1 1 0
2 .Bagian Sura tKaba ryang dtielti iadalah padakolom opin ibagian Redaks i
H T
n a h a l a s a m r e
P yang dapa tdikaj idar iwacana in isanga tbanyak ,namun penuil s
n a it a h r e p n a k ir e b m e m n a k a a y n a
h khusu spada diks idan gaya bahasa yang
. ) 8 8 9 1 ( o ti j d e o S t u r u n e m i r o e t n a k a n u g r e p i d i s k i d s i s il a n a m a l a D . n a k a n u g r e p i d
a l a d a y n a h k a d it i n i s i s il a n a m a l a d n a p u k a
C m bentuk kata tetap ijuga dalam
. a s a r f k u t n e
b Dalamanailsi sgayabahasajugadipergunakan t eor imenuru tGory s
4 8 9 1 ( f a r e
K )danKosasih(2004 )karenas esua idenganmediayangs edangpenu il s
. it il e t
7 .
1 Sistema itkaPenya ijan
s n a s a h a b m e p a k it a m e t s i
S k irps i in i terdri i dar i ilma bab. Bab I
n a u j u t , h a l a s a m n a s u m u r , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l i s ir e b i n i b a b , n a u l u h a d n e P
a k it a m e t s i s n a d , n a it il e n e p p u k g n il g n a u r , n a it il e n e p t a a f n a m , n a it il e n e p
. n a ij a y n e
p Bab I ILandasan Teo ir .Bab i n imenguraikan peneilitan yang relevan ,
. h a l a s a m a k g n a r e k n a d , m o l o k , a s a h a b a y a g , i s k i d , r a b a k t a r u
s Bab II Ibeirs i
, n a it il e n e p k e j b u s , n a it il e n e p s i n e j n a k i a r u g n e m i n i b a B . n a it il e n e p e d o t e m
p a h a t n a d , a t a d s i s il a n a p a h a t , a t a d n a l u p m u g n e p p a h a t , n a it il e n e p r u d e s o r p
i s a h n a ij a y n e
p lanailsi sdata. Bab IV hasi lpeneilitan dan pembahasan .Bab in i
” a c a b m e p n a ri k i p “ m o l o k a d a p i s k i d s i s il a n a n a k i a r u g n e
m .Bab V penutup .Bab
7 I I B A B
I R O E T N A S A D N A L
li s a h i s ir e b i n i b a
B -hasi lpeneilitan sejeni syang pernah ada sebelumnya,
a s a h a b a y a g , a t a k n a h il i p u a t a i s k i
d ,dans ura tkabar. Uraian ti udigunakans ebaga i
i s k a d e R m o l o k m a l a d a s a h a b a y a g n a d i s k i d s i s il a n a g n e m k u t n u i r o e t n a s a d n a l
s a p m o K r a b a k t a r u s a d a p H T
Y edis iAp ir l2011.
1 .
2 Peneil itanyangRelevan n
a it il e n e
P mengenai diks i atau pemiilhan kata sudah pernah ada.
k a li d g n a y n a it il e n e
P ukan oleh Nu rWjiayant i(2008 )berjudu lDiks idan Gaya
a n a r e p s k E h a l o k e S h a l a j a M ” n a t u p i L “ n a d ” i s k a d e R i r a D “ m o l o K a d a P a s a h a B
. n a li t n u M a n a c a W a r a t n e B P M
S Peneilitan in ibertujuan mendesk irpsikan diks i
a t a k n a h il i p u a t
a dan gayabahasayangdipergunakanpadakolom“Dar iRedaksi”
n a li t n u M a n a c a W a r a t n e B P M S a n a r e p s k E h a l o k e s h a l a j a M ” n a t u p i L “ n a
d .
a d
A p unhasi lyangdiperoleh dar ipeneilitani niyatiu diks iberupakataumumdan
a t a
k khusu ssetra kata baku dan kata nonbaku. Kedua ,d tiemukan gaya bahasa
p u r e
b a gaya bahasa simlie ,personiifkasi ,hiperbola ,ltiotes ,metafora ,paradoke ,
, e k o d k e n i
s nd a metonimia.
l a
H d iata smenunjukkan bahwa peneilitan tentang penggunaan bahasa
b O . n a k u k a li d h a d u s k a t e c a i d e m i d a n a c a w i a g a b r e b m a l a d a i s e n o d n
I jek kaijan
r e b g n a
y upa sura t kabar sebelumnya juga sudah pernah dliakukan. Penelti i
n a it il e n e p n a p a g g n a r e
1 . 2 .
2 BerdasarkanGolonganKata
a w h a b n a k r a p a m e m ) 9 3 : 8 8 9 1 ( o ti j e o
S piilhankatadalamkosakatabahasa
a i s e n o d n
I dapa tdigolongkansebaga ibeirku.t
)
1 KataAbsrtakdanKataKonkret
a t a
K absrtak adalah kata yang mempunya i rujukan berupa
a p u r e b n a k u j u r i a y n u p m e m g n a y a t a k h a l a d a t e r k g n o k a t a K . n a it r e g n e p / p e s n o k
s a ri d , a b a ri d , t a h il i d ( a r e d n i a c n a p h e l o p a r e s i d t a p a d g n a y k e j b
o akan ,
m u i c i d u a t a , n a k r a g n e d i
d (Soejtio ,1988 :39 .)
)
2 KataUmumdanKataKhusus
p u k a c n e m n a d a y n p u k g n il g n a u r s a u l g n a y a t a k h a l a d a m u m u a t a K
a y n p u k g n il g n a u r s a t a b r e t u a t a t i p m e s g n a y a t a k h a l a d a s u s u h k a t a K . l a h k a y n a b
. ) 1 4 : 8 8 9 1 , o ti j e o S (
)
3 KataPopule rdanKataKaijan
p i d n a d l a n e k i d g n a y a t a k h a l a d a r a l u p o p a t a
K aka ioleh semua lapisan
ir a h e s i s a k i n u m o k m a l a d t a k a r a y s a
m -hair .Kata kaijan adalah kata yang dikena l
a y r a k m a l a d r a j a l e p r e t m u a k / n a w u m li a r a p h e l o i a k a p i d n a
d -karya limiah .Kata
h a r e a d a s a h a b u a t a g n i s a a s a h a b i r a d p a r e s i d k a y n a b a y n m u m u a d a p n a ij a k
j e o S
( tio ,1988 :43 .)
)
4 KataBakudanKataNon-baku
g n a y a s a h a b m a g a r u a t a h a d i a k i t u k i g n e m g n a y a t a k h a l a d a u k a b a t a K
n o n a t a K . n a k m i z a li d / n a k u t n e ti d h a l e
t -baku ialah kata yang itdak mengikut i
8 8 9 1 , o ti j e o S ( n a k m i z a li d / n a k u t n e ti d h a l e t g n a y a s a h a b m a g a r/ h a d i a
)
5 KataAsl idanKataSerapan
n a p a r e s a t a K . ir i d n e s a ti k a s a h a b i r a d l a s a r e b g n a y a t a k h a l a d a i l s a a t a K
, o ti j e o S ( g n i s a a s a h a b u a t a h a r e a d a s a h a b i r a d ) p a r e s i d ( l a s a r e b g n a y a t a k h a l a d a
.) 7 4 : 8 8 9 1
2 . 2 .
2 BerdasarkanMaknaKata n a g n e d d u s k a m i d g n a
Y makna kata ialah hubungan antara bentuk dan
. ) 1 5 : 8 8 9 1 , o ti j e o S ( a y n u c a i d g n a y ) l a h ( g n a r a
b Ada bermacam-macam makna
a t a
k ,diantaranyaadalahs ebaga ibeirku.t
)
1 Maknal eksika ldanmaknagramaitka,l
a t a k n a g n e d n a ti a k a p n a t , s a p e l a r a c e s a t a k a n k a m h a l a i l a k i s k e l a n k a M
. )t a m il a k u a t a , a s u a l k , e s a r f ( r u t k u rt s h a u b e s m a l a d a y n n i a l
: h o t n o C
’ a i s u n a m l a g g n it t a p m e t k u t n u n a n u g n a b ‘ h a m u r
’ n a u p m e r e p a u t g n a r o ‘ u b i
a t a k l a k i s k e l a n k a
m -kata lain dapa tdtiemukan dalam kamu s(Kamu sUmum
a is e n o d n I a s a h a
B olehW. .JSPoerwadarminta .)
s e s o r p a y n i d a jr e t t a b i k a l u b m it g n a y u r a b a n k a m h a l a i l a k it a m a r g a n k a M
n a h u b m i g n e p ( a k it a m a r
g ataupengulanganataupemajemukan) .
: h o t n o C
‘
n
a
i
a
k
a
p
r
e
B
m
e
m
a
k
a
i
p
a
k
a
i
a
n
’
n a i a k a
P -pakaian‘ banyakpakaian’ n
a i a k a p ‘ it n a S n a i a k a
)
2 Maknadenotait fdanmaknakonotait,f
a d a p g n u s g n a l k u j n u n e m g n a y a n k a m h a l a i )l a i s n e r e f e r ( fi t a t o n e d a n k a M
. a y n r a s a d a n k a m u a t a n a u c a
i s a u l a v e ( f it a t o n o k a n k a
M atau motfi )ialah makna tambahan terhadap
. u t n e tr e t n a r a b m a g u a t a a s a r i a li n a p u r e b a y n r a s a d a n k a m
: h o t n o C
)i s a t o n e d
( (konotas)i
’ a n r a w ‘ h a r e
M ‘berani,’‘ dliarang’ ’
g n a t a n i b ‘ i b a
B ‘haramataunaijs’ ’i
t a m ‘ s u p m a
M ‘kasar ’j(elek)
)
3 Maknal uga sdanmaknakiasan ,
g n a y a t a k a n k a m n a g n e d k o c o c a y n n a u c a g n a y a n k a m h a l a d a s a g u l a n k a M
. n a t u k g n a s r e b
: h o t n o C
a t a
m :matas aya mata itkus
n a k a
m :makannasi makanbuah
) a y n u c a i d g n a y ( a y n n e r e f e r g n a y a n k a m h a l a i n a s a i k a n k a
M itdak sesuai
. n a t u k g n a s r e b g n a y a t a k a n k a m n a g n e d
: h o t n o C
t i g n a l i k a
k kepalabatu kak ibaja it
a h n a k a
M matahait matapisau
)
4 Maknakontekstua.l
s k e t n o k h e l o n a k u t n e ti d g n a y a n k a m h a l a i l a u t s k e t n o k a n k a M
: h o t n o C
s a m i
D sedangbekejra. g
n a d e
S sayabermain ,Ad idatang. i
a li n n a k t a p a d n e m t i d
A sedang.
m a l a d n a k a n u g i d a k ij s a l e j i d a j n e m a t a k a n k a m a w h a b k a p m a t s a t a i d h o t n o c i r a D
. t a m il a k
3 . 2 .
2 BerdasarkanPerubahanMaknaK ata a b u r e p , ) 4 6 : 8 8 9 1 ( o ti j e o S t u r u n e
M han makna dapa tdisebabkan oleh
a y n a d
a lh -a hals ebaga ibeirku.t
)
1 Perubahanmaknakarenapeirsitwaketatabahasaan
: h o t n o C
.
a Rahma tmengundangr ekan-rekanbisnisnyauntukmakanbesa.r .
b Remmotors aya itdakmakansemua. .
c Jerapahadalahhewanpemakantumbuhan.
)
2 Perubahanmaknakarenaperubahanwaktu
: h o t n o C
u l u h a d a n k a
M :Bapak‘ orangt ual aki-lak iayah’ n
a r a k e s a n k a
M g :‘sebutan terhadap semua laki-lak iyang umurnya ’i
g g n it h i b e l a y n n a k u d u d e k u a t a a u t h i b e l
)
3 Perubahanmaknakarenaperbedaant empat
: h o t n o C
k a d u
B : d i Sunda bermakna ‘anak , kanak-kanak ; dalam bahasa .) n a il e b k a d u b ( ’ n a ij a g g n a r o , a b m a h ‘ a n k a m r e b a i s e n o d n I h a r u
L :d iJawa bermakna ‘kepala desa’ ;dalam bahasa Indonesia .’
g n a r u j h a b m e l‘ a n k a m r e b
)
4 Perubahanmaknakarenaperbedaanl ingkungan
: h o t n o
C
;’ n a u j u t , h a r a ‘ a n k a m r e b s a t n il u l a l n a g n u k g n il i d ) 1 ( : n a s u r u j
) 2
( d i ilngkungan pendidikan itngg i bermakna ‘bagian ;’
a t a k t a li s k a c n e p a g a r h a l o n a g n u k g n il i d ) 3
( jurusbermakna
n a i g a b
‘ sikapbadan’ .
operasi: ( 1 )d iilngkungankedokteranbermakna‘ pembedahan ;’ ;’ g n a r e p k it k a t‘ a n k a m r e b n a r e ti li m e k n a g n u k g n il i d ) 2 (
(3 )d iilngkunganpoils ibermakna‘ itndakanekonomi.’
)
5 Perubahanmaknakarenaperubahankonotasi
: h o t n o C
kakit angan: ) 1
( Pembantu (dalam makna nerta)l ;misalnya :kak itangan .
n a a j a r e k ) 2
( Pembantu dalamkejahatan ataupihak yang itdakdisukai ; s
il a ir e p m i n a g n a t i k a k : a y n l a s i
m ataumusuh.
3 .
2 GayaBahasa
. s a j a m t u b e s i d a l u p g n ir e s a s a h a b a y a
G Gaya bahasa atau maja sadalah
a
b hasakias ,bahasayangdipergunakanuntukmenciptakanefekt etrentu ( Kosasih ,
h a li t s i n a g n e d l a n e k i d a k ir o t e r u m li m a l a d a s a h a b a y a G . ) 0 4 : 4 0 0
2 style .Kata
e l y t
s dtiurunkan dar i kata laitn stlius , yatiu semacam ala t untuk menu il s
8 9 1 f a r e K ( n il il n a g n e p m e
l 4 :112) .Soejtio (1988 )menegaskan bahwa maja s
n a d k e f e n a k t a k g n i n e m u a t a n a k p u d i h g n e m t a p a d g n a y s a i k r e b a s a h a b h a l a d a
. u t n e tr e t i s a t o n o k n a k l u b m i n e m
b u a t a h a l a s a m i d a j n e m a s a h a b a y a g n a g n a b m e k r e p m a l a
D agian dar idiks i
u a t a a s a r f , a t a k n a i a k a m e p a y n k a d it k o c o c n a k l a o s r e p m e m g n a y a t a k n a h il i p u a t a
. u t n e tr e t i s a u ti s i p a d a h g n e m k u t n u u t n e tr e t a s u a l
k Gaya bahasa meilput isemua
, t a m il a k n a d , a s u a l k , a s a r f , l a u d i v i d n i a r a c e s a t a k n a h il i p : n a a s a h a b e k i k r a ri h
a
b hkan mencakup pula sebuah wacana secara keseluruhan (Keraf ,1984 :112) .
t a fi s r e b g n a y n a i g a b m e p u t a u s i a n e g n e m t a k a p e s a t a k h e l o r e p i d t il u s , u ti b a b e s
n a g n a d n a P . k a h i p a u m e s h e l o a m ir e ti d t a p a d n a d h u r u l e y n e
m -pandangan atau
t a p a d n e
p -pendapa t tentang gaya bahasa sejauh in isekurang-kurangnya dapa t
i r a d t a h il i d , a u d e K . a s a h a b n o n i g e s i r a d t a h il i d , a m a tr e P . a u d i d a j n e m n a k a d e b i d
. ir i d n e s a y n a s a h a b i g e s
s y r o
G Kera f (2006 : 115-116 ) membedakan gaya bahasa dar i seg i
G . a s a h a b n a d a s a h a b n o
n ayabahasadar iseg inonbahasadibag iatast ujuhmacam
a y uti .
.
1 Gayabahasaberdasarkanpengarang
g h a l a d a g n a r a g n e p n a k r a s a d r e b a s a h a b a y a
G a ya bahasa yang dikenal sesua i
g n a r a g n e p a m a n n a g n e
d ,berdasarkan cri ipengena lyang digunakan pengarang
. a y n n a g n a r a k m a l a d s il u n e p u a t
a
.
2 Gayabahasaberdasarkanmasa
a s a h a b a y a
G berdasarkan masadidasarkan padaciir- irc i yangbelrangsungdalam
. u t n e tr e t u t k a w n u r u k u t a u
s Misalnya ada gaya lama ,gaya klasik ,gaya sasrta
. a y n i a g a b e s n a d , n r e d o m
.
3 Gayabahasaberdasarkanmedium
b a s a h a b a y a
G erdasarkan medium memiilk iatr iala tkomunikasi .Sebuah karya
a y a g i k il i m e m n a k a n a m r e J a s a h a b m a l a d s il u ti d g n a
y bahasayangbelrainanb lia
.s ir g g n I u a t a , s i c n a r e P , a i s e n o d n I a s a h a b m a l a d s il u ti d
.
4 Gayabahasaberdasarkans ubjek
b a y a
G ahasaberdasarkans ubjekadalahgayabahasayangdipengaruh iolehs ubj ek
.
5 Gayabahasaberdasarkant empat
a s a h a b a y a
G berdasarkan t empa tadalah gayabahasa yangdipengaruh ioleh ci ir
i ri
c kedaerahan.
.
6 Gayabahasaberdasarkanhadiirn
b a s a h a b a y a
G erdasarkan hadiirn adalah gaya bahasa yang dipengaruh i oleh
. a c a b m e p s i n e j u a t a n ir i d a h
.
7 Gayabahasaberdasarkant ujuan
i g n i g n a y d u s k a m i r a d a y n a m a n h e l o r e p m e m n a u j u t n a k r a s a d r e b a s a h a b a y a
G n
. g n a r a g n e p h e l o n a k i a p m a s i d
6 1 1 : 6 0 0 2 , f a r e K ( a s a h a b i g e s n a k r a s a d r e
B -117 ) gaya bahasa dapa t
n a k a n u g r e p i d g n a y a s a h a b r u s n u k a l o t k it it n a k r a s a d r e b n a k a d e b i
d yatiu:
.
1 Gayabahasaberdasarkanpiilhankata
Gaya bahasa berdasarkan piilhan kata adalah gaya bahasa yang
u t n e tr e t i s i s o p k u t n u i a u s e s n a d t a p e t g n il a p g n a y a n a m a t a k n a k l a o s r e p m e m
a t a k n a a n u g g n e p a y n k a d it t a p e t a tr e s , t a m il a k m a l a
d -kata diilha tdar ilapisan
. t a k a r a y s a m m a l a d a s a h a b n a i a k a m e p
.
2 Gayabahasaberdasarkannadayangt erkandungdalamwacana
n a k r a c n a p i d g n a y i t s e g u s a d a p n a k r a s a d i d a d a n n a k r a s a d r e b a s a h a b a y a G
a t a k n a i a k g n a r ir a
d -katayangt erdapa tdalams ebuahwacana( Keraf ,2006 :121).
.
3 Gayabahasaberdasarkans rtuktu rkailmat
Gaya bahasa berdasarkan srtuktu r kailma t dibag i menjadi , kilmaks ,
4 2 1 : 6 0 0 2 , f a r e K ( i s it e p e r n a d s i s e h ti t n a , e m s il e l a r a p , s k a m il k it n
i tr e p e s n a g n i d n a b r e p a t a k h e l
o bagai ,bak ,semisal ,seperit ,serupa ,dan kata
. a y n n i a l g n i d n a b m e p
: h o t n o
C Seperitai rd idaunkeladi
Gadi stiubagaimawa rmerahyangs edangmerekah.
.
c Metafora
n a d t a k g n i s a r a c e s n a k p a k g n u i d g n a y n a g n i d n a b r e p s a j a m h a l a d a a r o f a t e M
a t a k n a k a n u g n e m k a d it a r o f a t e m , e li m i s n a g n e d a y n a d e B . t a d a
p -kata
. n a g n i d n a b m e p
. u m li g n a d u g h a l a d a n a a k a t s u p r e P : h o t n o C
Rajas iangmuncu ldar iufuk itmu .r
.
d Alegor i
n a g n e d n a i d a j e k u a t a l a h u t a s n a k t u a tr e p m e m g n a y s a j a m h a l a d a i r o g e l A
. h u t u n a u t a s e k u t a s m a l a d n i a l n a i d a j e k
n a d r il a g n e m g n a y i a g n u s r i a i tr e p e s a i s u n a m p u d i h n a n a l a jr e P : h o t n o C
.r a t u p r e b g n a y a d o r
.
2 Maja sPetrentangan
a d
A il ma bentuk maja spetrentangan .Bentuk-bentuk maja spetrentangan
.i n i h a w a b i d n a k i a r u i d n a k a
.
a Hiperbola
h i b e lr e b g n a y n a a t a y n r e p g n u d n a g n e m g n a y s a j a m h a l a d a a l o b r e p i
H
-n a d n a s e k n a k t a k g n i n e m a tr e s t a b e h r e p m e m k u t n u d u s k a m n a g n e d n a h i b e l
. a y n h u r a g n e p
s ir ir e t u k it a H : h o t n o
.
b Ltiote s
li c e g n e m , i g n a r u g n e m g n a y s a j a m h a l a d a s e t o ti
L -ngeclikan kenyataan
.i ri d n a k h a d n e r e m h a l a d a a y n n a u j u T . a y n r a n e b e s g n a y
.i m a k k u b u g e k g n u j n u k r e b h a l g n a t a D : h o t n o C
. c Iron i
m s a j a m h a l a d a i n o r
I enyatakan maknayang betrentangan dengan maksud
k o l o r e p m e m u a t a r i d n i y n e m k u t n
u -olok.
g n a y i m a k n a ir e b m e p a m ir e n e m a s i b n a il a k p a r a h r e b i m a K : h o t n o C
.i n i a p a r e b e s k a d it
.
d Paradok s
n a i g a b r a t n a g n a y s a j a m h a l a d a s k o d a r a
P -bagiannya menyatakan sesuatu
yangbe trentangan.
g n a m e m a ti k m i T : h o t n o
C kalah,t etap ik tiat etapberuntung.
.
e Anttiesi s
g n a y a t a k n a u d a p n a k a n u g g n e m g n a y n a g n a t n e tr e p s a j a m h a l a d a s i s e ti t n A
.i tr a n a n a w a lr e b
: h o t n o
C Maju mundurnya negara ktia in ibergantung kepada d ri iktia .i
ri d n e s
.
3 Maja sPetrautan
a d
A empat bentuk maja spetrautan .Bentuk-bentuk maja spetrautan akan
.
a Metonimia
g n a y l a h a m a n u a t a i ri c a m a n i a k a m e m g n a y s a j a m h a l a d a a i m i n o t e M
a ti K . a y n it n a g g n e p i a g a b e s a y n n i a l l a h u a t a , g n a r a b , g n a r o a m a n n a g n e d n a k t u a ti d
h a l a d a n a k d u s k a m a ti k g n a y a k ij a y n t a u b m e p u a t a a t p i c n e p n a k t u b e y n e m t a p a d
s i d a l u p t a p a D . n a t a u b u a t a n a a t p i
c ebu tbahanbarangyangdimaksud.
k o k o r e m a k u s h a y A : h o t n o
C DjarumSuper.
.
b Sinekdoke
a m a n i t n a g g n e p i a g a b e s a m a n n a k t u b e y n e m g n a y s a j a m h a l a d a e k o d k e n i S
. a y n k il a b e s n u p u a t a , a y n n a h u r u l e s e k
: h o t n o
C Dalam pe trandingan bulutangki santara Indonesia melawan a i s e n o d n I h a m u r n a u t , p u C n a m ri d u S a l a i p l a n if i d a n i h C
. n a h a l a k e k a ti r e d n e m
.
c Alus i
u a t a h o k o t a d a p g n u s g n a l k a d it a r a c e s k u j n u n e m g n a y s a j a m h a l a d a i s u l A
. a m a s r e b i u h a t e k i d h a d u s g n a y a w it s ir e p
a s a r e t k a T : h o t n o
C 17 Agustustelah t elrewait ,sudah cukup t uanegara e
k t a fi s a j a s h i s a m i p a t e t ir i d r e b i n
i kan -ak kanakannya itdak bisa .
g n a li h
.
d Eilpsi s
u a t a a t a k n a g n a li h g n e p t a p a d r e t a y n m a l a d i d g n a y s a j a m h a l a d a s i s p il E
.t a m il a k n a i g a b
g n a y a l n a k r a i b : h o t n o
C -layangnyat erbangkeangkasa ..
. n a
.
4 Maja sPerulangan
a d
A empatbentukmaja sperulanganbentuk-bentukmaja sperulanganakan
.i n i h a w a b i d n a k i a r u i d
.
a Altieras i
a t a k n a k t a a f n a m e m g n a y s a j a m h a l a d a i s a r e ti l
A -kata yang permulaannya
. a y n i y n u b a m a s
s a r e K : h o t n o
C -kera skerakkenaaril embutj uga.
.
b Antanaklasi s
a m a s g n a y a t a k n a g n a l u g n u d n a g n e m g n a y s a j a m h a l a d a s i s a l k a n a t n A
. a d e b r e b a n k a m n a g n e d
: h o t n o
C Burung-burung betrerbangan ,p -adipadimenguning t erhampa r .
a i s e n o d n I u k ir e g e n n a w a p u r u ti g e B . s a u l
.
c Repeits i
t u n a ri d g n a y n a s a g e n e p i a g a b e s a t a k n a g n a l u r e p s a j a m h a l a d a i s it e p e R
. a m a s g n a y s ir a b m a l a d
e r a K . u t a s r e b s u r a h , a i s e n o d n I a s g n a b a ti K : h o t n o
C na dengan
n a u t a s r e
p ,sekail l ag idengan persatuan negarak tia t ak mudah .
h a j a ji d .
d Paraleilsme
g n a y s ir a b m a l a d n u s u s i d g n a y a t a k n a g n a l u r e p s a j a m h a l a d a e m s il e l a r a P
. a d e b r e b
: h o t n o
C suny itiuduka s u d u k u ti i y n u s
a p u l u ti i y n u s
i r a d k ir a ti d t a p a d a y n a ri k , k it s il a n r u j a s a h a b m a g a r a y n t e r k n o k a n a m i a g a B
“Pedoman Pemakaian Bahasa dalam Pers” yang merupakan hasi lkesepakatan
e k ) W L K ( n a w a tr a W n a h it a L a y r a K a tr e s e p a r a
p -17 disimpulkan bahwa bahasa
3 : 0 1 0 2 , r e a h C ( t u k ir e b i a g a b e s k it s il a n r u j m a g a r a i s e n o d n
I - .)4
) 1
( Menaat iaturan ejaan yang belraku .Untuk saat in itentunya yang
m a l a d m a l a d g n a u tr e
t Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia
n a k a n r u p m e s i D g n a
y (disingka tEYD .)
) 2
( Menaat ikaidaht atabahasaI ndonesiayangbelraku,
) 3
( Tidakmenanggalkanpreifk sme- danpreifk sber- ,kecual ipadaj udu l
, a ti r e b
) 4
( Menggunakan kailma tpendek dan lengkap (ada subjek ,predikat ,
. n a s a g a g u t a s i s ir e b a y n a h t a m il a k u t a S . s i g o l a tr e s ) k e j b o n a d
) 5
( Satuparagra fhanyat erdri idar i2 atau3buahkailmat .Kesatuandan
. a r a h il e p r e t s u r a h t a m il a k r a t n a n a u d a p e k
) 6
( Menggunakan bentuk akit fpadakatamaupun kailmat .Bentuk pasi f
i s a t a b i d t a fi s a t a k a g u j u ti g e B . u lr e p g n a m e m u a l a k n a k a n u g i d a y n a h
. a y n n a i a k a m e p
) 7
( Ungkapan-ungkapan k ilse( sepetr isementara tiu, perlu diketahui ,d i
, a p a i s a d a p e k , a n a
m dans ebaginya )itdakdigunakan.
) 8
( K -ata kata“mubazri”sepe tr iadalah ,merupakan ,dari ,daripada,dan
. n a k a n u g i d k a d it , a y n i a g a b e s
) 9
( Kailma takit fdan kailma tpasi f itdak dicampuradukkan dalam satu
) 0 1
( K -ata kata asing dan istliah limiah yang telralu tekni s itdak
a k a n u g i
d n .Kalaut erpaksaharu sdipejrela .s
) 1 1
( Penggunaan singkatan dan akronim sanga tdibatasi .Pada petrama
n a s a l e j n e p i r e b i d s u r a h n a k a n u g i d m i n o r k a u a t a n a t a k g n i s i l a k
. a y n n a g n a j n a p e k
) 2 1
( Penggunaan kata yang pendek didahulukan dairpada kata yang
. g n a j n a p
) 3 1
( Tidakmenggunakankatagant iorangpetrama( sayadankami )bertia
. a g it e k g n a r o k u t n e b n a k a n u g g n e m s u r a h
) 4 1
( Kuitpankalauadadtiempatkanpadaparagra fbaru.
) 5 1
( Tidakmemasukkanpendapats endri ikedalambertia.
) 6 1
( Bertia disaijkan dalam bentuk “pas ttense” ,aritnya sesuatu yang
.) g n u s g n a lr e b ( i d a jr e t h a l e t
) 7 1
( Kata har iin idigunakan dalam media elekrtonik dan koran sore .
a t a k n a k g n a d e
S kemarin digunakan dalam hairan yang terbi tpag i
.i r a h
) 8 1
( Segalasesuatudjielaskan secaraspesiifk .Maksudnyasegalasesuatu
, a y n l a s i M . i s a v r e s b o i d t a p a d g n a y n a g n a r e t e k n a g n e d n a k s a l e ji d
m c a p a r e b n a k t u b e s i d i g g n it g n a y s i d a g g n a r o e s a k a t a y n e m k u t n u
n a k a t a y n e m k u t n u n i a l h o t n o C . ) b s d , m c 5 7 1 i tr e p e s ( a y n i g g n it
tr e b a i d “ n a k a t a k i d s u r a h , h a r a m a r a c i b m e p g n a r o e
s eirak dan
6 2 n a t a l e S h a r e m l a P n a l a J i d t a m a l a r e b g n a
y -28 Jakatra in ipe trama kal iterbi t
. n a m a l a h t a p m
e Kompa sedis ipetrama memasang 11 bertia lua rneger idan 7 .
a m a tr e p n a m a l a h i d ir e g e n m a l a d a ti r e b
. a m a t e O b o k a J n a d g n o j O K . P h a l a d a s a p m o K s it n ir e
P Kedua peirn it s
s a p m o
K seitap saatt ejrun l angsungkebawah .Merekaberusahaaga rdar ihar ike
u t u m i r a
h Kompasseitap saatt ejrun l angsung ke bawah .Mereka berusaha aga r
u t u m i r a h e k i r a h i r a
d Kompassemakin baik .Karena tiu ,setelah sebulan dicetak
E i
d kaGraifka ,hairan i n ikemudian dicetak d ipercetakan Masa Merdeka d iJL .
. t a p e c h i b e l a y n k a t e c a y a d n a d k i a b h i b e l g n a m e m i n i n a k a t e c r e P . a tr a k a J i j a g n a S
h a l p o u ti k a j e
S Kompasnaikdar i4800eksempla rd imasaEkaGraifka ,melonjak
8 2
I I I B A B
N A I T I L E N E P E D O T E M
. 1 .
3 Jeni sPeneilitan
i n i n a it il e n e
P termasuk jenis peneilitan kualtiatfi .Peneilitan kualtiait f
i m a l a i d g n a y a p a g n a t n e t a n e m o n e f i m a h a m e m d u s k a m n a g n e d n a it il e n e p h a l a d a
n i a l n a d , n a k a d n it , i s a v it o m , i s p e s r e p , u k a li r e p a y n l a s i m , n a it il e n e p k e j b u s h e l
o
-. n i a
l Secara hoilsitk ,dan dengan cara mendesk irpsikan dalam bentuk kata-kata
n a k t a a f n a m e m n a g n e d h a i m a l a g n a y s u s u h k s k e t n o k u t a u s a d a p a s a h a b n a d
g n o e l o M . ) 6 : 7 0 0 2 g n o e l o M ( h a i m a l a e d o t e
m juga menjelaskan bahwa dalam
f it a ti l a u k n a it il e n e
p objek yang dtielti iberupa kata-kata bukan angka. Peneilitan
e k k u s a m r e t i n
i dalam peneilitan kualtiait fdikarenakan cri iyang t erdapa tdalam
f it a ti l a u k n a it il e n e
p yatiu objek peneilitan berupa kata-kata d ikolom Redaks i
n a ir a h H T
Y Kompas.
k u s a m r e t a g u j i n i n a it il e n e
P jeni s peneilitan desk irptfi . Peneilitan
u t a u s h a l a d a f it p ir k s e
d bentuk peneilitan yang dtiujukan untuk mendesk irpsikan
a n e m o n e
f -fenomenayang ada ,baik f enomenaalamiah maupun f enomenabuatan
, n a h a b u r e p , k it s ir e t k a r a k , s a ti v it k a , k u t n e b a p u r e b a s i b u ti a n e m o n e F . a i s u n a m
n e m o n e f a r a t n a n a a d e b r e p n a d , n a a m a s e k , n a g n u b u
h ayangs atudenganf enomena
.) 2 7 : 6 0 0 2 , a t a n i d a m k u S ( a y n n i a
l Tujuan utama menggunakan metode desk irp it f
k u t n u h a l a d
a menggambarkan sfia t suatu keadaan yang bejralan pada saa t
.) 1 7 : 3 9 9 1 , u w u T a i v s r e v a r T ( n a it il e n e
a c e
s ra sistemait skenyataan-kenyataan dan sfia tpopulas itetrentu secara faktua l
.i ti l e t n a
d
a s a h a b a y a g n a d i s k i d n a k i s p ir k s e d n e m n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
P kolom
“Redaks iYTH” hairan Kompas .Pendesk irpsian ti u berdasa rpada data yang
“ a n a c a w a p u r e
b Redaks iYTH”ha iranKompas.
. 2 .
3 TeknikPengumpulanData
t u r u n e
M Airkunto (1997 :135) peneilitan yang d liakukan penelti idapa t
e d o t e m n a k a n u g g n e
m dokumentas i karena objek yang diperhaitkan dalam
u a t a t a p m e t , r e p a p u a t a n a s il u t , u ti a y m a c a m a g it a d a i s a m r o f n i h e l o r e p m e m
e c a l
p ,dan orang .Penerapan metode dokumentas i dalam peneilitan in iyatiu
n a g n e
d menggunakan kolom Redaksi YTH pada ha iran Kompas sebaga iobjek
n a it il e n e
p .
: a r a c n a g n e d n a k u k a li d a t a d n a l u p m u g n e p k i n k e T
)
1 Menginventairsas ikailma tdalamkolomRedaksiYTH.
)
2 Mencata tkailma tyangmengandungdiks idangayabahasa.
a m a tr e p g n a y a t a d n a t a t a c n e p h a k g n a
L memiilh wacana utama dalam
Y i s k a d e R m o l o
k TH ,selanjutnya data wacana yang ada digunitng ,kemudian
a n a c a
w dimasukkan kedalamkatru data yang disediakan setra diber iketerangan
l a g g n a t n a d r o m o n a p u r e b a y n h a w a b i
d terbtian koran .Langkah pencatatan data
h e l o r e p i d a t a d h a l e t e S . r e t u p m o k n a k a n u g g n e m a y n t u j n a l e
s , kemudian
a c a b i d h a l e t e S . u r a b r e t i a p m a s l a w a i r a d t i b r e t l a g g n a t i a u s e s n a k i s a k if i s a l k i d
K P :upaya ,hukum ,membuat , n a t a h a j e k , i w a i s u n a m , k a p m a t
K Kj :mereduks,ii khwal ,numeirk K sA :upaya ,hukum ,membuat ,
n a t a h a j e k , i w a i s u n a m , k a p m a t K rS :
) a . 2 K . 5 A ( .
3 Orangyang g n a u n a k h i s i y n e m
a p a g n a u u a t a a r a g e n
n a k u b g n a y a j a s
g n a y , a y n k il i m
i s a t o n o k r e b k ir e n e g
h i b e l k a d it , i s p u r o k
n a k a a t u j 5 2 p R i r a d
i r a d n a k s a b e b i d
n a t a h a j e k n a h u d u t
i u k a g n e m u a l a k
n a d a y n n a t a u b r e p
t a p a d
g n a u n a k il a b m e g n e m
.t u b e s r e t
K U :orang ,menyisihkan ,uang , , n a t a h a j e k , n a h u d u t , k il i m , a r a g e n
n a t a u b r e p K hK :
K B :orang ,menyisihkan ,uang , , n a t a h a j e k , n a h u d u t , k il i m , a r a g e n
n a t a u b r e p
K nn B: o
K bA :orang ,menyisihkan ,negara , n a t a u b r e p , n a t a h a j e k , n a h u d u t , k il i m
K nK :25 ,uang,
K P :orang ,menyisihkan ,uang , , n a t a h a j e k , n a h u d u t , k il i m , a r a g e n
n a t a u b r e p
K jK :gene irk
K sA :orang ,menyisihkan ,negara , n a t a u b r e p , n a t a h a j e k , n a h u d u t , k il i m K rS :
) a . 3 K . 5 A ( .
4 3
. asa rhukumnegara D
n i k g n u m k a t n i a l
n a k i s a l s n a rt n e m
l a n i m o n e k n a t a h a j e k
. n a g n a u e k
K U :hukum ,negara ,kejahatan , , l a n i m o n , n a g n a u e k , l a n i m o n
n a k i s a l s n a rt n e m K hK :
K B :hukum ,negara ,kejahatan , n a k i s a l s n a rt n e m , n a g n a u e k , l a n i m o n
K nn B : o
K bA : hukum ,negar a,kejahatan , n a k i s a l s n a rt n e m , n a g n a u e k , l a n i m o n K nK :
K P :hukum ,negara ,kejahatan , n a k i s a l s n a rt n e m , n a g n a u e k , l a n i m o n K jK :
K sA :hukum ,negara ,kejahatan , ,
n a g n a u e k , l a n i m o n
r S
K :menrtanslasikan )
a . 4 K . 5 A (
. 3 .
3 TeknikAna ilsi sData
g n o e l o
M (2010 :248) ,mengemukakan anailsi sdata adalah upaya yang
e m , a t a d n a g n e d a jr e k e b n a l a j n a g n e d n a k u k a li
d ngorganisasikan data ,memliah
-a y n h a li
m menjad i satuan yang dikelola , mensintesiskannya , mencar i dan
e n e
m mukan pola ,menemukan apa yang penitng dan apa yang dipelaja ir, dan
a p a n a k s u t u m e
m yangdapa tdicertiakankepadaorangl ain.
n a l a jr e b a y n s e s o r p ) 8 9 9 1 , e l d d i e S ( t u r u n e m f it a ti l a u K a t a d s i s il a n A
.t u k ir e b i a g a b e s
)
1 Mencata thasi lcatatanl apangandandiber ikodeaga rsumbe rdatadapa t
ir u s u l e ti
d .
)
2 Mengumpulkan ,memliah-mliah , mengklasi ifkasikan ,mensistesiskan ,
,r a s it h k i t a u b m e
m danmembuati ndeksnya.
)
3 Berpiki runtukmembua tkategor idatamempunya imakna.
) 9 9 9 1 , a t a D f o s i s y l a n A p u o r G e v it a r o b a ll o C ( y r u r D c M e c i n a J t u r u n e M
g n o e l o M m a l a
d tahapananailsi sdatakualtiait fadalahs ebaga ibe irku.t
)
1 Membaca atau mempelajar i data , menanda i kata-kata kunc i dan
a t a d m a l a d a d a g n a y n a s a g a g
)
2 Mempelajar ikata-kata kunc i tiu dan mencar itema atau krtie ira yang
a t a d i r a d l a s a r e b
)
3 Menuilskanmode.l
)
p k e j b o n a g n e d n a k i a u s e s i d n a k g n a b m e k i d n a i d u m e k i n i k i n k e
T eneilitan .
n a it il e n e p a t a d m a l a d t a p a d r e t n a it il e n e p k e j b o a n e r a k n a k u k a li d n a g n a b m e g n e P
.s k e t a p u r e b g n a
y Langkah-langkah dalam menganailsi s data adalah sebaga i
. t u k ir e b
)
1 Membacaataumempelajar idata.
“Beberapa bulan i ni ,kam imerasakan dampak mengh liangnya ka tru po s n
a r a d e r e p i r a
d .Selaku penguru skomuntia spenggema rTTS d iYogya ,kam i n a p a r a h n a g n e d a s s a m a i d e m t a w e l i n i n a ti l u s e k n a k ti r e j n e m i l a k a p a r e b
.i s a t a i d t a p a d a y n t a p e c e
s ” Dar ikailma tin ibisa dtiemukan beberapa diks idan .
n a k i a r u i d n a i d u m e k g n a y a s a h a b a y a g
)
2 Menemukandiks iyangadad idalamt ek sRedaks iYTH. h
o t n o
C kailmat, “Beberapa bulan ini , kam i merasakan dampak n
a r a d e r e p i r a d s o p u t r a k a y n g n a li h g n e
m .” dalamkailmati n ibisad tiemukan kata u mmu :bulan ,merasakan ,dampak ,menghliangnya ,peredaran.
)
3 Menemukangayabahasayangadad idalamt ek sRedaks iYTH. h
o t n o
C kailmat, “Selaku penguru skomun tia spenggema rTTS d iYogya , i
l a k a p a r e b i m a
k menjertikan kesultian inil ewa tmedia massa dengan harapan .i
s a t a i d t a p a d a y n t a p e c e
s ” dalam kailma t in i bisa dtiemukan gaya bahasa i
s a k if i n o s r e
)
4 Mengklasiifkasikan data ke dalam bentuk kata umum ,kata khusus ,
u k a b a t a
k ,katanonbaku ,kataabsrtak ,katakonkret ,katapopuler ,kata
n a p a r e s a t a k , il s a a t a k , n a ij a
k dangayabahasa.
h o t n o
C kailmat, “Selaku penguru skomuntia spenggema rTTS d iYogya , i
l a k a p a r e b i m a
k menjertikan kesultian inil ewa tmedia massa dengan harapan secepatnya dapa tdiata is.” dalam kailma tini ,bisa dtiemukan kata um um yatiu
r u g n e
p us , komuntias , penggemar , dan kami . Terdapa t pula gaya bahasa .
u ti t a m il a k m a l a d i s a k if i n o s r e p
)
5 Langkah terakhi radalah mendesk irpsikan jenis-jeni sdiks idan gaya
y a s a h a
b angdtiemukanberdasarkanbanyaknyakata.
. 4 .
3 TahapPenya ijanHasi lAnailsis
e d o t e m n a k a n u g g n e m g n a y a t a d s i s il a n a l i s a h n a k r a p a m e m i n i p a h a T
a t a k n a k a n u g g n e m n a g n e d n a s u m u r n a k ij a y n e m i n i e d o t e M . l a m r o f n
i -katabiasa ,
g n a b m a l ,s u m u r n a k a n u g g n e m k a d it n a
6 3
V I B A B
L I S A
H PENELITIANDANPEMBAHASAN
i s ir e b i n i t u k ir e b b a
B it gabagian yatiubagiandesk irps idata ,hasi lanailsi s
i s k i
d dan gaya bahasa dalam kolom “Redaks iYTH”, dan bagian pembahasan .
i n i s i s il a n
A dliakukan dengan meilha t hasi l temuan berupa kata umum dan
s u s u h
k ,katabakudannonbaku ,kataabsrtakdankonkret ,katapopula rdankaijan ,
n a p a r e s n a d i l s a a t a
k rs te agayabahasayangdipergunakandalamkolom“Redaks i
. ” H T Y
. 1 .
4 Deskrips iData
h e l o r e p i d g n a y a t a d n a k a p u r e m i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y a t a D
R m o l o k i r a
d edaks iYTHhairanKompasedis i1-30Ap ir l2012 .Datayangd tielti i m a l a d t a p a d r e t g n a y a n a c a w 0 2 a d a p t a m il a k n a d , a s u a l k , a s a r f , a t a k a p u r e b
0 8 2 5 t a p a d r e t , u ti a n a c a w 0 2 i r a D . li r p A n a l u b a m a l e s H T Y i s k a d e R m o l o
k kata
a y a g n a d i s k i d u ti a y r u s n u a u d i t u p il e m i ti l e ti d g n a y a t a d n u p a d A . it il e ti d g n a y
. a s a h a b
o ti j e o S t u r u n e m n a i g a b a m il m a l a d e k n a k g n o l o g i d s i s il a n a i d g n a y a t a K
n a d k a rt s b a a t a k , u k a b n o n a t a k n a d u k a b a t a k , s u s u h k a t a k n a d m u m u a t a k : u ti a y
t e r k n o k a t a
k ,katapopula rdan katakaijan ,dan kataasl idan kataserapan .Selain
n a u t n e t e K . i d a t a n a c a w 0 2 m a l a d t a p a d r e t g n a y a s a h a b a y a g a l u p s i s il a n a i d , u ti
a s a h a b a y a g a d a p n a k r a s a d i d a s a h a b a y a g s i s il a n a g n e m m a l a d n a k a n u g i d g n a y
. h i s a s o K n a d f a r e K s y r o G t u r u n e
r a b e s r e t g n a y u k a p u a j n a r a y n k a y n a b h a l a s a m s a h a b m e m s a t a i d a n a c a W
n a k u m e ti d t a p a d s a t a i d a n a c a w m a l a D . ri n u k i C r a u l r a k g n il l o t n a l a j i
d golongan
a t a K . m u m u a t a
k -kata yang dicetak miirng d iata stermasuk kata umum karena
a t a
k -kata tiul uasr uang ilngkupnyadan mencakup banyak hal .Terdapa t889 kata
. H T Y i s k a d e r a n a c a w 0 2 s i s il a n a g n e m l i s a h i r a d i ti l e n e p n a k u m e ti d g n a y m u m u
u m u a t a k n i a l e
S m , dapa t dtiemukan juga kata khusus . Kata khusu s
.s a t a b r e t u a t a t i p m e s h i b e l a y n p u k g n il g n a u r g n a y a t a k n a k a p u r e
m Beirku tin i
k h o t n o
c ata khusu syang dapa tktia temukan pada wacana lain yang terdapa t
. H T Y i s k a d e r m a l a d
)
1 Saya sanga tterganggu oleh kondis iTermina lKota Depok d iJalan a
d n o g r a
M , yang semrawut , macet , dan menyusahkan penumpang . )
a . 2 K . 9 A ( )
2 Dalam dua bulan terakhri ,saya berailh dar ikendaraan p irbad ike i
p a a t e r e k n a n a y a
l ekspre s AC dar i Klende r Baru ke Gambir . )
a . 2 K . 1 1 A (
h o t n o c n a k a p u r e m i n i s a t a i d t a m il a k a u d a d a p g n ir i m k a t e c i d g n a y a t a K
a n a c a w 0 2 a d a p t a p a d r e t g n a y s u s u h k a t a k 6 1 2 n a k u m e n e m i ti l e n e P . s u s u h k a t a k
. s i s il a n a i d g n a y
2 . 1 . 2 .
4 KataBakudanKataNonbaku
T Y i s k a d e R m o l o k a n a c a w m a l a d n a k u m e ti d a s i b u k a b a t a
K H dalam
.i n i h a w a b i d s a p m o K n a ir a h
n a l a j i k u s a m e m a y a
S to lilngkarl ua rd iLebakBulu ,sJ akatraSelatan , u
j u n e
m Bandung pada 22 Januar ilalu. Sektia rpukul 17.15 d ikawasan 0
5 , ri n u k i
a t a k a y n l a s i M . n i a l a s a h a b i r a d i s a t p a d a g n e m a y n a s a i b n a p a r e s a t a K . n a b s i p m e k
a s a h a b m a l a d a t a k i r a d l i b m a i d l u
p Ingg ir s“pool” yang aritnya adalah tempa t
t u b e s i d p u k u c a i s e n o d n I a s a h a B m a l a d n a i d u m e k g n a y , n a a r a d n e k n a it n e h r e b m e p
. ” l u p “ n a k s il u ti d n a
d Contoh l ain dar ikataserapan bisa dtiemukan padawacana
. ” s a t a B i u a p m a l e M f i a N “
) 2
( Saya bukan ahl ihukum ,tetap iterperenyak melenggong mendenga r i
u l a l e m n a g n a r e t e
k televis iMenter iHukum dan Hak asas imanusia n
a s a t n a r e b m e p a y a p u g n a t n e t r a b k A s il a ir t a
P korupsi.( A5.K1.a)
m a l a D . a i s e n o d n I n a h a t n ir e m e P i d i s p u r o k g n a t n e t s a h a b m e m i n i t a m il a K
a t a k t a p a d r e t i n i a n a c a
w televis idan korups iyangmengadaptas idar ikatabahasa
i ti l e n e p g n a y n a p a r e s a t a k 5 5 t a p a d r e T . ” n o it p u r r o c “ n a d ” n o i s i v e l e t “ s ir g g n I
. H T Y i s k a d e r a n a c a w 0 2 a d a p n a k u m e t
i s k i D n a u m e T . 2 l e b a T
i s i d
E Kata m u m
u kKhuatsaus bKaaktua noKnabtaaku koKnaktaret abKsattraak Ka astlia seKraatpaan kKaajitaan poKpautaler
1 7 0 2 4 7 8 2 3 0 5 2 7 9 2 - 7 5
2 6 5 1 4 7 1 - 1 6 4 8 5 8 1 5 4 6 4
3 4 2 2 4 5 - 2 4 0 5 7 - - 4 1
4 6 1 1 1 6 4 - 4 5 3 4 8 1 0 1 6 3
5 7 9 1 5 7 6 - 5 6 1 7 7 2 - 7 9
6 4 2 1 2 4 0 - 9 3 5 4 2 - - 4 2
7 3 6 9 3 5 - 7 2 0 3 6 - - 3 6
8 4 1 1 3 3 8 1 6 3 1 3 9 3 - 4 1
9 2 8 1 8 2 7 2 8 2 5 2 8 - - 2 8
0
1 3 6 7 3 5 - 7 3 4 3 6 - - 3 6
1
1 4 5 6 4 5 - 1 0 4 0 4 5 - - 4 5
2
1 2 2 9 2 0 2 8 2 0 1 9 3 - 2 2
3
1 3 8 3 3 6 - 9 3 6 3 8 - - 3 8
4
1 4 4 2 4 0 - 3 4 0 4 4 - - 4 4
5
1 4 5 8 4 0 - 7 4 3 4 2 9 3 3 9
6
1 3 0 1 0 2 8 - - 3 0 3 0 1 1 3 0
7
1 3 8 6 4 2 1 3 3 7 3 9 1 1 3 8
8
1 5 0 7 4 9 - 4 4 8 4 2 7 1 5 0
9
1 4 0 2 5 4 4 - 7 0 2 3 2 - 4 0
0