commit to user
ii N A H A S E G N E P
r i h k A s a g u
T denganj udul : GambaranKeselamatanKebakaranGedung 1
1 0 2 n u h a T a s u n l E a h a r G
D . R . S a d n i L y e
M ,NIM :
R. 0
0
0
8
1
1
8
,Tahun : 02 11h a l e
T diuj idans udahdisahkand ihadapan r
i h k A s a g u T i j u g n e P
I I I. D m a r g o r
P Hiperke sdanKeselamatanKejra n
a r e t k o d e K s a tl u k a
F U NSSurakatra
ir a H a d a
P ………….Tangga l…………. .20…….
PembimbingI PembimbingI I
M K S , o n o y i d r a m u
S . ,M.Kes TutugBole tAtmojo ,SKM NIP .196507061988031002
m a r g o r P a u t e K
S N U K F a j r e K n a t a m a l e s e K n a d s e k r e p i H I I I. D
M K S , o n o y i d r a m u
commit to user
ii i
N A A H A S U R E P N A H A S E G N E P R A B M E L
a s u n l E a h a r G g n u d e G n a r a k a b e K n a t a m a l e s e K n a r a b m a G
1 1 0 2 n u h a T
h a l e
T Disetuju idanDisahkanoleh:
k b T . A S U N L E . T P
Jakarta ,18Apri l2011
Disahkanoleh: Disetuju ioleh:
Agu sR .Su itawan Ratr iFatmawa it
HSEManager HSEStaff
ii i
N A A H A S U R E P N A H A S E G N E P R A B M E L
a s u n l E a h a r G g n u d e G n a r a k a b e K n a t a m a l e s e K n a r a b m a G
1 1 0 2 n u h a T
h a l e
T Disetuju idanDisahkanoleh:
k b T . A S U N L E . T P
Jakarta ,18Apri l2011
Disahkanoleh: Disetuju ioleh:
Agu sR .Su itawan Ratr iFatmawa it
HSEManager HSEStaff
ii i
N A A H A S U R E P N A H A S E G N E P R A B M E L
a s u n l E a h a r G g n u d e G n a r a k a b e K n a t a m a l e s e K n a r a b m a G
1 1 0 2 n u h a T
h a l e
T Disetuju idanDisahkanoleh:
k b T . A S U N L E . T P
Jakarta ,18Apri l2011
Disahkanoleh: Disetuju ioleh:
Agu sR .Su itawan Ratr iFatmawa it
commit to user
i v .
4
1 Ayah,I bu dan semuakeluargat ercintayang t elah membeirkan dukungan ,doa .l
ii r e t a m a tr e s . 5
1 Ma sWard iyang telah banyak sekal ibejrasa dalam membe irkan moitvasi , it
n e h k a t n a d , n a r a s , k it ir
k -henitnya member idukungan mater imaupun mo ir l t a p a d a y a s a g g n i h e s g n a g a m a m a l e s i s a s il i b o m s e s o r p u t n a b m e m a tr e s
n a k i a s e l e y n e m n a d g n a g a m n a k i a s e l e y n e
m TugasAkhri .iin .
6
1 Diana t eman sepejruangan selama prose smagang d iGrahaElnusayang t elah r i h k A s a g u T n a k i a s e l e y n e m n a d g n a g a m n a t a i g e k a m a l e s u t n a b m e m k a y n a b
.i n i . 7
1 Sahabat-sahabatku Tyas ,La ifna ,Esrty dan semuat eman-temanku yang selalu p
t a a s u t n a b m e m n a d a d
a enuil smengalam imasalah. .
8
1 Se tras emuapihakyang itdakdapa tpenuilss ebutkans atupersatu. r
a d a y n e m s il u n e
P idalam penuilsan in imasih jauh dar ikesempurnaan , a n u g n u g n a b m e m t a fi s r e b g n a y n a r a s n a d k it ir k n a k p a r a h g n e m s il u n e p a k a m
n i n a r o p a l n a a n r u p m e y n e
p i .Penuil sberharap laporan in idapa tbermanfaa tbag i .
k a h i p a u m e s
. h u t a k o r a b a w i h a ll u t a m h o r a w m u k i a l a ‘ u m a l a s s a W
Klaten ,15Ap ir l2011
MeyLindaSiskaRantiaDewi
commit to user
ii v
I S I R A T F A
D
L U D U J N A M A L A
H ... i
N A M A L A
H PERSETUJUAN ... ii
N A H A S E G N E P N A M A L A
H ... iii
N A A H A S U R E P N A H A S E G N E P N A M A L A
H ... vi
K A R T S B
A ... v
R A T N A G N E P A T A
K ... vi
I S I R A T F A
D ... iv ii
L E B A T R A T F A
D ... x
R A B M A G R A T F A
D ... i x
N A R I P M A L R A T F A
D ... iix
I B A
B PENDAHULUAN ... 1
.
A Lata rBelakangMasalah ... 1 ..
.
B RumusanMasalah ... 3
.
C TujuanPeneilitan... 3
.
D Manfaa tPeneilitan... 3
I I B A
B LANDASANTEORI... 5
.
A TinjauanPustaka ... 5
.
B KerangkaPemikrian ... 54
I I I B A
B METODEPENELITIAN... 6.... 4
.
A MetodePeneilitan ... 64
.
B Lokas iPeneilitan ... 64
.
commit to user
ii i v .
D Sumbe rData... 64
.
E TeknikPengumpulanData... 84
.
F Pelaksanaan ... 84
.
G AnailsaData... 05
V I B A
B HASILDANPEMBAHASAN... 15
.
A Hasi lPeneilitan ... 15
.
B Pembahasan ... 96
I V B A
B SIMPULANDANSARAN ... 57
.
A Simpulan... 57
.
B Saran ... 67
A K A T S U P R A T F A
D ... 77
commit to user
x i
L E B A T R A T F A D
commit to user
x R A T F A
D GAMBAR
i p A a g it i g e S . 1 r a b m a
G .
. 2 r a b m a
G Tetrahedrono fifre
n a ri k i m e P a k g n a r e K n a g a B . 3 r a b m a G
. 4 r a b m a
G FireAlarmd igedungGrahaElnusa
a s u n l E a h a r G g n u d e g i d R A P A . 5 r a b m a G
. 6 r a b m a
G Sprinklerd igedungGrahaElnusa
. 7 r a b m a
G HydrantHalamamDanHydrantGedung
a s u n l E a h a r G g n u d e G t a r u r a D a g g n a T . 8 r a b m a G
. 9 r a b m a
G PenunjukMu tse rPoin,tPintuKelua,r Exti ,danTanggaDarura t
. 0 1 r a b m a
G Muste rPointGrahaElnusa
commit to user
i x R A T F A
D LAMPIRAN
. 1 n a ri p m a
L Gamba rTimTanggapdarura tL.t3
. 2 n a ri p m a
L Flowcharttanggapdarura.t
. 3 n a ri p m a
L Gamba rkegiatanpenyegaranr uitngedungGrahaElnusa.
n a a s k ir e m e p i t k u B . 4 n a ri p m a
L sprinkle .r
. 5 n a ri p m a
L CheckilstAPAR.
. n a r a k a b e K n a t a m a l e s e K t a k if it r e S . 6 n a ri p m a L
. a s u n l E a h a r G g n u d e g R A P A r a tf a D . 7 n a ri p m a L
e n a h it a l e p n a t a i g e k n a r o p a L . 8 n a ri p m a
L vakuas id igedungGrahaElnusa.
. 9 n a ri p m a
commit to user
2
n i a
l -lain . Oleh karena tiu ,bahaya kebakaran merupakan suatu ha lyang itdak
n a k n i g n ii
d baik olehpemiilkusahamaupun karyawannyakarenaakan berdampak n a k a s u r e k , i s k u d o r p s e s o r p a y n u g g n a g r e t , a w ij n a b r o k , ir e t a m k i a b n a i g u r e k
n a g n u k g n
il danj uganamabaikperusahaan .
. T
P Elnusa Tbk. merupakan salah satu perusahaan swasta yang bergerak d i a
s a j g n a d i
b konrtaktor minyak dan ga sbum iyang kanto rpusatnya be lrokas id i ,
a s u n l E a h a r G g n u d e
g Jalan TB .Simatupang Kav .1 B ,Jaka tra Selatan .Gedung i
n i a s u n l E a h a r
G dihun i oleh kurang lebih 1.000 orang karyawan baik tiu
a
k ryawani nterna lPT .ElnusaTbk maupunkaryawan penyewar uangand igedung i
n
i atautenant.
n a a jr e k e p i t u p il e m i n i a s u n l E a h a r G g n u d e g i d a d a g n a y n a a jr e k e p s e s o r P
i tr e p e s k ir t s il n a t a l a r e p n a k a n u g g n e m k a y n a b n a d n a r o t n a k r e p i s a rt s i n i m d a
n i s e m , r e t u p m o
k fax ,mesin fotocopy dan sebagainya .Untuk tiu gedung Graha n
u p i n i a s u n l
E mempunya ipotens ibahaya kebakaran bag i peke jra dan juga k ir t s il i r a d l a s a r e b t u b e s r e t a y a h a b i s n e t o p r a s e b n a i g a b e S . r a ti k e s n a g n u k g n il
a d n e b e k t a b m a r e m n a i d u m e k g n a y k e d n e p s u r a n a g n u b u h a y n a d a a n e r a k u ti a
y
-a d n e
b pada tdisektiarnyas epetr ike tras ,karpe tdanl ain-lain. G
u ti a n e r a k h e l
O raha Elnusa menerapkan sarana proteksi akit fkebakaran , n
a g n a l u g g n a n e p n e m e j a n a m a g u j n a d a w ij t a m a l e y n e p a n a r a
s kebakaran dengan
n a il a d n e g n e p n a d n a h a g e c n e p k u t n u a y a p
commit to user
3
.
B RumusanMasalah
r a t a l a d a p n a k r a s a d r e
B belakang yang t elah dikemukakan diata smaka dalam
r e m t a p a d s il u n e p i n i n a it il e n e
p umuskanmasalahs ebaga ibe irkut:
.
1 Bagaimanakahsaranaproteks ikebakaranakit fGedungGrahaElnusa?
.
2 Bagaimanak ahsaranapenyelama tijwad igedungGrahaElnusa?
.
3 Bagaimanak ahmanajemenpenanggulang ankebakarand iGrahaElnusa?
.
C TujuanPeneil itan
m u m U . 1
n a h a g e c n e p m e t s i s n a a n a s k a l e p n a r a b m a g i u h a t e g n e
M dan penanggulangan
n a r a k a b e
k d iGedungGrahaElnusaJ akatra.
.
2 Khusus
a .Untukmengetahuis aranaproteks iakit fkebakaranGedungGrahaElnusa.
b .Untukmengetahu isaranapenyelama tijwad iGedungGrahaElnusa.
c .Untukmengetahu imanajemenpenanggulang ankebakarand iGedungGraha
Elnusa.
D .Manfaa tPeneil itan
Dar ihasi lpeneilitani n idiharapkandapa tmember imanfaa tbagi:
1 .Penuils
fi t k a i s k e t o r p a n a r a s i u h a t e g n e m t a p a D .
a kebakarand iGedungGrahaElnusa.
i u h a t e g n e m t a p a D .
b saranapenyelama tijwad iGedungGrahaElnusa.
i u h a t e g n e m t a p a D .
c manajemenpenanggulang ankebakarand iGedung Graha
commit to user
4
.
2 Perusahaan
.
a Dapa tmemanfaatkan pengetahuan dan meilbatkan mahasiswa ,baik dalam
a i g e
k tanadminisrtas iperkantoranmaupunpelaksanaanprogamK3.
.
b Dapa tmembe irkan masukan sebaga ibahan peritmbangan evaluas imengena i
n a r a k a b e k n a t a m a l e s e k m e t s i
s untuk l ebih meningkatkan kualtia skeselamatan
a s u n l E a h a r G g n u d e g n a r a k a b e
k .
.
3 ProgramD .II IHiperke sdanKeselamatanKe jra
k u t n u t a a f n a m r e b g n a y n a a k a t s u p e k h a b m a n e m t a p a d n a k p a r a h i D
u m li n a k g n a b m e g n e
commit to user
6 4
I I I B A B
N A I T I L E N E P I G O L O D O T E M
.
A Jeni sPeneil itan
, fi t p ir k s e d h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y n a it il e n e p s i n e J
a u j u t n a g n e d n a k u k a li d g n a y n a it il e n e p e d o t e m u t a u s u ti a
y n utama untuk
/ n a r a b m a g t a u b m e
m desk irpsi t entang suatu keadaan secara objektfi .Laporan g
n a t n e t n a r a b m a g n a k ir e b m e m k u t n u n a u j u tr e b i n
i Keselamatan Kejra a
tr a k a J a s u n l E a h a r G g n u d e G i d n a r a k a b e
K Selatan.
.
B Lokas iPeneil itan
i d n a k u k a li d a t a d n a li b m a g n e p i s a k o
L GedungGrahaElnusayang berada 1
i a t n a l it r e p e s g n u d e g m a l a d a e r a i
d -16 ,basements e traareal ua rgedung. .
C ObyekPeneilitan
a l a g e s u ti a y n a r a k a b e k a jr e k n a t a m a l e s e k d u s k a m i d g n a y i n i l a h m a l a D
n u p u a m h a g e c n e m k u t n u k i a b n a k u k a li d g n a y n a k a d n it u a t a a y a p u k u t n e b
d a jr e t i g n a l u g g n a n e
m inya kebakaran . Adapun batasannya adalah sarana n a g n a l u g g n a n e p n e m e j a n a m a g u j n a d a w ij n a t a m a l e y n e p a n a r a s ,f it k a i s k e t o r p
. n a r a k a b e k .
D TeknikPengumpulanData it
il e n e p m a l a d a t a
D ani n ipenuil sdapatkanmelalui: .
1 DataP irmer .
commit to user
7 4
k u t n
U dapa t menganailsi s obyek peneilitan maka penuil s pelru g n u s g n a l n a t a m a g n e p n a k u k a l e m n a g n e d u ti a y , i s a v r e s b o n a k a d a g n e m
. a s u n l E a h a r G a e r a a u m e s e k
)
1 DataUmumgedung
n a d i r a j a l e p m e m n a g n e d a t a d n a l u p m u g n e p u a t a n a li b m a g n e P
p i d g n a y g n u d e g m u m u a t a d i m a h a m e
m eroleh dar ipihak bu liding .t
n e m e g a n a m )
2 SaranaProteks iAktfi )
a Observasi
n a a d a e k g n u s g n a l a r a c e s n a t a m a g n e p n a k u k a l e m n a g n e D
i s i d n o k i u h a t a g n e m k u t n u a jr e k t a p m e
t -kondis iyangberhubungan .f
it k a i s k e t o r p a n a r a s n a g n e d )
b Stud iKepustakaan
n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y i s n e r e f e r i r a j a l e p m e m n a g n e D
.f it k a i s k e t o r p a n a r a s )
3 SaranaPenyelamatJ iwa )
a Observasi
n a a d a e k g n u s g n a l a r a c e s n a t a m a g n e p n a k u k a l e m n a g n e D
i s i d n o k i u h a t a g n e m k u t n u a jr e k t a p m e
t -kondis iyangberhubungan .
a w ij t a m a l e y n e p a n a r a s n a g n e d )
b Stud iKepustakaan
n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y i s n e r e f e r i r a j a l e p m e m n a g n e D
a w ij t a m a l e y n e p a n a r a
commit to user
8 4
.
b Wawancara
k a h i p n a g n e d i s u k s i d n a d a r a c n a w a w n a k u k a l e m u ti a
Y -pihak yang
n a t a m a l e s e k g n a t n e t i tr e g n e m n a d t i a k r e
t kejra kebakaran gedung .
a s u n l E a h a r G .
2 DataSekunder
a k a m , n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g r e p i d g n a y a t a d i p a k g n e l e m k u t n U
n a r u s u l e n e p i u l a l e m h e l o r e p i d g n a y r e d n u k e s a t a d n a k a n u g g n e m s il u n e p
p i s r a a tr e s , n a r o p a l e p , n a t a t a c a d a
p -arsip yang terkai t dan juga n a t a m a l e s e k n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y n a a h a s u r e p i s a t n e m u k o
d kejra
u j r e d n u k e s a t a d u ti n i a l e S . a s u n l E a h a r G n a r a k a b e
k ga didapa tdar istud i r
u t a r e ti
l mengena ipencegahan dan penanggulangan kebakaran d igedung a
s u n l E a h a r
G .
a t a D r e b m u S . E
Sumbe rdatayangdipergunakanmeilpuit:
.1 DataP irmer
Datap irme rdiperolehdar ihasi lobservasil angsungdit empa tke jra.
2 .DataSekunder
Datas ekunde rdiperolehmelalui: .
a Draf tProsedurBMAPGrahaElnusa. .
b D -atadatayangberkatiandengankeselamatankejrakebakarangedung .
a s u n l E a h a r G .
c Ltieratur-ltieratu ryangberkatiandengankebakaran. F .PelaksanaanPeneil itan
.
1 TahapPersiapan
n a k a n a s k a l e m k u t n u n a p a i s r e p i a g a b e s s il u n e p n a t a i g e k , i n i p a h a t m a l a D
commit to user
9 4
.
a Permohonani ijnpraktekkejral apangankeGrahaElnusapadabulan .
1 1 0 2 i r a u n a J .
b Membacadanmempelajar ikepustakaanyangberkatiandengan a
jr e K n a t a m a l e s e
K Kebakaran. .
2 TahapPelaksanaan
Padat ahappelaksanaanpeneilitani n imeilput ikegiatan ,yatiu: .
a Penjelasan secaraumum mengena iaspek keselamatan kejra kebakaran i
d perusahaant empa tdliaksanakanmagang. .
b Observas isecaraumum mengena iaspek pro if lperusahaan PT .Elnusa . k
b T . .
c Observas i ke area Graha Elnusa yang bersangkutan dengan judu l n
a r o p a l . .
d Tanya jawab dengan pihak yang bersangkutan dengan judu llaporan , n
a g n e d u ti a
y HSE Departement, Elnusa Buliding Management , g
n ir e e n i g n
E danSecurtiy. .
e Pencairan datapelengkap yang menunjang t opik penu il smelalu iarsip -u
k u b n a d n a a h a s u r e p p i s r
a -bukur eferens iyangt erkai.t .
3 TahapPengolahanData , h e l o r e p i d g n a y a t a
D disusun sedemikian rupa oleh penuil ssehingga l i s a h i a g a b e s i n i n a r o p a l n a s il u n e p n a h a b k u t n u n a k a n u g i d t a p a d
. n a it il e n e p
G .Anailsi sData
n a g n e d n a k u k a li d a t a d a s il a n
A menyusun data secara teratu r sebaga i n
a h a
b peneilitan ,kemudian bahan t ersebu tdianailsa dengan membandingkan n
a r a b m a g a r a t n
commit to user
0 5
n a g n e
d Permenake r No . Per . 04/MEN/1980, Permenake r No . Per . n
i a l n a d , 5 8 9 1 / S T P K /. o N U P n e m p e K , 3 8 9 1 / N E M / 2
commit to user
6
h a d u m g n a y n a h a b a p n a t , i d a jr e t k a d it n a r a k a b m e p n e g i s k o a p n a T
r a k a b r e
t itdak mungkin t ejrad ikebakaran ,dan t anpapana smakakebakaran
.l u b m it n a k a k a d
it Apablia keitga unsu r tiu berparitsipas i dalam
n a a w a y n e s r e
p makadapa tmenimbulkanapi ,baik tiuap ikeclimaupunbesa r
. n a k il a d n e k i d k u t n u r a k u s g n a y n u p u a m i k a d n e h e k i d g n a y
i p A a g it i g e S . 1 r a b m a G
7 9 9 1 , a jr e K a g a n e T n e m e tr e p e D : r e b m u S
: n a g n a r e t e K
r a k a b n a h a
B : Semuabendabaikpadat ,cari ,danga syangdapatt erbaka .r
, il o , u y a k , s a tr e k , n i a k : a y n l a s i
M bensin ,solar ,gas ,LPG ,
. G N L
e g i s k
O n : D iudara terdapa t78% nirtogen ,21% oksigen ,dan 1% ga s
a y n n i a
l , 3% oksigen udara dapa t membantu prose s
. n a r a k a b m e p
s a n a
P : Sumbe rnyalaapis eperitl oncatan bungaapi ,pemeitkapi ,
, a d n ir u g s a l i p
commit to user
9
g n a y , 2 u a t a 1 s a l e k n a n u g n a b r a u l i d n a i n u h n a n u g n a B : 3 s a l e K . c
h e l o a r a t n e m e s u a t a a m a l l a g g n it t a p m e t i a g a b e s n a k a n u g i d m u m u
a y g n a r o h a l m u j e
s ng itdakberhubungan,t ermasuk:
R )
1 umahasrama,r umaht amu,l osmen ;atau
B )
2 agianuntukt empa titngga lda irs uatuhote lataumotel ;atau
B )
3 agianuntukt empatt ingga lda irs uatus ekolah ;atau
P )
4 ant iuntukorangberumur ,cacat ,atauanak-anak ;atau
)
5 Bagian untuk tempa t itngga l dar i suatu bangunan perawatan
n a w a y r a k g n u p m a n e m g n a y n a t a h e s e
k -karyawannya.
c n a i n u h n a n u g n a B : 4 s a l e K .
d ampuran ,adalah tempa t itngga lyang
n a k a p u r e m n a d 9 u a t a , 8 , 7 , 6 , 5 s a l e k n a n u g n a b u t a u s m a l a d i d a d a r e b
.t u b e s r e t n a n u g n a b m a l a d a d a g n a y l a g g n it t a p m e t
.
e Kelas 5 : Bangunan kantor , adalah bangunan gedung yang
n a u j u t k u t n u n a k a n u g r e p i
d -tujuan usaha profesional , pengurusan
u l i d , l a i s r e m o k a h a s u u a t a , i s a rt s i n i m d
a a rbangunankela s6 ,7 ,8 ,atau
. 9
p n a n u g n a B : 6 s a l e K .
f erdagangan ,adalahbangunant okoataubangunan
g n a r a b n a l a u j n e p t a p m e t k u t n u n a k a n u g r e p i d g n a y n i a
l -barang secara
, t a k a r a y s a m a d a p e k g n u s g n a l n a h u t u b e k n a n a y a l e p u a t a n a r e c e
: k u s a m r e t
. n a r o t s e r , e f a k , n a k a m g n a u R ) 1
R )
2 uang makan malam ,ba,r t okoatau kio ssebaga ibagian dar isuatu
l e t o m u a t a l e t o
commit to user
0 1
T )
3 empa tpotongrambu/tsalon,t empa tcuc iumum.
P )
4 asa,rr uangpenjualan,r uangpamer ,ataubengkel.
.
g Kela s7 :Bangunan penyimpanan/gudang ,adalah bangunan gedung
e p i d g n a
y rgunakanpenyimpanan,t ermasuk:
. m u m u r i k r a p t a p m e T ) 1
G )
2 udang ,atau tempat pame rbarang-barang produks iuntuk djiua l
g n a d u g i c u c u a t
a .
l n a n u g n a B : 8 s a l e K .
h aborato irum/indusrt/ipab irk ,adalah bangunan
t a p m e t k u t n u n a k a n u g r e p i d g n a y n a n u g n a b n a d m u ir o t a r o b a l g n u d e g
, n a k i a b r e p , n a h a b u r e p , n a ti k a r e p , i s k u d o r p u t a u s n a s e s o r m e p
n e
p gepakan , ifnishing , atau pembersihan barang-barang produks i
. n a l a u j n e p u a t a n a g n a g a d r e p a k g n a r m a l a d
.i Kela s 9 : Bangunan umum , adalah bangunan gedung yang
e k i n a y a l e m k u t n u n a k a n u g r e p i
d butuhanmasyaraka tumum ,yatiu:
)
1 Kela s9a :bangunanperawatankesehatan, t ermasuk bagian-bagian
p u r e b g n a y t u b e s r e t n a n u g n a b i r a
d al aborato irum.
)
2 Kela s 9b : bangunan petremuan , termasuk bengke l kejra ,
, n a t u j n a l h a l o k e s u a t a r a s a d h a l o k e s i d a y n s i n e j e s u a t a m u ir o t a r o b a l
ll a
h ,bangunan peirbadatan ,bangunan budaya atau sejenis ,tetap i
s a l e k n a k a p u r e m g n a y n a n u g n a b i r a d n a i g a b p a it e s k u s a m r e t k a d it
commit to user
1 1
t a n a n u g n a b h a l a d a : 0 1 s a l e K .
j aus rtuktu ryangbukanhunian:
)
1 Kela s10a :bangunan bukan hunian yang merupakan garas ipribadi ,
t r o p r a
c ,ataus ejenisnya.
)
2 Kela s10b :srtuktu ryang berupa pagar ,tonggak ,antena ,dinding
u a t a , g n a n e r m a l o k , s a b e b i ri d r e b g n a y g n i d n i d u a t a a g g n a y n e p
. a y n s i n e j e s
.
k Bangunan-bangunan yang itdak diklasi ifkasikan secara khusus ,
d k u s a m r e t k a d it g n a y n a n u g n a b i r a d n a i g a b u a t a n a n u g n a
b alam
if i s a l
k kas ibangunan 1 sampa idengan 10 tersebut ,dalam pedoman
tekni s in i dimaksudkan dengan klasi ifkas i yang mendekat i sesua i
. a y n n a k u t n u r e p
g n a y n a n u g n a b n a i g a b , li t n e d i s n i a y n n a a n u g g n e p g n a y n a n u g n a B . l
k t a b i k a g n e m k a d it g n a j n a p e s n a d l it n e d i s n i a y n n a a n u g g n e
p an
i k il i m e m p a g g n a i d , a y n n i a l n a n u g n a b n a i g a b a d a p n a u g g n a g
. a y n a m a t u n a n u g n a b n a g n e d a m a s g n a y i s a k if i s a l k
.
m Klasiifkas i jamak , bangunan dengan klasiifkas i jamak adalah blia
i s a l k i d s u r a h n a n u g n a b i r a d n a i g a b a p a r e b e
b ifkasikan secarat erpisah ,
: n a d
)
1 B liabagian bangunanyangmemiilkif ungs iberbeda itdak melebih i
n a k u b n a d , n a n u g n a b t a k g n it u t a u s i r a d i a t n a l s a u l i r a d % 0 1
n a g n e d n a k a m a s i d a y n i s a k if i s a l k , m u ir o t a r o b a
l klasiifkas ibangunan
commit to user
2 1
)
2 Kelas-kela s1a ,1b ,9a ,9b ,10a dan 10b adalah klasi ifkas iyang
. h a s i p r e t
)
3 Ruang-ruang pengolah ,ruang mesin ,ruang mesin l fi ,ruang bolie r
a y n s i n e j e s u a t
a . diklasiifkasikan sama dengan bagian bangunan d i
k a t e lr e t t u b e s r e t g n a u r a n a
m .
Berdasarkan Kepmen PU No . 02/KPTS/1985 bangunan dapa t
n a k i s a k if i s a l k i
d menuru t itngka tketahanan srtuktu rutamanya terhadap ap i
yangt erdri idar i4kelas ,yatiu:
.
a Bangunan kela sA ,adalah bangunan-bangunan yang komponen srtuktu r
g n a r u k e s i p a p a d a h r e t n a h a t s u r a h a y n a m a t
u -kurangnya 3 (itga )jam ,
n a n u g n a b i t u p il e m u ti a
y -bangunan :
)
1 Hotel.
)
2 Pe trokoandanPasar- aray .
)
3 Perkantoran.
)
4 RumahSaki tdanPerawatan.
)
5 BangunanI ndustir.
)
6 Tempa tHiburan.
)
7 Museum.
)
8 Bangunandenganpenggunaanganda/campuran.
.
b Bangunan kela sB ,adalah bangunan-bangunan yang komponen srtuktu r
a y n a m a t
u harust ahanterhadapapis ekurang-kurangnya2( dua)j am ,yatiu
n a n u g n a b i t u p il e
commit to user
3 1
)
1 PerumahanBeritngkat.
)
2 Asrama.
)
3 Sekolah.
)
4 TempatI badah.
.
c Bangunan kela sC ,adalah bangunan-bangunan yang komponen srtuktu r
a y n a m a t
u haru stahan terhadap ap isekurang-kurangnya ½ (setengah )
n a n u g n a b i t u p il e m , m a
j gedungyang itdakberitngka tdans ederhana.
.
d Bangunan kela sD ,yatiu bangunan-bangunan yang itdak tercakup ke
, A s a l e k m a l a
d B ,C itdak diatu rd idalam ketentuan ini ,tetapi diatu r
a y n l a s i m , s u s u h k a r a c e
s : instalas i nuklri , bangunan-bangunan yang
n a n a p m i y n e p t a p m e t i a g a b e s n a k a n u g i
d bahan-bahan yang mudah
. k a d e l e m
.
3 SebabdanAkiba tKebakaran
t u r u n e
M Depatremen Tenaga Kejra , Training Meteira l K3 Bidang
7 9 9 1 , n a r a k a b e K n a g n a l u g g n a n e
P beberapa ha l yang menyebabkan
n i a l a r a t n a , n a r a k a b e
k :
.
a Fakto rmanusia
)
1 Peke jra
)
a Tidak mau t ahu ataukurang mengetahu ip irnsip dasa rpencegahan
. n a r a k a b e k
)
b Menempatkan barang atau menyusun barang yang mungkin
a m r o n n a k u a ri h g n e m a p n a t r a k a b r e
commit to user
4 1
)
c Pemakaian t enaga ilstirk yang belrebihan ,melebih ikapastia syang
. n a k u t n e ti d h a l e t
)
d Kurangmemiilkir asat anggungj awabdandisipiln.
)
e Adanyaunsur-unsu rkesengajaan.
)
2 Pengelola
)
a Sikappengelolayang itdakmemperhaitkankeselamatankejra.
)
b Kurangnyapengawasant erhadapkegiatanpekejra.
)
c Sistem dan prosedu rkejra itdak dtierapkan dengan baik, t erutama
n a g n a r e n e p , a y a h a b n a u t n e n e p n a t a i g e k g n a d i b m a l a d n a t a i g e k
n i a l n a d a y a h a
b -lain.
)
d Tidak adanya standa r atau kode yamg dapa t diandalkan atau
m a t u r e t ,s a g e t k a d it a y n n a p a r e n e
p ayangmenyangku tbagiank irit s
. n a t a l a r e p
)
e Sistem penanggulangan bahaya kebakaran yang itdak diawas i
. k i a b a r a c e s
.
b Faktort eknis
.
aProse s ifsik/mekanis
m a l a d n a n a r e p i d a j n e m g n a y g n it n e p r o t k a f ) a u d ( 2 a n a m i d u ti a Y
a n e k t a b i k a s a n a p a y n l u b m it h a l a i i n i s e s o r
p ikan suhu atau itmbulnya
a d n e b n a s e t e g n e p t a b i k a i p a a g n u
b -bendamaupunadanyaapit erbuka ,
commit to user
5 1
.
b Prose skimia
n a h a b n a t u k g n a g n e p u t k a w a d a p n a r a k a b e k i d a jr e t t a p a d u ti a
Y
-m i y n e p , a y a h a b r e b a i m i k n a h a
b panan dan penanganan (handilng)
k u j n u t e p n a k it a h r e p m e m a p n a
t -petunjukyangada.
.
c Tegangan ilstirk
t a p a d g n a y k ir t s il i s a l a t s n i a d a p n a h a m e l e k k it it k a y n a B
g n a y k e d n e p n a g n u b u h a n e r a k u ti a y n a r a k a b e k a y n i d a jr e t g n o r o d n e m
g n a y i p a a g n u b n a d s a n a p n a k l u b m i n e
m dapa t menyalakan dan
. n i a l n e n o p m o k r a k a b m e m
.
c Fakto ralam
t a b i k a n a k a d e l e p n a d n a r a k a b e k a y n a d a b a b e y n e p r o t k a f u t a s h a l a S
n a k b a b e y n e m t a p a d g n a y s u t e l e m g n u n u g n a d r it e p : h a l a d a m a l a r o t k a f
n a h a m u r e p a g u j n a d s a u l g n a y n a t u h n a r a k a b e
k -perumahan yang dlialu i
n i a l n a d s a n a p r a h a l h e l
o - nlai .
t a b i k
A -akiba tdar ikebakaranantaral ain(Depnaker ,1997):
)
1 Korbanmanusia.
)
2 Hatrabenda.
)
3 Kerusakan ilngkungan.
)
4 Terganggunyaprose sproduks ibarangdanj asa.
)
5 Secara mo ir ldapa tmengganggu stablitia skeamanan dan ketenangan
.t a k a r a y s a m
p 7 9 9 1 , a jr e K a g a n e T n e m e tr e p e D t u r u n e
M eirsitwa kebakaran yang
k l u b m i n e m t a p a d i d a jr e
commit to user
9 1
)
1 Tempati badah.
)
2 Gedungr/uangPerkantoran.
)
3 Gedungr/uangPendidikan.
)
4 Gedungr/uangPerumahan.
)
5 Gedungr/uangPerawatan.
)
6 Gedungr/uangRestoran.
)
7 Gedungr/uangPerpustakaan.
)
8 Gedungr/uangPerhotelan.
)
9 Gedungr/uangLembaga.
) 0
1 Gedungr/uangRumahs ak ti.
) 1
1 Gedungr/uangMuseum.
) 2
1 Gedungr/uangPenjara.
.
b BahayaKebakaranSedangI
r a k a b r e t n a h a d u m e k n a d h a l m u j i a y n u p m e m g n a y a jr e k t a p m e T
r e t e m 5 , 2 i r a d h i b e l k a d it i g g n it n a g n e d n a h a b n u b m i n e m , g n a d e
s dan
: h a l a d a a y n a r a t n a i d g n a d e s s a n a p n a k s a p e l e m n a r a k a b e k i d a jr e t a li b a p a
)
1 Tempa tParkri.
)
2 Pab irkElekrtonika.
)
3 Pab irkr ot.i
)
4 Pab irkbaranggela .s
)
5 Pab irkminuman.
)
6 Pab irkpermata.
)
commit to user
0 2
)
8 Binatu.
)
9 Pab irks usu.
.
c BahayaKebakaranSedangI I
a y n u p m e m g n a y a jr e k t a p m e
T i jumlah dan kemudahan terbakar
a li b a p a n a d r e t e m 4 i r a d h i b e l i g g n it n a g n e d n a h a b n u b m i n e m , g n a d e s
i p a a y n r a l a j n e m a g g n i h e s g n a d e s s a n a p n a k s a p e l e m n a r a k a b e k i d a jr e t
: h a l a d a a y n a r a t n a i d , g n a d e s
)
1 Penggiilnganpadi.
)
2 Pab irkbahanmakanan.
)
3 Percetakandanpenerbtian.
)
4 Bengke lmesin.
)
5 Gudangpendinginan.
)
6 Peraktiankayu.
)
7 Gudangperpustakaan.
)
8 Pab irkbarangkeramik.
)
9 Pab irkt embakau.
) 0
1 Pengolahanl ogam.
) 1
1 Penyuilngan.
) 2
1 Pab irkbarangkelontong.
) 3
1 Pab irkbarangkulti.
) 4
1 Pab irkt ekstli.
) 5
1 Peraktiankendaraanbermotor.
) 6
1 Pab irkkimia( kimiadengankemudahant erbakars edang).
) 7
commit to user
1 2
.
d BahayakebakaranSedangI II
, i g g n it r a k a b r e t n a h a d u m e k n a d h a l m u j i a y u p m e m g n a y a jr e k t a p m e T
n a k s a p e l e m n a r a k a b e k i d a jr e t a i b a p a n a
d pana s itnggi , sehingga
: h a l a d a a y n a r a t n a i d t a p e c i p a a y n r a l a j n e m
)
1 Ruangpameran.
)
2 Pab irkpermadani.
)
3 Pab irkmakanan.
)
4 Pab irksikat.
)
5 Pab irkba . n
)
6 Pab irkkarung.
)
7 Bengke lmobli.
)
8 Pab irks abun.
)
9 Pab irkt embakau.
) 0
1 Pab irk ililn.
) 1
1 Studiodanpemancar.
) 2
1 Pab irkbarangplasitk.
) 3
1 Pergudangan.
) 4
1 Pab irkpesawatt erbang.
) 5
1 Pe trokoandenganpramuniagal ebihdar i30orang.
) 6
1 Penggergaijandanpengolahankayu.
) 7
1 Pab irkmakananke irngdar ibahantepung.
) 8
1 Pab irkminyaknabait.
) 9
1 Pab irkt epungt eirgu.
) 0
commit to user
2 2
.
e BahayakebakaranBerat
r a k a b r e t n a h a d u m e k n a d h a l m u j i a y n u p m e m g n a y a jr e k t a p m e T
: h a l a d a a y n a r a t n a i d , ri a c n a h a b n a p m i y n e m , i g g n it
)
1 Pab irkkimiadengankemudahanterbaka ritnggi.
)
2 Pab irkkembangapi.
)
3 Pab irkkorekapi.
)
4 Pab irkcat.
)
5 Pab irkbahanpeledak.
)
6 Penggergaijankayu.
)
7 S dt iu of limdantelevis.i
)
8 Pab irkkare tbuatan.
)
9 Hangga rpesawatt erbang.
) 0
1 Penyuilnganminyakbumi.
) 1
1 Pab irkkare tbusadanplasitkbusa.
.
5 PencegahandanPenanggulanganKebakaran
a h a s u h a l a d a n a r a k a b e k n a h a g e c n e
P -usahauntukmemutuskanr angkaian
a r a c e s n a k u k a li d g n a y i k a d n e h e k i d k a d it g n a y i p a a y n l u b m it b a b e y n e p r u s n u
a r p k a j e s a n a c n e r e
t -kondis idan terus-meneru s(Depatremen Tenaga Kejra ,
g n i n i a r
T Mete ira l K3 Bidang Penanggulangan Kebakaran , 1997) .
a h a s u a d a p e k n a k n a k e ti d h i b e l n a r a k a b e k n a h a g e c n e
P -usaha yang
. n a r a k a b e k a y n i d a jr e t i g n a r u g n e m u a t a n a k h a d n i m e m
n a k g n a d e
S Penanggulangan kebakaran ialah segala upaya untuk
y n l u b m it h a g e c n e
commit to user
3 2
n a d u j u w r e
p energi , pengadaan sarana proteks i kebakaran dan sarana
n a t a m a l e y n e
p se tra pembentukan organisas i tanggap darura t untuk
s a t n a r e b m e
m kebakaran (Keputusan Menter iTenaga Kejra RI. No .Kep .
M / 6 8
1 en/1999). Penanggulanganl ebihdtiekankankepada itndakan-itndakan
o k r a g a n a r a k a b e k n a i d a j e k p a d a h r e
t rbanmenjadis esediki tmungkin.
g n u t n a g r e t n a r a k a b e k n a b r o k n a g n a r u g n e p n a d n a r a k a b e k n a h a g e c n e P
k o k o p p i s n ir p a m il i r a
d (Suma’mur ,1996)yatiu:
.
a Pencegahankecelakaans ebaga iakiba tkecelakaanataukeadaanpanik.
.
b Pembuatanbangunanyangt ahanap.i
.
c Pengawasanyangt eratu rdanberkala.
.
d Penemuankebakaranpada itngka tawa ldanpemadamannya.
.
e Pengendailan kerusakan untuk membatas i kerusakan sebagai akiba t
. a y n n a m a d a m e p n a k a d n it n a d n a r a k a b e k
.
6 TeknikPemadamanKebakaran
n a h a b n a a n u g g n e p a y n t a k g n i n e m n a g n e
D -bahan yang mudah terbakar ,
s u r a h n a r a k a b e k p a d a h r e t n a g n a l u g g n a n e p n a d n a h a g e c n e p n a fi s n e t n i g n e p
n a i g u r e k r a g a , n a k t a k g n it i
d -kerugian menjad i sekeci l mungkin . Pada
a d a n a r a k a b e k a y a h a b n a n a m a g n e p n a k a d n it n a u j u t a y n r a s a
d lah sebaga i
t u k ir e
b (Depnaker ,1997) :
.
a Perilndungant erhadapancamankeselamatan ijwa.
.
b Perilndunganhatrabendat ermasukbangunan.
.
c Perilndungani nformas/iprose syangbelrangsung.
.
commit to user
4 2
n a n a m a g n e p m e t s i s a k a m , t u b e s r e t n a k a d n it i r a d i s a s il a e r i a g a b e S
k a b e k p a d a h r e
t aranmeilpuits ekurang-kurangya:
.
a Mencegah itmbulnyaigniiton .ia p
.
b Membua tprosedu rpe trolongan.
.
c Membatas ipenjalaranap.i
.
d Mendeteks idanmelakukanpemadamandin.i
.
e Meminimailsi rkerusakanbliat ejrad ikebakaran.
) 7 9 9 1 , r e k a n p e D (
t u r u n e
M Depatremen Tenaga Kejra , Training Mate ira l K3 Bidang
n a r a k a b e K n a g n a l u g g n a n e
P (1997) ,beberapacaramemadamkan ap iantara
n i a
l dapa tdliakukandengan:
.
a Pendinginan
h a l a d a n a r a k a b e k n a k m a d a m e m k u t n u m u m u g n a y a r a c u t a s h a l a S
i a p m a s r a k a b n a h a b r u t a r e p m e t n a k n u r u n e m / n a n i g n i d n e p a r a c n a g n e d
u t a s h a l a S . n a r a k a b m e p k u t n u s a g u a t a p a u n a k l u b m i n e m t a p a d k a d it
m k i a b r e t f it k e f e g n a y n a h a
b enyerap pana sadalah ari . Pendinginan
g n a y n a ri a c n a d s a g k u d o r p a d a p f it k e f e k a d it a y n a s a i b n a a k u m r e p
i k il i m e m n a d r a k a b r e t h a d u
m lfashpointdibawah suhu ai ryangdipaka i
k u t n u n a k r u j n a i d k a d it r i a a i d e m u ti a n e r a k h e l O . n a m a d a m e p k u t n u
a k a b e k n a k m a d a m e
m randar ibahancarian mudah t erbaka rdengan lfash
t n i o
p d ibawah 100⁰F atau 37⁰C .Semprotan ai rdapa tmendinginkan
commit to user
8 2
n e m g n a y g n u b m e l e g i r a d t a u b i d a i m i k a s u
B gandung za tarang dan
karbondioksida,s edangkanbusamekanikdibua tdar icampuaranza tarang
a g it i s a n i b m o k i u l a l e m n a r a k a b e k n a k m a d a m e m t a p a d a s u B . a r a d u n a g n e d
: u ti a y n a m a d a m e p i s k a
)
1 Menutup i yatiu membua tseilmu t busa diata s bahan yang terbakar , .s
u t u p r e t ) a r a d u ( n e g i s k o n a g n e d k a t n o k a g g n i h e s
)
2 Melemahkanyatiumencegahpenguapancarianyangmudaht erbaka.r )
3 Mendinginkan yatiu menyerap kalor i carian yang mudah terbaka r
. n u r u n e m a y n u h u s a g g n i h e s .
c SerbukKimiaKeirng
h a l m u j a d a p g n u t n a g r e b i n i g n ir e k a i m i k k u b r e s i r a d m a d a m e p a y a D
t a p a d g n a y k u b r e
s menutup ipermukaan yang terbakar .Semakin halu s
ri t u
b -buit r serbuk kimia keirng makin luas permukaan yang dapa t
.i p u t u ti d
h a l a d a n a k a n u g i d g n ir e s g n a y g n ir e k a i m i k n a h a b n a ri t u b n u p a d A
n a k m a d a m e m k u t n u n a k a n u g i d k o c o c g n a y t a p s o h p o r d y h m u i n o m m a
n a r a k a b e
k kla sA ,B dan C .Cara kejra serbuk kimia ke irng in iadalah
. a i m i k n a d k i s if a r a c e s
.
d Karbondioksida( CO₂)
O C i p a m a d a m e p a i d e
M ₂ didalam t abung haru sdalam keadaan fase
O C s a g a jr e k p i s n ir P . i g g n it n a n a k e tr e b r i a
c ₂ dalam memadamkan ap i
h a l a
i bereaks idengan oksigen (O₂ )sehingga konsentars ididalam udara
t u b e s i d i n i l a h m a d a p n a k a i p a a g g n i h e s , g n a r u k r e
b pemadaman dengan
commit to user
2 3
t u r u n e
M Peraturan Menter i Tenaga Kejra Dan Transmigrasi
/ 4 0 .r e P : o
N M en/ 1980 bahwa pemasangan Ala tPemadam Ap iRingan
s u r a h ) R A P A
( memenuh ibeberapas yara tdiantaranya:
)
1 Dtiempatkan pada posis iyang mudah diilha tdengan jelas ,mudah
a d n a t n a ir e b m e p n a g n e d i p a k g n e li d a tr e s , li b m a i d n a d , i a p a c i d
. n a g n a s a m e p
)
2 Tingg i pembe iran tanda pemasangan adalah 125 cm dar idasa r
s a t a i d t a p m e t i a t n a
l satu atau kelompok ala tpemadam ap i irngan
. n a t u k g n a s r e b g n a y
)
3 Pemasangan APAR haru ssesua idengan jeni sdan penggolongan
. n a r a k a b e k
)
4 Penempatan antara APAR yang satu dengan yang l ain itdak boleh
. m 5 1 i r a d h i b e l
)
5 Semua APAR haru sdipasang menggantung pada dinding dengan
g n a y x o b u a t a i r a m l a m a l a d n a k t a p m e ti d u a t a g n a k g n e s n a t a u g n e p
.i c n u k i d k a d it
)
6 Semuawarnat abungs ebaiknyamerah.
)
7 Lemar iatauboxdapa tdikunc idengans yara tbagiandepannyaharu s
. m m 2 m u m i s k a m l a b e t n a g n e d n a m a g n e p a c a k i r e b i d
)
8 Ukuranpanjangdanl eba rbingka ikacapengamanharu sdisesuaikan
a g g n i h e s s k o b u a t a i r a m e l m a l a d a d a g n a y R A P A a y n r a s e b n a g n e d
commit to user
3 3
)
9 APAR itdak boleh d ipasang d iruangan d imana suhu melebih i49
4 4 s u n i m i a p m a s u h u s u a t a C
° °C kecual iapablia APAR tersebut
.s a t a i d t u b e s r e t s a t a b r a u li d u h u s s u s u h k t a u b i d
) 0
1 Penempatan APAR pada alam terbuka haru sdiilndung idengan
. n a m a g n e p p u t u t
.
c Sprinkler
3 0 I N S t u r u n e
M -3989-2000 sprinkler adalah suatu peralatan
g n a y n a r a k a b e k m a d a m e
p secarat etap/permanendidalambangunanyang
n a k t o r p m e y n e m n a g n e d s it a m o t o a r a c e s n a r a k a b e k n a k m a d a m e m t a p a d
I N S t u r u n e M . n a r a k a b e k i d a jr e t a l u m t a p m e ti d r i
a - 30 -3989-2000 sistem
r e l k n i r p
s dikena ldengan 2 macam , yatiu sprinkler berdasarkan arah
n a d n a r a c n a
p sprinkler eb rdasarkan kepekaan terhadap suhu .Beirku t
a l a p e k i s a k if i s a l
k sprinkler :
)
1 Berdasarkanarahpancaran:
)
a Pancarankeata .s
)
b Pancarankebawah.
)
c Pancaranarahdinding.
)
2 Berdasarkankepekaant erhadaps uhu:
)
a Warnas egel
) 1
( Warnapuithpadat emperatu r93oC .
) 2
( Warnabriupadat emperatu r141oC .
) 3
( Warnakuningpadat emperatu r182oC .
) 4
commit to user
4 3
) 5
( Tidakberwarnapadat emperatu r68oC /74oC .
)
b Warnacariandalamt abunggelas
) 1
( Warna ijnggapadat emperatu r53oC .
) 2
( Warnamerahpadat emperatu r68oC .
) 3
( Warnakuningpadat emperatu r79oC .
) 4
( Warnahjiaupadat emperatu r93oC .
) 5
( Warnabriupadat emperatu r141 oC .
) 6
( Warnaungupadat emperatu r182oC .
) 7
( Warnahtiampadat emperatu r201oC /260oC .
.
d AlarmKebakaran
m r a l
A kebakaran adalah suatu ala t pengindra atau pendeteks i
l a w a t a a s a d n a t u a t a n a t a g n ir e p n a k ir e b m e m t a p a d g n a y n a r a k a b e k
. n a r a k a b e k a y n i d a jr e
t Menuru tKepmen PU No .10/KPTS/2000 ,tujuan
n a r a k a b e k m r a l a n a g n a s a m e
p adalah untuk membe irkan peirngatan
n a k a i n u h g n e p a d a p e
k adanya bahaya kebakaran , sehingga dapa t
t a r u r a d i s i d n o k m a l a d n a t a m a l e y n e p n a d i s k e t o r p n a k a d n it n a k u k a l e m
n a r a k a b e k m a d a m e p s a g u t e p n a k h a d u m e m k u t n u a g u j n a d
. n a r a k a b e k a y n i d a jr e t l a w a k it it i s a k if it n e d i g n e m
/ n e M / 2 0 . r e P . o N r e k a n e m r e P t u r u n e
M 1983alarmdibedakanmenjad i
: u ti a y a y n a jr e k a r a c t u r u n e m s i n e j 2
)
1 Alarmkebakaranyang membe irkan t anda/isyara tberupabuny ikhusu s
.) m r a l A e l b i d u A
( Alarm kebakaran haru s memenuh i syarat-syara t
commit to user
5 3
)
a Mempunya ibuny isetra riama yang kha ssehingga mudah dikena l
. n a r a k a b e k m r a l a i a g a b e s
)
b Buny ialarm tersebu tmempunya ifrekuens ikejra antara 500-1000
. B d 5 6 l a m i n i m a r a u s n a s a r e k e k t a k g n it n a g n e d z H
)
c Untuk ruangan dengan itngka t kebisingan norma l yang itnggi ,
h i b e l B d 5 l a m i n i m o i d u a m r a l a n a s a r e k e k t a k g n
it itngg i dar i
.l a m r o n n a g n i s i b e k
)
d Untuk r uangan yang kemungkinan digunakan untuk itdu /ri striahat ,
. B d 5 7 l a m i n i m o i d u a m r a l a n a s a r e k e k t a k g n it
)
2 Alarmkebakaranyangmembeirkant anda/isyara tyangt etrangkapoleh
s a l e j a r a c e s a t a m n a g n a d n a
p (VisibleAlarm.)
.
e eD et k rt o Kebakaran
i s k e t e d n e m k u t n u g n a c n a ri d g n a y t a l a h a l a d a n a r a k a b e k r o t k e t e D
i g a b i d r o t k e t e D . n a k a d n it u t a u s i l a w a g n e m n a d n a r a k a b e k a y n a d a
r o t k e t e d , p a s a r o t k e t e d , s a n a p r o t k e t e d : u ti a y s i n e j m a c a m 4 i d a j n e m
I N S ( s a g r o t k e t e d n a d i p a a l a y
n 0 -3 3985-2000 .)
)
1 Detekto rPana s(Hea tDetector)
a y n a d a i s k e t e d n e m n a g n e d h a l a d a i n i r o t k e t e d s i n e j ir a d a jr e k a r a C
m a l a d l a m r o n k a d it g n a y g n a y r u t a r e p m e t n a k i a n e k u a t a n a h a b u r e p
. n a g n a u r u t a
s Detekto rpana sdibag imenjad i3yatiu:
)
a Detekto rbetremperatu rtetapyangbekejrapadabata spanast etrentu
commit to user
6 3
)
b Detekto ryang bekejra pada kecepatan naiknya temperature ROR
(RateO fRise.)
)
c Detekto r kombinas i yang bekejranya berdasarkan kenaikan
r u t a r e p m e t s a t a b n a d r u t a r e p m e
t dtietapkan maksimum yang
n a k p a t e ti
d Permenake r No . Per . 02/Men/1983 tentang instalas i
k it a m o t o n a r a k a b e
k .
)
3 Detekto rAsap(SmokeDetector.)
t a h il r e t g n a y l e k it r a p i s k e t e d n e m g n a y t a l a h a l a d a p a s a r o t k e t e D
t a p a d r e t p a s a r o t k e t e D . n a r a k a b m e p u t a u s i r a d t a h il r e t k a d it g n a y u a t a
i n e j
2 s yatiu detekto r asap opitk dan detekto r asap ionisas i
(Permenake r No . Per . 02/Men/1983 tentang instalas i kebakaran
.) k it a m o t o
)
4 Detekto rNyalaAp i(FlameDetector) ./
i r a d r a n i s a y n a d a i s k e t e d n e m n a g n e d a jr e k e b i n i r o t k e t e d s i n e J
h a r e m a r f n i r a n i s g n a b m o l e g a p u r e b g n a y i p a a l a y
n I(RDetector)atau
( t e l o i v a rt l
u UVDetector.)
)
5 Detekto rGas
a y n a jr e k e b g n a y r o t k e t e d t a l a h a l a d a n a r a k a b e k s a g r o t k e t e D
a n o p s e r e m a r a c n a g n e
d danya asap yang berasa ldar ibenda yang
r a k a b r e
t (Permenake r No . Per . 02/Men/1983 tentang instalas i
. ) k it a m o t o n a r a k a b e
k Detekto r in i akan akit f blia dipicu dengan
a d a g n a y r o t k u d n o k i m e s n e m e l e a d a p r u t a r e p m e t n a k i a n e k a y n a d a
commit to user
7 3
.
9 SaranaPenyelamatJ iwa
.
a Ruteevakuasi
n a m a t a p m e t e k n a r a k a b e k h a r e a d i r a d n a t a m a l e y n e p a n a r a s h a l a d A
g n a y , l a t n o z ir o h n u p u a m l a k it r e v a r a c e s k i a b , n a m a g n a y h a r e a d u a t a
i r a d i s a n i b m o k u a t a r a u l e k n a l a j , r o d ir o k , a g g n a t , u t n i p a p u r e b t a p a d
n e n o p m o
k -komponen tersebut .Ada itga itpe rute penyelama tdri iyang
: u ti a y n a r a k a b e k a y a h a b i r a d i ri d n a k ir a l e m k u t n u n a k a n u g i d t a p a d
)
1 Langsungmenujut empatt erbuka
)
2 Melalu iko irdo rataugang
)
3 Melaluit erowonganataut anggakedapasap /ap.i
t a r a y
S -syaratr uteevakuasi ,yati u:
)
1 Ruteevakuas iharu sbeba sdar ibarang-barangyangdapa tmengganggu
.i a p a c i d h a d u m n a d i s a u k a v e n a r a c n a l e k
)
2 Ko irdo ,r t erowongan,t anggaharu smerupakandaerahaman sementara
t a r u r a d r a u l e k u t n i p n a t a p m e n e p m a l a D . s a g n a d p a s a , i p a a y a h a b i r a d
s u r a
h diatu rsedemikian rupa sehingga dimana saja penghun idapat ,
.) T I X E ( r a u l e k u t n i p u a k g n a j n e m
)
3 Ko irdo r dan jalan kelua r haru s itdak ilcin , beba s hambatan dan
n a l a j k u t n u n a d m 2 , 1 m u m i n i m r o d ir o k k u t n u : r a b e l i a y n u p m e m
. m 2 r a u l e k
)
4 Rute penerangan haru s diber i penerangan yang cukup dan itdak
. a m a t u r e b m u s ir a d g n u t n a g r e t
)
commit to user
1 4
) 2
( Jika alarm kebakaran berbunyi , segera evakuas i menuju tempa t
l u p m u k r e
b (Muste rPoint )yang telah dtientukan melalui pintu dan
. t a k e d r e t t a r u r a d a g g n a t
) 3
( Jika memungkinkan , seitap orang haru s segera melakukan
. ) r e t u p m o k : h o t n o c ( n a t a l a r e p n a n a m a g n e p
) 4
( Seitap orang yang didatang ioleh tamu haru smempe irngatkan &
. i s a u k a v e s e s o r p m a l a d t u b e s r e t u m a t i g n i p m a d n e m
) 5
( Jangan mencoba untuk mengambi lkembal iapapun ,baik peralatan
t a a s a d a p l a g g n it r e t g n a y i d a b ir p k il i m g n a r a b n u p u a t a r o t n a k
.i s a u k a v e
) 6
( Securtiydanpetuga sevakuas iharuss egeramemeirksas emuar uangan
a d a k a d it a w h a b n a k it s a m e m k u t n u ) i d n a m r a m a k k u s a m r e t( r o t n a k
t a
s upunkaryawanyangt eritngga ldalamr uangan.
) 7
( Usahakanap idapa td liokailsi rdan dipadamkanoleh Securtiydibantu
i g n u b u h a r e g e s , li s a h r e b k a d it a li B . n a r a k a b e k m a d a m e p m it h e l o
k u t n u E S H n e m e tr a p e d u a t a a s u n l E a h a r G g n u d e g n e m e j a n a m k a h i p
a n i D i g n u b u h g n e
m sPemadamKebakaran.
) 8
( Komandan Pemadam Kebakaran memeirntahkan pihak Engineeirng
. n a k u lr e p i d a li b k ir t s il s u r a n a k it a m e m k u t n u
) 9
( Resepsioni sharu smenyampaikan kepada pihak Manajemen tentang
a m a
n -namat amuyangt ercantumdalambukut amu .Bukui n imemua t
a u m e
commit to user
4 4
l o r t n o c e v l a
V (1t ahuns ekail .)
m r a l
A sprinkler(4bulans ekal i&t e salarm6bulans ekail .)
.
c Sistemhydrant
t n a r d y
H (1t ahuns ekail.)
/ g n a l e
S hose (1t ahuns ekail.)
n a g n u b m a
S selang( 1t ahuns ekail.)
.) il a k e s n u h a t 1 ( n a a p i p r e P
t e n i b a c n i a
M /hydrantbox(1t ahuns ekail.)
t s e t n i a r
D (1tahuns ekail.)
e l z z o
N (1t ahuns ekail.)
e c i v e d m r a l
A t(ess eitap4bulans ekail .)
.
d Stiempemadamanapi irngan.
: n e n o p m o K
: k i s i
F tabung,s ege,ls elangt ekanan( 1bulans ekal)i.
)i l a k e s n a l u b 1 ( R A P A l e b a
commit to user
5 4
.
B KerangkaPemikiran
3 r a b m a
G .BaganKerangkaPemikrian .
1 Bahayagas .
2 Bahayal edakan .
3 Bahayaasap .
4 Bahayar adias i s
a n a p
a i s u n a m r o t k a F
)
1 Mengganggu keamanan dan .t
a k a r a y s a m n a g n a n e t e k )
2 Korban ijwa ,hatrabenda. )
3 Kerusakan ilngkungan. )
4 Terganggunya prose s produks i a
s a j n a d g n a r a
b .
)
5 Namabaikperusahaant urun. s
i n k e T r o t k a
F Fakto rAlam
i s n e t o
P KebakaranGedung
n a d n a h a g e c n e P
n a g n a l u g g n a n e
p SaranaPenyelamatan Jiwa
n a g n a l u g g n a n e P t n e m e g a n a
M Kebakaran a
n a r a s
A i s k e t o r P a n a r a
S k tfi a
n a r a s
commit to user
5 7
V B A B
N A R A S N A D N A L U P M I S
.
A Simpulan
.
1 Saranaproteks iakit f
.
a Dalam ha lpemasangan keitnggian sebagian APAR itdak sesua idengan
n a u t n e t e
k Peraturan Menter i Tenaga Kerja dan Transmigras i No .
/ 4 0 .r e
P MEN/1980.
.
b Sebagianbesa rAPARyangadad iGrahaElnusas udahexpired.
.
c Belum adacheckil tskhusu suntukpemeirksaanAPAR.
.
d Pemasangan detekto r kebakaran belum disesuaikan dengan fungs i
. n a g n a u r
.
2 Saranapenyelama tijwa
.
a Tanggadarura tGedungGrahaElnusamasihdigunakan untuk l alu ilnta s
a g g n i h e s m u m
u itdaks esua idenganperuntukannya.
.
b Pintu darura t gedung Graha Elnusa kurang sesua i dengan London
& d n a l g n E ( g e R g d l B , ) d n a l s t o c S ( t r a d n a t S g n i d li u B , s t c A g n i d li u B
) s e l a
W danFirePrecauitonActs(1971 )karenapintu t anggadarura tbia s
. h a r a 2 i r a d a k u b i d
.
3 Manajemenpenanggulangankebakaran
i s n a k p a r e n e m h a l e t a s u n l E a h a r
G stem manajemen penanggulangan
i s a s i n a g r o k u t n e b m e m n a g n e d n a r a k a b e
k /itm tanggap darurat , SOP
commit to user
6 7
. B Saran
.
1 Sebaiknya untuk pemasangan APAR Dry Chemical d lietakkan dengan
r e t e m 2 , 1 n a i g g n it e
k sesua i dengan syara t pemasangan APAR dalam
r e K a g a n e T i r e t n e M n a r u t a r e
P jadanTransmigras iNo .Pe.r04/MEN/1980.
.
2 SebaiknyaAPAR yang sudah expired segera diganit karenakurang eifsien
n a m a d a m e p k u t n
u apabliasewaktu-waktutejrad ikebakaran.
.
3 Sebaiknya dibua tcheckilst APAR secara khusu saga rlebih nudah untuk
r a n e b n a d n a k i s a t n e m u k o d n e
m -bena rmengetahu ikondis iAPAR yang d i
. k e c
.
4 Sebaiknya diadakan sosiailsas i kepada seluruh penghun i gedung aga r
g n e d i a u s e s t a r u r a d a g g n a t n a k i s g n u f m e
m anperuntukannya;
.
5 Sebaiknyapintu t angga darura td idesain ulang dengan bukaan 1 arah saja
i r a d a k u b i d h a w a b g n il a p u t n i p n a d m a l a d e k r a u l h a r a i r a d a k u b i d u ti a y
t a r u r a d a g g n a t r a u l u j u n e m m a l a d h a r
commit to user
7 7
A K A T S U P R A T F A D
. 0 8 9 1 , I R r e k a n p e
D Permenake r No.Pe .r04/MEN/1980 tentang Syarat-syara t .
n a g n i R i p A m a d a m e P t a l A n a a r a h il e m e P n a d n a g n a s a m e
P Jakatra :
.I R i s a r g i m s n a r T n a d a jr e K a g a n e T n e m e tr a p e D
. 5 8 9 1 , I R r e k a n p e
D Kepmen PU No . 02/KPTS/1985 tentang Ketentuan a
b n a g n a l u g g n a n e P n a d n a h a g e c n e
P haya Kebakaran pada Bangunan g
n u d e
G .Jakatra :DepatremenTenagaKejradanTransmigras iR .I
. 7 9 9 1 , I R r e k a n p e
D Training Materia lK3 Bidang Penanggulangan Kebakaran . .I
R i s a r g i m s n a r T n a d a jr e K a g a n e T n e m e tr a p e D : a tr a k a
J pp :8 ,14 ,17.
. 3 8 9 1 , I R r e k a n p e
D Permenake rNo .Pe r02/1983 tentang Instalas iKebakaran u
A toma itk ..Jaka tra :DepatremenTenagaKejradanTransmigras iR .I
. 9 8 9 1 , O L
I Encyclopaedia o fOccupaitona lHeatlh and Safety Volume I .Third .
n o i s s r e p m
I Internaitona lLabou rOf ifce.
. 7 9 1 . t c A g n i d li u B n o d n o
L Bu lidingStandardandFirePrecauitonActs .London : .t
c A g n i d li u B n o d n o L
, a s u n l
E 2009 .Draf tProsedu rBMAP,J aka tra :PT .Elnusa .Tbk.
, a s u n l