Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
viii
KESALAHAN MENGGUNAKAN KATA TUGAS DALAM MENULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B
SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/20151
Neng Yulianti2
ABSTRAK
Penelitian ini dilatarbelakangi oleh kurangnya kemampuan siswa dalam keterampilan menulis. Kurangnya kemampuan menulis mengakibatkan adanya kesalahan dalam menggunakan kata, khususnya kata tugas. Berdasarkan hal itu dilakukan penelitian yang bertujuan untuk menganalisis dan mendeskripsikan kesalahan menggunakan kata tugas berdasarkan jenis dan tipe kesalahan tataran linguistik dalam surat pribadi siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung. Dalam penelitian ini digunakan metode deskriptif dengan tehnik tes. Data yang sudah terkumpul, dianalisis menggunakan tehnik analisis unsur langsung. Hasil penelitian, menemukan bahwa masih banyak siswa yang salah dalam menggunakan kata tugas. Dari 33 surat pribadi ada 1437 kata tugas, 254 kata di antaranya memiliki kesalahan dalam menggunakan kata tugas. Kesalahannya terdiri dari tiga kesalahan (1,18%) menggunakan adverbia, 17 kesalahan (6,69%) menggunakan konjungsi, dua kesalahan (0,79%) menggunakan interjeksi, 205 kesalahan (80,71%) tipe grafologis, dua kesalahan (0,79%) tipe morfologis, 14 kesalahan (5,51%) tipe sintaksis, dan 11 kesalahan (4,33%) tipe léksikon.
Kata kunci: kesalahan, kata tugas, surat pribadi
1
Skripsi ini dibimbing oleh Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd. dan Hernawan S.Pd., M.Pd. 2
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
ix
ERRORS IN USING PARTICLE WORD IN PERSONAL LETTER WRITING OF VIII-B CLASS STUDENTS IN STATE JUNIOR HIGH SCHOOL
14 BANDUNG ACADEMIC YEAR 2014/20153
Neng Yulianti4
ABSTRACT
This study is conducted due to the lack of students' writing skill. The lack of the students’ writing skill resulted in the occurrence of errors in word usages, especially particle word usage. In regard to the previous statement, this study is conducted in order to analyze and describe the errors in particle word usage based on the types of linguistic level error in the personal letters of VIII-B class students in State Junior High School 14 Bandung. This study used descriptive method with test technique. The collected data was analyzed using direct element analysis technique. The result of the study found that there are still so many students who incorrectly use particle words. From the 33 personal letters, there are 1437 particle words, and 254 of them are misused. The errors consists of three (1,18%) adverb usage errors, 17 (6,69%) conjunction usage errors, two (0,79%) interjection usage errors, 205 (80,71%) graphological type errors, two (0,79%) morphological type errors, 14 (5.51%) syntactical type errors, and 11 (4,33%) lexical type errors.
Keywords: error, particle word, personal letter
3
This final paper under the guidance of Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd. and Hernawan S.Pd., M.Pd.
4
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
BAB III
MÉTODE PANALUNGTIKAN
3.1 Desain Panalungtikan
Desain panalungtikan mangrupa rarancang léngkah-léngkah panalungtikan anu dijieun ku panalungtik. Dina ieu desain ngawengku métode panalungtikan. Métode panalungtikan nya éta cara anu digunakeun ku nu nalungtik pikeun ngumpulkeun data panalungtikan (Arikunto, 2006, kc. 160).
Desain ieu panalungtikan nyoko kana desain kualitatif kalayan ngagunakeun métode déskriptif. Métode déskriptif nya éta métode panalungtikan anu maksudna pikeun ngungkulan jeung ngaréngsékeun pasualan-pasualan aktual ku cara ngumpulkeun data, nyusun papasingan, nganalisis, sarta nafsirkeun data (Arikunto, 2006, kc. 239).
Anu jadi dasar dipakéna métode déskriptif nya éta ieu métode bisa leuwih museur dina ngungkulan pasualan-pasualan anu keur disanghareupan. Métode déskriptif dina ieu panalungtikan digunakeun pikeun ngadéskripsikeun kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina sumber data nu mangrupa surat pribadi siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung.
Dina desain panalungtikan, léngkah kahiji nu dipaké ku panalungtik nya éta néangan jeung ngarumuskeun masalah dumasar kana pasualan nu bakal ditalungtik. Léngkah nu kadua nya éta ngumpulkeun data tina objék nu ditalungtik. Dina ngumpulkeun data, panalungtik ngagunakeun instrumén panalungtikan nu mangrupa tés nulis jeung kartu data. Léngkah nu katilu nya éta ngolah data ku cara analisis unsur langsung. Saenggeus data dianalis tur dipasing-pasing, data didéskripsikeun sacara jéntré dumasar kana kasalahan ngagunakeun kecap pancén nurutkeun wandana sarta tipe kasalahan dina tataran linguistik. Léngkah pamungkas nya éta nyieun kacindekan tina hasil analisis panalungtikan.
33
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
Bagan 3.1 Desain Panalungtikan
3.2 Data jeung Sumber Data Panalungtikan
Data nya éta sumber informasi minangka bahan anu bakal dianalisis (Siswantoro, 2010, kc. 70). Data dina ieu panalungtikan nya éta kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina nulis surat pribadi siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung. Ari sumber data nya éta subjék ti mana data dimeunangkeun (Arikunto, 2006, kc. 129). Sumber data dina ieu panalungtikan nya éta hasil tulisan nu mangrupa surat pribadi nu dijieun ku siswa kelas VIII-B SMP Negeri
Masalah Panalungtikan
1. Kasalahan wanda kecap pancén naon waé nu kapanggih dina surat pribadi siswa?
2. Kumaha tipe kasalahan tataran linguistik dina ngagunakeun kecap pancén?
Téhnik Ngumpulkeun Data Tés jeung kartu data Instrumén
Panalungtikan
Téhnik Ngolah Data Analisis unsur langsung
Déskripsi Data
Kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina nulis surat pribadi siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung taun ajaran 2014/2015
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
14 Bandung Taun Ajaran 2014/2015. Sumber data nu dimeunangkeun jumlahna aya 33, nu dijieun ku 19 siswa awéwé jeung sésana 14 siswa lalaki.
3.3 Ngumpulkeun Data
3.3.1 Instrumén Ngumpulkeun Data
Instrumén panalungtikan nya éta alat anu digunakeun ku panalungtik pikeun ngumpulkeun data sangkan panalungtikan leuwih gampang jeung hasil anu hadé, dina harti lengkep jeung sistematis nepi ka gampang diolah (Arikunto, 2006, kc. 160).
Instrumén anu digunakeun pikeun meunangkeun data dina ieu panalungtikan, nya éta instrumén tés anu mangrupa lembar tés ngarang. Ari nu digunakeun pikeun ngumpulkeun datana nya éta ngaliwatan kartu data.
a. Lembar tés ngarang
Ieu lembar tés ngarang téh eusina ngeunaan pituduh atawa katangtuan pikeun nulis surat pribadi. Format lembar tés nulis surat pribadi, saperti ieu di handap.
b. Kartu data
Kartu data digunakeun pikeun ngumpulkeun data kasalahan ngagunakeun kecap pancén anu aya dina surat pribadi siswa. Format kartu datana, digambarkeun saperti ieu di handap.
(001)
Teu lain abdi etamah. (SP1/BS/1)
Tipe kasalahan: ngagunakeun kecap panambah Kuduna: Lain abdi éta mah.
Wasta : Kelas : No. Absén :
Soal!
35
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Katerangan:
(001) : nuduhkeun nomer data kasalahan kalimah.
SP1/ : nuduhkeun sumber data surat pribadi siswa nu kahiji. BS : nuduhkeun babagian dina surat pribadi, nu ngawengku:
a) Tm : Titimangsa b) TS : Tujulna Surat c) BS : Bubuka Surat d) ES : Eusi Surat e) PS : Panutup Surat f) SaP : Salam Panutup
1 : nuduhkeun runtuyan baris dina surat pribadi siswa nu kahiji
3.3.2 Téhnik Ngumpulkeun Data
Téhnik nu digunakeun pikeun ngumpulkeun data nya éta téhnik tés. Téhnik tés digunakeun pikeun ngumpulkeun data tulisan surat pribadi nu dijieun ku siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung taun ajaran 2014/2015. Ari ngumpulkeun datana ngaliwatan léngkah-léngkah ieu di handap.
1) Ngayakeun tés nulis surat pribadi. 2) Ngumpulkeun hasil tulisan siswa. 3) Macaan hasil tulisan siswa.
4) Méré nomer kode kana surat pribadi siswa.
5) Nyirian kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina tulisan surat pribadi siswa. 6) Nyalin kasalahan-kasalahan ngagunakeun kecap pancén kana kartu data.
3.4 Analisis Data
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Data diolah ngaliwatan léngkah-léngkah saperti ieu di handap.
1) Ngadaftarkeun sacara alfabétis kasalahan ngagunakeun kecap pancén tina kartu data.
2) Nganomeran data kasalahan naggunakeun kecap pancén.
3) Nyieun papasingan kasalahan ngagunakeun kecap pancén dumasar kana wandana jeung tipe kasalahan tataran linguistik.
4) Nganalisis kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina surat pribadi siswa. 5) Ngadéskripsikeun jeung nafsirkeun kecap pancén nu kapanggih salah dina
tulisan surat pribadi siswa.
64
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
BAB V
KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI
5.1 Kacindekan
Ieu panalungtikan téh miboga tujuan pikeun ngadéskripsikeun kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina surat pribadi siswa kelas VIII-B SMP Negeri 14 Bandung. Dumasar kana hasil analisis data, tétéla kapanggih yén masih loba kénéh siswa nu salah dina ngagunakeun kecap pancén. Kasalahanana ngawengku kasalahan ngagunakeun wanda kecap pancén jeung tipe kasalahan dumasar tataran linguistik.
a. Kasalahan ngagunakeun wanda kecap pancén, anu wincikanana: (1) kasalahan ngagunakeun kecap panambah aya tilu kasalahan (1,18%), contona kecap mah nu dibalikan dua kali; (2) Kasalahan ngagunakeun kecap panyambung aya 17 kasalahan (6,69%), contona kecap tapi ditulis di awal kalimah; (3) kasalahan ngagunakeun kecap pangantét aya dua kasalahan (0,79%), contona kecap di kuduna ti.
b. Tipe kasalahan tataran linguistik dina ngagunakeun kecap pancén, anu wincikanana: (1) tipe kasalahan grafologis aya 205 kasalahan (80,71%), dina kasalahan grafologis, kapanggih 61 kasalahan makéna aksara, 15 kasalahan nuliskeun aksara, jeung 129 kasalahan nuliskeun kecap; (2) tipe kasalahan morfologis aya dua kasalahan (0,79%), contona kecap lain dipisahkeun jeung rarangkén –na, (3) tipe kasalahan sintaksis aya 14 kasalahan (5,51%), contona kecap sareng kuduna ka; (4) tipe kasalahan léksikon aya 11 kasalahan (4,33%), contona kecap ai kuduna ari.
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
5.2 Rékoméndasi
Dumasar kana kacindekan di luhur, aya sababaraha rékoméndasi anu perlu ditepikeun patali jeung ieu panalungtikan.
a. Pikeun Guru
Hasil ieu panalungtikan dipiharep méré gambaran ka para guru pikeun nangtukeun léngkah-léngkah anu kudu dilaksanakeun patali jeung ngalatih siswa dina ngagunakeun kecap anu bener tur merenah. Salian ti éta, bisa dijadikeun rarancang pikeun bahan pangajaran basa Sunda.
b. Pikeun Siswa
Hasil ieu panalungtikan dipiharep méré informasi ngeunaan kamampuh siswa dina ngagunakeun kecap, utamana kecap pancén. Salian ti éta, bisa dijadikeun gambaran sangkan siswa teu ngalakukeun kasalahan nu sarua dina kaparigelan nulis.
c. Pikeun nu rék nalungtik
67
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
DAPTAR PUSTAKA
Akhadiah, S., Arsjad, M., & Ridwan, S. (1988). Pembinaan kemampuan menulis bahasa Indonesia. Jakarta: Erlangga.
Arikunto, S. (2006). Proses penelitian suatu pendekatan praktik. Jakarta: PT Asdi Mahasatya.
Chaer, A. (2008). Morfologi bahasa Indonesia (pendekatan proses). Jakarta: Rineka Cipta.
Danadibrata. (2006). Kamus basa Sunda. Bandung: PT Kiblat Buku Utama. KIKD. (2013). Kurikulum tingkat daerah muatan lokal mata pelajaran bahasa
dan sastra Sunda 2013. Bandung: Dinas Pendidikan Jawa Barat.
Fadilah, R F. (2011). Kasalahan ngagunakeun kecap pancén dina nulis karangan
pangalaman siswa kelas X SMA Pasundan 3 Bandung. Universitas
Pendidikan Indonesia.
Gie, T L. (1995). Pengantar dunia karang-mengarang. Yogyakarta: Liberty. Hernawan. 2009. Morfologi basa Sunda handout. Bandung: JPBD FPBS UPI. Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS Universitas Pendidikan Indonesia.
(2008). Palanggeran éjahan basa Sunda edisi revisi. Bandung: Sonagar Press.
Kridalaksana, H. (2001). Kamus linguistik. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama. Lembaga Basa jeung Sastra Sunda (LBSS). (2007). Kamus umum basa Sunda.
Bandung: Geger sunten.
Muslich, M. (2010). Garis-garis besar tatabahasa baku bahasa Indonesia. Bandung: PT Refika Aditama.
Nurjanah, N. (2009). Teori nulis. JPBD FPBS UPI.
Nurmasari, T. (2014). Kecap pancén dina karangan éksposisi siswa kelas VII-11 SMPN 43 Bandung. Universitas Pendidikan Indonesia.
Parera, J D. (1993). Leksikon istilah pembelajaran bahasa. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama.
Neng Yulianti, 2015
KASALAHAN NGAGUNAKEUN KECAP PANCÉN DINA NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIII-B SMP NEGERI 14 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
Rosmana, I A. (2003). Morfologi basa Sunda. Bandung: JPBD FPBS UPI. Samsuri. (1981). Kamus istilah linguistik transformasi. Departemen Pendidikan
dan Kebudayaan.
Semi, A. (1994). Terampil membuat buku harian dan surat pribadi. Bandung: Titian Ilmu.
Semi, A. (2008). Terampil menulis surat. Bandung: Titian Ilmu.
Siswantoro. (2010). Metode penelitian sastra analisis struktur puisi. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Sudaryat, Y. (2014). Linguistik umum (elmuning basa) ulikan ilmiah basa. Bandung: JPBD FPBS UPI.
Sudaryat, Y., Kosasih, D., & Haerudin, D. (2007). Makaya basa jeung sastra Sunda. Bandung: UPI Press.
Sudaryat, Y., Prawirasumantri, A., & Yudibrata, K. (2011). Tata basa Sunda
kiwari. Bandung: Yrama Widya.
Tarigan, H G. (2008). Menulis sebagai suatu keterampilan berbahasa. Bandung: Angkasa.
Tarigan, H G., Tarigan D. (2011). Pengajaran analisis kesalahan berbahasa. Bandung: Angkasa.