bat Ibang Uri ng Teksto
Posted by Bokals on Tuesday, January 15, 2013 Labels: Ang Panitikan
Mga Ibat Ibang Uri ng Teksto
1. Informativ- ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng mga bagong kaalaman, bagong pangyayari, bagong paniniwala at mga bagong informasyon. Ang mga kaalaman ay nakaayos ng sekwensyal at inilalahad nang buong linaw at kaisahan
Halimbawa: mga kasaysayan, mga balita
2. Argumentativ- ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng mga posisyong umiiral na kaugnayan ng mga proposisyon na nangangailangan ng pagtalunan o pagpapaliwanagan.Ang ganitong uri ng teksto ay tumutugon sa tanong na bakit.
Halimbawa: mga editoryal
3. Persweysiv- Tekstong nangungumbinse o nanghihikayat.
Halimbawa: mga nakasulat na propaganda sa eleksyon, mga advertisment
4. Narativ- Naglalahad ng magkakasunod-sunod na pangyayari, o simpleng nagsasalayasay Halimbawa: mga akdang pampanitikan
5. Deskriptiv- ang isang teksto kung ito ay nagtataglay ng informasyong may kinalaman sa pisikal na katangian ng isang tao, lugar, bagay. Madali itong makilala sapagkat ito ay tumutugon sa tanong na ano.
Halimbawa: mga lathalain, mga akdang pangpanitikan
6. Prosijural- ang isang teksto kung ito ay nagpapakita at naglalahad ng wastong pagkakasunod-sunod ng hakbang ng malinaw na hakbang sa pagsasakatuparan ng anumang gawain. Naglalahad ng wastong pagkakasuno-sunod ng hakbang sa paggawa ng isang bagay.
7. Nareysyon-ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng mga informasyon tumutugon sa mga tanong na paano at kailan.
8. Exposisyon- ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng mga informasyon tungkol sa pag-aanalays ng mga tiyak na konsepto. Tinutugon nito ang tanong na paano.
9. Referensyal- ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng mga tiyak na pinaghanguan ng mga inilalahad na kaalaman. Ang mga kaalamang hinango mula sa iba ay malinaw na tinitiyak at inilalahad.
SIMULA-ito ay nagsisilbing panimula ng isang teksto na kung saan ito ay nanghihikayat sa mga mambabasa. Dito din makikita ang mga pasilip na impormasyon tungkul sa nilalaman ng isang teksto.
KATAWAN-ito ay nagsisilbing karne ng isang teksto na kung saan dito makikita ang mga impormasyon, sariling pananaw, karagdagang kaalaman at mga argumentong nabibilang sa isang isyu na napapaloob sa isang teksto.
WAKAS-ito ay ang panghuling bahagi ng teksto na kung saan dito makikita ang buod ng ispisipikong isyu na tinatalakay sa KATAWAN. Ito din ay nagbibigay ng mga babala, aral at aksyon na makakatulong sa buhay ng mambabasa.
1. narativ [pagsasalaysay].maanyong paraan ng pagpapahayag na nag-uugnay ng mga pangyayari at may layuning magkuwento.
2. descriptiv [paglalarawan].
naglalayong ilarawan ang pisikal na katangian ng mga pangunahing tauhan at ang ilang mga bagay.
3. expositori [paglalahad].
paglalahad sa pamamagitan ng pagpapaliwanag ng mga konsepto at mga palagay batay sa pansariling haka-haka, opinyon o pananaw.
4. argumentativ [pangangatwiran].
isang uri ng akdang naglalayong mapatunayan ang katotohanan ng ipinahahayag at ipatanggap sa bumabasa ang katotohanang iyon.
5. prosidyural [proseso].
nagpapaliwanang ng mga paraan sa pagsasagawa ng isang bagay.
6. persweysiv [panghihikayat].
naglalahad ng mga sapat na katibayan o patunay upang ang isang paksa ay maging kapani-paniwala.
7. informativ.
naglalayong alisin o linawin ang mga agam-agam na bumabalot sa isipan ng bumabasa hinggil sa paksang tinatalakay.
1. informative-uri ng teksto na nagbibigay ng mahahalagang impormasyon ito ay nagpapabatid nagbibigay ng kaalaman.uri ng teksto na naglalahad ng mahahalagang impormasyong,kaalaman at kabatran.
2. deskriptiv-nagtataglay ng mga impormasyong may kinalaman sa pisikal na katangian ng isang tao.bagay,lugar,tumutugonsa tanong sa ano?impresystik nagpapakita ng
pansarilingpananaw lamang ng sumulat.obdyektibong pananaw sa tulong ng mga tiyak na dato.mga illustration at dayagram.
3. eksposisyon-ay tiyakang naglalahad ng mga payak na pagpapaliwanag ng mga
konsepto,mga iniisip at mga palagay sa sriling pananaw sa tekstong eksposisyon na kung saan ay naglalahad ng mga payak na pagpapaliwanag ng mga konsep.mga iniispat mga palagay sa pansariling pananaw ay mahalag ding mapahalagahan ang paggamit ng mga pares minimal .ito ang tunog na nakapagbabago ng kahulugan.
4. prosijural-ay nagpapaliwanag kung paano ang paggaa ng isang bagay layunin nitong magbatid ang mga wastong hakbang na dapat isagawa sa pagsulat ng tekstong prosijural kailangang malawak ang kaalaman ng tao sa paksang kanyang talakayin kailangang maayos din ang pagkakasunod sunod ng ga hakbang na dapat isagawa o sundin. 5. Agrumentativ-ang isang teksto kung ito ay naglalahad ng proposisyon upang
makahikayat at magpaliwanag ang teksto kung ito'y nagpapakita ng mga proposisyon sa umiiral na kaugnayan sa pagitan ng konsepto o iba pang proposisyonang ganitong uri ng teksto ay tumutugon sa tanong.
6. Persweysiv-textong nag lalahan ng mga konsep upang makahikayat-Ang textong agrumentativ kung saan nag lalahad ng mga impormasyong 0 konsepto upang mang hikayat itoy maaaring masaya,malungkot,mapanibak at iba pa.
1. Kahulugan ng Pagsusulat
1. Ayon kay Peter T. Daniels, ito ay isang sistema ng humigit kumulang na
permanenteng panandang ginagamit upang kumatawan sa isang pahayg kung saan maari itong mulingmakuha nang walang interbensyon ng nagsasalita.
2. Sabi naman ni Florian Coulmas,ito ay isang set ng nakikitang simbolong ginagamit upang kumatawan sa mga yunit ng wika sa isang sistematikong pamamaraan, na may layuning maitala ang mga mensahe na maaaring makuha o mabigyang – kahulugan ng sinuman na may alam sa wikang ginamit at mga pamantayang sinusunod sa pag-eenkoda.
3. Ito rin ayang paraan ng pagsasalin sa papel o sa ano mang kasangkapang maaaring magamit na mapagsasalinan ng mga nabuong salita, simbolo, ilustrasyon ng isang tao o mga tao sa layuning maipahayag ang nasa kanyang isipan.
4. Ito ay walang katapusan, paulit-ulit na prosesoo sa layuning makalikha at makagawa ng maayos na sulati; isang kasanayan.
5. Sa sosyo-kultural na konteksto, ito ay isang proseso ng pag-aaral at produkotong konteksto na nakaaapekto sa pagkatuto; maipahiwatig an gating nadarama na di natin kayang sabihin
6. Ito ay para libangin ang sarili at ang kapwa, magturo at magbahagi ng kaalaman at makumbinsi ang ibang tao sa katotohanan ng ibinibigay na opinion.
7. Ayon kay Arapoff, ito ay isang proseso ng pag-iisip na inilalarawan sa pamamagitan ng mahusay ng pagpili at pag-oorganisa ng mga karanasan..
8. Ito ay isang tao-sa-taong komunikasyon at paraan ng paghubog ng damdamin at isipan ng tao.
1. II. Kahalagahan ng Pagsulat
Mahalaga ang pagsulat dahil kung marunong tayong sumulat makaaangat tayo sa iba dala na rin ng mahigpit na kompetisyon sa ngayon , Makasasagot tayo sa mga pagsusulit na pasanaysay, pagbibigay ng ulat, pagtatala ng resulta ng mga eksperimentasyon at paglikha ng mga papel pananaliksik dahil ito ay bahagi ng pananagumapay. Sa daigdig ng edukasyon, kailangang sumulat tayo ng liham na aplikasyon, paggawa ng balangkas pangkaunlaran, gumawa ng
anunsyo, umapila sa paglilikom ng pondo, sumagot sa pakiusap ng mga kliyente at marami pang iba.
Mahalaga rin ang pagsusulat sapagkat sa pamamagitan nito, ang mga tao sa iba’t ibang lugar at sa iba’t ibang panahon ay nagkakalapit, nagkakaunawaan at nagkakaisa. Ang aspeto n gating kultura ay napananatiling buhay sa pamamagitan nito. Sa pamamagitan ng mga nasulat na tala ay natututuhan natin ang kasaysayan n gating lahi; ang mga paniniwala at matatayog na kaisipan ng ating mga ninuno; at ang mga pagbabago at pagsulong ng ating bansa.
1. III. Layunin ng Pagsusulat
1. Pansariling Pagpapahayag o Ekspresiv. Ito’y pagsulat o pagtataya ng mga bagay
na nakikita, naririnig o nababasa. Ito rin ay nagpapahayag ng nararamdaman at nasasaloob ng mga tao. May malayang pamamaraan, hindi gasinong
pinagtutuunan ng pansin ang ispeling ng mga salita bagkus minmahalaga ang mailbas ang tunay na iniisip at nadarama ng isang tao. Kinapapaloobang ito ng sariling karanasan at mga pala-palagay ng manunulat hinggil sa ilang pangyayari sa paligiid Hal. Talaarawan, jornal, personal na liham, mga reaksyon at mapa o diagram
2. Pagpapahayag na Impormasyonal o Transaksyunal. Ginagawa ito kung nais
magpaagbot ng mensahe, balita o magpaliwanag, magpayo o makiusap. Gumagamit ito ng mas pormal at kontroladong paraan sapagkat may istilo na dapat isaalang-alang upang maihatid ang mensahe sa target niyang mambabasa. Halimbawa: liham, memorandum, reviewer, riserts, komentaryo, kritiko, ulat, report, poster o slogan at sanaysay
3. Malikhaing Pagsusulat. Sa tulong ng imahinasyon ng kaisipan ng manunulat at
kapangyarihan sa register ng wika, nagagawang ilarawan ng manunulat ang lipunang kanyang ginagalawan. May sapat na lakas ang mga salita upang ipadama sa mga mambabasa ang panaromic na larawan ng buhay. Kabalikat din ang mga maretorikang salitang gagamitin upang mabatak ang kuryosidad at inspirasyon ng mambabasa.
1. IV. Apat na Dibisyon ng Kasaysayan ng Pagsusulat
1. Ekspresiv na Pagsulat – nakafokus sa pangangailangan ng manunulat na
malayang maipahayag ang kanyang sarili gamit ang sariling pamamaraan. Walang ginagamit na teorya ngunit nakaimpluwensya sa inobasyon sa pagtuturo ng
pagsulat.
2. Kognitiv – tumitingin sa pagsulat bialng isang pag-iisp at isang kompleks na
gawain. May makalayuning oryentasyon at naniniwalang ito’y isang pabalik-balik na gawain.
3. Sosyal na Antas – ang mga manunulat ay hindi lamang kumikilos nang nag-iisa
kundi bilang kasapi ng isang sosyal at kultural na pangkat na nakakaimpluwensya sa kung ano at paano sila sumulat.
4.
Paggawa ng Burador
5. Komunidad ng Diskurso – nabuo ng maniwala na ang pagsulat ay isang gawain
sosyal. Ang pagkaunawa ng mambabasa at ang genre ay napakahalaga rito. Ang atensyon ay nakatuon sa pantersyaryang pagsulat kung saan kailangang makasulat sila nang katanggap-tanggap sa akademik na komunidad.
Ang dayagram na ito ay nagpapahiwatig ng paulit-ult at hindi linyar na kalikasan ng pagsulat. Ang mga gawaing tulad ng brainstorming ay nagpapalabas ng ideya na nakatutulong sa mga manunulat na masabi ang nasa kanyang iskema.
1. Pagfofokus – pangkalahatang layunin sa pagsulat tungkolsa paksa
2. Pag-iistraktura – pag-oorganisa at muling pag-aayos ng teksto upang mailahad ang ideya sa paraang tatanggapin ito ng mga mamababasa
3. Paggawa ng Burador – transisyon ng kaisipan mula sa manunulat patungo sa tekstong para sa mambabasa
4. Pagtataya o Evalwasyon – paggamit ng tseklist upang makuha ng fidbak at mga puna na makatutulong upang maisaayos muli ang binuong burador
5. Muling Pagtingin – matiyak kung tamaang ginagawa. Layunin nitong makalikha ng makabuluhan at mabisang pagsulat na makabuo sa kasanayan ng manunulat
1. V. Mga Kailangan sa Pagbuo ng Sulatin
1. 1. Tapik o Paksa – kailangan ng isang sulatin ang sapat na kaalaman oimpormasyon sa paksang sulatin. Ang mga kaalaman o impormasyon ay maaaring galing sa mga sangguniang aklat, dyornal at iba pa.
2. 2. Layunin – dapat na malinawsa isipan ng manunulat ang dahilan kung bakit siya nagsususlat. Malaki ang magiging epekto nito sa kanyang paraan ng pagsulat. Kaya ang kaibahan sa anyo o porma ng isang sulatin ay nakabatay nang malaki sa layunin.
3. 3. Interaksyon at isang pagbuo sa Kamalayan ng Awdyens – dapat isaisip ng isang manunulat na may nagaganap na interaksyon sa pagulat. Kung minsan, ang manunulat ay nag-iinterak sa kanyang sarili, halimbawa, kapag nagsulat skiya ng dyornal, pero sa maraming pagkakataon ang interaksyon ay sa ibang tao. Kailangang linangin din ng isang manunulat ang kanyang kasanayang
interpersonal. Dapat na alamin niya kung sino ang sinusulatan, ano ang maaaring gusto niyang malaman, ano ang lawak ng kanyang pang-unawa at anong uri ng wika ang angkop na gamitin.
4. 4. Wika – ang isang manunulat ay kailangang mayroon ng kaban ng wikang maaaring gamitin ayon sa pangangailangan. Dapat alam niya ang istilo ng wikang angkop na gamitin sa lahat ng pagkakataon.
5. 5. Konbensyon – dapat isa-alang-alang ang mga konbensyon sa pagsulat na tinatangkilik sa isang pamayanan. Halimbawa, may sariling pormat ng
adbertisment na kaiba sa pagsulat.
6. 6. Mga Kasanayan sa Pag-iisip – ang isang manunulat ay dapat magtaglay ng iba’t ibang kasanayan sa pag-iisip. Kailangang may taglay siyang kasanayan sa pagtatangi ng mga bagay at pangyayari upang madesisyunan niya kung alin ang mahalaga o hindi; kailangan din niya ang kaalaman sa lokhika upang
makapangatwiran siya nang mabisa; kailangang alam din niyang pagalawin ang kanyang imahinasyon at maging malikhain para sa kawiling-wiling paglalahad; kailangang mayroon din siyang kakayahan sa pagbibigay ng sariling pagpapasiya at iba pa.
7. 7. Kasanayan sa Pagbubuo – isa sa mga tunguhin ngg manunulat ang makabuo nang maayos na talataan na naglalahad nang malinaw na ideya at mga pansuportang detalya. Nagagawa rin ng isang mahusay na manunulat na lohikal na mailalahad ang pagkasunud-sunod ng mga ideya sa pagbuo ng isang
magkakaugnay na teksto sa pamamagitan ng paggamitng mga angkop na pang-uugnay.
8. 8. Sariling Sistema ng Pagpapahalaga –dapat isaalang-alang ang mga
pagpapahalagang pinanananaligan ng isang manunulat at handa siyang panindigan ang mga ito. Binibigyang pansin niya sa pagsulat ang mga sumusunod:
1. a. Ano ang mahalaga sa paksa?
2. b. Ano ang maganda o mahusay na pagsulat?\
3. c. Ano ang angkop na paraan ng pakikipagtalastasan sa isang taong may edad kaysa sumusulat?
4. d. Sino ang awdyens o pinaglalaanan ng sulatin? 9. 9. Mahahalagang Sangkap sa Pagsusulat
2. b. Teksto – nakasatitik na mensahe na pinuprodyus ng manunulat 3. c. Mambabasa – nag-iinterpreta at ang umiintindi sa teksto ng
decoder naman kung tawagin
1. VI. Proseso ng Pagsususlat
1. a. Imbensyon o Pag-asinta – paglikha ng iyong paksa
i. Brainstorming – paglalahad ng mga ideya sa papel upang maibigay ang posibleng maging paksa.
ii. Paglilista – paglista ng mgaideyang ikaw ay interesadong gawin
iii. Klaster – pagmamapa ng mga ideya 1. b. Pangangalap ng Impormasyon o Pagtatanong at Pag-uusisa i. Pangangalap ng mga ideya
ii. Paghahanap at pagsususri ng mga pananaliksik iii. Pagsasaga ng interbyu
iv. Maari ring mabuo rito ang paksa 1. c. Pala-Palagay
i. Habang wala pang tiyak nabalangkas at daloy ng pagtalakay sa paksang susulatin, naghahain muna ng haka-haka ang manunulat
ii. Iisa-isahin ng manunulatang sanhi at bunga ng pangyayari habang nag-iisip kung paano bubuuin ang balangkas ng paksang napili
iii. Nakararamdamng pagkabalisa ang manunulatsa yugtong ito dahilpatuloy siyang naghahanap ng kasagutan sa kaanyang mga tanong at maaaro pang biglang sumulpot ang iba pang tanong
iv. Kadalasan, itoang pinakamahabang bahagi ssa prroseso ng pagsulat a.k.a Incubation Period
1. d. Pag-oorganisa – paglalahad ng mga impormasyon sa isang balangkas
i. Balangkas – maituturing na pinakakalansay ng isang sulatin. Lubha itong mahalaga upang maiwasan ang paglayo sa pagtalakay sa isang paksang
napili. May dalawang klase ang pagbabalangakas: (1) Pangungusap na Balangkas – nakatuon sa mga makadiwang pangungusap na siyang kumakatawan sa mahalagang bahagi ng isang sulatin at (2) talatang balangkas – nakapokus sa mgapinag-uugnay-ugnay na mga kaisipan, ayon sa pagkakasunud-sunod.
1. Introduksyon 1. Pangganyak
2. Paglalahad ng Tesis 3. Katawan
1. Paglalahad ng mga Punto 2. Paglinang ng mga iodeya
3. PAntulong sa pangunahing Katwiran 4. Kongklusyon
1. Muling-pagdidiin sa pangunahing ideya ii. Pagsasaayos ng mga Datos
1. Dalawang Uri ng Mapagkukunan ng mga Datos:
1. Pangunahing Datos – Nagmumula ang mga impormasyon sa mga indibidwal na tao, mga akdang pamapanitikan, mga pribado o publikong organisasyon, batas, dokumento at iba pang orhinal na talaan.
2. Sekondaryang Datos – Kinalap ang mga datos mula sa mga manuskrito, ensayklopidya, tesis, disertasyon, magazine, pahayagan at iba pang aklat na naisulat ng mga awtor.
3. Tatlong istratehiya sa paghahalo ng sariling pag-aaral sa pinagkunang material 1. Direktang Sipi – eksaktong salita o pahayag ng isang awtor. Kinopya nang
direkta, salita-sa-salita, mula sa sanggunian. Ginagamit ito ng mananaliksik kapag nais niyang:
i. Idagdag ang kapangyarihan ng salita ng awtor upang suportahan ang argument
ii. Nais pabulaanan o hindi sang-ayunan ang argument ng awtor
iii. Bigyang-diin particular ang isang malinaw o makapangyarihang pahayag o sipi
iv. Naghahambing ng mga ispesipikong punto de vista
1. Parapreys o Hawig – pagsasabing muli ng nakuhang ideya mula sa ginamit ng sanggunian gamit ang sariling pangungusap. Ginagawa ang pagpaparapreys kapag: i. Nais gumamit ng mga impormasyon sa nowtkard at umiwas sa panggagaya o pangongopya
ii. Nais iwasan ang masyadong paggamit ng direktang sipi
iii. Nais gamitin ang sariling boses sa paglalahad ng impormasyon
1. Sinopsis o Buod – pinagsama-sama ang pangunahing ideya ng isa o maraming manunulat gamit ang sariling pangungusap. Mas maikli ito kaysa sa orihinal at naglalaman ng kabuuang kaisipan ng pinagkunang material. Gumagawa ng synopsis kapag:
i. Nais magbigay ng bakgrawnd at pananaw hinggil sa isang paksa
ii. Nais maglarawan ng pangkalahatang kaalaman mula sa maraming sanggunian tungkol sa paksa nais na determina ang pangunahing ideya ng pinagbatayang teksto
1. e. Pagsulat ng Burador
Bigyan ng sapat na panahon ang iyong sarili na magawa ang iyong sulatin. Humanap ng komportableng lugar ng pagsusulatan.
Iwasan ang distraksyon o abala Magpahinga
Ang mga Paraan sa Pagpapalabas ng Ideya:
o Pagtatala – paglilista ito ng mga kaisipan sa pamamagitan ng pagdadaglat, pagguhit, pagsipi. Masusundan dito ang pagkakasunund-sunod at pagkakaugnay-ugnay ng mga detaly tungkol sa paksa kapag magsususlat.
o Palitang-kuro – grupo ang karaniwang gumagawa rito. Malawak nilang titingnan ang paksa sa iba’t ibang anggulo at ang kaligiran ng usapin. Ang mga potensyal na opinion ang bibigyang konsiderasyon at pagkakaisahan ang mga hakbangin para marating ang mapagkakasunduang layunin.
o Malayang Pagsulat –pamamaraan itong kung ano ang basta lumabas na ideya sa isip ay isinusulat. Huwag munang maging mapaghatol sa isinusulat. Huwag magwawasto. Pabayaang malayang dumaloy ang isipan nang walang anumang pagkontrol,sa gayon, maging ang mga di-inaasahang nakabaong ideya ay lumitaw.
o Pamamaraang Tanong-Sagot – Tinatanong ang sarili tungkol sa paksa at tiyak makakaipon ng laksang impormasyon. Pinaplano ang mga katanungan at ang mga ito’y pinagsunud-sunod at pinag-ugnay-ugnay. Napapalalim nito ang pag-unawa sa paksa at nakapagbibigay ng mga kawili-wiling kaisipang maisususlat.
1. f. Pagrerebisa – muling pagsusuri sa mga ideya
i. Ribyu ng Higher-order na tuon: 1. 1. Malinaw na pagpapahayag ng mga ideya
2. 2. Organisasyon ng Sulatin 3. 3. Istraktura ng mga talata
4. 4. Matibay na introduksyon at kongklusyon
5. g. Proofreading o Pagwawastong-Basa – binbasa ulit ito upang Makita ang mga mali sa ispeling, sa gramatikaat paggamit ng salita, pati na rin ang daloy ng
pagpapahayag, impormasyon at katwirang nakapaloob sa komposisyon i. Ribyu ng later-order na tuon:
1. 1. Ispeling 2. 2. Bantas
3. 3. Istraktura ng mga pangungusap 4. 4. Istilo ng Dokumentasyon
ii. Wastong Paggamit ng mga Bantas: 1. 1. Tuldok (.)
1. a. Ginagamit bilang panapos sa mga paturol o pasalaysay, pakiusap at pautos ng mga pangangausap
2. b. Ginagamit din ito sa mga pinaikli o dinaglat sa salita. Hal. Editor –Ed. Pahina – ph.
3. 2. Tandang Pananong (?) – Ginagamit itong panapos sa mga pangungusap na patanong
4. 3. Tandang Padamdam o Eksklamasyon (!) 1. a. Pangungusap na padamdam
2. b. Ekspresyong padamdam 3. 4. Kuwit o Koma (,)
1. a. Pagitan ng petsa ng buwan at taon
2. b. Pagitan ng pangalan ng kalye at pangalan ng lungsod 3. c. Pagitan ng pangalan ng bayan at pangalan ng lalawigan 4. d. Bating panimula ng liham pangkaibigan
5. e. Bating pangwakas ng liham pangkaibigan at liham pangangalakal
6. f. Paghahanay pahalang ng mga salita 7. g. Magkakasunod na parirala
8. h. Pagitan ng tuwirang sabi at ibang bahi ng pangungusap 9. i. Pagitan ng antesidente na iyo at ng pangalan
10.j. Pagkatapos ng ngalang panawag
11.k. Pagitan ng pangalan o panghalip at ng pamuno 12.5. Tutldok o kolon (:)
1. a. bating panimula ng liham pangangalakal 2. b. pagsulat ng oras
3. c. pagtatala ng iisa-isahing bagay 4. d. pagpapakilala ng tuwirang sipi
5. 6. Kudlit o Apostrofi (‘) – ginagamit sa pag-aangkop ng kataga sa sinusundang salita
6. 7. Panaklong o Parentesis ( ) – ginagamit na pangkulong sa mgapinamimiliang salita o parirala 7. 8. Panipi o kotasyon (“ “)
1. a. Diyalogo
2. b. Pamagat ng aklat, kuwento, pelikulat atbp. 3. c. Mga susing salita sa isang pinarafrasong tala 4. d. Direktang pagkopya ng isang salita, parirala o
pangungusap 5. 9. Gitling (-)
1. a. Mga salitang inuulit, ganap o parsyal 2. b. Mga tambalang salita dahil sa
pagkaltas ng isang kataga o salita kaya pinag-iisa na lamang na maaaring manatili ang kahulugan kaya’y magkaroon ng ikatlo 3. c. Mga magkasalungat na salita na
inaalis ang pang-ugnay na at
4. d. Mga salitang-ugat na nagsisimula sa patinig na inuunlapian ng panlaping nagtatapos sa katinig
5. e. Mga pangngalang pantangi na inunlapian
6. f. Panlaping ika-ikasunod ng tambilang o numero
7. g. Fraksyong isinusulat nang pasalita 8. h. Pagsasama sa apelyido ng pagkadalaga
at ng napangasawa
9. i. Paghahati ng salita sa dulo ng linya 10.10. Tuldukuwit (;) – ginagamit sa
dalawang malalayang sugnay na hindi pinangangatnigan o hindi pinagdurugtong ng pang-ugnay
11.11. Elipsis (…) – pagsisipi kung may tinatanggal na salita; (….) – sa huli ng pangungusap o katapusan ng sipi
12.12. Braket ([]) – binago sa isang tuwirang sipi at dito ito ipinaloloob, gayundin, ang kapaliwanagan sa kung ano ang ginawa 13.13. Asteriko (*) – may tinanggal na isa o
mhigit pang talata sa isang sinipi, pagkatapos ng isang listahan at pagpapakitang may karagdagang
impormasyon nakatalababa o nakfutnowt 14.14. Salungguhit (__) – gamit sa mga
pamagat ng aklat, dula, novella, maikling kuwento, awitin, tula, sanaysay; pangalan ng babasahin (dyaryo, magasin, jornal, polyeto
at mga programang panradyo at pantelevisyon); at banyagang salita Tabula ng mga Pananda o Pangmarka sa Pagwawastong-Basa
Pananda/Marka Kahulugan
Lagyan o singitan dito
lagyan ng tuldok Lagyan ng kuwit Lagyan ng tuldok-kuwit Lagyan tutuldok Lagyan ng panipi Lagyan ngkudlit Lagyan ng panaklong Lagyan ng braket Lagyan ng superskrip Lagyan ng subskrip Kaltasin o alisin Pagdugtungin o pagkabitin Kaltasin atpagkabitin Lagyan ng espasyo Panatiliin
Itranspos o pagpalitin ng puwesto Iusog o iurong sa kaliwa
Iusog o iurong sa kanan
Igitna Itaas Ibaba Ipantay o ituwid Ilinya di-perpekto Indensyonan o isaparapo Punan ang patlang
Maling paghahati o pagpapantig Simulan sa bagong parapo Baybayin, isulat ng buo Malaking titik lahata Maliit na malalaking titik Maliit na tittik
Italisa
Iset sa Roman
Iset nang magaan
Italisadong malaking titik
Nawawalang salita, tingnan ang orihinal na kopya
Walang parapo
Itanong sa awtor; intensyonal bang set ito? Pigura o itambilang o numero
Maling font o tipo
Paghiwalayin Lagyan ng asteriko Baliktarin Ligature o pangatning Lagyan ng gitling May karugtong
Isulat sa bagong linya
Bitin
1. h. Pinal na Papel – pagtapos ng masusing pagsusuri ang teknikal na bahagi ng nilalaman, maaari na itong ipasa sa guro o sa iba pang susuri nito
1. VII. Bahagi ng Pagsulat 1. a. Titulo o Pamagat
i. Naglalaman ng titulo o pamagat ng papel, panglan ng sumulat, petsa ng pagsulat o pagpasa,iba pang impormasyon tutukuyin ng guro
1. b. Panimula o Introduksyon
i. Karaniwang isinasaad nito ang paksa, kahalagahan ng paksa, dahilan ngpagsulat ng paksa at pambunga na pagtatalakay sa daloy ng papel.
ii. Ito ang pinakamukha ng sulatin. Dito hinahatulan, kung magtatagumpay o mabibigo, ang isang katha. Kailangan sa sulyap palamang ng babasa, ito’y kaakit-akit na – nakakapukaw, nakakaganyak, nakakahatak na ng kuryusidad – para tuluyang titigan, tunghayan hanggang sa ang malay, kung maari pa nga’y pati buhay, ay matangay nang buong kasabikan.
iii. Mabibisang Panimula:
1. 1. Pasaklaw na Pahayag – sa panimulang ito, ang resulta o kinalabasan muna ang sinasabi bago isa-isahin at pagsunud-sunurin mula sa di-gaanong mahalaga hanggang sa pinakamahalaga na detalye. Halimbawa: Balita
2. 2. Pagbubuod – naghahayag muna ng pinakadiwa bago tuntunin ang sadyang tinatalakay
3. 3. Pagtatanong –panimulang kalabisan nang ipaliwanag pa
4. 4. Tuwirang Sinabi – panimulang karaniwang nakikitang nakapanipi sapagkat mula ito sa tapat na pagsipi sa tiyak na pahayag ng isang taong bantog, dalubhasa, awtoridad at maari rin naming karaniwang tao lamang ngunit ang sinabi’y naghahayag ng
mahahalagang bagay na magagamit na lundayan sa pinapaksa.
5. 5. Panlahat na Pahayag – isang uri ito ng panimula na nagtataglay ng kahalagahang unibersal na maaaring hanguin sa mga salawikain, sa mga kawikaan, at maging sa mga pamilyar at pang-araw-araw na makatotohanang kaalaman ng lahat na nagtataglay ng diwa o aral.
6. 6. Paglalarawan – ang panimulang ito’y ginagamit kapag nagtatampok ng tao. Sapagkat nagbibigay, deskripsyon,mga malarawan at maaksyong salita ang ginagamit. 7. 7. Pagkakaligiran – ito naman ang ginagamit na panimuilakung ang
binibigyang-larawan ay pook.
8. 8. Pagsusumbi – bihira ang panimulang ito. Maikli lamang, na karaniwan nang binubuo ng iisang salita. Masurpresa itong parang suntok kung tumimo sa kuryusidad ng bumabasa.
9. 9. Pagsasalungat – Sapanimulang ito, ang binibigyang diin ay ang pagkakaiba. Ang tuntuning sinusunod ditto ay mas malaki ang pagkakaiba, mas matindi ang bias.
10.10. Pagsasalaysay – ang panimulang ito’y anyong malumanay na pagkukuwento. 11.11. Makatawag-pansing Pangungusap – Ito’y isang mapanggittlang panimula dahil
di-karaniwang sinasabi o naririnig sa araw-araw ang pamamariralang, ginagamit ditto. 12.12. Analohiya – Ito ay nagtutulad o nagwawangis.
13.13. Anekdota – isang panimulang nagkukuwento ng maikling istorya para pasiglahin ang babasa o di kaya’y gamiting tularang lundayan ang kaugnayan sa paksang
tatalakayin.
14.14. Pagsasalitaan – Ang panimulang ito ay dinaraan sa usapan o diyalogo. 15.c. Katawan
i. Matatagpuan na dito ang pangunahing pagtalakay sa paksa- ang pangangatwiran, pagpapaliwanag, pagsasalaysay, paglalarawan at paglalahad. ii. Pangkalahatang Pamamaraan sa Pagsasaayos ng Katawan ng Sulatin
1. 1. Pakronolohikal – tamang pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari mula pinakamatagal hanggang sa kasalukuyan
2. 2. Paanggulo – batay sa personal na masasabi o reaksyon ng bawat tao tungkol sa mga bagay-bagay o isyu tungo sa isang obhektibong paglalagom.
3. 3. Paespesyal o Pagaagwat – paglalahad mula sa pinakamalapit o ang alam na alam na paksa hanggang sa pinakamalayo o ang hindi na masyadong alam na paksa
4. 4. Paghahambing – isinasaayos nang paseksyon. Unang seksyon ay ang pagkakaiba. Ang pangalawang seksyon ay ang pagkakatulad. Maari rin silang magkapalit.
5. 5. Palamang o Pasahol – sinisumulan sa mga bagay munang lalong mahalaga ang binabanggit bago ang di-gaanong mahalago o vice-versa.
6. 6. Patiyak o Pasaklaw –isinasaaosa naman ito sa paraang sinasabi muna ang mga particular o definidong detalye bago ang pangkalahatang mga pahayag o vise-versa. 7. 7. Papayal o Pasalimuot – sinisimulan ito sa mga bagay na komplikadokasunod ang
mga bagay na simple o vice-versa. 8. d. Konklusyon o Wakas
i. Nakasaad naman sa bahaging ito ang mahahalagang puntos ng papel. Inilalahad din ang napatunayan o napagalaman batay sa paglalahad at pagsusuri ng mga impormasyong ginamit sa papel o sa pananaliksik.
ii. Dito makikita ang kabuuan ng sulatin. iii. Mabisang Pangwakas:
1. 1. Tuwirang Sinabi 2. 2. Panlahat na Pahayag 3. 3. Pagbubuod 4. 4. Pagpapahiwatig ng Aksyon 5. 5. Mahalagang Insidente 6. 6. Pagtatanong 7. 7. Pagsisipi
1. VIII. Mga Pamantayang Dapat Sundin sa Pagsusulat
1. a. Kailangan ang kaisahan, kaugnayan, kawilihan at wastong pagbigay-diin sa pahayag.
2. b. Kailangang malinaw, makatwiran at maayos ang pagkakasunod-sunod ng mga kaisipan.
3. c. Kailangan maingat ang susulat sapagkat ang anuman kamalian ay nakikita ng bumabasa.
4. d. Kailangang may sapat na kaalaman sa wika, gramatika at retorika.
5. e. Dapat na may lubos na kabatiran sa mga mekanismo sa pagsusulat gaya ng: pagbabaybay, pagbabantas, paggamit ng malaking titik, paggamit ng italika, pagsulat ng tambilang at papapaikli ng mga salita at talata.
i. Talataan – lipon ng mga pangungusap na paunlad na binubuo at nagpapahayag ng isang buong diwa o kaisipan. Ang isang talat o magkakasunod na talata ng isang akda ay may kaisahan, kaugnayan at kaanyuan.
1. 1. Kaisahan: Upang matawag na talata ang pangkat ng mgga pangungusap,
kailangang ito’y umikot sa iisang pangkalahatang ideya. Kailangang may pangungusap na pampaksana siyang nagsisilbing giya o patnubay sa pagbuo ng susuportang mga pangungusap.
2. 2. Kaugnayan:Kailangang magkakaugnay ang mga pangungusap upang magpatuloy ang daloyng diwa buhat sa simula hanggang sa dulo ng pahayag. Kailangan nakaayos sa
pagkakahanay ang mga pangyayari o ang diwang ipinahayag upang maging maliwanag ang pagkakaugnay.
1. a. Pamantayan sa Kaugnayan
i. Paggamit ng tradisyonal na mga salitao mga pangatnig gaya ng: at, kapag, disin sana, dahil sa, sapagkat, ngunit, bagaman, samantala, ngunit, bagaman, samantala, anupa’t,kung gayon, samakatuwid, gayon pa man, sa kabila noon at marami pang iba.
1. b. Paggamit ng Panghalip
i. Kung pangngalan ang ginamit sa unang pangungusap o sugnay, panghalip ang maaringg gamiting kahilili ng pangalang nabangit. Sa mga sumusunod na pangungusap. Ginagawa ito upang hindi ulit-ulitin ang atensyon ng bumabasa ay magbalik sa tinutukoy na panghalip.
1. c. Pag-uulit ng Salitaupang Magbigay-diin at Mag-ugnay-diwa
2. d. Paralelismo o Paggamit ng Magkakatulad na Balangkas Panggramatika 3. 3. Kaanyuan o Kabuuan: Ang mabuting talata ay naglalaman ng kumpletong
kaisipan. May pagbigay-katuturan, paliwanag, pangangatwiran, at patotoo. Gumagamit ng ilustrasyon, halimbawa, pagwawangis, pagtuttulad at pag-iiba, pagsususuri, mungkahi, tagubilin, talinghaga, mahahalagang sipi at iba pang pamamaraan upang maging buo o ganap. Ang isang akda ay may panimulang talata, makakapanunod na talata (Transitory) at may pangwakas na talata.
4. IX. Mga Anyo ng Pagsulat
1. a. Anyong Pangangatwiran o Argumentasyon
i. Layuning bigyang-paliwanag ang paksa, kasysa sa bigyan-panlunas, para Makita at mapakilalang mabuti ang particular na bagay na tinatalakay sa pamamagitan ng mgapruweba’t patunay, sa gayon, malinawan at maintindihan nang walang pagpapasubali ang pinagmamatuwirang posisyon o pahayag.
ii. Isang pahayag na mapagtatalunan 1. b. Anyong Klasipikasyon o Pag-uuri-uri
Pinararaan ang mga ito sa iba-ibang sistema ng pag-uuri, at walang ibang pinakabasehang magagawa kundi ang paghahanap na kategorya na napagsama-sama ang mga bagay na maaaring magkakahiwalay at mapagbubuklud-buklod ang mgamagkakaiba.
Isang pagtataya sa nilalaman ng akda angpagsusuri. Dalawang importanteng gampanin ang kailangan isakatupara: una, pagmamasid at pangalawa, pasulat ng mganaobserbahan. Ang pagsulat sa anyong pagsusuri ay hindi lamang isang pag-uulat ng mga naobsrebahan kundi isang kasanayan sa pagmamasid.
1. d. Anyong Pasalaysay
Pagpapahayag na naglalayong maghayag nang sunod-sunod ng isang pangyayari, mga tauhan at may tagpuan. Halimbawa: maikling kuwento, talambuhay, dyornal, kasaysayan, kathangisip.
1. e. Anyong Paglalarawan
Pagpapahayag na naglalayong magsaad ng larawan ng kabuuan ng isang bagay, pangyayari o magbigay ng isang biswal na konsepto nga mga bagay-bagay, pook, tao o pangyayari.
1. f. Anyong Panghihikayat
Pagpapahayag na naglalayong mahikayat ang mambabasa na makiayon o tanggapin ang pananaw ng manunulat. Halimbawa: adbertisment at sanaysay.
1. g. Anyong Eksposisyon
Pagpapahayag na may tungkuling ipaliwanag ang pangyayari, opinion, kabatiran at mga kaisipan.
1. h. Anyong Ekspresyon
Pagpapahayag ng saloobin para mapagaan ang loob bilang isang positibong pagbuhos ng emosyon.
1. i. Anyong Refleksyon
Nilalaman ang sarili ng distansya at inilalagay sa perpektibong malinaw na masukat ang sariling pagkatao. Tinutuklas ditto ang kahalagahan ng mga karanasang nagdaan at ang mga
pangyayaring nagaganap sa kasalukuyan sa buhay. 1. j. Anyong Direksyon o Panuto
Naipapakita ng manunulat ang kanyang pag-intindi sa mga mambabasa, gayundin, naipasusunod niya ang tamang pagsasaayos ng mga bagay-bagay sa proseso ayon sa mga tuntuning dapat gabayin.
1. X. Mga Uri ng Pagsulat
1. a. Akademik – formal ang istraktura. Maayos na inihahanay ang mga
pangungusap upang maging malinaw ang pagkakabuo ng mga ideya. Kadalasang seyoso, nakabatay sa sinaliksik na kaalaman. Ang pagbuo ng ganitong uri ng
kritikal na pagsulat ay nakadepende sa kritikal na pagbasa ng isang indibidwal. Ang mga pamanahaunang-papel, tesis, disertasyon, suring-basa,panunuring pampanitikan, malikhaing pagsulat oanumang sulating may [aksang pag-akademik ay nabibilang sa uring ito.
2. b. Jornalistik – Ang mga salitang hango sa mga pahayagan gaya ng balita, editorial, lathalain at mga balitang isports ay halimbawa ng jornalistik na pagsulat.
3. c. Teknikal – panglibrong pang-akademiko
4. d. Referensyal – Ang pagtatala ng mga sangguiniang gagamitin ay
nakatutulong nang malaki sa pagpapadali ng gagawing pagsulat. Maaring ang mga ito’y mulasa mga aklat, pahayagan,magazine, on-layn sorses, diksyunaryo, jornal, tesis at disertasyon.
1. XI. Uri ng Sulatin
2. Malikhain- angtawag sagenreng may kaugnay sa malikhaing pagsusulat. Ito ay may dalwang uri\:
1) Tuluyan o komposisyong nagsasalaysay ng watong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari na lagi nang may tauhan, tagpuan atpaksa. May iba’t ibang uri ito:
1. Maikling kwento-isang akdang nagsasalaysay ng mga pangyayari na kadalasan nang may suliraning nilulutas ng pangunahing tauhan, may tagpuan, kasukdulan at wastong
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Nababasa sa sangdaling panahan lamang. i. Kwento ng Katutubong Buhay – ang binibigyang pagpapahalaga ay ang tungkolsa uri ng pamumuhay, kapaligiran, hanapbuhay at pananamit ii. Kwento ng Madulang Pangyayari – ang mga kapana-panabik na pangyayari na nakapagbabago sa katauhan ng tauhan ang binibigyang linaw sa nasabing kuwento
iii. Kuwento ng Pakikipagsapalaran – ang matinding interes at kawilihan ay nasa balangkas at walasa mga tauhang nagbibigay kulay sa kuwento. iv. Kuwentong Kababalaghan – ang mga di-kapani-paniwalang pangyayari at ang katatakutan ang nilalaman ng kwento.
v. Kuwento ng Tauhan – ang interes nito ay nakasalalay sa pangunahing tauhan
vi. Kuwento ng Sikolohiya – mangilan-ngilan lamang ang sumusulat ng kuwentong ito sa kadahilanang may kahirapan ilarawan ang pag-iisip ng isang tao. Ang higit na kakailanganin ay maipadam sa mga bumabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari.
vii. Kuwento ng Katatawanan – ang magpatawa at bigyang aliw ang mga bumabasa ang tanging layunin ng nasabing kuwento.
1. |Nobela- isang akdang naiiba, higit na marami ang mga tauhan, may masalimuot na mga pangyayari at may kahabaan ang sakop na panahon. Kadalasang nahahati sa mga
kabanata.
i. Nobela ng Pangyayari – ang mahalagang kinakatawan ay ang pagkakasulat o pagkakagawa ng nasa pangyayari ng nobela
ii. Nobela ng Tauhan – ang kahalagahan ay ang pangunahing tauhan at hangarin ng mga tauhan
iii. Nobela ng Romansa- ang binibigyang halaga rito ay ang pag-iibigan
iv. Nobela ng Pagbabago – ang mga ibig manyaring pagbabago sa lipunan o pamahalaan na kanyang kinabibilangan ang hangad ng may-akda. v. Nobela ng Kasaysayan – ang binibigyang halaga ng may-akda ay ang kasaysayan n gating pinagmulan at ang paglalarawan ng mga bayaning may malaking ambag sa pagtatanggol sa bayan.
1. Talambuhay- isang akdang nagsasalaysay tungkol sabuhay na pinagdaanan ng isang kilalang tao.
2. Dula- isang uri ng akda na nagsisimula sa tula o sa tuluyang pagnugnusap na
naglalarawan ng buhay o ugali sa pamamagitan ng mga usapan at kilos ng mga tauhang tumutupad upang itanghal sa dulaan.
3. Anekdota- isang uri ng akdang tuluyan na karaniwang kakatwa, maikli, subalit nag-iiwan ng aral.
4. Talaarawan- isang kalipunan ng mga salaysay opangyayaring naranasan ng mayakda. 5. Sanaysay- ito ay isang akdang tumatalakay sa isang mahalaga aat napapanahong usapin
sa lipunan.Malawak ang saklaw nito dahil anumang bagay tungkol sa pagbabagong ekonomika, pulitika, sosyal, kultural at maging personal ay maaaring talakayin.
6. Talumpati- isang akdang pasalita na naglalayong talakayin ang isang napapanahong isyu sa lipunan.
7. Pabula-ang mga karakter ay mga hayop, naglalayong gisingin ang isipanng mga bata sa mgapangyayaring makahuhubog ng kanilang ugali.
8. Parabola-mga hango sa bibliya na tulad ng anekdota ay nagbibigay aral sa mga mambabasa.
2) Patula – isang akdang pampanitikan na nagpapahayag ng tiyak na diwa’t damdamin na kaugat sapagkatanaw at pagkaunawa ng makata sa mga karanasan niya sa buhay. Maaaring may sukat o tugma o di kaya’t Malaya.
i. Epiko – nagsasalaysay ng mga kabyanihang halos hindi mapaniwalaan pagkat nauukol sa nga kababalaghan.
ii. Awit at korido – may mga paksang hango sa pangyayaring tungkol sa pagkamaginoo at pakikipagsapalaran at ang mga tauhan ay mga hari’t reyna, prinsipe at prinsesa. Ang awit ay may sukat na 12 pantig at inaawit nangmabagal sa saliw ng gitara o bandurya samantala, ang korido ay may sukaat na walong pantig at binibigkassa kumpas ng martsa.
iii. Balad – Himig na awit dahil ito ay inaawit habang may nagsasayaw. Ito ay nilikha noong unang panahon. Sa kasalukuyan ito ay na sa mga tulang kasaysayan na may anim hanggang walong pantig.
1. Tulang Pandamdamin – Nagpapahayag ng damdaming maaaring sarili ng sumulat o ng ibang tao, o kaya’y likha ng maharaya o mapangaraping guniguni ng makata na batay sa karanasan. Karaniwang maikli, likas at medaling maunawaan.
i. Awiting Bayan – karaniwang paksa ay pag-ibig, kawalang pag-asao pamimighati, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan.
ii. Soneto – May labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan, may malinaw na batiran ng likas na pagkatao, at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa mambabasa.
iii. Elehiya – Nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol sa kamatayan o kaya’y tula ng pananangis lalo na sa paggunita ng isang yumao.
iv. Dalit – Awit ng pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at nagtattaglay ng kaunting pilosopiya sa buhay.
v. Pastoral – naglalayong maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
vi. Oda – nagpapahayag ng papuri, panaghoy o iba pang masiglang damdamin, walang tiyak na binibilang na pantig o tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong.
1. Tulang Pandulaan – Ang tulang ito’y karaniwang itinatanghal sa isang dulaan o entablado. Ang usapan ng mga gumaganap ay patula.
i. Komedya – Ang sangkap ay piling-pili at ang pangunahing tauhan ay may layong pukawin ang kawilihan ng manonood. Nagwawakas nang Masaya, ang tunggalian ay karaniwang nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan na siyang nakapagpasiya ng damdamin ng manonood.
ii. Melodrama –Karaniwang para sa musical, kasama na ng opera, ang sangkap ay malungkot, ngunit aksiya-siya ang katapusa para sa pangunahing tauhan ng dula.
iii. Trahedya – Tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi opagkwasak ng pangunahing tauhan ng dula.
iv. Parsa – naglalayong magpasiya sa pamamagitan ng mga kawing-kawing na pangyayaring nakatatawa.
v. Saynete – paksa ay mga karaniwang pag-uugali ng tao o pook.
1. Tulang Patnigan – karaniwan ng may pantig ang bawat taludturan at tumatakay sa isang paksang pinagtatalunan.
i. Karagatan – batay sa alamat ng sensing ng isang prinsesa na naihulog niya sa dagat sa hangaring makapang-asawa ang kasintahang mahirap. Ang makakuhkuha ng singsing ay pakakasalan siya.
ii. Duplo – humahalili sa karagatan, paligsahan ng husay sa pagbigkas at pangangatwiran nang patula. Ang pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa mga sawikain at sa mgakasabihan. Karaniwang nilalaro upang aliwin ang namatayan.
iii. Debate o Balagtasan – isang pagtatagisan ng katuwiran sa anyong pasalita ukol sa isang paksa o usapin pinag-uusapan. Kaiba naman ang balagtasan sa debate bagamat isa ring pagtatalo ngunit ang mga pangangatwiran ditto ay kailangang may sukat at tugma.
1. Teknikal – Ito ay genre na may layuning magbigay ng impormasyon sa anyong transaksyunal, prosidyural, pag-uulat, ekspositori at panghihikayat.
1. Transaksyonal – ito ay teknikal na genre na ginagamit sa anumang transaksyon o komunikasyong nangangailangan ng pagtugon o tuwirang sagot. Halimbawa: E-Mail, Liham,Pagbati, imbitasyon, text message at pakikipanayam
i. Liham – ito ay pagbibigay ng mensahe o impormasyon sa pamamagitan ng pagsulat
1. Bahagi ng Liham 1. Pamuhatan
2. Patunguhan ng Sulat
3. Bating Panimula o Pambungad 4. Ang Katawan ng Liham 5. Bating Pangwakas 6. Istilo ng Pagsulat
2. Istilong semi-blak
3. Istilong nakabitin o baligtad 4. Uri ng Liham 1. Liham-pangkaibigan i. Liham Pangangamusta ii. Liham Pasasalamat iii. Liham Paanyaya iv. Liham Pagbati v. Liham Paghingi ng Payo vi. Liham Pakikiramay vii. Liham Paumanhin 1. Liham Pangangalakal i. Liham Pagpapakilala ii. Liham Aplikasyon iii. Liham Pamimili iv. Liham Subskripsyon v. Liham Pagrereklamo
1. Prosidyural- teknikal na genre na naglalahad ng proseso sa pagsasagawa ng isang bagay o kilos o Gawain. Halimbawa: recipe, pagsunod sa direksyon at panuto.
2. Ulat – teknikal na genre na naglalayong magbigay ng impormasyon batay sa
isinasagawang pananaliksik o pag-aaral, pagmamasid, pagbabasa, pakikinigg sa paraang pasalit o pasulat. Halimbawa: ulat ng media, deskriptiv, imbestigasyoon, rebyu at grap o tsart.
i. Pagsusulat ng Ulat
1. Kombensyunal na Pamamatnubay – ito ay karaniwang sumasagot sa mga tanong na: sino, ano, bakit, kalian, saan at paano.
2. Di-kombenyunal na Pamamatnubay – isang uri ng patnubay kung saan ang mga reporter ay taal na di sumusunod o lumilihis sa pamatnubay.
3. Ang mahalagang mga impormasyon, kapag nakuha ito, ay isulat kaagad. 4. Ang katumpukan o pagkatotoo sa paraang pagpapahayag ay higit na kailangan. 5. Iwasan ang pagbibigay ng sariling opinion, ideya o lohika, maligoy na pananalita, sa
kadahilanang ang pagdududa ay mananatili sa kanilang isipan.
6. Ekspositori – genre naglalayong magbunyag o maglabas ng kinalabasan ng isang pag-aaral, maglahad ng nasasaisip, magbabahagi ng natutunan at magbigay ng kasagutan sa katanungan. Halimbawa: press release, lektyur, talakayan sa klase, sarbey at artikulo. 7. Panghihikayat – genre na naglalayong hikayatin ang taong sumuporta o maniwala sa
isang bagay o pagkilos. Nilalayon nitong pumanig ang tao sa mga argument at balakin ng isang tao o grupo. Halimbawa: advertisement, proposal, editorial at argument.
8. Sulatin na Nangangailangan ng Pagsusuri sa Pormat, Nilalaman, Pananalita at Layunin Memorandum: karaniwang tinatawag na memo o paabot-ulat, pasulato limbag na nakikita araw-araw sa opisina na karaniwang may tiyak na mensahe o nagtatanong.
Agenda ng Pulong: pag-uusapan o tatalakayin ang isang sulatin na ginagawa ng mga kapisanan o organisasyon sa buwanang pulong batay sa napagkasunduan ng mga pinuno.
Katitikan o Minits ng Pulong: ito ay pabuod na pinaguusapan sa nakaraang mga pulong batay sa agenda. Malaki ang papel na ginagampanan ng kalihim sapagkat siya ang kumukuha ng mga tinatalakay habang nagpupulong. Ito ay may lagda ng pangulo. Ito ay babasahin muli bago magsimula ang susunod na pulong. Pinagtitibay ito ng mga nasa pulong. Kung may pagwawasto, ipahahayag ang pagtatama bago pagtibayin.
Paanyaya sa isang kapulungan o seminr: mahalaga ang mga kumprehensya sapagkat dito nabibigyan ng kaukulang aksyon o solusyon ang hangarin ng isang proyekto.
Tamang Ulat ng isang Kompanya (Statement of Condition): ito ay isang sulatin na
karaniwang ginagawa ng mga kompanya, katulad ng bangko, kooperatiba, Insurrance Company. Dito isinasaad ang assets, pananagutan o liabilities, gastusin o equity. Huling araw ng Disyembre ginagawa ang ulat.
Proposal (Pagbabalak ng Gawain): ang sulating ito ay makatutulong sa pagsasakatuparan ng balak na proyekto na nais magawa.
1. XII. Paraan ng Pag-uulat
May 2 na magiging Anchor sa Studio. Ang paraan ng pag-uulat ay parang pagbibigay ng balita na limang pares ang magiging field anchor. Sila ay nasa iba’t ibang dako ng klase. Ang mga upuan ay isasantabi sa gilid at sila’y kasama sa kanilang kani-kanilang mga grupo. May ibibibay na kopya ng report sa mga mag-aaral upang makasunod sa talakayan.
1. XIII. Pangkalahatan Gawain
Writing Bee kung saan magbibigay ng sampung kanta ang grupong nagbalita at isusulat ng bawat representative ng bawat grupo ang tamang sagot. Ang magiging pabuya ay ibibigay ng mga nagbalita.
PAGSULAT
na p PAGSULAT
Ay walang katapusan at paulit-ulit na proseso sa layuning makalikha ng maayos na
sulatin.
Nangangailangan ng tiyaga
Ayon kay White at Strunk ito ay matrabaho at mabagal na proseso dahil sa ugnayan at
koneksyon ng pag-iisip.
ELEMENTO SA PAGSULAT
A. PAKSA
- saan maaaring ihango?
Ang Pagsulat ay isang prosesong panlipunan na maaaring bunga ng ss:
1. bilang reaksyon ng isang tao sa kanyang nabasa, naranasan o namasdan upang maipaabot ang
kanyang pananaw at panuntunan sa buhay.
2. bilang reaksyong pangkomunikatibo ng sumulat sa kanyang nabasa o nasaksihan at naranasan na nagpapahayag ng kanyang kaalaman at pagpapahalaga.
3. sa layuning makapagbigay lugod o kasiyahan lalo’t ito ay malikhaing sulatin na nagpapasigla ng imahinasyon at tumutugon sa damdamin.
B. MGA LAYUNIN
Ito ay maaaring:
1. Pansariling Pagpapahayag 2. Pagbibigay ng Impormasyon 3. Malikhaing Pagsulat
C. AUDIENCE/MAMBABASA D. WIKA
MGA BAHAGI NG TEKSTO
1. PANIMULA – ipinakilala ang paksa
-ginagamit na panawag pansin/pang-akit sa damdamin ng mambabasa. - Ito ay introduksyon
- nagsisimula sa pangkalahatang pangungusap tungkol sa paksa
-nangangailangan ng 3-5 na sunod- sunod na pangungusap na magpapalawak at tutukoy sa saklaw ng paksa.
- isang tesis na pahayag ang huling pangungusap. - may authorial stance
Tesis na Pahayag – ay isang pangungusap ng iyong pahayag sa iyong pangunahing ideya.
Authorial Stance – perspektibo ng may akda sa kanyang sinusulat.
2. KATAWAN – isinasaad dito ang nilalaman ng teksto. Ang bawat talata ay isa ng kabuuan, may simula, katawan, gitna at wakas.
2 Kakayahang Hinihingi a. Mag-uuri-uri b. Magsuri
3. WAKAS/KONKLUSYON –naglalahad ng buod.
-nakapaghahain ng katibayan at pangangatwiran
3 PANGUNAHING BAHAGDAN SA PROSESO NG PAGSULAT
1. BAGO MAGSULAT – paghahanda 2. HABANG NAGSUSULAT
a. Pagsulat ng Burador
- pagsulat nang tuluy-tuloy - di muna isaaalang-alang ang
gramatika/estruktura/pormat b. Muling Pagsulat - Rebisyon - Pagwawasto/Pag-edit 3. PAGKATAPOS MAGSULAT - basahin sa klase - talakayin - isali sa timpalak - ilathala
ANG PROSESO NG PAGSULAT 1. Brainstorming 2. Pagsulat ng Burador 3. Revisyon/ Pagrebisa 4. Pag-edit/Editing 5. Paglalathala
