1. tatlong dahilan ng katamaran ayon kay rizal.
Nakasaad ito sa sanaysay ni Jose Rizal na La Indolencia de los Filipinos na hango sa Sucesos de las Islas Filipinas ni Antonio Morga
● Dahil sa natural na kapaligiran kung saan mainit ang klima ● pangkaisipang kadahilan. Kulang na pagbibigay-sigla sa paggawa. At ayon sa mga prayle, higit na pinagpala ang mga mahihirap.
● pangkabuhayang kapaligiran bunga ng digmaan, pag-aalsa at pagdarambong. Kung saan, sapilitang
pinapagsundalo ang mga Pilipino, naiiwang tiwangwang ang bukid at labis na nakalulunos ang bunga ng mga
pangyayari
● ang pamahalaan mismo. Kulang ang paglilingkod sa taong bayan. Tiwali ang mga Pilipino. Walang tulong na
ibinibigay sa pagpapaunlad ng kabuhayan. Talamak ang tinatawag ng "padrino" sa paglakad ng papeles o mga
pangangailangan.
● ang kapaligirang panlipunan. Ang mga Kastila ay maluho sa pamumuhay, maraming katulong ngunit mababa ang pasahod, mababang pagtingin sa manwal na gawain at malahari ang pagkilos. Samantalang ang mga Plipino naman ay nalululong sa sugal, maraming pistahan at pag-aambag ng malaki sa simbahan dahil sa maling paniniwala sa
relihiyon at pagigng panatiko
● pang-edukasyong pangkapaligiran. Hindi angkop sa pag-aaral ang kapaligiran. Nagkakaroon din ng hindi
makataong pagtrato ng nagtuturo at karamihan sa mga paaralan ay nasa kumbento. Ang mga prayle ay walang
pagsasanay bilang guro lalo na ang mga nagtuturo. Sadyang nais ng mga prayleng maging mangmang ang mga
Pilipino. Kulang ang pagtuturo ng mga magulang sa mga anak. Pagsasaulo ng mga pinag-aralan.
● kamalayang pambansa. Mababa ang moral ng taong-bayan. Mali ang pagpapahalaga. Kulang ng pagtangkilik sa
sariling gawa. Kulang ng katangiang-pamumuno sa takot sa mananakop. Walang pagkakaisa. At walang
kamalayang pambansa.
2. proyekto ni rizal sa hilagang borneo, pagsulong o pagurong ng bisyon para sa mga filipino?
Borneo Colonization Project In the face of the bleak outlook of the Calamba folk under Gov. Valeriano Weyler’s terroristic regime, Rizal conceived the establishment of a Filipino colony in Borneo. He planned to move the landless/dispossessed families of Calamba, his own family included, to that rich British-owned island and carve out of it virgin wilderness a “New Calamba” where they would be free of Spanish and Church tyranny. Such a scheme could be extended far beyond Calamba; North Borneo could become a haven of refuge to Filipinos from any part of the country. From the way William Pryer (manager of Britich North Borneo Dev’t Corp.) described the under population problem and the fertility of the North Borneo soil, it seemed that Filipinos would be well able to form a substantial colony there. In April, 1892, he went to Borneo to negotiate with the British authorities for the establishment of a Filipino colony and looked over the land which was offered by the British North Borneo Co. His mission was successful. The British authorities were willing to give the Filipino colonists 100,000 acres of land, a beautiful harbor, and a good government for 999 years, free of all charges. Rizal’s friends in Europe- Juan and Antonio Luna, Lopez Jaena, Blumentritt, etc. – enthusiastically endorsed his Borneo colonization project. Jaena even expressed his desire to join the colony on his letter to Rizal: “I have great desire of joining you. Reserve for me there a piece of land where I can plant sugarcane. I shall go there… to dedicate myself to the cultivation of sugarcane and the making of sugar.
Send me further details.” One of Rizal’s brother-in-law, Hidalgo objected the colonization project. “This idea about Borneo,” he told Rizal, “is no good. Why should we leave the Philippines, this beautiful country of ours? And besides what will people say? Why have we made all these sacrifices? Why should we go to foreign land without first exhausting all means for the welfare of the country which nurtured us from our cradles? Tell me that!” New trends of event in the Philippines gave Rizal a new hope for realizing his Borneo project. The infamous Weyler was relieved of his gubernatorial office. A new governor-general, Eulogio Despujol, announced to the Filipino people a fine program of government. Rizal sent him a letter of felicitation and offering his cooperation and requested to permit the landless Filipinos to establish themselves in
Borneo. Despujol did not approve the Filipino immigration to Borneo, alleging that the Philippines lacked labores and it was not very patriotic to go off and cultivate a foreign soil.
3. Ipakilala si maximo viola o/at valentin ventura. kaugnayan nila kay rizal
❖ Maximo Viola
● Ipinanganak noong October 15,1857 sa Bario Sta. Rita San Miguel, Bulacan. Nakapagtapos sa Colegio
de San Juan Letran at nagaral ng pre-medical studies sa UST noong 1882. Nagtungo sa Espanya at
nagaral ng medisina sa University of Barcelona at nagtapos noong 1886. Dito sila nagkakilala ni rizal.
Nagbalik sa Pilipinas noong 1887 at namuhay ng mapayapa hanggang September 3, 1933
● Nagpahiram ng P300 kay rizal para mapublish ang 2000 copy ng noli me tangere noong march 1887.
Siya ang unang nakabasa ng noli. Naglakbay kasama si rizal sa germany, austria, hungary at switzerland
kung saan niya nakilala si blumentritt. ❖ Valentin Ventura
➢ Ipinanganak sa Bacolor, Pampanga. Inencourage ng kanyang kapatid, si Don Balbino, na magtungo siya
ng espanya upang makasama ang ibang propagandista sa paggawa ng reporma para sa pilipinas.
➢ Nagkakilala sila ni rizal noong naghahanap si rizal ng matutuluyan. Siya’y namanga sa nobela ni rizal na noli at el fili.
source: http://en.wikipilipinas.org/index.php/Maximo_S._Viola http://en.wikipilipinas.org/index.php/Valentin_Ventura 4. Ipaliwanag ang limang layunin ng La Liga Filipina Linggo, Hulyo 3, 1892, si Rizal ay dumalo sa isang malaking pagtitipon sa isang tagong bahay sa Tondo at doon ay pormal niyang inilunsad ang La Liga Filipina.
Layunin ng organisasyon:
1.Mapagbuklod ang buong archipelago tungo sa isang matatag,malakas at nagkakasundong komunidad.
Ang La Liga Filipina ay natatangi dahil sa layunin nitong isali ang mamamayan sa kilusang reporma at para maging
matagumpay ay kailangan ng pagkakaisa at pagkabansa. Para kay Rizal ang pagkabansa ay nagsisimula sa grassroots
(grassroots movement). Nagsisimula ang pagkabansa sa bawat mabuting gawa sa kapwa, pagtutulungan at pagkakaisa ng bawat isang Pilipino.Inugat ni Quibuyen ang konsepto ng bansa ni Rizal sa mga isinulat ng Alemang pilosopo na si Johann
Gottfried von Herder: Ang pagiging bahagi ng bansa ay hindi batay sa dugo kundi sa isang damdaming kultural at moral ng
mga nakapaloob dito
2.Ingatan at bigyang proteksiyon ang lahat ng miyembro sa bawat pangangailangan at hangarin
Ito ay tanda ng isang pagkabansa (related to sa 1). Ang iba pang layunin ng La Liga ay kaugnay ng mga nais ng kilusang Propaganda na nagnanais na magkaroon ng pantay na karapatan ang mga Pilipino at mga Espanyol. Ang seguridad at hustiya ay nararapat din sa mga Pilipino.
3.Ipagtanggol ang lahat laban sa karahasan at kawalan ng hustisya.
Kakabit din ng nais ng Propaganda na maging probinsya ng Espanya ang Pilipinas ay ang layunin na maging maunlad ito. Kaya nais ng Liga na...
4. Mapatatag ang bayan sa larangan ng instruksiyon o edukasyon, agrikultura at komersiyo.
Ang edukasyon ay magbibigay kaalaman sa mga mamamayan kung paano papatakbuhin at papaunlarin ang
kanilang bansa. Ang agrikultura at komersiyo ay bubuhay dito at magpapaunlad ng ekonomiya.
5.Pag-aralan at ipatupad ang mga reporma.
Ang lahat ng pagbabago na nais ng organisasyon ay ipapabatid sa Espanya sa tahimik at pormal na pagsulong ng
reporma. Taliwas sa isang rebolusyon na nagnanais na ang reporma (fine tuning or redressing) ay kadalasang naglalayon ng pagpapabuti, pag-aayos, pagpapagaling ng mga pamamaraang baluktot na maaaring walang pagbabago sa fundamental na sistema (kunwari hindi nais ng Propaganda ang separasyon sa Espanya).
Source: http://xiaochua.net/2013/07/28/xiao-time-24-july-2013-ang-pagkakatatag-ng-la-liga-filipina/
5. Anong kaisipan ni Rizal ang ibinabandila ni Padre Florentino? Mga punto:
1. Mali ang pamamaraang ginawa ni Simuon na pagpapahirap sa mga Pilipino upang maudyok itong kumalas sa Espanya. Ang pagsalba sa bansa ay hindi dapat mag-ugat sa kasamaan, krimen, pandaraya, salapo at iba pa. Walang magbubungang mabuti sa masamang pamamaraan. (“Ang kadakilaan ng pagliligtas sa isang bayan ay hindi maipagkakaloob sa isang nakatulong na sa kanyang pagguho”; “Ang poot ay walang nililikha kundi mga panakot; ang lrimen ay mga salarin ang
nalilikha””
2. Dakila dapat ang layunin ng kilusang pagbabago at “Pag-ibig lamang ang nakakagawa ng bagay na dakila”
3. Sa usapan naman nina Padre Florentino at Simoun sa huling kabanata ng El Filibusterismo, inamin ni Simoun na nagkamali siyang udyukan ang bayang maghimagsik, gayundin sa kanyang mga pamamaraan upang ilunsad ang rebolusyon, gaya ng pagpapalaganap ng katiwalian, kasakiman, kasamaan, at pagbulok sa lipunan. Lumilitaw tuloy na, sa punto ni Rizal, ang
tamang paraan upang makalaya ang bansa ay ang mga binigyang-diin ni Padre Florentino.
4. Tinanong ni Simuon si Padre Florentino kung ano ang marapit gawin at sinagot naman ng pari na dapat ay magtiis at gumawa. Ang pagtiis ay nagpapatatag sa tao at tumutulong dito upang umibig sa kalayaan. Ang kalayaang madaling nakamit ay hindi pahahalagahan. Ang paggawa naman na tinutukoy dito ni Rizal ay hindi paghahanda sa amardong labanan para sa kalayaan kundi ang pagsisikap na maging karapat dapat sa kalayaan sa pamamagitan ng pagdakila sa katalinuhan ng tao, sa pamamagitan ng pagmamahal sa katarungan, katuwiran at kadakilaan sukdulang ibuwis ang ating buhay – at kung marating na ng bayan ang tugatog na ito, ipagkakaloob ng Diyos ang sandata, mawawasak ang mga diyus-diyosan, madudurog ang paniniil, at sisikat ang kalayaan tulad ng unang bukang-liwayway. Para kay Rizal, kung makita ng Espanya na may sarili ng
pag-iisip ang Pilipinas at handa na iton lumaban at magtiis para sa karapatan at kusa na niya itong hahayaang tumindig sa
sariling paa.
6. Maging karapat dapat lang kung may tibay na ng loob upang ipaglaban ang bansa (maging kusa dapat ito, hindi udyukang gamit ang espada), hindi na ikinakahiya ang lahi, ihayag ang mga pagtutol sa dibdib sa kabila ng mga taong nakikiayon sa pang-aapi. Ang mga taong walang mga katangiang ito ay maniil lamang ulit pagkatapos makakamit ng kalayaan. Ang
pang-aalipin ay iniibig lamang ng mga nagpapaalipin.
7. Samakatuwid, gusto ni Rizal na magkaroon muna ng edukasyon ang mga mamamayan bago maging malaya at naniniwala siyang ang edukasyon at kalayaan ay dapat na laging magkaugnay kagaya ng kanyang sinabi sa sanaysay niyang “Sobre la
Indolencia de los Filipinos” na “kung walang edukasyon at kalayaan na siyang lupa at araw ng isang tao, walang repormang posibleng maganap, walang hakbang na magbubunga ng ninanasang resulta.”
8. Sa pamamagitan ni Padre Florentino, ay tinatawag din ni Rizal ang mga kabataan na siyang dapat nagsusulong ng
ikakabuti ng bayan.
9. Sa lahat ng sinabi ni Pare Florentino ay makikita ang pagtitiwala pa rin ni Rizal sa Diyos na sa tamang panahon at dahilan ay ipagkakaloob din nito ang kalayaang inaasam niya para sa bayan. Ang Diyos ay makatarungan, balon ng pag-ibig at lahat ng kabutihan kaya ang mga ito dapat ang maging ugat ng pagsalba ng bayan.
Source:
http://plumaatpapel.wordpress.com/2008/03/25/lathalain/ 6. Pinagkaiba ng rebolusyon at rebelyon
● rebelyon - hindi pagtanggap/pagtanggi sa gusto ng gobyerno/tradisyon. an organized uprising of subjects for the purpose of coercing or overthrowing their lawful ruler or government by force; revolt; insurrection
● rebolusyon - pagaaklas para mapalitan/overthrow ang kasalukuyang gobyerno/political system. A total or radical change; as, a revolution in one's circumstances or way of living. A fundamental change in political organization, or in a government or constitution; the overthrow or renunciation of one
government, and the substitution of another, by the governed. source:
http://english.stackexchange.com/questions/58890/rebellion-vs-revolution
7. Ipaliwanag: si rizal ay laban sa prayle at guardiya civil subalit hindi sa espanya
● si rizal ay laban sa prayle dahil sa panguuto nila sa mga tao sa paggamit ng relihyon para sa sarili nilang.
kapakanan samantala galit siya sa mga GC dahil sinasaktan nila ang mga pilipino. Hindi makatarungan ang mga
batas na ipinapasatupad dahil sa mga naghahari-harian sa pilipinas.
● hindi siya laban sa espanya dahil wala naman talaga itong direktang kinalaman sa pangaalipusta at pagpapahirap ng mga prayle at GC sa pilipinas.
source: http://www.wattpad.com/14812734-korupsyon-at-si-jose-rizal
8. Ipinapahatid ng pagkabigo ni Simoun ● hindi pagsangayon sa himagsikan
● babala sa maaring maging epekto ng himagsikan
● hindi pa handa ang mga pilipino para sa isang himagsikan/wag padalos dalos
● walang makitang ibang solusyon bukod sa himagsikan ngunit hindi niya alam kung paano ito magtatagumpay sa
kasalukuyang kalagayan ng pilipinas. source:
9. Ano ang obhektibong realidad na kumondisyon kay Rizal upang maghangad pa ng mataas na edukasyon?
Una sa lahat, ang pagkakabilanggo ng kanyang ina na nagdulot ng katarata sa kanyang mga mata at ang paglaganap ng mga sakit tulad ng cholera, small pox, malaria, dysentery, beri-beri at iba pang malubhang karamdaman ang nag-udlot kay Rizal upang maging isang duktor. Dagdag pa nito ang pang-aalipusta ng mga Espanyol sa mga Pilipinong Ilustrado sa Unibersidad ng Santo Tomas nang ibinaba ang kanyang premyo sa ikalawang gantimpala dahil siya ay isang Indio. Ang kanyang akda rin “Junto al Pasig” ay tuluyang nagpalala sa imahe ni Rizal bilang isang nasyunalista na ikinagalit ng mga Dominikano. Isa pang naging masalimuot na pangyayari sa kanya ay ang pananakit na pisikal kay Rizal ng dalawang beses – una ng guardiya sibil at ang pangalawa, ng mga espanyol sa UST. Naging malala ang huling inkuwentro niya sa labanan na nagdulot sa kanya ng mga malalaking pasa at sugat sa iba’t ibang bahagi ng kanyang katawan. Marahil ang
pinakamalalang karanasan ni Rizal ay mismo ang sistema ng edukasyon kung saan napakababa ang kalidad nito at ang pagtangi sa mga Espanyol bilang superior na mga estudyante. Dahil sa mga ganitong pangyayari dagdag pa nito ang bilin ng isa sa mga tatlong paring martir (Burgos) na dapat mag-aral sa ibang bansa, minarapat ni Rizal na mag-aral sa ibang bansa upang maghangad ng mas mataas na edukasyon.
10.Pumili Sisa
 Ulirang ina nina Basilio at Crispin
 Isang masintahing ina na ang tanging kasalanan ay ang pagkakaroon ng asawang pabaya at malupit.
 Sumisimbolo sa Inang bayan na pinagmalupitan ng mga dayuhan.
 Nabaliw dahil sa kasawian Ngayon:
 Sumisimbolo sa mga kababaihan na biktima ng karahasan.  pinagmalupitan ng tadhana  Mga martir na asawa at ina
 Inang bayan na patuloy pa ring pinagsasamantalahan ng mga dayuhan  Mga kababaihang biktima ng white slavery/ at human trafficking/ prostitusyon
Ma. Clara
 Inihahalintulad kay Leonor Rivera
 Sinisimbolo ang Inang bayan na napasailalim ng mga Kastila
 Siisimbolo ang dalagang Pilipina, na mahinhin at mayumi
 Relihiyoso at madasalin Ngayon:
 Isang klase ng inumin
 Tila nawala na raw siya ngayon dahil iba na ang dalagang Pilipina
 Katulad ni Sisa. Pinagmamalupitan pa rin at pinagsasamantalahan
 May iilan pa ring Ma. Clara sa Pilipnas  Mulat na ang mga babae ngayon Tales
 sawimpalad sa El Filibustero
 Napipi ang ama, pinagmalupitan ang anak na babae ng mga kastila.
 Pinamatay ang ama ni Kabesang Tales ng kanyang sariling anak na si Tano.
 magsasaka na inagawan ng lupa ng mga prayle  dinukot ng mga tulisan at bandang huli ay sumapi na rin sa mga tulisan upang maghiganti
 pinagmalupitan ng mga Kastila
 sumisimbulo sa mga Pilipinong sawimpalad na pinagmalupitan ng mga Kastila at sumama sa kilusang rebolusyonaryo.
Ngayon:
sumisimbulo ngayon sa mga Hukbong Mapagpalaya o NPA.
 Mga magsasaka na kinunan ng lupa ng mga panginoong maylupa
 mga magsasaka na naghihirap dahil sa pagmamalupit ng mga may kapangyarihan lalo na sa paggigiit sa kanila na makuha ang lupa na kanilang tinamnan.
11. (LIEZEL) Ikuwento ang tatlong kuwentong-bayan na makikita sa Kabanata 3 ng El Filibusterismo
1. Alamat ng Malapad na Bato - isinalaysay ng Kapitan Heneral
Kwento: Ito raw ay banal sa mga katutubo noong una bilang tahanan ng mga espiritu. Nang panahanan daw ng mga tulisan ay nawala ang takot sa espiritu, nasalin sa mga tulisan.
2. Alamat ukol kay Donya Geronima
-pinakiusapan si Padre Florentino ng Kapitan Heneral na isalaysay ito
Kwento: May magkasintahan daw sa Espanya. Naging arsobispo sa Maynila ang lalaki. Nagbabalatkayo ang babae. Naparito at hinihiling sa arsobispo na sundin nito ang pangako pakasal sila. Iba ang naisip ng arsobispo. Itinira ang babae sa isang
yungib na malapit sa Ilog Pasig. 3. Alamat ng San Nicolas -isinalysay ni Padre Salvi
Kwento: Nagligtas sa isang Intsik sa pagkamatay sa mga buwayang naging bato nang dasalan ng intsik ang santo.
3 alamat:
Alamat ng Malapad na Bato - kinwento ng kapitan
> may kwebang malapad na bato, kinatatakutan ito dahil sa mga espirito at engkanto
> nagtago doon ang mga rebelde at tulisan
> sa tagal ng panahon, ang mga tulisan na ang kinatatakutan ng mga tao
Alamat ni Donya Heronima - kinwento ni Padre Florentino > si Donya Heronima ay isang babaeng may kasintahang obispo > pinatira ito sa isang kweba upang magtago
*naiinggit si Donya Victorina, "buti pa siya merong me gusto sa kanya"
Alamat ni San Nicolas
> sa kanya nagdarasal ang mga tao na nasa harap na ng kamatayan
> may Intsik na lalapain na ng mga buwaya. nagdasal siya kay San Nicolas
> naging bato ang mga ito.
12. Ibig sabihin ng erehe at filibustero
● erehe - taksil/kalaban/hindi naniniwala sa simbahan (ex. Don Rafael (pagtulong sa isang bata), Carlos Celdran (RH bill issue) )
● filibustero - taksil/kalaban ng pamahalaan/gobyerno (ex. Simoun (rebolusyon), MNLF(terorista) )
source:
http://tl.answers.com/Q/Kahulugan_ng_erehe_at_pilibustero_sa _noli_me_tangere
13. (LIEZEL) Pagkumparahin ang Kilusang Propaganda at Katipunan ayon sa layunin, taktika, pahayagan, kasapian at Pinansya
Kilusang Propaganda
Katipunan
Taktika Reforma. Mapayapang pagkilos sa pamamagitan ng pagsulat, edukasyon Armadong digmaan (revolution)
Pahayagan La Solidaridad Kalayaan kasapian Illustrado
(Graciano, Marcelo, Antonio Luna, Jose Ma. Panganiban, Mariano Ponce, etc) Recruitment (triangle method) – hindi magkakakilala ang kinukuha. Halos masa ang mga kasapi ng katipunan, mga kababaihan (kapatid, asawa, anak ng mga lalaking katipunero), organic intellectuals tulad ni Andres Bonifacio. Mga Masonriya pinansiya Relasyon o koneksyon sa mga middle class; nagkakaroon ng sponsor; kontirbusyon ng mga mayayamang kasapi; Butaw. Galing sa masa.
14. Tukuyin ang positibong katangian ng mga sumusunod ng tauhang babae:
Salome
- simpleng babae na lubos na nagmamahal kay Elias sa kabila ng pagiging pilibustero ng binata
- sa kabila ng kalungkutan naintindihan ni Salome ang pagtanggi ni Elias na sumama sa kanya sa Mindoro
- pinagkaloob pa kay Elias ang kanyang bahay bilang kaniyang tirahan at tulugan, bilang pagaalala nila sa isa’t isa habang magkalayo. Isang gawaing maituturing ni Salome sapat na upang maituring na magkasama pa silang dalawa sa kabila ng kanilang magiging pagkakalayo sa isa’t isa
Maria Clara - mahinhin
- mabuting anak (mahal na mahal ang kanyang magulang, naipagpalit ang liham ni Ibarra para sa liham ng kanyang yumaong ina)
- nagtiis at naging matapat kahit malayo ang kasintahang si Ibarra, tunay na minahal hanggang sa kahulihulihan si Ibarra
Huli
- nagsakripisyo para matubos ang ama (nagsilbi kay hermana penchang para matubos ang amang si Kabesang Tales sa mga tulisan)
- lubos na minahal si Basilio (pumunta kay Padre Camorra para makiusap)
Donya Victorina
- isang indiyo ngunit may lakas ng loob na makisalamuha sa mga Espanyol
- hindi papayag na apihin, matapang, naging under ang kanyang asawang Espanyol
- gagawan ng paraan ang lahat ng gustong gawin
15. Papaano natukoy ni Rizal ang possibilidad ng pananakop ng mga Americano sa Pilipinas?
Sa sanaysay ni Rizal na Filipinas de cien años (The Philippines a Century Hence), sinabi ni Rizal ang kanyang
prediksyon na posibleng manakop ang Estados Unidos sa Pasipiko kasama na ang Pilipinas.
Mga Dahilan:
1. Interesado ang US sa Pasipiko
2. Potensyal ng US na mag-angkin ng ibang bansa dahil na rin sa kasiglahan ng pangangalakal nito at malaking impluwensiya nito sa mga koloniya ng Espanya sa Katimugang Amerika 3. Nakita ni Rizal na ang America ang siyang magpapayabong sa naipunla ng Espanya sa kanyang mga koloniya. Ang
kanyang malakas na impluwensiya ay magpapatuloy ayon na rin kay Rizal dahil sa kanyang kasikhay at kalakas na
mag-kalakal at mag-impluwensiya ng mga bansa. Dahil dito, nakita ni Rizal na ang America lamang ang magkakaroon ng
interes na manakop ng ibang bansa.
4. Sinabi ni Rizal na hindi makukuha ng Amerika ang Suez Canal dahil sa laki ng ambag nito sa mga Europeo. Hindi naman kayang manakop ng ibang Europeong bansa dahil na rin sa magandang posisyon ng mga ito sa kanilang mga koloniya at dahil sa malaking “set back” na maari nilang makamit kung gusto nilang sakupin ang Pilipinas. Idagdag pa dito ang kanilang
konsentrasyon sa Afrika nang mga panahon na iyon.
5. Ang Amerika, ayon kay Rizal, lamang ang magkakainteres dahil na rin sa istratehikong lokasyon nito sa pacific. Dagdag pa nito ang pagkawala ng “hold” ng Espanya sa kanyang koloniya. Dahil sa masigasig mangalakal ang bagong power na ito, nakita ni Rizal na ang Amerika ang susunod na mananakop sa bansa.
Source: http://joserizal.info/Writings/Other/centuryhence.htm 16. Kahulugan ng Amor Patrio
● isinulat noong 21 taong gulang
● pinublish noong august 20, 1882 sa diariong tagalog(laong laan) at october 30, 1890 sa la solidaridad
● pinakamagandang sanaysay na kanyang nagawa ● unang artikulo na isinulat ni rizal, binigay niya kay basilio teodoro
● ang pagmamahal sa sariling bayan ay puro at wala ng hihigit pa ● Ang diary ni rizal habang siya’y naglalakbay. Sinasabi dito ni rizal na mas mahal pa rin niya ang kanyang bayan
kaysa sa europa.
● nalathala sa diaryo ng katipunan noong january 18, 1896 ● patriotism (google translate)
● Love for country (english title)
● pagibig sa tinubuang lupa (tagalog, translated by del pilar, title by bonifacio??)
source: http://prezi.com/zp_qyyj4z95l/el-amor-patrio/ 17. Ipakilala si Hen. Paciano Rizal
● anak nina francisco rizal mercado at teodora alonso y quintos ● pangalawa sa magkakapatid, masmatanda ng 10 yrs kay rizal ● ipinanganak sa calamba laguna noong march 9, 1851 ● namatay noong april 30, 1930(aged 79) sa los banos, laguna ● ipinadala si rizal sa europa noong 1892 at tinustusan ito sa loob ng 5 taon (50/month -> 35/month)
● nagaral sa colegio de san jose
● may magandang ugnayan kay Fr. jose a burgos
● taga-suporta ng propaganda, sinuportahan ang diariong tagalog ● sumali sa rebolusyon sa ilalim ni emilio aguinaldo noong january 1897 dahil sa pagkamatay ni rizal
● brigadier general ng rebolusyon, secretary of finance sa departmental government ng central luzon
● noong phil-am war, pinamunuan niya ang laguna at nahuli ng mga amerikano
● pinakawalan dahil may sakit (malaria)
● namuhay bilang isang magsasaka at namatay sa TB sa edead na 79
source: http://en.wikipedia.org/wiki/Paciano_Rizal 18. Ipakilala si Marcelo H. del Pilar
● ipinanganak noong august 30, 1850 sa cupang, san nicolas, bulacan
● pen names: plaridel, dolores, manapat, piping dilat, carmelo, L.O. crame, cupang
● anak nina julian h del pilar at blasa gatmaitan ● asawa ni marciana del pilar (pinsan), may 7 anak ● kapatid ni torbio del pilar
● namatay noong july 4, 1896 sa barcelona, espanya dahil sa TB sa edad na 46
● ang ina ang unang naging guro. tinuruan din ng kanyang amain na si alejo del pilar
● nagtapos sa colegio de san jose ng kursong batsilyer en artes. ● nagtapos ng batsilyer en filosofia at abogasya sa UST noong 1882
● mahusay na abogado, manunulat mahusay din sa musika(flute, violin, piano) at arnis
● nagtrabaho siya sa tanggapan ng kanyang amain bilang Oficial de Mesa sa Pampanga at Quiapo. Naging abogado
rin siya ng Real Audencia o Supreme Court sa Maynila
● mga isinulat: dasalan at tuksuhan, Sampung Utos ng mga Prayle, Caiingat Cayo(pagdepensa sa noli laban kay
Father Rodriguez)
● katulong si graciano lopez jaena sa pagtayo ng diaryong tagalog noong 1882
● Ang pangalawang editor ng la solidaridad ● propagndista, musikero, manunulat, abogado source:
http://kilalang- pilipino.blogspot.com/2014/01/talambuhay-ni-marcelo-h-del-pilar.html
19. (LIEZEL) Talakayin ang iba’t ibang dahilan ng pag-aaklas ng mga Filipino noong panahon ng Espanyol
1. Pagkuha ng di-makatarungang paniningil ng buwis o tributo Pampanga revolt - pag-abuso ng mga encomendero Magalat revolt
Cagayan and Dingras revolt against tribute Silang
Palaris
2. Pagpapahirap sa mga Pilipino o sapilitang paggawa (corvee labor)
Sumuroy - reklamo sa hindi pagpapatupad ng mga rules sa polo 3. Monopolyo ng komersiyo
Basi Revolt
4. Mataas na bayad sa lupang pinaparentahan 5. Pangangamkam ng lupa
Tondo Conspiracy
Agrarian Revolt (present day Calabarzon, Morong, Cavite, Laguna and Bulacan)
6. Sapilitang pagpapalawig ng Katolisismo Igorot Revolt
Tamblot Revolt Bankaw
Pule - tinatag ang Confradia de San Jose na nais patumbahin ng simbahan
Tapar - new religious cult na ayaw din ng simbahan 7. Hindi makatarungang mga batas at mga pang-aabuso ng awtoridad at simbahan
Irraya Revolt
Silang
Maniago - hindi pagbayad ng awtoridad sa binili nitong bigas Malong
Almazan
Zambal - ayaw mapasailalim sa Espanyol
8. Kagustuhan maibalik ang dating mga karapatan ng mga dating datu at pinuno
Dagami Revolt Tagalog revolt
9. Hindi pagbigay ng Kristiyanong libing sa kapatid na lalaki Dagohoy
10. Personal interests
Palmero Conspiracy - Spanish mestizos na nais i-overtake ang spanish govt sa bansa
Malong - dineklara ang sarili na hari at nais diumano na palitan ang Espanyol bilang rulers
20. Ano ang Pacto de Retroventa
the instrument by which small landholdings passed into the hands of wealthy farmer-entrepreneur landowners as payment for debts. Included is a letter, handwritten in 19th century Tagalog, explaining the sequence of domestic catastrophes that give the letter-writers no option but to borrow money from the wealthy. These last two sets of items contribute enormously to the
present-day understanding of the creation of haciendas, thus, wealth, in the Philippines, and conversely, the creation of a peasant class
1. Pag nagpatong patong ang utang sa Espanya dahilan kunwari ng Bandala, may karapatan ang estado na kunin ang
ari-arian. Pag ubos na ang ari-arian, lakas paggawa naman. Halimbawa ang anak na lalaki ay gagawin katulong sa simbahan at ang anak na babae ay pasisilbihan din ang prayle.
2. Katutubo papautangin ng binhi sa kapitolyo na dapat bayaran sa loob ng isang buwan. Mawawala ang encomendero mahigit 1 buwan tapos pagbalik nito ay kasama sa sisingilin kung ilang buwan din siya nawala. Bilang interes kukunin ang lupa - became a means of acquiring land by Spaniards, wealthy mestizos and members of principalia
Source: http://books.google.com.ph/books?id=xiOQdEzgP9kC&pg=PA81& lpg=PA81&dq=pacto+de+retroventa+philippines&source =bl&ots=PWuXCaizIL&sig=93MG7iBxbliB8kPPTynebrI7gDc&hl=en &sa=X&ei=PBm4U7GXDNHc8AWHx4CQBQ&ved=0CE MQ6AEwBw#v=onepage&q=pacto%20de%20retroventa%20philip pines&f=false
21. Bakit ayaw ni Pari Damaso na mapangasawa ni Ma. Clara si Crisostomo Ibarra?
1 . Naging magkagalit si Padre Damaso at ang ama ni Crisostomo Ibarra na si Don Rafael
*Ang ama ni Ibarra ay naparatangan na Erehe (hindi raw nangungumpisal) ) at Filibustero (napagbintangang pinatay ang isang artilyero).
*Pinalipat ni Damaso ang bangkay ni Don Rafael sa libingan ng mga Instik.
2. Hindi karapat dapat si Ibarra kay Maria Clara. 3. Sa paglapastangan ni Damaso sa ama ni Ibarra ay
pinagtangkaan niya ang buhay ni Damaso at naging excomulgado ang
binata. Kung hindi raw hihingi ng tawad si Ibarra sa ginawang kalapastangan kay P. Damaso ay hindi ito makakasal kay Maria Clara.
4. Gusto niyang mapangasawa ni Maria Clara ang Espanyol na pamangkin ni Donya Victorina na si Alfonso Linares. Additional info: http://www.joserizal.ph/no06.html
22. Ano ang magiging kabuluhan ni Donya Victorina Donya Victorina
 Mahilig makihalubilo sa mga Kastila.  Trying Hard
 Mali-maling Mangastila
 Mahilig sa mga produktong banyaga  Nais mapabilang sa alta-sociedad  Minamaliit ang kapwa Pilipino Ngayon:
 Colonial Mentality
 Pagbibigay ng halaga sa mga PX Goods.  Mag produktong nanggaling kay Victory Joe  Hindi marunong magtagalog
 Walang pagmamahal sa sariling bayan  Trying Hard
23. Makatarungan ba ang ginawang pag-aaklas ni Kabesang Tales sa nobela sa konstekto ng ika-19 na siglo?
Kabesang Tales
Si Kabesang Tales ay isang malungkot na mukha ng lipunan nang panahong iyon. Siya’y mukha ng isang Pilipino, ng isang magsasakang pagkatapos magpakasakit sa pagtatayo ng isang matatag na bukas para sa kaniyang pamilya ay inagaw ng mga makapangyarihan ang lahat niyang pinagpunyagian. Hinawan nila at nilinis ang gubat, ginawang isang masagang bukid. Doon ay namatay ang kaniyang asawa at ang panganay niyang anak. Inangkin ng mga prayle ang naturang lupa, pagkatapos na siya’y pagbayarin taun-taon ng upa para roon tuwong matatapos ang anihan. Nang lunaking lubha ang bayad, at hindi na makaya ni Kabesang Tales ang pagbabayad, siya’y pinagsabihang paaalisin sa kaniyang sinasakang lupa, at ang mabait na magsasaka, ay unti-unting nagising sa katotohanang kailangan niyang lumaban sa mga makapangyarihang korporasyon ng mga prayle na siyang umaangkin sa kaniyang sinasaka.
Umaasa si Kabesang Tales sa katarungan, at inisip niyang maipagtanggol niya ang kaniyang karapatan sa pamamagitan ng batas. “Noon nakita ang isang labanang hindi pa namamasdan sa silong ng langit ng Pilipinas: ang isa-isang maralitang Indiyo, mangmang at walang mg akaibigan, tiwala sa kaniyan katwiran at sa kabutihan ng kaniyan pinag-uusig, na nakikilaban sa isang malakas na korporasyon na niyuyukuan ng kapangyarihan at sa harap niya’y binibitiwan ng mga hukom ang kanilang timbangan at isinusuko ang kanilang tabak. Mapilit sa pakikipagtunggali na waring langgan na kumakagat, gayong nakikilalang siya’y matitiris, wari’y langaw na tinatanaw ang kalawakang walang hanggan sa likod ng isang salamin. Ah! Ang kasangkapang lupa, sa
pakikipaglaban sa mga kaldero, ang may nakahahanga ring anyo, sa pagkadurog: taglay niya ang kagitingan ng pagdumog nang walang pagasa.” Maliwanag na sinasagisag ni Rizal ang katauhan ni Kabesang Tales sa pagkatawan sa sama-samang kaapihan ng mga Pilipino, na sa kaapihan ay walang mahihinatan na katarungan. Iba’t ibang paraan ang ginawa upang sa kanyang pagkaapi-y lalo pang hamakin si Kabesang Tales, inalisan siya ng baril, inalisang ng gulok ng mga kalaban, at nang siya’y wala ng armas sa pagtatanggol sa kanyang sarili kundi isang lumang palakol, siya’y dinukot ng mga tulisan at ipinatutubos sa kanyang pamilya. Ang kaapihan ni Kabesang Tales ay lalo pang dinusta nang si Juli, ang kaniyang anak na dalaga ay magpaalila, matubos lamang siya sa kamay ng mga tulisan. Nakabalik si Kabesang Tales, nguni’t ang kanyang dinatnan ay ang katotohanan ng kaniyang pagkatalo sa usapin laban sa korporasyon ng mga prayle. Dumating sa kanilang bahay ang mag-aalahas na si Simoun. Ipinagbili sana niya roon ang agnos ni Maria Clara upang matubos si Juli, nguni’t nang siya’y patungo sa kabayanan, at mapadaan sa kanyang bukid na kinamkam ng mga prayle, siya’y nagbago ng
pasya. Kinuha niya ang baril ni Simoun na naghihintay sa kanilang bahay, at kanyang ipinasiyang sumama sa mga tulisan.
24. Ano ang imperyalismo?
*Ang iperyalismo ay isang paraan ng pagsakop ng isang malaking bansa sa isang mas maliit at mas mahinang bansa
*Ito ay Monopoly Capitalism- ang huling stage ng capitalism kung saan ang ekonomiya ay nakatuon sa mga malalaking kompanya lamang. Ang resulta nito ay overproduction (the economy produces products more than the market can buy thereby resulting to a failing rate of profit”)
*Ang solusyon dito ay ang paghahanap ng mga bagong market-ang pananakop ng mga bagong lupain
*Halimbawa nito ay ang ginawang pananakop ng US sa Pinas *Sa ilalim ng imperyalismo ang relationship between the US and the Phil ay
1.lubos na hindi makatarungan – Ang mga produktong inaangkat natin mula sa US ay malaki ang halaga samantalang ang mga inaangkat nila mula sa atin ay nasa murang halaga lamang 2. inherently dependent relationship – Ang Pinas ay nagiging dependent sa US sa mga finished goods at sa mga foreign loans *Pinananatili ng Us ang imperyalismo sa pamamagitan ng 1.political – US ensures a puppet government (Parity Rights 1946) 2. military – through direct control (US Military Bases) and indirect control (through agreements like JUSMAG – Joint US Military Advisory Group 3. Cultural – eg. Rockefeller Foundation Scholarship, Peace Corps, Fullbright Scholarships, Hollywood movies
25. Ano ang pyudalismo?
● isang sistema ng pamamalakad ng lupain na kung saan ang lupang pag-aari ng panginoon ng lupa o may-ari ng lupa
ay ipinasasaka sa mga nasasakupang tauhan na may katungkulang maglingkod at maging matapat sa panginoong
may-ari.
● isinusuko ng basalyo ang kanyang lupa sa isang panginoon para sa kanyang seguridad
● fief ang tawag sa lupang isunuko 26. Ano ang Kroniyismo o/at Nepotismo?
● ang pagiging bias ng isang makapangyarihang tao/pinapanigan niya ang mga close sa kanya
● hal. pagtatalaga ng kanilang mga kaalyado sa posisyon d naman angkop para dito
Cronyism -appointment of people to positions because of utang na loob
Nepotism - appointment of people because of family relations. 27. Ano ang litaw na ugnayan ng estado at simbahan batay sa anyong pisikal, ekonomikal at pulitikal?
Ekonomikal: noong panahon ng kastila, malaki ang ginagampanan ng simbahan sa pagpapatakbo ng ekonomiya. isa sa mga litaw na halimbawa dito ay ang paghawak nila ng mga malalaking hacienda(friar estates) na tinatamnan ng mga produktong agrikultural na kasama sa galleon trade.karamihan sa mga ito ay nasa cavite, laguna, bulacan, morong at maynila. sa
kasalukuyan,lubos ng ipinamahala ng simbahan ang isyu ng foreign trade sa bansa.
Pulitikal: ang simbahan ay may malaking impluwensya rin sa pulitika. ayon kay del pilar, ...the friars control the fundamental forces of the society. they control the educational system and are the local inspectors of every primary school. They control all the municipal and local authortities and the medium of
communication; and they execute all the orders of the central government...sila rin ay may kapangyarihang palitan ang gobernador-heneral. sa katunayan, 2 gov.-gen. ang kanilang
napatalsik. sa kasalukuyan, ang simbahan ay maimpluwensya pa rin sa pulitika. sila ay may boses upang ibasura ang isang batas tulad ng divorce, family planning methods, etc.maaari silang makatipon ng mga tao at organisasyon na pwedeng tuligsain ang ilang pamamalakad ng gobyerno tulad noong panahon ni marcos. may sarili silang radio station etc.
Pisikal: noong panahon ng kastila, sa bawat gobernadorcillo ng pinakamaliit na division sa gobyerno-ang municipio o pueblo,ay mayroong katumbas na isang prayle upang ito'y bantayan at impluwensyahan. sa panahon ngayon,hindi na istrikto ang simbahan sa pagpapadala ng isang pari sa bawat namumuno. 28. Ibigay ang apat na kadahilanan ng pagpapatapon kay rizal sa dapitan
● dahil sa mga isinulat niyang artikulo laban sa espanya, paglaban sa simbahang katoliko at mga prayle
● may dala siyang “pobres frailes”, naglalaman ng pagaakusa laban sa mga religious order at mga pari
● el filibusterismo na inihandog niya sa gomburza, isinulat niya sa pahina na sa mga pang-aapi at pang-aabuso ng
pamahalaan, ang natitirang kaligtasan para sa Pilipinas ay ang paghiwalay nito sa Inang Espanya.
● layunin na wasakin/sirain ang katapatan ng mga tao sa simbahang katoliko sa pamamagitan ng kanyang mga sulat ● La liga Filipina
29. Anu-anong ilusyon/realidad ang bumigkis kay Rizal at hindi siya pumayag sa alok ni Pio Valenzuela?
Tutol si Rizal sa layon ng Katipunan na isuong na ang bansa sa madugong rebolusyon. Naniniwala siyang ito ay hindi pa napapanahong maganap dahil:
Bottomline: Hindi pa napapanahon at mabibigo ang rebolusyon sa mga oras na iyon kung ganoon ang kahandaan at
kagamitan
Pinangungunahan ni Bonifacio ang bayan sa pagpapatiwakal 1. konti ang pondo ng kilusan
2. kulang ang marmas at amyunisyon (mungkahing pararamihin ito sa pagsalakay ng mga arsenal at himpilan ng mga
Espanyol, isang bara-barang paraan ng pagsulong) 3. Hindi sapat ang paniniguro ng reserba
Implisit na pag-amin ni Bonifacio na sa kabila ng ganoong kalimitadong kahandaan at kagamitan ay lumaki ng husto ang Katipunan kung kaya hindi na maaasahang lihim ito o hindi na mapigilan ang sigasing ng mga miyembro na mag-alsa nang hindi na napapanahon.
Rizal: nilabag ni Bonifacio ang pangunahing tuntunin ng isang matagumpay na himagsikan na kailangang may sapat na absolut na kontrol ang pinuno sa kanyang mga tao para matukoy niya ang exaktong sandali ng paglulunsad ng rebolusyon 4. Hindi sapat ang miyembro galing sa mga mayayamang pamilya na maari magbigay ng suporta sa pinansyal na aspeto,
organisasyon at teknik
5. Ang mga miyembro na empleyado ng arsenal ay paisa-isang nagnanakaw ng riple, dinidismantel ito, pinupuslit sa mga basurahan pagkatapos inaasembol muli - ayon kay Rizal kung doon babatay ang isang rebolusyon laban sa Espanya kahibangan iyon
6. Ang natipon ni Bonifacio ay isang pagkating mapusok na walang armas
Para kay Rizal, dapat ang rebolusyon ay: 1. may lihim na rekrutment
2. pagsasanay ng isang hukbong kumpleto sa mga opisyal at disiplinado
3. sinanay sa loob ng bansa
4. kayang balikwasan ang mga Espanyol mula sa kung saan at pagsalikupan sila sa mga importanteng bahagi
Mga positibong payo ni Rizal:
1. Sa mga kondisyong nailarawan ni Valenzuela, kung saan baka may maganap na di-kinusang balikwas, sinabi niyang
maaring lapitan si Antonio Luna at hilinging maging ugnay sa pagitan ng Katipunan at ng mga edukado at mayayaman, para sa layuning mabigyan ang organisasyon ni Bonifacio ng kung ano ang kulang na kulang ito:
a)perang pambili ng armas sa labasbansa b)kadre ng mga opisyal
Pero ang paying ito ay ibinigay lang niya dahil napilit siya ni Valenzuela. Ang gusto talaga ni Rizal ang matigil ito. Ang tingin niya dito, pangungunahan ni Bonifacio ang bayan sa isang pagpapatiwakal.
Tumanggi rin si Antonio Luna.
30. Paano ginamit ni rizal ang dapitan bilang instrumento sa pagsasakatuparan ng kanyang mithiin sa buhay at bayan? ● ginawa ni rizal sa dapitan ang pangarap niya sana para sa pilipinas.
● siya ang gumawa ng pinaka unang water system sa lugar ● sinolusyonan ang malaria
● pinailawan ang dapitan gamit ang coconut oil lamps ● nagtayo ng paaralan upang maibahagi ang kanyang mga ideya ● naggamot ng mga maysakit
● pinahusay ang agrikultura ng bayan
● nagtayo ng negosyo ng abaka upang makatulong sa mga tao ● ginawa niya lahat ng ito para mabuhayan ng loob ang mga tao sa lugar
31. Talakayin ang tatlong kadahilanan ng pagbagsak ng kilusang propaganda
1. kawalan ng pondo
- may perang pinapadala galing Pilipinas bilang kontribusyon ngunit hindi naging sapat
2. Ang mga propagandista mismo ay hindi lubusang nagkakaisa dahil sa awayan at ingittan
- regional tendencies -alitan ni Rizal at del Pilar
3. Ang mga opisyal ng Espanya ay hindi rin makabigay ng atensyon sa mga sinusulong na reporma dahil kumakaharap ang
Espanya sa mga internal na problema. Isa pa lalong naging makapangyarihan ang mga prayle sa bansa para mapigilan ng awtoridad. Idagdag pa na malala na talaga ang problema. 32. Magsalaysay ng tatlong anekdota tungkol sa kabataan ni Jose Rizal.
1. Anekdota ng gamu-gamo
Ang ina ni Rizal ang unang nagturo sa kanya ng pagbasa. Kung sila ay inaabot ng gabi at si Rizal ay pagod na sa pag- aaral
ng pagbasa, si Ginang Rizal naman ang bumabasa at ang anak ang nakikinig. Isang gabi silang dalawa na lamang ang
naiwang gising sa kanilang bahay. Sa kanilang pagbasa ay wala nang ilaw na may sindi maliban sa osang tinghoy. Si Rizal ay nag-aantok at pagod na sa pagbasa ng librong kangyang pinag-aaralan. Kaya ang Ina naman ang bumasa at si Rizal ay naking nalamang.
Hindi rin nagtagal at ang bata ay napagod sa pakikinig. Siya ay nalibang ng mabuti sa mga gamugamo na naglalaro sa ilaw. Minsan, si Rizal ay naghikab at napansin ng ina na hindi na ito nakikinig. Huminto ito ng pagbasa at saka nagwika. "Ngayon ay babasahin ko sa iyo ang isang marikit na kwento. Makinig kang mabuti". Nang marinig ni Rizal ang salitang "kwento,"
nadilat ang kanyang mga mata at tumingin sa Ina. Dagling nawala ang kanyang antok.
Pinagmasdan niya ang kanyang ina habang binubuksang isa'isa ang mga dahon ng libro sa paghanap ng kwentong babasahin.
Mayamaya'y nagsimula ang Ina ng pagbasa.
Mayroon daw dalawang ga gamugamo, isang matanda at isang bata. Maibigin silang maglaro sa tabi ng ilaw na kandila. Isang gabi ang batang gamugamo ay lumipad nang lubhang malapit sa ningas ng kandila. "Mag-ingat ka!" ang tawag ng matandang gamugamo. "Baka masunog ang pakpak mo ay hindi ka na makalipad."
"Hindi ako natatakot," ang mayabang na sagot ng batang gamugamo. At nagpatuloy siya ng palipad sa paligid-ligid ng magandang ningas. Minsan, sa kanyang paglipad ay nadikit sa ningas ang kanyang pakpak at siya ay nalaglag sa mesa. "Sinabi ko na nga ba sa iyo," ang sabi ng matandang gamugamo. "Ngayon ay hindi ka na makalilipad na muli. Samantalang nakikinig si Rizal sa kwento nalilibang naman siya sa maliliit na gamugamong naglalaro sa kanilang ilaw. Napansin nya ang malaking hangad ng maliliit na kulisap na makalapit sa ilaw sa paghanap ng liwanag kahit mapanganib. At nang masunog ang pakpak at malaglag sa mesa ang batang gamugamo sa kwento ay siya ring pagkasunog ng pakpak at pagkalaglag ng isang tunay na gamugamo sa langis ng tinghoy.
Dahil sa pagkalibang sa mga gamugamo hindi na niya napansing tapos na sa pagbasa ang kanyang ina. Isa mahalagang bagay ang kanyang natutuhan. Isang dakilang aral ang kanyang nakuha sa mga gamugamo. Ang maliit na kulisap pala ay marunong ding magbigay ng pangaral na tulad ng kanyang ina. At ang mga gamugamo pala ay hindi natatakot mamatay sa paghanap ng liwanag.
Nang sila ay matutulog na nang gabing iyan, sinabi ni Rizal sa kanyang ina, "Huwag mong paparisan ang ginawa ng batang gamugamo. Makikinig ka sa pangaral upang ikaw ay hindi mapahamak."
Ang pangyayaring ito at namalagi sa alaala ni Rizal hanggang siya ay tumanda. At sa wakas ay nakita nating siya ay
nagpakamatay sa paghanap ng ilaw at liwanag para sa kanyang bayan.
2. Anekdota ng tsinelas ni Rizal
Maganda ang dagat at ang ilog sa aming bayan sa Laguna. Bughaw na may halong luntian kapag walang sigwa. Ang tubig sa wawa ay napapaligiran ng mga kawayang sumasayaw na tila umiindak kapag nahihipan ng hangin.
Ang mga bangkang may layag ay parang mga paru-parong puti na naghahabulan.
Ang bangka ay karaniwang gawa sa kahoy na inukit sa matibay na kahoy na nakukuha sa aming gubat. Kung minsan ito ay may dalawang katig na gawa sa matitibay at mahabang kawayan upang ang bangka ay hindi gumiwang kapag ito ay nakatigil sa tubig.
Karamihan sa gamit nito ay pangingisda nguni’t sa aming lalawigan, ang ay ginagamit namin sa paglalakbay lalo na sa pagtawid sa ibayo ng dagat. Mas mabilis ito kaysa gumamit ng kalabaw o ng karetela.
Naalala ko pa noon kasalukuyang kaming nakasakay sa bangka nang humulagpos ang isa kong tsinelas. Ang tsinelas ay ang gamit namin sa pagpasok at pagpunta sa mga lakaran kung saan ang bakya na gawa sa kahoy ay hindi nararapat.
Mabilis itong inanod sa tubig bago ko nahabol para kunin. Malungkot ako dahil iniisip ko ang aking ina na magagalit dahil sa pagkawala ng aking tsinelas.
Tiningnan ako ng nagsasagwan nang kinuha ko ang aking isa pang tsinelas at dali dali kong itinapon sa dagat, kasama ang
dasal na mahabol nito ang kapares na tsinelas.
“Bakit mo itinapon ang iyong isa pang tsinelas?” tanong sa akin ng kasamahan ko sa bangka.
“Isang tsinelas ang nawala sa akin at walang silbi sa makakakita. Ang isang tsinelas na nasa akin ay wala ring silbi sa akin.
Kung sino man ang makakuha ng pares ng tsinelas ay magagamit niya ito sa kaniyang paglakad.
Napatingin ulit sa akin ang mama. Marahil naunawaan niya ang isang batang katulad ko.
3. Isang umaga, kaming mag-anak ay nag-aagahan. Si Pepe noon ay may gulang na dalawang taon lamang. Sinabi niya sa aming ina na nais niyang matutong bumasa ng abakada. Datapuwa't ang tugon ni Ina'y hindi pa sapat ang taglay niyang gulang upang matupad ang gayong hangarin. Si Pepe'y nagpumilit kaya't sandal munang ipinakilala sa kaniya ni Ina ang
bawa'titik. Hindi siya tumigil sa pagkilala sa mga titik at manaka-naka ay angangailangan siyang magtanong. Pagkatapos ng mga dalawang oras, ang lahat ng titik ng abakada ay natutuhan niyang basahin. Kaming magkakapatid, pati ng aming mga magulang, ay labis na namangha sa gayong katalinuhan ni Pepe. 33. Papaano pumunta sa Rizal Park sa pamamagitan ng PUJ mula UP?
From UP, ride philcoa, go down at petron. Ride either Taft-Nbi Pgh or T.M. Kalaw jeep. Go down at luneta. (back side, facing taft)
34. Magbigay ng tatlong taong naging instrumental sa katauhan ni Rizal mula pagkabata.
Ang dalawang pangyayari nung 1872 na ikinalungkot ni Rizal at naging pundasyon ng pagkabayani:
1. Pagkakulong ng ina 2. Paggarote sa GOMBURZA
1. Teodora Alonzo – Malapit kay Rizal. Siya ang unang nagturo kay Rizal at ang kasa-kasama niya papuntang Simbahan.
Malaki ang epekto ng pagkakakulong ng kanyang ina sa kanyang buhay. Dito narandaman ni Rizal ang pagmamalupit ng mga taong tinaggap nila bilang mga kaibigan subalit pagkatapos naman ay naging “medium” pa ng pagkakakulong ng kanyang ina. Nasambit pa nga ni Rizal na “without her what would have been my education and all my fate? Oh, yes, after God, the mother is all to man.”
Mga tinuro nito kay Rizal:
- paggalang sa katotohanan (both parents)
- ideya at intelektwal na pag-unlad ay higit na naimpluwensyahan ng ina (mas aral ito kesa sa asawa)
- pinasa ang pagmamahal nito sa panulaan Tagalog - malayang pangangatwiran
- huwag tumanggap ng anumang nang hindi sinusuri o tinitimbang (napunlad ang kapinihan sa paghatol)
- pagiging relihiyoso
- values: respeto sa mga nakatatanda at pagmamahal sa bayan She also sacrificed a lot when Rizal was tagged a filibustero or rebel by the Spaniards. She went to the Spanish governor general to plead for her son's life Rizal's life and even spent time in jail.
2. Fr. Burgos (GomBurZa) – si Fr. Burgos ay ang paring malapit sa mga Rizal lalong lalo na kay Paciano dahil na rin sa naging guro niya ito. Dahil sa galit ni Paciano, nakapagsalita siya ng sentimiyento at simpatiya para sa namatay na pari. Ang pagkamatay ng tatlong pari gayunpaman ay nakaapekto nang malaki kay Rizal sa kanyang pagsusulat lalo na sa El
Filibusterismo. Ang pagkamatay kasi ng mga pari ay nagkataong pagkaraan ng ilang araw ng pagkakakulong ng kanyang ina. 3. Ferdinand Blumentritt- ang aleman na sa una ay kasulatan lamang ni Rizal. Umusbong ang kanilang pagkakaibigan sa pamamagitan din ng koreo at dahil dito, kahit na hindi pa nagkakadaupang palad, mistula na silang magkaibigan nang bumisita si Rizal sa Alemanya. Si Blumentritt ay isa sa mga dayuhang sinusulong ang kalayaan ng Pilipinas. Dahil dito,
tinagurin siya ni Rizal bilang ‘kapatid’ sa kanyang huling sulat sa kanya at pinadalhan ng kanyang unang libro ang Noli. Siya rin ang sumulat sa prologo ng sinalin na libro ni Antonio Morga. 35. Anu-anong karanasang personal ni Rizal ang kasangkot sa dalawang nobela? Magbigay ng lima.
1. Pag-aaral sa ibang bansa Rizal : Ibarra
Tulad ni Rizal ay pinag-aral si Ibarra sa Espanya. 2. Kabiguan sa Pag-ibig
Rizal-Leonor : Simuon/Ibarra-Maria Clara
May minamahal na nasa Pilipinas habang nag-aaral sa labas ng bansa.
Parehas na na tinutulan ng ama ng babae ang pagmamahalan. 3. Napagbintangan sa kasalanang hindi ginawa
Rizal : Ibarra
Ibarra - utak ng pag-atake ng mga indio/tulisan Rizal - utak ng rebolusyon
Inusig ng Pamahalaan/ Simbahan
Ibarra- Padre Damaso/ Tinyente Alperes/ Guardia Sibil Rizal- Simbahan/ Pamahalaan
4. Labis na Pagmamahal ng Ina Sisa- Basilio at Crispin
Donya Teodora Alonzo- Rizal atbp. 5. Kalupitan ng Guardia Sibil Sisa- Guardia Sibil
Donya Teodora Alonzo- Guardia Sibil 6. Excommunicado
Rizal : Ibarra
Ibarra - naging excomulgado ng tangkaing patayin si Padre Damaso, sa tulong ng Kapitan Heneral binawi ang excommunikasyon
- hindi makakasal kay Maria Clara hangga’t excomulgado Rizal - naging excomulgado ng sumali sa Mason sa impluwensiya ni Miguel Morayta
- ayaw payagang magpakasal kay Josephine Bracken hangga’t hindi bumabalik sa simbahan
-reaffirmed by CBCP in 1990
7. Pagsulong sa edukasyon, nais magtayo ng Paaralan/magturo sa mga Pilipino
Ibarra- nagpagawa ng paaralan
Rizal- nagkaroon ng impormal na paaralan sa Dapitan 36. Ano ang Katipunan?
● kataas-taasan kagalang-galang na katipunan ng anak ng bayan ● isang lihim na samahan na itinatag noong july 7, 1892 *Together with two of his friends Ladislao Diwa and Teodoro Plata, Bonifacio formed the first triangle of KKK.
*Three aims: 1. It wanted to free the Philippines from the Spain, by force of arms if necessary. 2.Moral aim : teaching of good manners, hygiene, good morals, and attacking obscurantism, religious fanaticism, and weakness of character. 3.civic: principle of self-help and the defense of the poor and the oppressed *Emilio Jacinto created the Kartilla, realizing the importance of a primer to orient the members of the society and its ideals. *Although very similar to the Ten Commandments given to Moses, Bonifacio’s Decalogue was a list of the duties of the Sons of the People (Katungkulang Gagawin ng mga Z.Ll.B.)
*Kalayaan ang pahayagan ng Katipunan na nagbigay daan upang maimpluwensiyahan ang pag-iisip at damdamin ng masa sa Central Luzon.
*Problems Encountered: Lack of Funds, in arms, of support from the elite and the presence of Factions
within the group. *
Nahati sa dalawa ang Magdalo at Magdiwang.
37. Ipakilala si Gregoria de Jesus. - Gregoria Alvarez de Jesus
- ipinanganak sa Kalookan noong May 9, 1875
- anak ng ulirang mag-asawang sina Nicolas de Jesus (isang gobernadorcillo) at Baltazara Alvarez (pamangkin
- Siya ay nagtapos ng kursong Maestra at nanguna sa binigay na pagsusulit na bigay ng Gobernador-Heneral. Upang
magbigay daan sa kanyang mga kapatid, siya ay tumigil sa pagaaral. Siya ay naging kasama sa pagpapaunlad ng kanilang malawak na lupain. Si Gregoria de Jesus ay nagbukid bilang pagtulong niya sa kanyang ama. Siya ay nanahi at nagbuburda at tumutulong sa gawaing bahay ng kanyang ina.
- kinasal kay Andres Bonifacio, supremo ng katipunan, taong 1893 sa gulang na labingwalo sa San Agustin Church? (o
simbahan ng Binondo); muling nagpakasal sa harapan ng katipunan
- Nagkaroon siya ng isang anak kay Andres Bonifacio ngunit ito ay namatay nang sanggol pa lamang. Ang pangalan nito ay Andres at namatay dahil sa Bulutong
- noong nalaman na ang tungkol sa Katipunan,
- naging kasapi ng Katipunan at tinaguriang Lakambini ng Katipunan
- kilala bilang Aling Oryang sa Katipunan - bise-president ng women’s chapter ng katipunan - Tungkulin:
Siya ang taga-ingat ng mga mahahalagang kasulatan dito at ng selyo o sagisag ng kilusan.. Pinamahalaan niya ang
pagpapakain at pagpapagamot sa mga kasapi ng Katipunan na minalas na masugatan. Nang minsang may nagtraydor sa Katipunan ay itinuro siya na siyang naghahawak ng mahahalagang kasulatan ng Katipunan, subalit ang mga ito ay madali
niyang naitago sa malayong lugar. Tagatranslate ng alpabeto ng Katipunan
- Nang madakip si Andres Bonifacio at ang kanyang kapatid na si Procopio, ay hindi na ito hiniwalayan ni Inang Oriang. Nang patayin sina Bonifacio ay hindi ito ipinaalam sa kanya. At nang malaman niya ito ay hinanap niya ang bangkay ng kanyang asawa ngunit ito'y hindi niya rin nakita.
- Nang mamatay si Bonifacio, pinagsamantalahan siya diumuna ng mga sundalong Magdalo sa pangunguna ni Agapito
Bonzon
- Napangasawa niya si Ginoong Julio Nakpil noong Disyembre 1, 1898 at sila ay nagkaroon ng anim na anak.
- namatay noong Marso 15, 1943 sa Maynila sa gitna ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig dahil sa sakit sa puso
Source: http://aboutfilipino.com/mga-halimbawa-ng- talambuhay/talabuhay-ng-bayani/talambuhay-ni-gregoria-de-jesus
http://www.oocities.org/valkyrie47no/gregoria.htm 38. Magbigay ng tatlong tauhan sa Noli at Fili na malubhang naglalarawan ng katauhan ni Rizal
● Ibarra ● Elias ● Simoun ● Basilio
Elias- ang higit dakila tatlo sa tatlong bayani. Makikitang si Elias ay may isang kahapong makawawasak nga no mang maganda na tulad ng pag-ibig niya kay Salome at ng paghahangad ng isang itatayong kinabukasan. (Dahil sa mga ibinintang sat mga kasawiang-palad ng ninuno niya.) Siya ay lumalaban dahil sa layuning hindi pansarili.
Crisostomo Ibarra- Pitong taong nagpakadalubhasa siya sa pag-aaral sa Europa, at ang kaniyang pagbabalik sa lupang sinilanagan, ay katuparan ng isang magandang pangarap. Isang idealista. Ang sabi ni Rizal kay Ibarra: “Si Crisostomo Ibarra ay makasarili at
nagpunla lamang ng pagbabangon nang ang kanyang mga ari-arian, ang kaniyang pagkatao, ang kanyang pag0ibig at ang lahat ng banal sa kanya’y was akin at siya’y masaktan. Ang tagumpay ng layunin ay hindi maaasahan sa isang nilikhang tulad niya.” Simoun- Ang tao ay dumadaan sa mga pagsubok, at kay Ibarra, ang pagsabuk na iyon ay nagging mabigat, nawalat ang kanyang pangarap at pag-ibig, at siya’y nagbalik hindi lamang upang kaipala’y muling itayo iyon, kundi upang lansangin ang lahat ng lakas sa sosyedad na umaalipin sa naaalipin sa katauhan ni Simoun. Maliwanag nang ang pag-iisip ni Simoun ay naniniwalang ang lipunan ay dapat mabago, at ang kaniyang mga pangarap noong una, ang pagkagapi niya sa kanyang mga pangarap ay nagturo sa kanya na ang himagsikan lamang ang maaaring makapagdulot ng ganoong pagbabago.
39. Anu-anong bayan ang dinaanan mula Calamba hanggang Tagaytay noong mag-FT ang klase?
Sto. Tomas San Pascual Tanauan* Talisay Malvar * Batangas City* Mataas na Kahoy Bauan Lipa* Taal*
San Jose Agoncillo Cuenca
Lemery*
(ung may asterisks, sure ako)
40. Magbigay ng tatlong pangalan ng babaing nagkaroon ng kaugnayan sa buhay ni Rizal. Ipakilala sila.
Nelly Boustead Leonor Rivera Josephine Bracken
41. Ikumpara ang Bapor Tabo sa takbo ng gobyerno noon at ngayon.
The different implications of Bapor Tabo:
a. Social stratifications shown by the different kinds of people that stay in the different levels of the ships. The friars and the elite apparently inhabiting the highest level, the intellectuals on the second and the poor and workers on the bottom.
b. The slow motion of the ship signifies the slow movement of the government in leading the country. They are not quick to react to the current events and would rather take leisurely long moments in “governing” the country
c. The whitewashed external appearance of the ship also has implications in terms of the government. It simply shows that the government is always trying to look clean and spotless, even though in reality everything is just a façade. So, even if the government may project an image of being honest and true, there lies under all the façade, the spoiled, dirty and rotting core of the government.
d. The round shape of the ship signifies the lack of a sure and stable form of the government. One cannot determine this because the government is quick to follow other people’s ideas. One good example of this that was seen during Rizal’s time when the government officials cannot make their own decisions due to the power of the church over them. In effect, the common Filipino is confused in whether the government officials or church officials run the government.
Tugon
a. Sa pagkakaroon ng 2 lugal ng tao sa kubyerta at sa ilalim ng kubyerta, tulad ng paglalagay ng pamahalaan na may mga taong mataas ang uri, tulad ng mga Kastila, mayayaman at prayle: at mga abang mamamayang tulad ng mga mestiso at
indiyo.
b. Sa mabagal nguni’t mapagmalaking palakad tulad ng pamahalaan na halos hindi nakausad sa may 300 taong pamumuno sa
Pilipinas.
c. Sa pagkulapol na pinturang puti - nagpapanggap na malinis at marangal ngunit’t makikita ang mga dumi sa likod ng pinta tulad ng mga walang katarungang pagpatay at pagbilanggo, ng mga kabulukan, katiwalian at iba pa sa pamahalaan at simbahan.
d. Sa bilog na anyo ng bapor - nagpapakilalang ang pamahalaan ay walang malinaw na kaanyuan; walang plano ng pagiging unahan, hulihan, tagiliran na tulad ng pamahala noon na walang yaring plano ng pagpapalakad.
e. Sa paggamit ng makina at tikin tulad ng pamahalaan, may namamahalang sibil, tulad ng Kap. Heneral at iba pang taong pamahalaan at ang prailesya o mga kura. Noon ay may union of church and state o pagiging magkatulong ng pamahalang sibil at ng simbahan sa pagpapalakad ng mga suliraning pampulitika at pangkabuhayan ng bayan. Alin ang makina at alin ang
tikin? Ang makina na siyang tuwirang nagpapatakbo sa bilog na bapor ng pamahalaan, bilog sapagkat walang plano at di alam kung saan ang patungo at saan ang pabalik, ay siyang
pamahalaang sibil, samantalang ang mga tikin ay siyang mga kura na
nagsasabi kung saan dapat patungo ang bapor ng pamahalaan. (Dapat mabatid kung ano ang tikin.)
42. Ipakilala si Ferdinand Blumentritt
● Ipinanganak noong September 10, 1853 sa Prague, Austro-Hungarian Empire
● teacher, secondary school principal, lecturer, author of books and articles
● malapit na kaibigan ni rizal
● itrinanslate ang noli sa german at sinulat ang preface ng el fili ● naging susi upang makilala ang ibang sikat na tao sa alemanya ● tagapagtanggol ng pilipinong manunulat
● namatay noong september 20, 1913 (aged 63) sa litomerice, austro-hungarian empire
source: http://en.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_Blumentritt 43. Anu-anong lugar/bansa ang dinaanan ni Rizal sa una niyang paglabas ng bansa patungong Europa
3 May 1882
Rizal left Philippines for the first time Spain. He boarded the Salvadora using a passport of Jose Mercado, which was procured for him by his uncle Antonio Rivera, father of Leonor Rivera. He was accompanied to the quay where the Salvadora was moored by his uncle Antonio, Vicente Gella, and Mateo Evangelista.
4 May 1882
He got seasick on board the boat. 5 May1882
He conversed with the passengers of the ship; he was still feeling sea-sick.
6 May 1882
He played chess with the passengers on board. 8 May 1882
He saw mountains and Islands. 9 May 1882
Rizal arrived at Singapore. 10 May 1882
He went around the town of Singapore and maid some observations.
11 May 1882
In Singapore, at 2 p.m., Rizal boarded the boat Djemnah to continue his trip to Spain. He found the boat clean and well kept.
12 May 1882
He had a conversation with the passengers of the boat. 13 May 1882
Rizal was seasick again. 14 May 1882
On his way to Marseilles, Rizal had a terrible dream. He dreamed he was traveling with Neneng (Saturnina) and their path was blocked by snakes.
May 15 1882
Rizal had another disheartening dream. He dreamed he returned to Calamba and after meeting his parents who did not talk to him because of not having consulted them about his first trip abroad, he returned traveling abroad with one hundred pesos he again borrowed. He was so sad and broken hearted. Soon he woke up and found himself inside his cabin.
17 May 1882
Rizal arrived at Punta de Gales, a seacoast town in Southern Ceylon (now Sri Lanka).
18 May 1882
At 7:30 a.m., he left Punta de Gales for Colombo. In the afternoon, Rizal arrived at Colombo and in the evening the trip was
resumed. 26 May 1882
Rizal was nearing the African coast 27 May 1882
He landed at Aden at about 8:30 a.m. He made observation at the time.
2 June 1882
He arrived at the Suez Canal en route to Marseilles. 3 June 1882
He was quarantined on board the Djemnah in the Suez Canal. 6 June 1882
It was the fourth day at Suez Canal and was still quarantined on board of the boat.
7 June 1882
Rizal arrived at Port Said. In a letter to his parents, He described his trip en route to Aden along the Suez Canal.
11 June 1882
Rizal disembarked and, accompanied by a guide, went around the City of Naples for one hour. This was the first European
ground he set foot on. 12 June 1882
At ten o’clock in the evening, the boat anchored at Marseilles. He sleptn board.
13 June 1882
Early on the morning he landed at Marseilles and boarded at the Noalles Hotel. Later he around for observation.
14 June 1882
His second in Marseilles. 15 June 1882
He left Marseilles for Barcelona in an express train. http://www.joserizal.ph/tr01.html
44 Magbigay ng limang bayaning pilipino na naging kakontemporanyo ni rizal ● Andres Bonifacio ● Antonio Luna ● Apolinario Mabini ● Emilio Aguinaldo ● Emilio Jacinto ● Graciano Lopez Jaena ● Marcelo H. Del Pilar
45. Ipaliwanag ang konsepto ng pagpili kay Rizal bilang pambansang bayani.
1901 - nagtatag si McKinley ng komisyon na pipili na pambansang bayani ng Pilipinas
Komisyon na pinamumunuan ni William Howard Taft
Dr. H. Otley Beyer - nag-"propose" siya ng apat na pagbabasehan ng pagpili ng pambansang bayani ng Pilipinas:
1) Isang Pilipino
2) Yumao na (namatay na)
3) May matayog na pagmamahal sa bayan (nagpapakita ng nasyonalismo)
4) Mahinahong Damdamin (calm disposition) Komite na pipili:
American members: 1. William Howard Taft 2. Dean Worcester 3. Morgan Schuster 4. Bernard Moses 5. Henry Clay Ide * Karamihan ay thomasites Filipino members: 1. Trinidad Pardo de Tavera 2. Gregorio Araneta 3. Cayetano Arellano 4. Jose Luzuriaga anim na pinagpipilian:
> Ang unang pinili ng mga namimili ay si M.H. Del Pilar, ngunit pagkatapos ng malalim na pag-iisip ay gumawa pa sila ng isang criteria:
5) Dapat ay madula ang pagkamatay
> Dahil sa adisyonal na criteriang ito, pinili nila si Jose Rizal. Dahilan ng pagkapili kay Rizal
- Siya ang kauna-unahang Pilipinong umakit upang ang buong bansa ay magkaisa-isang maghimagsik sa mga Kastila - Siya ay isang huwaran ng kapayapaan
- Ang mga Pilipino kasi ay Sentimental Additional info:
REVOLUTIONARY GOVERNMENT OF THE PHILIPPINES (Decree of December 20,1898)
In recognition of the aspirations of the Filipino nation and in proclaiming its noble and patriotic sentiments, I hereby decree. Article 1. In memory of the Filipino patriots, Dr. Jose Rizal and the other victims of the past Spanish domination, I declare
the 30th of December as a national day of mourning.
Article 2. On account of this, all national flags shall be hoisted at half-mast from 12:00 noon on December 29, as a sign of mourning.
Article 3. All offices of the Revolutionary Government shall be closed during the whole day of December 30.
Given in Malolos, December 20,1898 (Signed) EMILIO AGUINALDO
The truth it was General Aguinaldo, and not the second Philippines Commission headed by Civil Governor Taft, who first recognized Dr. Jose Rizal as "national day of mourning" in memory of Rizal and other victims of Spanish tyranny.
46. ano ang RA 1425 ● rizal law
● full name: An Act to Include in the Curricula of All Public and Private Schools, Colleges and Universities Courses
On the Life, Works and Writings of Jose Rizal, Particularly His Novels Noli Me Tangere and El Filibusterismo,
Authorizing the Printing and Distribution Thereof, and for Other Purposes
● tinutulan ng simbahang katoliko dahil mga temang laban sa simbahan
● naipatupad noong june 12, 1956 ● provisions:
○ ang noli at el fili ay isasama sa curricula ng lahat ng paaralan, private and public
○ may sapat na kopya ang mga library ng mga eskwelahan ○ maitranslate sa english, tagalog at iba pang dialekto. murang kopya ng noli at el fili
47. ano ang mga kanser ng lipunan na tinutukoy ni rizal ● mga fiesta
● colonial mentality
● bisyo (sugal, alak, opyo, babae) ● immorality/corruption 48. magpakilala
49. Pinakamakabuluhan kong ginawa ngayong sem? 50. ipakilala si rizal o bonifacio sa loob ng 2 minutes ● Rizal
○ jose protacio rizal mercado y alonzo realonda ○ pen names: dimasalang, laong laan, p. jacinto, pepe ○ (birth) june 19,1861 sa calamba, laguna
○ (death) december 30, 1896 sa bagumbayan, maynila ○ (parents) francisco mercado rizal , teodora alonzo y quintos realonda
○ pang 7 sa 11 na magkakapatid
○ segunda katigbak(unang nagpatibok sa puso) leonor rivera(1880-1891) o-sei san (haponsa) nelli
bousted(frances, d nagkatuluyan dahil sa relihyon at sa ina nito) josephine bracken(mestisang ingles at
irish, kataling-puso ni rizal) ○ 22 languages
○ age 3 - alphabet, age 5 - read and write
○ nagaral sa colegio de san juan letran, ateneo(land surveyor), UST(law at med), Unibersidad central de
madrid(nagtapos ng medisina) ○ magaling sa science at arts ○ nagsulat ng noli at elfili ○ kaibigan ni blumentritt
○ isang propagandista(la solidaridad) ○ tinatag ang la liga filipina
○ naexile sa dapitan noong july 1892(pinakulong ni despujol) ○ paboritong estudyante ni padre sanchez
○ pinaunlad ang dapitan ● bonifacio
○ andres bonifacio y de castro
○ Mga Magulang: Santiago Bonifacio at Catalina de Castro ○ isinilang noong Nobyembre 30,1863 sa isang nipa-hut sa Tutuban, Tondo
○ Mayroong 5 kapatid: Ciriaco, Procopio, Esperidiona, Troadio and Maxima
○ Natutong magsulat at magbasa ng Tagalog at Ingles mula sa isang caton o primer na ibinigay ng kanyang
tita.
○ Nag-aral sa isang paaralan sa Meisic (Chinatown) sa ilalim ng guro na si Guillermo Osmenya.
○ Namatay sa tuberculosis ang 2 magulang
○ Nagtrabaho bilang bodeguero sa Sta. Mesa, naging clerk, at naging agent ng English firm na J.M. Fleming
& Company sa Binondo.
○ Dahil sa pagiging kolonya ng Pilipinas ng Espanya mula 16th C., walang pantay na karapatan ang mga
Pilipino, dahil dito, nangarap si Bonifacio na mapabuti ang buhay ng Pinoy.
○ July 7, 1892 nang itatag ni Bonifacio ang Katipunan kung saan ang kanyang pseudo-name ay
‘Maypag-asa’.
○ Ang dalawang espesyal na babae sa buhay ni Bonifacio ay Sina Monica (unang asawa na namatay sa
ketong) at si Gregoria de Jesus na nakilala niya noong siya’y 29 taon.
○ Ang kanilang anak na si Andre (only child) ay namatay sa chickenpox)
○ Agosto 30,1896si Andres at Emilio Jacinto – first battle of the Phil. Revolution
○ December 1896 inimbetahan si Bonifacio ng mga Katipuneros ng Cavite. Inatasan si Bonifacio bilang
Supremo.
○ May 8,1897- pinatawan ng kamatayan si Andres Bonifacio at ang kanyang kapatid na si Procopio. Dahil
isang banta si Bonifacio sa revolution.
○ May 10,1897 dinala sa Maragondon jail si Bonifacio at Procopio. Sa araw ding ito pinatay ang
magkapatid. (34 si Bonifacio)
51. Ipaliwanag ang isyu ng retraksiyon ni Rizal.
52. Anong mga kaso ang ibinintang kay Rizal o Bonifacio para mahatulan ng kamatayan?
kaso laban kay Rizal:
1. Pangunahing tagapagtatag at buhay na kaluluwa ng insureksyon Pilipino
2. Ang tagapagtatag ng mga samahan, pahayagan, at librong nag-papaapoy at nagpapalaganap ng mga ideya hinggil sa
rebolusyon.
source: http://www.slideshare.net/kayz78/mga-huling-araw-ni-rizal
soure:
http://joserizal.info/Biography/man_and_martyr/chapter15.htm (evidences presented against him)
kaso laban kay Bonifacio:
treason - the crime of betraying one's country, especially by attempting to kill the sovereign or overthrow the government. sedition - the crime of saying, writing, or doing something that encourages people to disobey their government
*Bonifacio refused to follow the new rebel government with Aguinaldo a president
Source:
http://asianhistory.about.com/od/philippines/p/Biography-of-Andres-Bonifacio-Filipino-Anti-Colonial-Leader.htm
53. Ano ang katayuan ng dalawang nobela sa kasaysayan ng Pilipinas? I-evaluate and 2 nobela ayon sa kahusayan at impluwensya nito bilang propaganda, dokumentong panlipunan, at panitikan.
Noli:
-Isang nobelang panlipunan na tumatalakay sa lipunang Pilipino na kinabuhayan at kinamatayan ni Rizal.
-Hindi sinulat para sa panitikan kundi para sa isang rebolusyong panlipunan.
-Unang-una, ipinakita ng aklat, lahat-lahat, ang larawan ng sambayanang Pilipino. Naririyan ang kahinaan, at katatagan ng kalahian. Naririyan ang pananalig at kawalng-pananalig sa kakayahan ng lahi, ang kalungkutan at kadustaan, at ang kaakibat na pangarp at pag-asa sa darating.
-Sa aklat, mabibilad sa mga mambabasa ang tunay na anyo ng isang kolonyal na lipunan. Sa isang sambayanang kolonyal, ang lahat ay nakagapos, at mga intelektuwal lamang ang maaaring makaunawa sa katuturan ng laya. Lahat ay apninging-busabos, at ilan lamang ang nakatatanaw sa liwanag. Ang mga
prayle ay nagsesermon, hindi upang maghatid ng ibig at pag-unawa sa Lumikha sa isang sambayanang mangmang, kundi upang magsamantala.
