Diterbitkan oleh: Sahabat Alam Malaysia
No. 258 Jalan Air Itam, 10460 Penang Tel: +6 04 228 6 930 Fax: +6 04 228 6 931 Email: sam_inquiry@yahoo.com
(SAM MARUDI OFFICE) 129A, First Floor, Jalan Tuanku Taha’ P.O. Box 216 98058 Marudi, Baram. Sarawak
Tel & Fax: +6 085 758 973 Email: sarawakoffice@gmail.com
Dicetak oleh: Jutaprint
2 Solok Sungei Pinang 3, 11600 Penang. Tel: 604-‐2820327 & Fax: 604-‐2820343
Lakaran & Grafik: Ummi Junid email: ummijunid@gmail.com
SAM mengucapkan terima kasih kepada International Rivers kerana memberi kebenaran untuk menggunakan beberapa teks
dan imej dalam risalah ini
JANGAN
RAMPAS
HAK KAMI!
KEBERSATUAN
ADALAH
KEKUATAN
EMPANGAN
EMPANGAN
dan
KESAN-‐KESANNYA
KESAN-‐KESANNYA
Empangan merupakan sebuah dinding yang dibina merentasi sungai. Ia menghalang aliran sungai dan mewujudkan tasik-‐tasik takungan buatan.
APAKAH ITU EMPANGAN?
EMPANGAN
Alur limpah
Adakah Empangan Betul-Betul
Berkesan dan Berkekalan?
Tiada empangan yang dapat kekal
selama-‐lamanya. Jika ia mengalami
pelbagai gangguan teknikal, ia tidak
akan dapat beroperasi seperti yang
diharapkan. Setelah beberapa dekad,
apabila begitu banyak kelodak
sudah terkumpul dalam tasik,
operasinya terpaksa dihentikan.
(Sungai-‐sungai di Sarawak mempunyai
kelodak yang tinggi akibat daripada
kegiatan pembalakan dan
perladangan tidak terkawal)
Empangan kuasa hidro menggunakan aliran
air sungai untuk memutar roda ‘turbin’ bagi
menjana elektrik. Selepas melepasi roda
‘turbin’, air sungai akan dilepaskan ke
bawah.
#1
Empangan untuk bekalan air dan pengairan
menyimpan air untuk disalirkan ke bandar atau
ladang-‐ladang, sama ada melalui saluran paip
atau terusan.
#2
Empangan untuk mengawal banjir
menyimpan air semasa hujan lebat
untuk mengurangkan kejadian banjir
di hilir sungai.
#3
Empangan-‐empangan besar bukan dibina untuk memenuhi sebarang keperluan sebenar. Kebanyakan empangan besar dibina atas sebab-‐sebab politik dan untuk memanfaatkan syarikat-‐syarikat pembinaan dan kejuruteraan serta industri-‐industri kotor. Para pembalak juga akan mengaut keuntungan apabila hutan di tasik takungan empangan ditebang bersih.
Di Sarawak, empangan Bakun dibina walaupun ia tidak diperlukan. Sekarang, 12 lagi projek hidroelektrik telah dirancang di Sarawak. Kebanyakan bekalan elektrik daripada empangan-‐empangan ini akan dijual kepada industri-‐industri yang menggunakan tenaga elektrik yang tinggi sementara kawasan pedalaman Sarawak masih kekal dalam kegelapan.
Siapa yang memerlukan
empangan yang besar
EMPANGAN MEMUSNAHKAN
MASYARAKAT
Masyarakat yang terusir akan kehilangan rumah, tanah, mata pencarian dan warisan adat mereka. Pemindahan ini seringkali dilakukan tanpa kerelaan mereka, peluang untuk berunding dan pemberian maklumat juga mungkin amat kurang.
Masyarakat yang dipindahkan seringkali mengalami pelbagai tekanan hidup – dibebani kemiskinan, kekurangan makanan, kebimbangan berlanjutan, pertikaian antara kampung dan ahli keluarga dan kadangkala, tekanan jiwa menyebabkan ramai yang akan ketagihan arak.
Masyarakat yang dipindah secara paksa ke kawasan penempatan semula sering mendapati rumah dan kemudahan awam yang disediakan buruk sekali. Tanah kebun baru mungkin tidak subur dan kecil. Mereka akan mengalami kesulitan untuk mencari pendapatan, bergerak bebas dan memperolehi sumber-‐sumber alam (terutamanya untuk wanita dan orang-‐orang tua). Warisan adat juga akan hilang.
Prosespampasanseringkalitidakbegitutelus–perundin-‐ ganbersamayangadilmungkinamatterhad.Jumlah pampasanyangditerimaseringkalitidaklahbegitutinggi. Iatidakakankekaluntuktempohmasayanglama.
KESAN-‐KESAN EMPANGAN
TEMPAT TINGGAL
KURANG SELESA
TANAH
KURANG SUBUR
PENGANGGURAN
MASALAH
PENGANGKUTAN
KEKURANGAN
HASIL HUTAN &
SUNGAI
Tumbuh-‐tumbuhan yang mereput dalam takungan tasik mungkin akan mengeluarkan gas-‐gas yang busuk.
GAS BUSUK DILEPASKAN
Empangan memusnahkan
alam sekitar
KESAN-‐KESAN EMPANGAN
Kelodak yang terperangkap dalam takungan tasik mungkin akan menggalakkan pembiakan
lumut dan rumpair. Racun perosak mungkin digunakan untuk membunuh mereka. RACUN PEROSAK MUNGKIN DIGUNAKAN
DENGAN BANYAK
Hutan, tanah bencah dan lain-‐lain kawasan berharga akan ditenggelami dan hilang selama-‐lamanya. Sarang haiwan dan laluan
mereka akan terpecah-‐pecah. KEHILANGAN SUMBER ASLI SECARA KEKAL
Air tasik takungan yang sejuk, berasid (masam), kotor dan kurang udara mungkin
akan membunuh ikan-‐ikan, kehidupan air dan binatang yang meminum air sungai. Ini akan menjejaskan sumber pemakanan
dan pendapatan masyarakat. KEHILANGAN SUMBER AIR
kawasan hilir sungai
akan terjejas
Kelodak dan tanah-‐tanih penyubur akan terperangkap di dalam tasik takungan. Ini akan mengurangkan kesuburan tanah di kawasan hilir.
KESUBURAN TANAH DI HILIR SUNGAI
AKAN TERJEJAS
AIR MASIN MASUK KE MUARA,
HUTAN PAYA BAKAU MENGECIL
Air tasik perlu sentiasa penuh ke paras yang ditentukan. Semasa musim kemarau, bot-‐bot besar mungkin tidak akan dapat melalui sesetengah kawasan di hilir sungai yang kekeringan.
PENGANGKUTAN AIR AKAN TERGANGGU
Akibat kekurangan aliran sungai, tebing-‐ tebing sungai di hilir mungkin akan runtuh. Kawasan pinggir laut juga mungkin mengecil. Dasar sungai juga mungkin akan terhakis teruk – sungai akan menjadi lebih dalam.
HAKISAN
Kekurangan aliran sungai dan kelodak mungkin akan menyebabkan air laut masuk lebih dalam daripada biasa ke muara sungai. Kegiatan perikanan dan pertanian di sini mungkin akan terganggu. Hutan paya bakau di pantai, iaitu tempat pembiakan sumber perikanan laut mungkin akan mengecil dan kering.
Air tasik yang masam berasid berkemungkinan
tercemar dengan ‘merkuri’, sejenis logam berat yang
mungkin terserap ke dalam ikan sungai yang dimakan
oleh manusia.
Merkuri boleh menyebabkan kerosakan kepada otak,
paru-‐paru, pundi hempedu dan sistem saraf serta
kecacatan bayi.
Penyakit seperti malaria dan skistomiasis
selalunya meningkat di sekitar tasik takungan.
Air kotor ini boleh menyebabkan ceret-‐beret,
jangkitan kulit, telinga, hidung, kerongkong
dan juga cacat penglihatan.
EMPANGAN BOLEH MENGGANGGU
KESIHATAN KITA
KESAN-‐KESAN EMPANGAN
SELAMAT UNTUK
DIMINUM TANPA
DIRAWAT
TIDAK
EMPANGAN BOLEH MENGANCAM
NYAWA DAN HARTA BENDA KITA
PARAS AIR YANG TIDAK MENENTU
RUNTUHAN EMPANGAN
KESAN-‐KESAN EMPANGAN
Empangan besar boleh menyebabkan gempa bumi. Empangan Kenyir di Terengganu telah menyebabkan 28 gempa bumi sekitar tahun-‐tahun 1980-‐an. Pada awal 2010, Batu Niah telah mengalami gegaran bumi yang disyaki berhubungkait dengan empangan Bakun.
Gempa bumi, cuaca yang keterlaluan dan binaan empangan yang tidak kukuh, semuanya boleh menyebabkan dinding empangan pecah.
Tindakan mengawal paras air di tasik empangan boleh menyebabkan aliran sungai di hilir berubah secara tiba-‐tiba dan menjadi tidak menentu. Di kawasan luar bandar yang luas, bagaimanakah amaran berkaitan gangguan paras air ini dapat disebarkan dengan cepat? Kegagalan menyebarkan amaran boleh mengancam nyawa pengguna sungai, bot-‐bot, alatan perikanan dan harta benda kita.
GEMPA BUMI
AMARAN! Sila Tinggalkan rumah & kawasan anda!Kerajaan yang telus, bertanggungjawab, membenarkan perundingan bersama dan penyebaran maklumat. (Empangan besar boleh menggalakkan perbuatan rasuah dan
pencabulan hak asasi manusia, kerana pembinaannya melibatkan banyak kontrak-‐
kontrak yang lumayan dan bertempat di kawasan terpencil.)
Penilaian keperluan air dan tenaga yang sebenar secara menyeluruh. Ini mesti disertai oleh pihak awam.
Mengkaji dengan teratur cara-‐cara untuk meningkatkan keberkesanan segala empangan
dan prasarana pembekalan tenaga dan air yang sedia ada. Langkah-‐langkah juga mesti
diambil untuk meningkatkan penjimatan sumber-‐sumber ini dan meningkatkan penjanaan tenaga bersih dan boleh di perbaharui seperti empangan mini-‐hidro untuk
masyarakat luar bandar dan solar. (Tenaga hidro dari empangan besar bukanlah tenaga
bersih serta TIDAK boleh diperbaharui!)
Empangan hanya
boleh dibina dengan:
Penerimaan projek oleh masyarakat terjejas secara jelas. Persetujuan mereka mesti diberi dengan bebas tanpa sebarang tekanan atau paksaan.
Mereka berhak mendapatkan segala maklumat penting dari awal lagi.
Mereka berhak menyatakan keengganan untuk berpindah.
JIKA ANDA TERJEJAS ATAU TIDAK
BERSETUJU DENGAN PEMBINAAN
SEBUAH EMPANGAN
Mendapat sokongan daripada penduduk kampung anda dan kampung-‐kampung berjiran dan mewujudkan satu Jawatankuasa Bertindak untuk menyampaikan bantahan semua. Pada mulanya, mungkin ramai yang akan takut-‐ takut, tetapi perlahan-‐lahan mereka mungkin
akan menyertai anda apabila sedar kesulitan yang bakal dialami jika mereka berdiam diri.
Penduduk mungkin akan ditekan oleh pihak-‐pihak tertentu untuk berpindah. Tetapi pada hakikatnya, selagi penduduk kuat bersatu mengatakan TIDAK, amat sukar untuk
sesebuah projek tersebut bermula dan beroperasi.
1. Tubuhkan Jawatankuasa bertindak
2. Katakan TIDAK MAHU
INGATLAH!
KEBERSATUAN
ADALAH
KEKUATAN
Ada beberapa kumpulan yang boleh membantu anda. Penyokong-‐penyokong ini boleh membantu anda dalam pelbagai hal – dari memberikan sokongan sehinggalah menyalurkan nasihat guaman.
Banyak pihak akan menaburkan pelbagai janji manis tentang tempat kampung anda akan dipindahkan – pampasan yang lumayan, perumahan dan kemudahan awam yang baik, tanah ladang yang mencukupi, peluang pekerjaan, malah bekalan elektrik yang percuma atau murah.
4.Berkerjasama dengan penyokong lain
3. Jangan mudah terpedaya
dengan pelbagai janji manis
Sumber kewangan untuk pembinaan empangan ini selalunya diperolehi
daripada pinjaman bank atau tabungan awam. Oleh itu,
WANG ANDA SENDIRI AKHIRNYA AKAN DIGUNAKAN!
Kemusnahan sumber hutan dan air boleh mengganggu kehidupan
sesiapa juga, termasuklah penduduk di bandar. Oleh itu, kesemua lapisan masyarakat berhak untuk menyuarakan bantahan mereka.
