• Tidak ada hasil yang ditemukan

KESIMPULAN DAN SARAN. Melalui percobaan empiris di muka telah dapatlah di- buktikan bahwa faktor irigasi secara dominan mempengaruhi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "KESIMPULAN DAN SARAN. Melalui percobaan empiris di muka telah dapatlah di- buktikan bahwa faktor irigasi secara dominan mempengaruhi"

Copied!
10
0
0

Teks penuh

(1)

KESIMPULAN DAN SARAN Kesimpulan P e r m i n t a a n Pupuk Urea

M e l a l u i p e r c o b a a n e m p i r i s d i muka t e l a h d a p a t l a h d i - b u k t i k a n bahwa f a k t o r i r i g a s i s e c a r a dominan mempengaruhi p e t a n i dalam t i n d a k a n n y a mengkonsumsi pupuk Urea. D i

s i

' t e r l i h a t adanya p e n g u a t a n p e r n y a t a a n S m a l l (1978) yang mengatakan bahwa i r i g a s i b a i k akan m e n j a d i i n s e n t i f b a g i

p e t a n i u n t u k menggunakan i n p u t t e k n o l o g i modern, dalam h a 1 i n i pupuk. Mengingat s i k a p p e t a n i k i t a yang " r i s k a v e r t e r " , maka adanya i r i g a s i yang k u r a n g b a i k j u g a akan d i p i k i r k a n s e b a g a i pemborosan b i a y a i n p u t pupuk s a j a . Hal i n i s e j a l a n dengan l a p o r a n Huke dan Duncan bahwa a r e sawah yang t e r a i r i t i d a k b a i k akan membutuhkan tambahan penggunaan pupuk, p e s t i s i d a dan h e r b i s i d a dalam mencapai t i n g k a t p r o d u k s i t e r t e n t u , s e h i n g g a d a p a t membuat p e t a n i enggan menggunakan t e k n o l o g i b a r u s e c a r a konsekwen. Se- c a r a k u a n t i t a t i f t e r h i t u n g bahwa 56.5% keragaman p e r m i n t a n pupuk Urea d a p a t d i j e l a s k a n o l e h keragaman f a k t o r i r i g a s i . C h r i s t i n a David dalam p e n e l i t i a n n y a d i 3 3 d e s a d i A s i a mendapatkan n i l a i k o n t r i b u s i keragaman d a r i peub

i r i g a s i yang l e b i h b e s a r l a g i , y a k n i s e b e s a r 7 7 % . T e l a h dikemukakan sebelumnya bahwa i n f o r m a s i ter- s e b u t akan banyak menuntun pembuatan k e b i j a k s a n a a n pupuk, m i s a l n y a u n t u k k e p e r l u a n a l o k a s i i n v e s t a s i . Tentunya se- b a g i a n b e s a r a l o k a s i i n v e s t a s i akan d i t a n a m pada s e k t o r yang p a l i n g mempengaruhi t u j u a n yang akan d i c a p a i .

(2)

Pada masalah i n i t e n t u n y a s e b a g i a n b e s a r i n v e s t a s i akan ditanamkan pada s e k t o r i r i g a s i k a r e n a impaknya t e r h a d a p p e n i n g k a t a n p e r m i n t a a n pupuk t e r l i h a t p a l i n g b e s a r . P e n i n g k a t a n p e r m i n t a a n pupuk Urea b e r i m p l i k a s i t e r j a d i - nya p e n i n g k a t a n p r o d u k s i b e r a s . A p a b i l a h a s i l p e n e l i t i a n Randolf B a r k e r d i P h i l i p i n a yang mendapatkan n i l a i k o r e l a s i s e b e s a r 0.86 a n t a r a p r o d u k s i b e r a s dengan jumlah n i t r o g e n yang d i p a k a i , j u g a b e r l a k u d i I n d o n e s i a , maka t e n t u n y a

p e n i n g k a t a n p r o d u k s i b e r a s yang t e r j a d i t i d a k l a h mei-~gecewa- kan. Adanya p e n i n g k a t a n p r o d u k s i b e r a s dalam n e g e r i yang b i s a m e n s u b s t i t u s i b e l a n j a n e g a r a u n t u k b e r a s impor,

t e n t u n y a akan menghemat p e n g e l u a r a n d e v i s a n e g a r a .

S e c a r a k u a n t i t a t i f r e s p o n d a r i I n d o n e s i a d i s e k t o r i r i g a s i i n i , t e l a h p u l a d i t e r a n g k a n o l e h model t e r p i l i h (model 3 ) , bahwa 100% p e r l u a s a n a r e a l i r i g a s i akan mem- b e r i k a n k e n a i k a n p e r m i n t a a n pupuk Urea s e b e s a r 6 3 % . Ada- nya impak p e r l u a s a n 100% i r i g a s i yang hanya s e b e s a r 6 3 % , menunjukkan bahwa a d a f a k t o r l a i n yang j u g a t u r u t mem-

p e n g a r u h i p e r m i n t a a n pupuk. Pada sub-bab d i bawah i n i akan d i u r a i k a n

f

a k t o r - f a k t o r l a i n t e r s e b u t .

Model d i depan j u g a memberikan k e t e r a n g a n bahwa f a k - t o r r a s i o h a r g a a n t a r a pupuk Urea dan p a d i m e m i l i k i kon- t r i b u s i s e b e s a r 4 % dalam menerangkan keragaman p e r m i n t a a n pupuk Urea. Adanya k o n t r i b u s i keragaman r a s i o h a r g a t e r - hadap keragaman p e r m i n t a a n pupuk s e b e s a r 4 % t e r s e b u t t e r - n y a t a sama dengan kesimpulan C h r i s t i n a David dalam

(3)

p e n e l i t i a n n y a d i 33 d e s a d i A s i a ; hanya C h r i s t i n a David m e n e l i t i pupuk NPK s e c a r a k o l e k t i f . Namun k o n t r i b u s i f a k t o r

r a s i o

h a r g a yang l c e c i l t e r s e b u t t i d a k b e r i m p l - i k a s i m e m i l i k i r e s p o n yang k e c i l p u l a .

K o e f i s i e n r a s i o h a r g a pada model k e t i g a menunjukkan bahwa e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a pupuk t e r h a d a p p a d i s e b e s a r - 0 . 4 3 . Hal i n i menunjukkan bahwa 100% perubahan r a s i o h a r g a t e r s e b u t akan menyebabkan perubahan p e r m i n t a a n pupuk Urea s e b e s a r 43% (dengan a r a h yang b e r l a w a n a n ) . Anas Rachman dalam p e n e l i t i a n n y a mengenai p e r m i n t a a n pupuk d i Jawa dan B a l i , mendapatkan angka e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a t e r s e b u t s e b e s a r -0.546. N i l a i e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a d i a t a s juga s e j a l a n dengan p e n e l i t i a n C h r i s t i n a David d i d e s a - d e s a A s i a . I a mendapatkan kesimpulan bahwa n i i a i e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a b e r k i s a r a n t a r a -0.27 sampai -0.81

( s h o r t r u n e l a s t i c i t y ) . Mohinder S . Mudahar dalam pe- n e l i t i a n n y a mengenai h a 1 d i a t a s d i n e g a r a - n e g a r a b e r - kembanq m e m i l i k i s e l a n g n i l a i yang l e b i h b e s a r l a g i , y a k n i a n t a r a -0.17 sampai - 1 . 1 2 . R o d r i q u e s yang d i l c u t i p o l e h T i m m e r mendapatkan n i l a i -0.60 m e l a l u i p e n e l i t . i a n n y a d i P i l i p i n a dalam p e r i o d e 1958 sampai 1972; sedanglcan d i I n d i a d i d a p a t k a n n i l a i -0.53 dalam p e r i o d e 1953/1954

sampai 1967/1968. Dalam p e r i o d e 1950 sampai 1966, d i Thaiwan d i p e r o l e h n i l a i e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a d i a t a s

(4)

F a k t o r l a i n yang j u g a n y a t a mempengaruhi p e r m i n t a a n pupuk Urea a d a l a h p e n g e t a h u a n t e k n i s p e t a n i dalam m e n e r a p kan t e k n o l o g i b a r u . Pengetahuan t e k n i s t e r s e b u t m e l i p u t i t u j u a n penggunaan pupuk, menentukan d o s i s yang t e p a t , c a r a memupuk yang b e n a r , s a a t pemberian pupuk yang t e p a t dan l a i n s e b a g a i n y a .

S e k a l i l a g i d i k a t a k a n bahwa digunakannya d a t a se- k u n d e r yang b e r s i f a t a g r e g a t d i mana k a b u p a t e n m e n j a d i

s a t u a n c o n t o h n y a , menimbulkan k e s u l i t a n dalam mengukur peubah p e n g e t a h u a n t e k n i s p e t a n i . D i p i l i h n y a jumlah pe- t u g a s penyuluh l a p a n g a n (PPL) s e b a g a i "proxy" d a r i t i n g k a t p e n q e t a h u a n t e k n i s p e t a n i memang p e r l u d i k a j i k e m b a l i

menginqat t i d a k homogennya p e n g e t a h u a n p a r a PPL i t u s e n d i r i , d a y a m e n t r a n s f e r p e n g e t a h u a n t e r s e b u t dan d a y a s e r a p

( a b s o r b s i ) d a r i m a s y a r a k a t p e t a n i .

Namun s u a t u yang p e n t i n g d i p e r o l e h adanya i n d i k a s i bahwa m a s i h d i r a s a k a n p e r l u penyuluhan t e n t a n g penyerapan

t e l c n o l o g i modern dalam h a 1 i n i penggunaan pupuk dalam u s a h a menggalakkan penggunaan pupuk. D i p e r o l e h n y a n i l a i e l a s t i s i t a s s e b e s a r 4 4 % yang b e r a r t i pertambahan 100% o r a n g PPL akan meningkatkan 4 4 % jumlah p e r m i n t a a n pupuk, memang p e r l u d i k a j i l a g i mengingat h a l - h a 1 d i atas. Per-

bandingan dengan p e n e l i t i a n l a i n d i I n d o n e s i a t i d a k d i - p e r o l e h k a r e n a banyak p e n e l i t i yang t i d a k menyertakan peubah i n i .

(5)

F a k t o r musim kemarau a t a u musim h u j a n t e r n y a t a t i d a k n y a t a mempengaruhi p o l a p e r m i n t a a n pupuk Urea. Kesimpulan i n i d a p a t d i m e n g e r t i mengingat a r e a l sawah yang termasuk a r e a l i n t e n s i f i k a s i Bimas dan Inmas pada umumnya m e m i l i k i j a r i n q a n i r i g a s i yang memadai. Hal t e r s e b u t juqa yang m e l a n d a s i a n j u r a n pemupukan yang sama b a i k pada musim kemarau maupun pada musim h u j a n .

Walaupun C h r i s t i n a David dalam p e n e l i t i a n d i 33 d e s a

F

d i A s i a mendapatkan k e s i m p u l a n t e n t a n g b e s a r pengaruh f a k t o r i r i g a s i yang d i t u n j u k k a n dengan k o n t r i b u s i keragarn- a n s e b e s a r 7 7 % , namun menunjuk f a k t o r i r i g a s i s e b a g a i a l a t k e b i j a k s a n a a n p e m e r i n t a h , t i d a k l a h d i s a r a n k a n o l c h n y a .

I a l c b i h menekankan pada peubah f a k t o r r a s i o h a r g a pupuk t e r h a d a p p a d i s e b a g a i a l a t k e b i j a k s a n a a n p e m e r i n t a h .

Baqi n e g a r a k i t a p e m i k i r a n u n t u k memanipulasi peubah i r i g a s i b e r s i f a t cukup r e l e v a n mengingat a r e a l i n t e n s i f i - k a s i d i t u n j u k d i a t a s a r e a l yang b e r i r i g a s i b a i k , di.

samping f a k t o r r a s i o h a r g a yang b i s a diqunakan.

S u a t u h a 1 yang l o g i s a p a b i l a a d a p e r b e d a a n dalam p r i o r i t a s p e m i l i h a n a l a t k e b i j a k s a n a a n mengingat adanya b e b e r a p a l a t a r b e l a k a n g yang b e r b e d a , a n t a r a l a i n d i P h i l i p i n a , h a r g a pupuk pada h a k e k a t n y a masih m e n d e k a t i h a r g a p a s a r yang b e b a s d a r i campur t a n g a n p e m e r i n t a h se- h i n g g a a p a b i l a ada k e b i j a k s a n a a n p e m e r i n t a h yang mengatw h a r g a pupuk maka e f e k n y a d i d u g a akan cukup b e s a r .

(6)

Sedangkan d i I n d o n e s i a s u b s i d i s u d a h s e d e m i k i a n b e s a r n y a

s e h i n g g a d i k h a w a t i r k a n penekanan h a r g a pupuir s u d a h t i d a k .

I

, , ,

.

,

memberikan tambahan e f e k l a g i . Hal i n i b i s a " i i i h z ' l d a r i T a b e l 8 p e r b a n d i n g a n jurnlah s u b s i d i p e m e r i n t a h u n t u k pup* d i bawah i n i .

T a b e l 8 . S u b s i d i P e m e r i n t a h UntuL, Pupup. pada B e r b a g a i Negara

-

-

P e r s t ? n W subsidi J m l a h sliC Periiluaran mix& teriladap pulgeluar-

Negara & ( plepi+~al

---

.

an d o l l a r ) m

p e r - c a n

unr& p e n e l i t i a I n d o n e s i a 71.90 3.42 P h i l i p i n a 36.77 7.96 A f g a n i s t m 1 5 - 1 0 0 - 6 3 B a n g l a d e s h 1 4 . 6 3 1 . 4 0 Korea S e l a t a n 27.26 2 . 4 4 P a k i s c a n 20.97 1 - 2 6 S r i l a n q k a 5.25 2.44 Sumber : E s t i m a t e d on t h e b a s i c o f d a r a r e p o r t e d i n Boyce E v e n s a n , Dabrymple and FAO, d i k u t i p d a r i NadeZ l m f o r n i l t i o n and Economic A i i a l y s i s f o r F e r t i l i z e r P o l i c y Formulation-Mohender S . X ~ d a h a r .

D i samping i t u , a d v l y a program B i m a s yang t s l a h mapan dan t e r s e d i a n y a k r e d i t , membesarkan h a t i bahwa p e r l u a s a n areal i r i g a s i akan b e n a r - b e n a r d i i k u t i o l e h p e n i n g k a t a n p e r m i n t a a n pupuk d a l m , u s z h a pemenuhan k e b u t u h a n pangan n a s i o n a l

.

(7)

I<esimpulan P e r m i n t a a n Pupuk T r i p l e Super P h o s p a t (TSP)

-

S e k a l i l a g i d i b u k t i k a n bahwa i r i g a s i a d a l a h f a k t o r

*

utama dalam menentukan p e r m i n t a a n pupuk TSP. Model kedua

,

4

1- menunjukkan bahwa e l a s t i s i t a s i r i g a s i s e b e s a r 54% yang b e r a r t i b i l a l u a s a r e a l i r i g a s i d i l i p a t - d u a k a n maka p e r - m i n t a a n pupuk TSP akan meningkat 5 4 % . E l a s t i s i t a s i r i - g a s i u n t u k TSP t e r l i h a t l e b i h k e c i l d a r i p a d a n i l a i e l a s - t i s i t a s i r i g a s i u n t u k pupuk Urea ( = 6 3 % ) . I n i menmjuk- kan p r e f e r e n s i p e t a n i yang l e b i h t e r a n g s a n g meningkatkan konsumsi Urea d i b a n d i n g k a n pupuk TSP. H a l t e r s e b u t . d a p a t d i s e b a b k a n b e b e r a p a h a l , a n t a r a l a i n :

(1) Respon pemberian pupuk Urea l e b i h t e r l i h a t s e c a r a v i s u i l d a r i p a d a r e s p o n pemberian pupuk TSP.

( 2 ) Masih b e r k a i t a n dengan h a 1 p e r t a m a , b a r a n g k a l j . h a 1 i n i merupakan i n d i k a s i kurangnya p e n g e r t i a n mengenai t u j u a n dan kegunaan pupuk TSP. Dugaan i n i d i p e r k u a t dengan adanya h a s i l a n a l i s i s bahwa e l a s t i s i t a s pe- n g e t a h u a n t e k n i s u n t u k TSP (= 5 3 % ) l e b i h b e s a ~ r d a r i - pada e l a s t i s i t a s p e n g e t a h u a n t e k n i s u n t u k Urea ( = 4 4 % ) . I n i b e r a r t i bahwa r e s p o n p e n i n g k a t a n p e r - m i n t a a n pupuk TSP l e b i h b e s a r d a r i p a d a r e s p o n pe- n i n g k a t a n p e r m i n t a a n pupuk Urea, a p a b i l a d i a d a k a n p e n i n g k a t a n k e g i a t a n penyuluhan. Dengan k a t a l a i n , masih l e b i h banyak yang p e r l u d i t e r a n g k a n mengenai

(8)

M e n i l i k e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a pupuk TSP t e r h a d a p

h a r g a p a d i , model p e r t a m a memberikan

e l a s t i s i t a s

r a s i o

.

h a r g a s e b e s a r - 6 1 % , s e d a n g model kedua memberikan n i l a i

-97%. Kedua n i l a i e l a s t i s i t a s d i a t a s t e r n y a t a l e b i h t i n g g i d a r i p a d a n i l a i e l a s t i s i t a s r a s i o h a r g a u n t u k pupuk Urea ( - 4 3 % ) . Kesimpulan i n i j u g a dengan mudah d i t e r i m a mengingat p e t a n i masih menganggap penggunaan pupuk Urea

l e b i h p e n t i n g d a r i p a d a penggunaan pupuk TSP s e h i n g g a per- m i n t a a n pupuk TSP b e r s i f a t l e b i h e l a s t i s i t a s . K o n t r i b u s i keragaman peubah r a s i o h a r g a pupuk TSP t e r h a d a p h a r g a p a d i , t e r n y a t a hampir sama s a j a dengan k o n t r i b u s i r a s i o h a r g a pupuk Urea t e r h a d a p h a r g a p a d i y a k n i s e b e s a r 4 p e r - s e n .

F a k t o r musim kemarau a t a u musim h u j a n t e r n y a t a t i d a k n y a t a mempengaruhi p o l a p e r m i n t a a n pupuk TSP. Kalau t i d a k d i k a t a k a n " t e r l a m p a u j a u h " maka b a r a n g k a l i h a 1 i n i d a p a t d i p a k a i s e b a g a i u k u r a n layaknya/memadainya j a r i n g a n i r i - g a s i yang d i p a s a n g pada l u a s a r e a l i n t e n s i f i k a s i .

S a r a n K e b i j a k s a n a a n

Lee (1981) dalam a r t i k e l n y a b e r j u d u l " P o l i c y and t h e S t r a t e g i e s i n t h e Development of F e r t i l i z e r Use" m e -

ngemukalcan bahwa I n d o n e s i a termasuk k e dalam d a e r a h II

(Gambar 5 ) . Daerah I1 t e r s e b u t d i k a t a k a n n y a memili.ki c i r i - c i r i a n t a r a l a i n sudah adanya k e s a d a r a n pada g e t a n i

(9)

untuk menggunakan pupuk dalam usaha meningkatkan produksi.

Masalahnya tinggal memperbaiki infrastruktur seperti

jaringan irigasi dan pemberian fasilitas kredit untuk me-

macu perluasan penggunaan pupuk.

Paktor irigasi sebagai sarana fisik penunjang utama

dalam menggalakan pemakaian pupuk seyogyanya dimanipulasi

secara optimal, untuk mencapai tujuan swasembada pangan.

Jaringan irigasi yang membaik dengan sendirinya dapat di-

ikuti dengan perluasan areal intensifikasi Bimas dan Inmas

yang berarti diatasinya kendala-kendala lain seperti ke-

terbatasan modal, keterbatasan informasi dan pengetahuan

teknis petani, keterbatasan bibit, pestisida dan lain se-

bagainya.

Saran Untuk Penelitian Selanjutnya

Diambilnya kabupaten sebagai satuan contoh membuat

hasil penelitian ini bersifat makro dan regional; arti-

nya tidak difokuskan untuk menilik produktivitas tiap

hektar sawah sehubungan dengan permintaan pupuk. Pe-

nelitian yang bersifat mikro yang mengambil luasan sawah

atau usaha tani sebagai satuan contoh akan melengkapi

gambaran penelitian ini. Penelitian yang bersifat mikro

yang pada umumnya memakai data primer diharapkan akan

lebih dapat mengungkapkan faktor-faktor lain yang tidak

tertangkap oleh data sekunder.

(10)

jumlah K o n s u m i Pupuk

----

15-20 tahm

---

---

50-60 tahm

---

---

tidak d i t e n t d c a n

---

Ganbar 5. Klasifikasi Negara Kmsmi P q & Berdasarkan

Perk&angan J&ah Pemakaiannya.

S w h r : Ice, C.Y. 1981. Marketing Policy and t h e Stages in the IRveloprrent of F e r t i l i z e r Use. Bulletin of Agrochemical,

News

in

Brief,

Vol 4, April 1981.

Referensi

Dokumen terkait

1) Hasil belajar Mata Kuliah Ilmu Gizi Dasar ditinjau dari kemampuan pengetahuan, sikap dan keterampilan mencakup pengertian ilmu gizi, fungsi dan sumber zat gizi,

 Pengertian latihan yang berasal dari kata training adalah penerapan dari suatu perencanaan untuk meningkatkan kemampuan berolahraga yang berisikan materi teori dan praktek,

Dari kedua pandangan di atas dapat disimpulkan bahwa public relations adalah fungsi manajemen yang berfungsi untuk membangun dan mempertahankan hubungan yang

Penelitian ini telah dilakukan pada bulan Januari hingga Maret 2012 dengan tujuan untuk mengidentifikasi jenis ektoparasit dan penghitungan intensitas ektoparasit yang

Dalam model campuran, misal terdapat dua faktor dalam suatu percobaan yaitu A dan B, bila salah satu dari A atau B yang digunakan dalam penelitian diambil

Dari hasil tersebut dapat diketahui dan mungkin merupakan informasi awal bah- wa kemantapan agregat yang terbentuk karena aktivitas mikroorganisme tanah pada jenis

Mekanisme masuknya virus HIV kedalam SSP adalah dengan cara Mekanisme masuknya virus HIV kedalam SSP adalah dengan cara.. menumpang pada monosit yang terinfeksi virus menumpang

Teknik analisis data yang digunakan pada penelitian ini meliputi analisis RCA (Revealed Comperative Advantage) untuk menghitung daya saing dan analisis regresi linier