Geologi am dan sedimentologi di kawasan Menggatal, Sabah

GEOLOGI AM DAN SEDIMENTOLOGI 01 KAWASAN MENGGATAl, SABAH.. NUR FATEHA BINT1 MOHO ROSU. rL.I\(U~IAMAl'I. UNIYERSm MAlAYSJ.\ SABAr'. OISERTASI YANG DIKEMUKAN UNTUK MEMENUHI SEBAHAGIAN DARIPADA SYARAT UNTUK MEMPEROLEHI DAZAH SARJANA MUDA DENGAN KEPUJIAN. PROGRAM GEOLOGI FAKULn SAINS DAN SUMBER ALAM UNIVERSm MALAYSIA SABAH. 2015.

-. -. --0NIVERSITI MALAYSIA SABAI-I BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS. ... ,..... ~. ~...... l. -~. SESI PENGAJIAN:. SAYA:. ~o l'l -2.oLS. (I-fURUF BESAR) Mengaku mernbenarkan lesis "'(LPSivllSarjanafDol:tor Falsafah) ini disimpan di Perpustak~an Universiti Malaysia Sabah d~ngan syaratsyarat kegunaan seperti berikut:\. 2. 3. 4.. le!iis adalah hakmilik Universiti Malaysia Sabah. Perpu31akaan Universiti Malaysia Sabah dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja. Perpuslakaan dibenarkan membual salinan lesis ini sebagai bahan pertukaran snlara institusi pengajian tinggi. Sila landakan (I). [,-__..jl. SULIT. '--__ I TERHAD. (Menganciungi maklumat yang berdarjah keselamatan atnu kepentingan Malaysia sepcrti yang lermaktub di AKTA RAI-lSIA RASMI \ 972) (Men33ndungi makhnnat TERHAD yang telah dilentu~·.an oleh organisasilbadan di mana Penyelidikan dijalankan). ~_--JI TIDAK TERHAD rtlt~U~TAKAA:"t. UNIVERSITj MALAYSIA SABAr: (TANUATANGAN PENl1L1S) Alamal tetap :. ~<!..-1i. NO. S f\. \:-aM!). \.11. ~ '8100 hlHooq _ e_~ NAMA PENYEUA. Tarikh:. lsI, ~llCJ\;-. Calatan :-. Tarikh: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __. - Potong yang tidak b¢rkenaan -Jika tesis ini SULIT atau TERHAD. sila lampirkan sural d~ripada pillak berkuBsa/organisasi berkenaan ~ dengan me~yata~an sekahsebab dan lempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT dan TERHAn. Tests dllna~sud\;nn sebagal tests bagl [J8Zah Doktor Falsafah dpn Sa~lana Secara penyelidikan atau disertai , bagl peng8Jlan secara kerJIl kursus dan Laporan Projek Sarjana Muds (LPSM). PERPUSTAKAAN UMS. \1111I11~111111111111111 *1000368264*. s.

PENGAKUAN. Saya akui bahawa karya penulisan ini adalah hastl kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang setiap satunya telah dijelaskan sumbemya.. NUR FATEHA BINn MOHO ROSU. (BS12110466). rERPUSTAKAAl't \lM\VERSITI MALAYSIA SABAt'. UMS. UNIVEASIll MALAYSIA SABAH.

PENGESAHAN. PENYELIA. PROF. DR. SANUDIN BIN HJ. TAHIR DEKAN. PROF. DR. BABA MUSTA. iI. UMS. UNIVEASITI MALAYSIA SABAH.

PENGHARGAAN Alhamdulillah bersyukur ke hadrat Ilahi penulis berhasil menyiapkan penutisan disertasi ini dalam masa yang diberikan dan segala urusan dipermudahkan. Dalam kesempatan inl saya ingin mengucapkan setinggl perhargaan terima kasih kepada Prof. Dr. Sanudin bin Hj. Tahir selaku penyelia dalam penulisan disertasi Inl dan beliau banyak memberi tunjuk ajar sepangjang penulisan disertasi ini dan dapat meluangkan masa pergi ke kawasan kajian. Selain itu, begitu juga kepada pensyarah-pensyarah yang lain iaitu Prof. Dr. Baba Musta, Prof. Dr. Felix Tongkul,. Prof Dr. Shariff A. K. Omang, Dr. Ismail Abel Rahim, Pn. Hennie Rtria W. Soehandy,. Pn Hazerina Pungut,En. Sahat Sadikun, En. Rodeano RosIee, En. Junaidi Asis dan En. Mohamed Ali Yusof atas segala ilmu dan tunjuk ajar yang diberikan. Tidak lupa juga kepada pembantu makmal En. Jalaludin Majid, En. Sanin dan En. Alim Shah. Kepada kedua ibu bapa tercinta En. Mohd Rosii bin Bakar dan Pn. Siti Hafsah terima kasih kerana sentiasa memberi dorongan dan kata-kata nasihat disaat susah dan senang serta sentiasa menjadi pendengar setia. Terima kasih sekali lagi kerana mempermudahkan urusan dalam penghasilan penulisan ini dengan membantu dari segi kewangan.. Seterusnya terima kasih kepada seperjuangan sekalian yang sentiasa bersama susah dan senang Tuti, Kak pika, Alia, Intan dan Ayu. Mereka sentiasa membantu serta memberi tunjuk ajar dan menjadi sahabat kepada mereka merupakan kenangan manis buatku disinl dan selamanya. Tidak lupa juga kepada kawan-kawan geologi yang lain terima kasih semua.. iii. UMS. UNIVEASI1I MALAYSIA SABAH.

ABSTRAK Kawasan kajian iaitu di sekitar kawasan Menggatal hingga lnanam dengan keluasan 100 kilometer persegi iaitu kira-kira 10 kilometer dari Bandar Kota Kinabalu dan lebih kurang 15 kilometer dali kawasan Tuaran. Kawasan kajian meliputi longitud 116°08' T hlngga 116° 13' T dan latitUd 05°59' U hingga 06°04' U dengan keluasan dianggarkan kira - kira 100 kilometer persegi. Kawasan kajian terdili dalipada Formasi Crocker yang berusia Eosen Akhir hingga Miosen Awal dan juga endapan Kuatemer. Arah canggaan bagi kawasan kajian adalah baratlaut-tenggara. Formasi Crocker ini mempunyai lima jenis unit batuan iaitu unit batu pasir tebal (Fasies B), unit selang lapis batu pasir tebal dan syal ( Fasies q, unit selang lapis batu pasir dan syal (Fasies 0), unit selang lapis batu pasir nipis dan syal (Fasies E) dan unit syal tebal (Fasies F). Struktur sedimen yang dijumpai di kawasan kajian adalah laminasi setali, laminasi silang, gruf dan ftut. Arus kuno bagi kawasan kajian adalah berarah utara. Analisis fosil mendapati terdapat fosil sulih yang dijumpai adalah IknofasIes Nereites dan fosil ini dikenali sebagai Splroraphe sp. Melalui analisis litDtog dan sekutuan fasies mendapati kawasan kajian terdiri daripada endapan alur-Ievee, alurlob, lob-levee dan migrasi lob. Kawasan kajian merupakan sekitaran pengendapan bagi kipas dalam laut tengah. Batu pasir kawasan kajian dikategorikan sebagai litik wak yang mempunyai kematangan kimia dan punca sedimen merupakan orogen kitar semula.. iv. UMS. UNIVEASIll MALAYSIA SABAH.

ABSTRACT The study area is located In Menggatal area to lnanam. this areas is about 100 kilometer square and It Is 10 kilometer from Kota Kinabalu aty Center and 15. kilometer from Tuaran area. It Is bounded by the longitude 116D(J8' E to 1160 13' E and latitude 05°59' N to 06°04' N. The research area comprised of the Crocker Formation aged Late Eocene to Early Miocene. The direction of deformation Is northwest-southeast. The Oocker Formation consist five types of rock unit which thick sandstone unit (Fades 8), Interbedded thick sandstone and shale unit (Fades e), Interbedded sandstone and shale unit (Fades D), Interbedded thin sandstone and shale unit (Fades E) and thick shale unit (Fades F). Sedimentary structures that found In study area are parallel lamination, cross lamination, groove and flute. This structure is to know the direction of paleocunent and the analysis show the paleocunent is to the north. The trace fosIl that found is Iknofacies Nereites and Is known as Spiroraphe sp. Through IItho/og analysis and fades association showed the researrh area was deposited as channel-levee, channel-lobe, lobe-levee and lobe migration. The depositional environment of study area was deep marine that located in middle fan. The sandstone dassifitAtion Is lithic greywacke with chem/tAlly matured that come from the recycle orogenic belt. v. UMS. UNIVEASIll MALAYSIA SABAH.

KANDUNGAN MukaSurat PENGAKUAN PENGESAHAN. ii. PENGHARGAAN. iii. ABSTRAK. iv. ABSTRACT. v. SENARAI KANOUNGAN. vi. SENARAI JADUAL. x. SENARAI RAJAH. xi. SENARAI FOTO. xiii. SENARAl FOTOMIKRO. xvi. BAB 1 PENDAHUWAN. 1. 1.1. Pengenalan. 1. ~. ~ c. v.. r.:c. 1.2. Objektif Kajian. 2. ~~ c:eC. 1.3. Lokasi Kawasan Kajian. 2. 2C::F.. ~tI'). cs:. ::x::j:. .~-. 1.4. 1.5. .tI'). Kajian Terdahulu. 5. 1.4.1. Kajian Geologi Am. 5. 1.4.2. Kajian Sedimentologi. 5. Kaedah Kajian. 7. 1.5.1. Kajian Awal. 8. a.. Rujukan Perpustakaan. 8. b.. Penyediaan Peta Casar. 8. c.. Penyediaan Peralatan Lapangan. 8. 1.5.2. Kajian Lapangan. 9. a.. Pemetaan Geotogi. 9. b.. Servei Ketakselanjaran. 9. vi. ec: ..... >-. §. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

1.5.3. 1.5.4 1.6. c.. Pembinaan UtoIogi. 10. d.. Pengambilan Sampel dan Gambar. 10. Kajian Makmal dan Analisis Data. 10. a.. Analisis Petrografi. 10. b.. Analisis Mikrofosil. 11. c.. Analisis Ketakselanjaran. 11. d.. Analisis Utolog. 12. e.. Penyediaan Peta Geologi. 12. Penulisan disertasi. 12. Masalah Kajian. 13. BA82 GEOGRAFI DAN GEOMORFOLOGI. 14. 2.1. Pengenalan. 14. 2.2. Geografi. 14. 2.2.1. 2.3. Iklim. 15. a.. Hujan. 15. b.. SUhu. 15. 2.2.2. Taburan Penduduk. 18. 2.2.3. Kegiatan Sosio-Ekonomi. 19. 2.2.4. Tumbuhan. 21. 2.2.5. Sistem perhubungan. 23. Geomorfologi .. 25. 2.3.1. T~rafi. 25. 2.3.2. Sistem saliran. 27. 2.3.3. Proses Geomorfologi. 29. a.. Luluhawa. 30. b.. Hakisan vii. U S UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

c.. Pergerakan Jisim. 36. BAB 3 GEOLOGI AM DAN STRAnGRAFI. 38. 3.1. Pengenalan. 38. 3.2. Latar Belakang Tektonik. 38. 3.2.1 Evolusi Tektonik Rantau. 38. 3.2.2 Evolusi Tektonik Tempatan. 40. Stratigrafi. 43. 3.3. 3.4. 3.5. 3.3.1. Stratigrafi Rantau. 46. 3.3.2. Stratigrafi Tempatan. 45. Geotogi Am Kawasan Kajian. 49. 3.4.1. Formasi Crocker. 49. 3.4.2. Endapan A1uvium Kuartemar. 52. Geotogi Stuktur. S2. 3.5.1. Analisis Uneamen. 52. 3.5.2. Analisis Lapisan. 57. 3.5.3. Analisis Kekar. 58. BAB 4 SEDIMENTOLOGI. 60. 4.1. Pengenalan. 60. 4.2. Utologi. 61. 4.2.1. Fasies. 63. 4.2.2. Analisis UtoIog. n. 4.3. Analisis Arus Kuno. 78. 4.4. Fosil. 79. 4.4.1 Fosil Surih. 79. 4.4.2 Analisis Mikrofosil. 79. 4.5. Sekutuan Fasies viii.

4.6. Sekitaran Pengendapan. 82. 4.7. petrografl Batuan Sedimen. 85. 4.7.1. Kandungan Mineral. 86. 4.7.2. Tekstur Batuan. 89. 4.7.3. Kematangan Batuan. 92. 4.7.4. Pengelasan Satu Pasir. 94. 4.8. 95. Punca Sedimen. BAIS PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN CADANGAN. 5.1. Perbincangan. 97. 5.2. Kesimpulan. 99. 5.3. Cadangan. 100. RUlUKAN. 101. ix.

SENARAI lADUAL Muka Surat. No.ladual 3.1. Jadual bagi analisis geologi struktur. 58. 4.1. Fasies dan asosiasi fasies (Mutti dan Lucchi Ricci, 1978). 62. 4.2. Pengelasan fasies bagi kawasan kajian di Menggatal. 63. 4.3. Peratusan mineral dalam sampel batu pasir kawasan kajian. 83. 4.4. Peratusan kandungan mineral bagi penentuan kematangan batu pasir.. 92. 4.5. Peratusan kandungan mineral kawasan kajian untuk pengelasan batu pasir.. 94. x. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

SENARAI RAJAH MUD Surat. No. Rajah. 3. 1.1. Kedudukan kawasan kajian berdasar1<an peta Sabah. 1.2. Peta dasar kawasan kajian.. 1.3. carta alir kaedah utama bagi kajian ini. 7. 1.4. Carta pengelasan batu pasir Pettijohn. 11. 2.1. Purata hujan tahunan dari 2005 sehiingga 2013. 16. 2.2. Purata hujan bulanan tahun 2013 dari lanuari hingga Disember (Sumber Meterologi Malaysia). 16. 2.3. Purata suhu tahunan tahun 2003 dari Januari hingga Disember (Sumber Meterologi Malaysia). 17. 2.4. Purata suhu bulanan tahun 2013 dari Januari hingga Disember (Sumber Meterologi Malaysia). 17. 2.5. Bandan Penduduk di Kota Kinabalu (Sumber Perangkaan Negeri Sabah.. 18. 2.6. Peta jalan raya kawasan kajian. 24. 2.7. Peta topografi. 26. 2.8. Peta saliran kawasan kajian.. 28. 3.1. Kedudukan plat-plat yang dikelilingl oleh Sabah( Tan & Lamy,l990). 39. 3.2. Model Evolusi Tektonik pembentukan Sabah (diubahsuai oleh Tongkul 1991). 43. 3.3. Peta geologi Sabah (Sanudin dan Baba,2007). 45. 3.4. Stratigrafi bagi keseluhuran Sabah (Sanudin dan Baba,2(07). 3.5. Stratigrafi kawasan kajian. 3.6. Peta geologi kawasan kajian. 47. xl.

3.7. Surihan lineamen positif kawasan kajian. 54. 3.8. Analisis lineamen positif. 55. 3.9. Surihan linemen negatif kawasan kajian. 56. 3.10. Analisis lineamen negatif. 57. 3.11. Analisis lapisan kawasan kajian. 58. 3.12. Analisis kekar bagi Formasi Crocker di kawasan kajian. 59. 4.1. Ori - dri Formasi Crocker yang dikaitkan dengan Jujukan Bouma yang lengkap.(diubahsuai dari Selley, 2000). 61. 4.2. Analisis litolog bagi singkapan 1. (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). 73. 4.3. Analisis litolog bag! singkapan 2 (Koordinat 06° 03.389' U, 116° OS.958'). 74. 4.4. Analisis litolog yang dibuat di singkapan ke 3. (Koordinat 06° 03.957' U, 116° 09.443,). 75. 4.5. Analisis litolog yang dibuat di singkapan ke 4 (Koordinat 06° 03.403' U, 116° 09.252,). 76. 4.6. Analisis litolog yang dibuat di singkapan ke 5. (Koordinat 06° 02.851' U, 116° OS.803'). n. 4.7. Ori sekitaran pengendapan bagl kawasan kajian berdasarkan model kipas laut dalam oleh Walker ( 1978).. 83. 4.8. Rajah segi tiga pengefasan kematangan kimia dan fizikal oIeh Pettijohn (1975). 93. 4.9. Pengelasan batu pasir oleh Pettijohn (1975). 95. 4.10. Pengelasan punta sedimen bagi sampel batu pasir oleh Dickson (1974).. 96. xii.

SENARAl FOTO Muka Surat. No.Foto 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9. 2.10. 2.11. Deret:an bangunan kedai menjalankan aktiviti pemiagaan. (Koordinat 06°01' 37.33 U, 116°11' 39.33' T, Arah pengambaran 344°). 19. Kawasan perindustrian di kawasan kajian iaitu Inanam. (Koordinat 06°01' 37.33 U, 116°11' 39.33' T, Arah pengambaran 290°). 20. K1inik Menggatal bagi kemudahan penduduk setempat. (Koordinat 06°02' 12.35 U, 116°08' 29.73' T, Arah pengambaran 351°). 20. Peniaga bemiaga secara kecil-kecilan. (Koordinat 06°03' 06.19 U, 116°11' 48.72'1', Arah pengambaran 41°). 21. Kawasan tanah tinggi di Kampung Kokol. (Koordinat 06°03'08.68' U, 116°11'52.19 T, Arah pengambaran 116° U). 22. lalan raya yang berturap di kawasan kajian (Koordinat 06°02'12.35'U, 116°11'29.73' T, Arah pengambaran 25° U). 23. Sungai Miliwat di kawasan kajian yang merupakan sungai peringkat tua. ( Koordinat 06°03' 20.93' U, 116°109' 25.40' T, Arah pengambaran 200° U). 29. Luluhawa fizikal (sferoid ) pada batuan disebabkan perubahan suhu.( Koordinat 06°03' 49.24' U, 116°11' 08.59' T, Arah pengambaran 279° U).. 30. Perubahan warna pada batu pasir ke keperangan hasil proses pemgoksidaan.( Koordinat 06003' 25.89' U 116°10' 01.53' T, Arah pengambaran 244° U). 31. Pertumbuhan akar memasuki celahan batuan di kawasan Bukit Kokol.(Koordinat 06°02' 30.78' U, 116°08' 28.53' T, Arah pengambaran 353° U).. 32. Menunjukkan hakisan lembar yang terdapat dikawasan kajian.(Koordinat 06°03' 45.56' U, 116°10' OS.25' T, Arah pengambaran 2n° U).. 33. xiii. UMS. UNIVEASI1I MALAYSIA SABAH.

2.12 2.13. 2.14. 2.15. 3.1 3.2 3.3. 4.1. 4.2 4.3. 4.4 4.5. 4.6. Hakisan alur dikawasan kajian. (Koordinat 06°02' 49.24' U, 116°11' OS.59' T, Arah pengambaran 105° U).. 34. Hakisan galur disebabkan daya air hujan lebat menyebabkan pennukaan tanah terhakis (Koordinat 06°02' 49.24' U, 116°11' OS.59' T, Arah pengambaran 105° U).. 35. Jatuhan puing di kawasan kajian laitu disekitar Kampung Kokol.(Koordinat 06°03' 09.54' U, 116°11' 44.72' T, Arah pengambaran 52° U).. 37. Gelongsoran tanah yang ber1aku di kawasan kajian (Koordinat 06°03' 32.54' U, 116°11' 49.73' T, Arah pengambaran 114°).. 37. Unit batu pasir massif di kawasan kajian. (Koordinat 060 02.822' U, 116° 08.654,). 49. Singkapan yang mempunyai lapisan selang lapis batu pasir dengan syal.(Koordlnat 06°03' 957' U, 116°09' 443' T). 50. Menunjukkan lapisan syal tebal di sekitar kawasan kajian (Koordinat 06°03' 45.56' U, 116°10' OS.25' T, Arah pengambaran 2no U).. 50. Menunjukkan lapisan batu pasir yang merupakan fasies B di singkapan 1 (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). 63. Struktur sedimen ftut pada singkapan 1 (Koordinat 06° 02.822' U, 1160 08.654,). 64. Stuktur sedirnen iaitu laminasi selari pada batu pasir yang biasanya dijumpai di faseis B. (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). 64. Selang lapis batu pasir dan syal nipis dalam fasies C di singkapan 5. (Koordlnat 06° 02. 47.56' U, 116° 08 06.20'). 66. Struktur sedimen iaitu stuktur beban pada singkapan 5. (Koordinat 06° 02. 47.56' U, 116° 08 06.20,). 66. Struktur sedimen gruf yang dijumpai di singkapan 5. (Koordlnat 06° 02. 47.56' U, 116° 08 06.20,). 67. 4.7. Selang lapis batu pasir dan syal pada ketebalan yang sarna. (Koordinat 06° 03.389' U, 116° 08 958'). 4.8. Menunjukkan laminasi silang yang dijumpai di singkapan 2. (Koordlnat 06° 03.389' U, 116° 08 958') xiv. 68. 68. UMS. UNIVERSITI MALAVSIA SABAH.

Selang lapis batu pasir nipis dan syal dalam fasies E. (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654'). 69. Laminasi selan pada singkapan 1 yang wujud di Te. (Koordlnat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). 70. Lapisan syal tebal dalam fasies E. (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). 71. 4.12. Struktur flut yang terdapat dikawasan kajian di singkapan 1 (Koordinat 06° 02.822' U, 116° 08.654,). n. 4.13. Fosil surih yang dijumpai di kawasan kajian jenis Iknofasie Nereites. (Koordinat 06° 03.957' U, 116° 09.443,). 79. Fosil surih yang dijumpai di kawasan kajian laitu Sp/roraphe sp (Koordinat 06° 03.957' U, 1160 09.443,). 79. 4.9 4.10. 4.11. 4.14. xv.

SENARAI FOTOMIKRO MukaSurat. No. fotDmikro 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. Kuarza monohablur (KM) dan kuarza polihablur (KP) pacta skala pembesaran 2.SX nikol silang bagi gambar XPL bagi sampel 1. 86. Kuarza monohablur (KM) dan kuarza polihablur (KP) pacta skala pembesaran 2.SX nlkol selan bagi gambar PPL bagi sampel 1. 85. Terdapat mineral plagioklas (Pig), matriks (M), dan serpihan batuan (5B) bagi sampel 2pada skala pembesaran 2.SX nikol silang bagi gambar XPL.. 86. Terdapat mineral plagiloklas ( PIg), Matriks (M), dan serpihan batuan (5B) bagi sampel 2pada skala pembesaran 2.SX nikol setari bagl gambar PPL. 87. Sampell bagi saiz butiran sederhana butiran mineral bersudut dan ketentuaturan yang buruk pacta skala pembesaran 2.5x nikol silang.. 90. 4.6. Sampel 2 bagi saiz butiran sederhana butiran mineral separa bulat dan ketentuaturan yang buruk pada skala pembesaran 2.5x nikol silang. 91. 4.7. Sampel 3bagi saiz butiran halus,butiran mineral adalah bersudut dan ketentuaturan yang baik pada skala pembesaran 2.5x nikol silang 91. xvi.

BASi. PENDAHULUAN. 1.1. Pengenalan. Penulisan disertasi ini bertujuan bagi memenuhi syarat - syarat graduasi ljazah Sarjana Muda dengan Kepujian Geologi Fakulti Sains dan Sumber AJam, Universiti Malaysia Sabah pada tahun 2014/2015. Kajian disertasi ini mengambil masa selama 2 semester yang merangkumi dua bahagian iaitu projek 1 dan 2. Projek 1 merupakan kajian mengenai geologi am yang terdapat di kawasan kajian iaitlJ mengenai geologi struktur, geomorfortogi, stratigrafi dan juga geografi kawasan kajian. Kajian sedimentologi pula dilakukan dengan lebih terperind di kawasan kajian bagi mengetahui sekitaran pengendapan dengan melibatkan beberapa parameter iaitu fosil, asosiasi fasies, struktur endapan, paleo arus dan litologi. Dalam kajian int kawasan kajian terdiri daripada Formasi Crocker.. UMS. UNIVEASIll MALAYSIA SABAH.

1.2 Objektif kajian a) Mengkaji dn -. an sekitaran pengendapan bagi Formasi Crocker.. b) Mengkaji aspek geologi am iaitu geomorfologi, geo\ogi struktur, petrografi dan stratigrafi kawasan kajian. c) Menghasilkan peta geologi yang terkini di kawasan kajian.. 1.3 Kawasan kajian Kawasan kajian tertetak di bahagian barat Negeri Sabah iaitu di kawasan Kota Kinabalu (Rajah 1.1). Kawasan kajian ini terietak kira-kira 10km dari Bandar Kota Kinabalu dan lebih kurang 15km dari kawasan Tuaran. Kawasan kajian meliputi longitud 116°08' T hingga 116° 13' T dan latitud 05°59' U hlngga 06°04' U dan k.eluasannya adalah dianggarkan kira - kira 100 km persegi. Kawasan kajian merupakan kawasan yang pesat dengan pembangunan dan banyak aktiviti pembinaan dilakukan seperti sekolah dan taman perumahan baharu disebabkan pertambahan penduduk. di kawasan kajian. Rajah 1.2 menunjukkan peta dasar kawasan kajian dimana ia membantu memberi gambaran awal mengenai kawasan kajian.. 2.

116"E. 117'E. OD. Pulau Balambangan. 119,E. 11S'E. u. Pulau Banggl. t. Kudat. LAUT CINA SELATAN. LAUTSULU. 6'. S'U. 4'U·. . .... •. Sarawak PETUNJUK. Skala I. o. Rajah 1.1. 100km. Kawasan kajian berdasarkan peta Sabah,. 3. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

Petunjuk. 1. I. I I Jalan Berturap. B. 1-- --I. 1~? 1Kontur. Jalan Tidak Berturap. Rajah 1.2. u. T. Saliran. Peta dasar kawasan kajian. 4. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

1.4. Kajian Terdahulu. Kajian ini dilakukan untuk mengetahui maklumat geologi di kawasan kajian yang telah dilakukan oIeh pengkaji terdahulu. Kajian ini terbahagi kepada dua iaitu kajian geologl am dan sedimentDlogi. Melalui data maklumat ini ia sangat membantu sewaktu kajian lapangan dilakukan.. 1.4.1 GeoIogi Am Collenette (1957) yang memperkenalkan istilah Formasi Crocker buat pertama kalinya. Bowen dan Wright (1957) telah membuat kajian dan membahagikan Formasi Crocker kepada dua bahaglan iaitu Formasi Crocker Barat dan Formasi Crocker Timur. CoIlenette (1958) menyatakan bahawa Formasi Crocker disifatkan batuan endapan di Banjaran Crocker yang terdiri daripada batu pasir massif, selang lapis batu pasir dengan batu lumpur dan batu lodak. Collenette (1958) membahagikan Formasi Crocker kepada dua bahaoian iaitu Formasi Crocker Barat dan Timur dan beliau telah mendapati Formasi Crocker Barat telah menindih Formasi Crocker T1mur. Uechti et al. (1960) menyatakan bahawa Formasi Crocker Barat yang berusia antara OIigosen hingga Miosen Lewat adalah lebih muda dan tersingkap dl atas Formasi Crocker Timur yang mana adalah lebih tua dengan usia Paleosen hingga Eosen Awal. Arah canggaan utama di Pantai Sabah adalah bertrend Timuriaut - Baratdaya. Hal ini dipengaruhi oIeh pembukaan lembangan Laut China Selatan yang menyebabkan berlakunya subduksi lanjutan yang pada masa itu sangat aktif pada usia Oligosen Lewat hlngga Miosen Tengah dan menyebabkan berlakunya periipatan di bahagian Pantai Barat dan Utara Timur sabah (Tongkul, 1990).. 5.

1.4.2 Sedimentologl Stauffer (1968) tetah membuat kajian mengenai struktur - struktur pada Formasi Crocker dan beliau menyatakan bahawa Formasi Crocker adalah enapan flysch. Stauffer (1967) telah menjalankan kajian sedimentologi bagi Formasi Crocker. Beliau telah menemui per1apisan bergred serta fosil surih yang menunjukkan bahawa proses pengendapan adalah arus turbidit. Tongkul (1987) menyatakan Kota Kinabalu adalah sekitaran kipas submarin dan sekitaran ini sedang mara ke hadapan iaitu transisi dari dataran lembangan kepada asosiasi kipas bawah dan kipas tengah. Tajul Anuar Jamaluddin (1989) telah melakukan kajian di sekitar kawasan Tamparuli iaitu kajian mengenai stuktur sedimen yang terdapat pada Formasi Crocker.Hasilnya beliau mendapati Formasi Crocker terdiri daripada jujukan turbidit fasies flysdl. Basir et al. (1991) telah melakukan kajian di kawasan Pulau liga bagi Formasi Crocker dan beliau telah menemui fosil foraminifera plantonik iaitu Turborota/ia. Ceroazu/ensls sp di kawasan tersebut yang berusia Eosen Lewat lalu beliau membuktikan bahawa Formasi Crocker merupakan sekitaran pengendapan yang disebabkan oleh arus turbidit yang hanya bertaku pada sekitaran laut dalam. Hutchison (2005) menyatakan bahawa Formasi Crocker menunjukkan dri - dri utama kipas turbidit dan ini adalah hasil daripada gabungan beberapa sistem kipas yang ada disebabkan oleh sejarah perbezaan struktur oIeh formasi yang terdapat di Borneo. Jackson et aJ. (2009) telah menyatakan bahawa bahagian Barat Formasi Crocker terdapatnya pemendapan kipas submarine yang besar. Pemendapan aliran graviti yang paling ketara diperhatikan ialah batu pasir massif yang sedlkit bertumpur dan batu pasir berlumpur. Beliau juga menyatakan bahawa terdapat dua aliran utama yang berlaku semasa pengendapan kipas laut dalam pembentukan Crocker iaitu aliran turbidit dan debrit. 6. UMS. UNIVEASIll MALAYSIA SABAH.

RU1UKAN Basir Jasin, Sanudin Tahir & Tating, F.F. 1991. Late Eocene pta~ktonic Foraminifera !ror the Crocker Formation, Pulau Batu Sabah. Warta geologl, 17; 187-191. Bahagian Kaji Iklim Kota Kinabalu. Taburan Hujan Bagi Tahun 2005 hingga 2014 di KOi Kinabalu, sabah. Jabatan Meteorologi Malaysia Cawangan Sabah. Band Penduduk Dan Perumahan Malaysia 2010. Jumlah Penduduk Mengikl Kumpulan Etnik, Sabah. Jabatan Perangkaan Malaysia Cawangan Sabah. Bowen, J.M. 8t Wright, J. A 1957. Geology of the Crocker Range ad Adjoining Areas. Geology of sarawak, Brunei and Northwest Sabah Bomeo GeoI Survey British Tenitory, Memoir 3.. Dept. Bouma, A.H. 1962. Sedimentology ofsome Rysch Deposits. Bsevier Publ. New York. Collenette, P. 1958. The Geology and Mineral Resources of the Jesselton - Kinaba. Area, North Borneo. Geological Survey Department British Territory, Memo. 6. Dickinson, W.R. 1974, Plate Tectonic and Sandstone Compositions. America Asst. Petrol. Geol, 63, (No. 12) Hutchison, C.S. 1989. Stratigraphic Tectonic Model for Eastem Borneo. Geologic Society of Malaysia, Bull. 22 Hatcher, R.D. Jr. 1995. Structural Geology: Concept and Problem. 2nd Edition, Ne' Jersey Prentice Hall, Englewood Cliffs. Hutchison, C. S. 2005. Geology of North - West Borneo' Sarawale, Brunei and Sabah I Sevier B.V. Netherlands. ' • Ibrahim Komoo, Ibrahim Abdullah & Juhari Mat Akhir ,1989. Teknik Pemetaan GeolOf, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala lumpur. Jacobson, G. 1970 Gunung Kinabalu Area, Sabah Malaysia. Geol Survey Bull, 3. Uecttli, P.S. 1960. The Geology of Sarawak, Brunei and the Western Part of Nort Borneo. Brit. Territ. Bomeo Goo/. SuN. Dep. Bull., 3: 360p. Leong, K. M. 1999 The Petroleum Geology and Resources of Malaysia. PETRONAS Kuala Lumpur.. UMS. UNIVERSITI MALAVSIA SABAH.

RU1UKAN Basir Jasin Sanudin Tahir &. Tating, F.F. 1991. Late Eocene Planktonic Foraminifera from ttle' Crocker Formation, Pulau Baw Sabah. Warta geologi, 17; 187-191. Sahagian Kaji Iklim Kota Kinabalu. Taburan Hujan Bagi Tahun 2005 hingga 2014 di Kola Kinabalu, Sabah. Jabatan Meteorologi Malaysia Cawangan Sabah. Band Penduduk Dan Perumahan Malaysia 2010. Jumlah Penduduk Mengikut Kumpulan Etnik, Sabah. Jabatan Perangkaan Malaysia Cawangan Sabah. Bowen, l.M. & Wright, l. A 1957. Geology of the Crocker Range ad Adjoining Areas. Geology of Sarawa~ Brunei and Northwest Sabah Bomeo Geol Survey British Territory, Memoir 3.. Dept. Bouma, A.H. 1962. Sedimentology of some Rysch Deposits. 8sevier Publ. New York. Collenette, P. 1958. The Geology and Mineral Resources of the Jesselton - Kinabalu Area, North Borneo. GeologiCilI Survey Department British Territory, Memoir. 6. Dickinson, W.R. 1974, Plate Tectonic and Sandstone Compositions. America Assco. Petrol. Geol, 63, (No. 12) Hutchison, C.S. 1989. Stratigraphic Tectonic Model for Eastem Borneo. Geological Society of Malaysia, Bull. 22 Hatx:her R.D. Jr. 1995. Structural Geology: Concept and Problem. 2nd Edition, New Jersey Prentice Hall, Englewood Oiffs. Hutchison, C. S. 2005. Geology of North - West Bomeo; Sarawak, Bronei and SiJbah. El Sevier B.V. Netheriands. Ibrahim Komoo, Ibrahim Abdullah &. Juhari Mat Akhir ,1989. Teknik Pemelaan Geologi. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala lumpur. Jacobson, G. 1970 Gunung Kinabalu Area, Sabah Malaysia. Geol Survey Sui' 3. Uecthi, P.S. 1960. The Geology of Sarawak, Brunei and the Western Part of North Borneo. Brit. Terril Bomeo Geol. Surv. Dep. Bull., 3: 360p. Leong, K. M. 1999 The Petroleum Geology and Resources of Malaysia. PETRONAS , Kuala Lumpur.. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA. SABAH.

Mutti E. & Ricd lucchi, R.F. 1972. Turbidites of Northern Appenines: Introduction to , fasies analysis. Intemational Geology Review, 20, 125-166 (Terjemahan oleh Nisen, T.H. pada tahun 1978 daripada Bahasa Itali. Pettijohn, F. l. 1975. Sedimentology Rocks. 3rd edition. Harper and Brothers, New York. Sanudin Tahir & Baba Musta. 2007. Pengenalan kepada Stratigrafi. Penerbit Universiti Malaysia Sabah, Kota Kinabalu. Staufer, P.H. 1967. Studies in the Crocker Formation, Sabah. Bomeo Region Malaysia. Geol. Surv. Bull. 8: 1-13. Stauffer, P. H. 1968. Studies in Crocker Formation, Sabah. Borneo Region Malaysia Geological Survey Bull, 94. Schumm, S.A. 1979. Geomorphic Thresholds: The Concept and its Applications. Transactions of the Institute of British Geographers 4, 485 - 515. Selley, R.C. 1988. Applied Sedimentology. Academic Press Umited: london, 493.. Selley, R. C. 2000. Applied Sedimentology. Academic Press. San Diego. Tan, N. K. & Lamy, l. M. 1990. TectoniC Evaluation of the NW Sabah Continental Margin since the liJte Eocene. Geology Society of Malaysia. Taylor, B. & Hayes, D. E 1982. Origin and History of the South China Sea Basin. In: D. E. Hayes (ed.), The Tectonic and Geologic Evolution of the Southeast Asian Seas and Islands. Am. Geophysics Union Monograph, 27 ; 23 -56 Tjia, H.D. 1987. Geomorfologi. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala lumpur. Tongkul, F. 1987. The Sedimentology and Structure of the Crocker Formation in Kota Kinabalu area, Sabah. Jabatan Sains Bumi, UKM. Bangi, Selangor. Tajul Anuar Jam~luddin. 1989. Struktur Sedimen Dalam Formasi OrJcker di Kawasan Tamparull, Sabah. Geo/. Soc. Malaysia, Bulletin 24. pp. 135-157. Tongkul, F. 1990. Structural Style and Tectonic Westem And Northern Sabah Malaysia Geol. Soc. Malaysia Bull. 27: 227 - 240. , . Tongkul, F. 1991 Tectonic Evolution ofSabah, Malaysia. Journal of Southeast Asian Earth Sciences. Vol. 6,395-398. Tongkul, F. 2000. Sedimentologi. Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi.. 102. UMS. UNIVERSITI MALAYSIA SABAH.

Wilson, R.A.M 1960. The Geology and Mineral Resources of the Kinabalu Area. GeoI. SUN. Dept Brit Terr. In Borneo, Mem.14; 143pp. Walker, R.G. 1978. Fasies models. Geological Association canada, Canada. Walker, R.G. & James, N.P. 1992. Fasies model: Response to sea level changes • Geo/ogiCi1f Association of Canada.. 103. UMS. UNIVEASITI MALAYSIA SABAH.