R U M Z A M I R A D R A J A L E
B 73SEBAGA IUSAHAMEMAKNA I E
B G N A R O N A A T I R E D N E
P NARZAMANSEKARANG
L A D A Y N N A P A R E N E P N A
D AMKATEKESEMODEL
A R P N A I T S I R H C D E R A H
S XIS
S K R I P S I
t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i
D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M m
a r g o r
P Stud i lImuPendidikanKekhususanPendidikanAgamaKatoilk
: h e l O
i g e R s t e m e d a n i e r F h p e s o
Y
7 0 : M I
N 112402 1
N A K I D I D N E P U M L I I D U T S M A R G O R P
K I L O T A K A M A G A N A K I D I D N E P N A S U S U H K E K
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i R U M Z A M I R A D R A J A L E
B 73SEBAGA IUSAHAMEMAKNA I E
B G N A R O N A A T I R E D N E
P NARZAMANSEKARANG
L A D A Y N N A P A R E N E P N A
D AMKATEKESEMODEL
A R P N A I T S I R H C D E R A H
S XIS
S K R I P S I
k u t n u n a k u j a i
D Memenuh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
k il o t a K a m a g A n a k i d i d n e P n a s u s u h k e K n a k i d i d n e P u m lI i d u t S m a r g o r P
: h e l O
i g e R s t e m e d a n i e r F h p e s o
Y
7 0 : M I
N 112402 1
N A K I D I D N E P U M L I I D U T S M A R G O R P
K I L O T A K A M A G A N A K I D I D N E P N A S U S U H K E K
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
N A H A B M E S R E P
i n i i s p ir k
S kupersembahkanuntukkeduaorangtua ,kakak ,adik,s ahabat ,yang n
a k i a s e l e y n e m k u t n u t a g n a m e s n a g n u k u d i r e b m e m h a l e
v MOTO
n a h u T a d a p u k n a g n u d n il r e p t a p m e t h u r a n e m u k a ; h a ll A a d a p t a k e d a k u s u k A “
. ” a y N n a a jr e k e p a l a g e s n a k a ti r e c n e m t a p a d a y a p u s , H A L L A
i v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
n a k a t a y n e m a y a
S dengan sesungguhnya bahwa sk irps iyang saya tuil sin i itdak m a l a d n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k
Yogyaka tra,24Me i2012
Penuil ,s
ii v
I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P
S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K
: a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m , i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y
a m a
N :YosephFreinademet sRegi M
I
N : 70 112402 1
, n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D penuils membeirkan wewenang bag i h
a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e
P penuils yang bejrudul
R U M Z A M I R A D R A J A L E
B 73 SEBAGA I USAHA MEMAKNA I
E B G N A R O N A A T I R E D N E
P NAR ZAMAN SEKARANG DAN
K M A L A D A Y N N A P A R E N E
P ATEKESE MODEL SHARED CHRISTIAN S
I X A R
P besetraperangka tyangdipelrukan ( bliaada) .Dengan demikianpenu ils s
r e v i n U n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e
m tia s Sanata Dharma hak untuk
k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m
n a l a k g n a
p data ,mendistirbusikan secara terbatas ,dan mempubilkasikannya d i t
n
i erne tatau media lain untuk kepenitngan akademi stanpa pelru meminta iijn a
d a p e k i tl a y o r n a k ir e b m e m n u p u a
m penu ils ,selama tetap mencantumkan nama .s
il u n e p i a g a b e s a y a s
i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e
D penuilsbua tdengans ebenarnya.
Yogyaka tra ,24Me i2 2 01
Yangmenyatakan,
x
R A T N A G N E P A T A K
i j u
P dan syuku rkepada Tuhan Yang Maha Esa ,sebab karena kasih t
a p a d s il u n e p h a l a y
N menyelesaikan sk irps iyang bejrudu lBELAJAR DAR I G N A R O N A A T I R E D N E P I A N K A M E M A H A S U I A G A B E S 3 7 R U M Z A M
N A D G N A R A K E S N A M A Z R A N E
B PENERAPANNYA DALAM
L E D O M E S E K E T A
K SHAREDCHRISTIANPRAXIS. i
n i i s p ir k
S lahi rdar ipengalaman yang penuil ssaksikandan amat ikeitka a
n a c n e
b Merap imenimpabeberapadaerahd iYogyakatra .Akiba tdar ibencanai n i h u g g n u s g n a r O . a w a y n n a k h a b l a g g n it t a p m e t n a g n a li h e k s u r a h g n a r o k a y n a b
p a r e M a n a c n e b t a b i k a n a a ti r e d n e P . a ti r e d n e
m imembawakenangant ersendri ibag i a
r a
p korbannya .Uma tbeirman sepetr id iParok iMaira Assumpta Pakem juga n a k i d a j n e m h u g g n u s i p a r e M a n a c n e B . i p a r e M a n a c n e b i m a l a g n e m n a d n a k a s a r e m
i n i n a m i p a k i S . n a a ti r e d n e p m a l a d a y n n a m i i t a y a h g n e m n i k a m e s n a m ir e b t a m u
. n a a ti r e d n e p i p a d a h g n e m g n it n a b n a h a t n a d , t a u k , h a b a t n a m ir e b t a m u n a k i d a j n e m
i n i i s p ir k
S merupakan itndak l anju taga ruma tsemakint erampi ldancerda sdalam h
a g n e t i d a y n n a m i h a l o g n e
m -tengahpendertiaan.Penuilsansk irpsii n imerupakan a
b e s a k a t s u p i d u t
s ga ipe tranggungjawaban limiaht erhadapargumenpenuil .s n
a k ir e b m e m h a l e t g n a r o k a y n a
B bantuan dan dukungan dengan berbaga i n
a r e
p dalam penyusunan sk irpsii ni .Menyadar i tiu, padakesempatan i n ipenu il s n
e d g n a y k a h i p a u m e s a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k r u t a h g n e
m gan caranya masing
i a s e l e s t a p a d i n i i s p ir k s a g g n i h n a g n u k u d n a d n a u t n a b n a k ir e b m e m g n i s a m
i x .
1 Rm .Drs .H.J .Suhardiyanto ,S. .J selaku Kaprod iIPPAK Universtia sSanata a
m r a h
D yang senanitasa membe irkan dukungan dalam seluruh prose s i
a s e l e y n e
m kans k irpsii n.i .
2 Rm .Drs .F.X .Heryatno W.W. ,S. .J ,M.Ed .selaku dosen pembimbing utama m a l a d s il u n e p i s a v it o m e m n a d g n i b m i b m e m , i g n i p m a d n e m u l a l e s g n a y
.i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m .
3 Rm . Drs . M . Sumarno Ds,. S. ,.J M . .A selaku dosen penguj i sekailgu s b
m i b m e
p ing akademik yang telah mendukung penu il sdalam menyelesaikan .i
n i i s p ir k s .
4 Rm .Dr .B. Agu sRukiyanto ,S.J .selaku dosen penguj iyang telah berkenan mendamping i nd a membeirkan semangat bag ipenuils dalam menyelesaikan
. i n i i s p ir k s
.
5 Segenap s taf dosen dan seluruh sta f karyawan prod iIPPAK Universtia s g
n a y a m r a h D a t a n a
S secara itdak langsung selalu membeirkan dorongan .s
il u n e p a d a p e k
.
6 Keluarga tercinta : bapak , ibu , kakak , adik yang selalu mendoakan dan r
e p n a k i a s e l e y n e m m a l a d s il u n e p i g a b n a g n o r o d n a k ir e b m e
m kuilahan.
.
7 Sta fperpustakaan Kolose St .Ignaitu sKotabaru dan perpustakaan Prod i n a k a n u g g n e m s il u n e p n a k n i z i g n e m i t a h h a r u m r e b u ti g e b h a l e t g n a y K A P P I
m a l a d n a k u lr e p s il u n e p t a g n a s g n a y u k u b i a g a b r e
b penuilsan sk irpsi in i
i a s e l e s i a p m a
s .
.
8 Semuapihak yangt idakdapa tdisebutkansatupe rsatuyangdengant ulu shat i .i
ii x a
w h a b i r a d a y n e m s il u n e
P sk irps iin imasih jauh dar isempurna .Oleh s
il u n e p , u ti a n e r a
k terbuka akan saran dan k iritk yang bersfia tmembangun dem i i
n i i s p ir k s n a k i a b r e
p . Akh rinya semoga sk irps iin idapa tbermanfaa tbag ipara m a l a d n a a ti r e d n e p i a n k a m e m a h a s u r e b g n a y n a m ir e b g n a r o s u s u h k r e t a c a b m e p
. a y n p u d i h
Yogyakatra ,24Me i2 201 s
il u n e
P ,
ii i x
I S I R A T F A D
L U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... .... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... i ii N
A H A B M E S R E P N A M A L A
H ... i v O
T T O
M ... v A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... vi N
A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E
P PUBLIKASI……… vii K
A R T S B
A ... v iii T
C A R T S B
A ... i x R
A T N A G N E P A T A
K ... x I
S I R A T F A
D ... x iii x … … … … … … … … … … … … … … … … … … … N A T A K G N I S R A T F A
D v ii
I B A
B . PENDAHULUAN ... 1 .
A Lata rBelakang ... 1 .
B RumusanMasalah ... 7 .
C TujuanPenuilsan... 7 .
D Manfaa tPenuilsa n ... 8 .
E MetodePenu ilsa n ... 8 .
F SistemaitkaPenuilsan... 9 .I
I B A
B BELAJARDAR IMAZMUR73SEBAGA IUSAHA N A M A Z R A N E B G N A R O N A A T I R E D N E P I A N K A M E M
G N A R A K E
S ………. 1 2 .
A GambaranUmumKtiabMazmur ... 1 3 .
1 PengeritanMazmur... 1 3 .
2 SejarahTejradinyaKtiabMazmur ... 1 4 .
3 Jenis-jeni sMazmur... 1 6 .
a Mazmu rOirentasi ... 1 6 .
b Mazmu rDiso irentasi... 1 8 .
v i x .
B Identtia sMazmu r73 ... 2 2 .
1 PengarangdanWaktuPenuilsanMazmu r73... 2 2 .
2 Srtuktu rMazmu r73... 2 3 .
3 GenreMazmu r73.................................................................. 42 .
4 TafsrianMazmu r73 ... 2 5 .
a Aya t1 :AllahSungguhBaik ... 2 6 .
b Aya t2- :3 PengakuanI manSecaraKonvensional... 2 6 .
c Aya t4-11 :KenyataanyangPemazmu rSaksikan... 2 7 .
d Aya t12-16 :KetegangandenganTradis iLama ... 2 8 .
e Aya t17 :SikapBeirmanSecaraBaru... 2 9 .f Aya t18-20:J awabanTuhan ... 3 0
.
g Aya t2 -1 22 :PengakuanI manPemazmur... 3 1 .
h Aya t23-24 :PernyataanI manyangMendalam ... 3 1 .i Aya t25-26 :PenyadaranakanKebaikanAllah... 3 2 .j Aya t27-28 :Konklus iDidakits :AllahSungguhBaik ... 3 2 .
C MaknaPendertiaanOrangBena rd iDalamMazmu r73 ... 3 3 .
1 PendertiaanMendewasakanI manOrangBenar... 3 3 .
2 PendertiaanMemampukanOrangBena rMengalami h
a ll A h i s a
K ... 3 5 .
3 PendertiaanMenyadarkanOrangBena runtuk h
a ll A n a g n e d g o l a i d r e
B ... 3 6 I
I B A
B .I USAHAORANGBENARZAMANSEKARANG N
A A T I R E D N E P I A N K A M E
M ... 3 8 .
A Macam-MacamPendertiaanManusiaZamanSekarang... 3 8 .
1 PendertiaanKarenaKesalahanSendiir ... 3 9 .
2 PendertiaanKarenaBencanaAlam ... .... 4 4 .
3 PendertiaanKarenaDibua tOrangL ain... 4 5 .
4 PendertiaanKarenaSrtuktu rSosia lyangTidakAd li... 4 8 .
5 PendertiaanKarenaSeitapadaTuga sPerutusanTuhan... 5 0 .
6 Pendertiaandem iOrangLain ... 5 3 .
B UsahaOrangBena rZamanSekarangMemakna iPendertiaan .. 5 4 .
v x
n a a ti r e d n e P i a n k a m e M m a l a d g n a r a k e S n a m a
Z ... 6 1 .
D MaknaPendertiaanOrangBena rZamanSekarang... 6 3 .
1 PendertiaanPelruDtieirma ,Digelut idanDimaknai... 6 3 .
2 PendertiaanPelruDisikap idenganI man... 6 5 .
3 PendertiaanMenumbuhkanSikapSoildert erhadap a
ti r e d n e M g n a y a m a s e
S ... 6 8 I
B A
B V . PENERAPANUSAHAORANGBENARZAMAN N A A T I R E D N E P I A N K A M E M G N A R A K E S
MELALUL IKATEKESEMODELSHAREDCHRISTIAN
PRAXIS ... 7 2 .
A KatekeseMode lSCPMembantuOrangBena rdalam n
a a ti r e d n e P i p a k i y n e
M ... 7 2 .
1 PengeritanKatekeseMode lSCP ... 7 3 .
a Shared ... 7 3 .
b Chrisitan... 7 4 .
c Praxis ... 7 4 .
2 TujuanKatekseMode lSCP... 7 4 .
3 SuasanadalamKatekeseMode lSCP ... .. 7 5 .
4 Langkah-langkahKatekeseMode lSCP... 7 5 .
a Langkah0 :PemusatanAkitv tias ... .... 7 6 .
b LangkahI ( pe trama) :PengungkapanPengalamanHidup l
a u t k a
F ... 7 6 .
c LangkahI I( kedua) :Relfeks iK irit sata sSha irng n
a m a l a g n e
P HidupFaktual ... 7 6 .
d LangkahI II( keitga) :MengusahakanSupayaTradis idan u
a k g n a jr e T h i b e L i n a it s ir K i s i
V ... .... 7 7 .
e LangkahI V( keempat:)I nterpretas/iTafsi rDialekit s d
i s i d a r T a r a t n
A anVis iK irsitan idenganVis idanTradisi a
tr e s e
P ... 7 7 .f LangkahV( keilma) :KeterilbatanBarudem iMakin
i n I a i n u D i d h a ll A n a a j a r e K a y n d u j u w r e
T ... 7 7 .
B UsulanProgramKatekeseMode lSCPbag iUma t M a y a p U i a g a b e s m e k a P l e a k i M . t S n a g n u k g n i L i
d emaknai
r a n e B g n a r O n a a ti r e d n e
P ... 7 8 .
i v x .
2 AlasanDiadakannyaKegiatanKatekeseMode lSCP... 8 0 .
3 TujuanKegiatanPendampingan ... 8 2 .
4 PemiilhanMateir ... 8 3 .
C ContohPelaksanaanPendampinganMenggunakanKatekese m a l a d m e k a P l e a k i M . t S n a g n u k g n i L i d t a m U i g a b P C S l e d o M
g n a r a k e S n a m a Z r a n e B g n a r O n a a ti r e d n e P i a n k a m e
M ... 8 4
.
1 Identtia sPetremuan ... 8 4 .
2 PemikrianDasar ... 8 5 .
3 PengembanganLangkah-Langkah ... 8 7 P
U T U N E P . V B A
B ... 99 .
A Kesimpulan ... 99 .
B Saran ... 01 0 A
K A T S U P R A T F A
D ... 1 01 N
A R I P M A
L ... 1 04 i
p a r e M a n a c n e B o e d i V D C : 1 n a ri p m a
L ... ( 1) 1
2 : 3 7 r u m z a M n a a c a B s k e T : 2 n a ri p m a
L - 82 ... .. ( 2) p
u t u n e P n a d a k u b m e P u g a L s k e T : 3 n a ri p m a
ii v x
H A L I T S I N A D N A T A K G N I S R A T F A D
i c u S b a ti K n a t a k g n i S . A
i t u k i g n e m i n i i s p ir k s m a l a d i c u S b a ti K n a t a k g n i s h u r u l e
S Ktiab Suc i
t a k g n i S n a t a t a C n a d r a t n a g n e P n a g n e d : u r a B n a ij n a j r e
P . (Dipersembahkan
k il b u p e R a m a g A n e m e tr a p e D k il o t a K t a m U a d a p e
k Indonesia dalam rangka
7 . l a h , 5 8 9 1 / 4 8 9 1 , s u d l o n r A : e d n E . ) V I A T I L E
P - .8
a j e r e G i m s e R n e m u k o D n a t a k g n i S . B
S
G : Gaudium e tSpes .Konsttius iPastora lKonsli iVaitkan I Itentang Gereja .
5 6 9 1 r e b m e s e D 7 , n e r e d o M a i n u D m a l a d
D
S : Salviifc iDoloris .AnjuranApostoilkPau sYohane sPaulusI It entangA tr i .
4 8 9 1 i r a u r b e F 1 1 , a i s u n a M n a a ti r e d n e P i r a d i n a it s ir K
n i a L n a t a k g n i S . C
S A D R
A :ArahDasar.
D
C :Compac tDisc.
.l a
H :Halaman.
d l
J . :J iild.
S A
K :KeuskupanAgungSemarang.
I W
K :Konferens iWailgerejaI ndonesia.
D C
ii i v x r
P . :Praja.
P C
S :SharedChrsiitanPraxsi.
SM :SebelumMasehi.
t
S . :Santo.
V
T :Televisi.
h a li t s I . D
ti s il p s k
E :Tega ,st erust erang ,itdakberbelti-b . elti
i s a ti o l p s k
E :Pengisapan ,pemerasan.
k i s a
F :Orangj ahat ,orangyang itdakpeduilt erhadappeirntahTuhan.
i s a l p m e t n o
K :Medtias idengankebulatanhat idanpikrian.
r a l u tl u
K :Kebudayaan.
r e r e ti
L :Berhubungandengan rtadisit uil .s
s o g o
L : Pengetahuant entangyangbaik.
i g o l o t n
O : Cabang limuf lisafa tyangberhubungandenganhakika thidup.
if a r g o i b o t
O :Riwaya thidupp irbad iyangdtiuilss end ri.i
l a r u t k u rt
S :Berkenaandengans istemyangbe lraku.
l o e y
S :Gambaranduniaorangmat.i
e c i d o e h
I B A B
N A U L U H A D N E P
.
A LatarBelakang
n a a ti r e d n e p n a m a l a g n e p i a y n u p m e m g n a r o p a it e
S .T iryanto( 2011 :401 ) m
a l a d i p a r e M a n a c n e b t a b i k a n a a ti r e d n e p n a m a l a g n e p n a k r a b m a g g n e
m puisinya
n a i r a
T Kecemasansebaga ibeirkut : g
n u a r e
M -raungSrieneAmbulan sbelralu-lalang
. g n a r u il a K n a l a j u b a t u m il e s r e b m a l a m p a l e g s u b m e n e m
h u r u m e
G -iruhorang-orangbe lra iran r
e s r e
b agamkecemasan ,berkidungkeselamatan. t
u m il e s l a t n a b l a k e b r e B
kutancapga smoto rdenganngebu.t h
a r a a p n a
T -tujuan,r oda-rodat eru sberputar ,
a s e d n a d a t o k g n il il e k r e b
.t u a m i r a d h u a j k a k g n a r e m
t a m o
K -kami tmulu tberdoa . u t u r e g g n e m i l a k e s e s
k e g n e r e
M -rengek ,menangi sbay ikecliku s
i m ir e g u p a s r e t u k a k l i g i g g n e
m -a bu.
: p a c u r e b a i , u y a s h a g n e t e S
i K
“ tamaukemanaI bu?”
n a k a s a ri d n a d t a h il i d g n a y a t k a f n a k r a b m a g g n e m i n i i s i u
P olehmanusia
keitka berhadapan dengan fenomen pendertiaan . Penggambaran pendertiaan m
a l a
d puis iin imau menunjukkan sikap manusia keitka berhadapan dengan .
n a a ti r e d n e
p D isatu sisi ,orang bisa saja menjad ipanik ,bingung, putu sasa , s
a m e c , g n a b m i
b d an menggerutu . Suatu pengalaman manusiaw i keitka i
m a l a i d n a d n a k a s a ri d u ti n a a ti r e d n e
p ho le seseorang .Namun d isisil ain sebaga i i
p a k i y n e m u lr e p a y n u t n e t n a m ir e b g n a r
o pengalaman ep ndertiaan dengan iman. s
g n a r
g n a r o h a l a d a 3 7 r u m z a M m a l a d n a k d u s k a m i d g n a y r a n e b g n a r O
i a b a y n p u d i h , n a h u T a d a p t a a t , n a m ir e
b k di hadapan Tuhan dan sesama ,taku t .
h a ll A h i s a k a d a p a y a c r e p , n a h u T n a k
a Orang bena r dalam kontek s zaman h
a l a d a g n a r a k e
s orang beirman ,hidup mora ldan sosialnya baik ,dan memiilk i .
k i a b a k it
e Orang bena ryang dimaksud dalam karya in iadalah orang beirman a
l a g n e m g n a
y m ipendertiaandalamhidup. p e s n o k i a y n u p m e m r u m z a m e
P rtadisiona l tentang Allah d i dalam .
p u d i
h Allah tiubaikbagiI srae ldanorangyangdipiilh .Pemazmu rpercayasecara t
n a i t a h e k i t a h i r a d , t a k e d g n a y i s a l e r a d a , a y n n a h u T a d a p m a l a d n e
m a rkedua
h a l e
b pihak (Heryatno Wono Wulung ,2008a :129) .Allah membeirkan anugerah n
a
d menuntu tpemazmu r untuk semakin mengenal-N ya. Allah disebu t baik r
u m z a m e p n a m i n a m a l a g n e p n a k r a s a d r e
b .Pernyataan t ersebu tbukan hasi lsuatu n
a m i n a m a l a g n e p i p a t e t , n a ri k i m e
p .
m z a m e
P u rsungguh mengena ldan mengalam ikasih Allah (Batrh dan .
) 7 : 9 9 9 1 , a ri e r a
P Berdasarkan pengalaman i man pemazmu ,r penuil smenemukan a
w h a
b dengan i man orang be irman akan mengenali dan mengalam ikasih Allah . u
p m a m n a m ir e b g n a r o h u g e t g n a y n a m i n a g n e
D meneirma , menggulat idan k
a m e
m na i pendertiaann .ya Bag i orang bena r memakna i pendertiaan bera tr i n
a m i n a g n e
d membangun relas i dengan Allah . Orang bena r menyerahkan m
a l a d a y n p u d i
h bimbingan dan penyelenggaraan Allah dan dengan sikap iman p
a k i s n a k a y a p u g n e
m -sikap posiit fdalam menghadap ipendertiaan .Orang bena r h
i s a k h u n e p u ti h a ll A a w h a b n a k u m e n e m n a k
a meskipun mengalam ipendertiaan .
p u d i h m a l a
d Orang bena rmengharapkan Allah yang senanitasa meilndungi , e
k i r e b m e m n a d , g n i b m i b m e m , a g a j n e
a k it e k r a n e b g n a r o i s k a e
r menghadap i pendertiaan sepetr i bencana alam , .
a y n i a g a b e s n a d n a it a m e k , n a n i k s i m e k , n a r a p a l e
k Harapan tersebu t juga
a b n a p a k g n u n a k a p u r e
m hwa orang bena r merasa lemah , tak berdaya , keci l .
n a a ti r e d n e p i p a d a h g n e m m a l a d n a h u T n a k h u t u b m e m a g g n i h e s
g n a y n a a ti r e d n e p i a n e g n e m a r a c i b r e b s u s u h k a r a c e s g n a y 3 7 r u m z a M
r a n e b g n a r o h e l o i m a l a i
d a tau beirman . In i merupakan persoalan theodice: o
a n a m i a g a
b rang bena rd idalam terang iman memakna ipendertiaan (Heryatno g
n u l u W o n o
W ,2008a: 129) .Orang bena rberada dalam tangan Allah .Dengan i
j u g n e m h a ll A a r a c a l a g e
s orang benar .Orang bena rakan merasakan kasih , r
e y n e
p taan, dan penyelamatanAllah(Wongso ,1984:151) .Adapemaknaanata s e
b g n a r o a k it e k n a a ti r e d n e
p na rmerasabahwapendertiaanmembawaharapanbaru g
n a d n a m e m r a n e b g n a r o a y n it r A . p u d i h m a l a
d hidupnyal ebihbaikdanbermakna. k u t n e b u t a u s n a k a y a p u g n e m s il u n e p , s a t a i d t u b e s r e t l a h i r a d a y n e M e d n e
p katan relfekit fk irit sguna member igambaran baru ,sehingga membantu a
ti r e d n e m g n a y a k e r e
m menemukan makna dar i pendertiaannya . Penuil s h
e l o i s a ri p s n ir e
t bukukumpulanr elfeks ipelayananpengungs iMerap id iSeminair :
a tr a k a y g o Y s u l u a P . t S i g g n i
T Dahsyatnya Merap iTak Sedahsya tCinta-Mu. s
il u n e p i s a ri p s n i i d a j n e m a k e r e m n a ri k i m e p h a u
B dalam memakna ipendertiaan . k
u t n
U tiu penuil smember igambaran bagaimana pendertiaan dimakna imelalu i e
s e k e t a
k mode lbag iuma tbeirmanyangmendertia. l
e d o m e k e t a
K Shared Chrisitan Praxis (SCP ) mengambi l kontek s n
a m a l a g n e
p pendertiaan yang dialam ioleh uma tbeirman. Foku skatekesemode l s
i x a r P n a it s i r h C d e r a h
S (SCP )adalah pengalaman i man uma tkeitka mengalam i n
a a ti r e d n e
n a a ti r e d n e p i a n k a m e m k u t n
u ,katekese mode lpraksi smerupakan upaya untuk s
, n a m i n a m a l a g n e p n a k r a s a d r e b n a a ti r e d n e p i a n k a m e m t a m u g n o r o d n e
m ehingga
, a y a k r e p i d n i k a m e s t a m
u d tieguhkan ,dimoitvas idalam menghadap ipendertiaan . d
o m e s e k e t a k m a l a
D e l Shared Chrisitan Praxis (SCP) , pengalaman uma t a
M n a k i s k e lf e r e m n a g n e d a y a k r e p i
d zmu r73 . Mazmu r73 digunakan sebaga i .
n a a ti r e d n e p i a n k a m e m g n a r a k e s n a m a z r a n e b g n a r o a h a s u i g a b r e b m u
s Penuil s
n a a ti r e d n e p s a t a a n k a m i r e b m e m r u m z a m e p a m a s r e b k u t n u a u m e s a ti k k a j a g n e m
i r a d l u d u j i r e b m e m s il u n e p u ti a n e r a k h e l O . n a m ir e b g n a r o i a g a b e s s u s u h k r e t
: t u k ir e b i a g a b e s i n i s il u t a y r a
k BELAJAR DAR IMAZMUR 73 SEBAGA I E
D N E P I A N K A M E M A H A S
U RITAAN ORANG BENAR ZAMAN
N A D G N A R A K E
S PENERAPANNYA DALAM KATEKESE MODEL S
I X A R P N A I T S I R H C D E R A H
S
.
B RumusanMasalah
: h a l a d a n a s il u n e p m a l a d l u c n u m g n a y h a l a s a m n a s u m u R
.
1 Bagaimana orang bena r belaja r d air Mazmu r 73 dalam memakna i n
a a ti r e d n e
p ?
.
2 Bagaimanausahaorangbena rzamans ekarangmemakna ipendertiaan? .
3 Bagaimanakatekesemode lShared Ch irsitanPraxis(SCP )membantuorang r
a n e
b zamans ekarangmemakna ipendertiaan?
.
C TujuanPenuilsan
:t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a i n i n a it il e n e p n a u j u t n u p a d A
.
.
2 Menggambarkanusahaorangbena rzamans ekarangmemakna ipendertiaan. .
3 Menggambarkan bagaimanakatekesemode lShared ChrisitanPraxis(SCP ) m
a l a d n a k p a r e ti
d kontek saktua lk tia dewasa in iuntuk membantu orang .
a y n n a a ti r e d n e p i a n k a m e m g n a r a k e s n a m a z r a n e b .
4 Untuk memenuh isalah satu persyaratan kelulusan SajranaS rtata Satu (S1 ) , k il o t a K a m a g A n a k i d i d n e P n a s u s u h k e K n a k i d i d n e P u m lI i d u t S m a r g o r P
d n e P u m lI n a s u r u
J idikan Fakutla s Keguruan dan lImu Pendidikan .
a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U
.
D Manfaa tPenuilsan .
1 Membantuorangbena rzamans ekarangdalammemakna ipendertiaansecara s
it ir k h i b e l n a d f it i s o p h i b e l , u r a
b berdasarkan pendertiaan orang bena rd i .
3 7 r u m z a M m a l a d .
2 Member ipemahamanbarubahwadengani manorangbena rzamansekarang .
n a a ti r e d n e p i a n k a m e m , it a l u g g n e m , a m ir e n e m u p m a m .
3 Member igambaran bahwakatekesesebaga ibentuk komunikasii man yang a
g g n i h e s , n a h u t u b e k n a g n e d i a u s e s n a k g n a b m e k i d t a p a
d menjad iaktua l
u n a p u d i h e k m a l a
d ma tAllah ,contohnya dalam rangka membantu umat n
a a ti r e d n e p a n k a m n a k u m e n e
m karenabencanaalam.
.
E MetodePenuilsan
m a l a d n a k a n u g i d n a k a g n a y n a s il u n e p e d o t e
M karyai n iadalahdesk irptfi s
it il a n
a ht aer dap Mazmu r73. Penuil smendeskirpsikan pemaknaan pendertiaan n
a m a l a g n e P . 3 7 r u m z a M m a l a d r u m z a m e
s k e t n o
k usaha orang bena r zaman sekarang memakna i pendertiaan . Makna n
a a ti r e d n e
p pemazmur nd a orang bena rzaman sekarang diapilkasikan melalu i k
e t a
k ese mode l Shared Chrisitan Praxis (SCP). Is i Mazmu r 73 merupakan r
e b m u
s dalam penuilsan karya ini .Selanjutnya ,is iMazmu r73 dtiafsrikan dan .
a y n a n k a m l i b m a i d n a i d u m e
k Dalam karya ini , penuil s menggunakan stud i p aust ka sebaga idasa rpenuilsan . Stud ipustaka sebaga ipetranggungjawaban
p a d a h r e t h a i m
li argumenpenuil .s
.
F Sistema itkaPenuilsan
a k a g n a y b a b a m il m a l a d i g a b i d i n i i s p ir k
S n diuraikan sebaga ibe irkut : b
a
B Imerupakan pendahuluan yang akan menguraikan lata rbelakang ,rumusan t
a a f n a m , n a s il u n e p n a u j u t , h a l a s a
m penuilsan ,metode penuilsan dan sistemaitka .
n a s il u n e p
b a
B I Idibag imenjad i itgabagian pokok pembahasan .Bagian petrama i
s ir e
b gambaranumumKtiabMazmu ryangmeilpuit :pengeritanMazmu ,rsejarah ,
r u m z a M b a ti K a y n i d a jr e
t dan jenis-jeni sMazmur .Bagian kedua be irs iidenttia s :
it u p il e m g n a y 3 7 r u m z a
M pengarang dan waktu penuilsan Mazmu r73 ,srtuktur 3
7 r u m z a
M , genre Mazmu r 73 , setra tafsrian Mazmu r 73 . Bagian keitga n
a k s a l e j n e
m maknapendertiaanorangbena rd idalamMazmu r73 yang meilpu it : ,
r a n e b g n a r o n a m i n a k a s a w e d n e m n a a ti r e d n e
p pendertiaan memampukan orang ,
h a ll A h i s a k i m a l a g n e m r a n e
b dan pendertiaan menyadarkan orang bena runtuk g
o l a i d r e
b a
B II I dibag i menjad i empa t bagian pokok pembahasan . Bagian a
m a tr e
p menggambarkan macam-macam pendertiaan manusia zaman sekarang :
it u p il e m g n a
y pendertiaan karena kesalahan sendiir ,pendertiaan karenabencana ,
m a l
a pendertiaan karena dibua torang lain ,pendertiaan karena srtuktu rsosia l ,
li d a k a d it g n a
y pendertiaan karena seita pada tuga s perutusan Tuhan , dan n
i a l g n a r o i m e d n a a ti r e d n e
p .Bagiankeduamenjelaskanusahaorangbena rzaman n
a a ti r e d n e p i a n k a m e m g n a r a k e
s . Bagian keitga menggambarkan pendertiaan i
s a ri p s n i i a g a b e s b il a s i d s u s e
Y orang bena rzaman sekarang dalam memakna i t
a p m e e k n a i g a B . n a a ti r e d n e
p beirsi makna pendertiaan bag iorang bena rzaman .
g n a r a k e s
b a
B I Vdibag imenjad i itgabagianpokokpembahasan .Bagianpetrama n
a k s a l e j n e
m katekese mode l SCP membantu orang bena r dalam menyikap i n
a a ti r e d n e
p yang meilpu it : pengeritan katekese mode l SCP, tujuan katekese ,
P C S l e d o
m suasana dalam katekese mode lSCP ,dan langkah-langkah katekese P
C S l e d o
m . Bagian kedua beirsiusulan program katekese mode lSCP bag iuma t k
i M . t S n a g n u k g n il i
d ae lPakem sebaga iupaya memakna ipendertiaan orang benar yangmeilpuit :lata rbelakangstiuasi ,alasandiadakannyakegiatankatekese
P C S l e d o
m ,tujuan kegiatan pendampingan ,dan pemiilhan mateir .Bagian keitga i
s ir e
b contoh prose spelaksanaan pendampingan menggunakan katekese mode l P
C
S bag i uma tbeirman d i ilngkungan St . Mikae lPakem dalam memaknai , n a u m e tr e p s a ti t n e d i : it u p il e m g n a y g n a r a k e s n a m a z r a n e b g n a r o n a a ti r e d n e p
, r a s a d n a ri k i m e
V b a
B beirsi kesimpulan dan saran .Dalam kesimpulan ,penuil sakan a y r a k n a s a h a b m e p n a i a k g n a r h u r u l e s i r a d k o k o p i t n i i l a b m e k n a k p a k g n u g n e m
.i n i s il u
I I B A B
R U M Z A M I R A D R A J A L E
B 73SEBAGA IUSAHAMEMAKNA I
E B G N A R O N A A T I R E D N E
P NARZAMANSEKARANG
3 7 r u m z a
M mengungkapkan pengalaman iman pemazmu rakan kasih
h a ll
A . Pemazmu rhidup berdasarkan pandangan iman lama bahwa Allah baik ,
g n a y g n a r o a d a p h i s a k h u n e
p taat ,benar ,dan bersih hait ,namun sebailknya
u r u b m e c r u m z a m e
p meilha tkesejahteraan orang fasik .Pemazmu radalah orang
n u m a n h a ll A n a p a d a h i d r a n e
b pada kenyataannya mendertia . Pendertiaan
p a it e s m u k u h n a d h a l u t a n e r a k a ti r e d n e m r u m z a m e P . r u m z a m e p i m a l a i d h u g g n u s
s ir k i m a l a g n e m r u m z a m e P . ir a
h i s iman t entang Allah yang berbelaskasih karena
. u ti a y n n a a ti r e d n e
p Pemazmur p un berdialog dengan Allah di tengah
. a y n n a a ti r e d n e p
p a w a b m e m n a m i p a k i
S emazmu r pada kepercayaan bahwa Allah
h i s a k n a k k u j n u n e
m -Nyapadamanusiaj usrtu dalam keadaaan mendertia . Hali n i
k it e k g n a r a k e s n a m a z r a n e b g n a r o h e l o i a n k a m i d k a d n e h a g u
j a berhadapan
. n a a ti r e d n e p n a g n e
d Orang bena rzaman sekarang dapa tmemakna ipendertiaan
. 3 7 r u m z a M i r a d r a j a l e b n a g n e d
n a k a 3 7 r u m z a M m a l a d i d r a n e b g n a r o n a a ti r e d n e p n a s a h a b m e P
n a m i n a r a d a s e k e k u j u n e m a ti k n a m a h a m e p r a t n a h g n e
m baru .Kesadaran iman
n a k
a kasih Allah bag iorang yang sungguh-sungguh berharap pada-Nya .Orang
n a k u p m a m i d r a n e
b untuk menyadar iakan kasih Allah dalam pendertiaan ya ng
i m a l a r u m z a m e
p ,sehingga mempunya iharapan d itengah pendertiaan .Kasih
n a k r a s a d r e
B Mazmu r 73 ktia akan meilha t bagaimana pemazmu r
s il u n e p I I b a b m a l a D . n a a ti r e d n e p i a n k a m e m n a d i t a l u g g n e m , a m ir e n e m
n a k s a l e j n e
m beberapa ha lyatiu :gambaran mengena i Kitab Mazmu r secara
r a d i ri d r e t g n a y m u m
u i :pengeritan Mazmur ,sejarah tejradinya Ktiab Mazmur ,
n a
d jenis- ej ni sMazmur .Selanjutnya gambar an mengena iidenttia sMazmu r73
u ti a
y :pengarang danwaktupenuilsanMazmur ,srtukturMazmu ,rgenreMazmur , r
u m z a
M 73 : Mazmu rkebjiaksanaan ,tafsrian Mazmu rdan akh rinya makna
. 3 7 r u m z a M m a l a d r a n e b g n a r o n a a ti r e d n e p
.
A GambaranUmumKtiabMazmur
Penu il smembaha stentang Mazmu rsecara umum aga rmemudahkan
a m e m k u t n u a ti
k ham iMazmu rdalam karya ini .Pembahasan Mazmu rsecara
m u m
u meilpuit pengeritan Mazmu rdan sejarah te jradinya Ktiab Mazmu rsetra
s i n e
j -jeni sMazmur :o irentasi ,diso irentasi ,dano irentas ibaru.
.
1 PengeritanMazmur
a y r a h u
S (1989 : 17-18 ) berpendapa t bahwa dalam bahasa Ibran i
t u b e s i d r u m z a M n a l u p m u
k tehliilm (= ktiab puij-puijan ;dar iaka rkata hl l= t
u b e s i d i n i b a ti k , i n a n u Y a s a h a b m a l a D . )i j u m e
m psatle iron ,yangsecaraharaifah
i g n ir i g n e m k u t n u i a k a p i d g n a y i l a tr e b k i s u m t a l a i tr a r e
b nyanyian . Menuru t
o s g n o
W (1984 :1 ) pengeritan Mazmu rdalam bahasa Ibran i disebu tSephe r m
il li h e
T beratr ibukuyangceme lrangataubukuyangmenerangi. s
i w e
L seorang ahl iktiab ,member ipemahaman t entang Mazmuryang
i d t a p a d n e p a u d e k n a g n e d a m a s a g u
h a l a i i n a r b
I tehliilm beratr inyanyian-nyanyian pu ijan .Is idar iMazmur-mazmu r i
n a h o r n a m a l a g n e p n a k p a k g n u g n e
m baik secarap irbad imaupun kelompok uma t
l e a r s
I (Kidner ,1996 :4 1 .)
r u m z a
M -mazmu r beirs i pengalaman iman yang mendalam dan
n a r a k e s n a m a z i d a c a b m e p k u t n u f it a ri p s n
i g( HeryatnoWono Wulung ,2008a :7) .
m a l a g n e
P a n iman yang melukiskan suatu kenyataan histo irs kasih Allah kepada
a i s u n a
m . Ktiaakan merasakan kehad rian d an kebaikan Allah dar imasakemasa
a c a b m e m n a g n e
d Ktiab Mazmur. Pembacaberdialog dengan Allah dalam Ktiab
r u m z a
M dan menemukan insp rias iyang mendalam untuk penghayatan hidup
n a m ir e
b .
.
2 SejarahTerjadinyaKtiabMazmur
Pembaca pelru mengetahu i penu il s dan prose s tejradinya Ktiab
k u t n u i n i l a H . r u m z a
M membantu pembaca mengetahu ilata rbelakang sejarah
a y n i d a jr e
t KtiabMazmur .Padaumumnyacarauntukmengetahu ipenuil sdar iitap
h a l a d a r u m z a
M dengan meilha tjudul .Mengapa? Karena ju -duljudu ld ibagian
,s il u n e p g n a t n e t i s a m r o f n i n a k ir e b m e m r u m z a M p a it n a u l u h a d n e
p lata rbelakang
h a r a j e
s ,melod iMazmur ,fungs iMazmur ,dan j ugapokok-pokok l ain (Longman
: 4 9 9 1 , I I
I 35) .Sebagian besa rMazmu rdiber ijudul ,misalnya “Mazmu rDaud”
atau “Dar i Ban i Korah” . Ju -duljudu l tiu d tieirma sebaga i petunjuk tentang
n e
p garang Mazmurt ersebu t(Harun ,1998 :12 .) Jikak tiat elusu ir l ebih l anju tada
, a s u M n a d , o m o l a S , h a r o K i n a b h e l o s il u ti d g n a y r u m z a M a g u
j setra Mazmu r
a n a p n a
t ma biasanya disebu t Mazmu r “Yaitm Piatu” sepetr i Mazmu r 33
s il u n e
P -penuil syang disebu tdalam judu lMazmu rialah :Asa f(Mzm
3 7 , 0
5 -83) ,Ban iKorah( Mzm4 -2 49 ,84 ,85 ,87) ,Salomo ( Mzm72 ,127) ,Heman
(Mzm88) ,Etan( Mzm89) ,keduanyaorangEzrahi ,danMusa( Mzm9 (0) Kidner,
1 4 : 6 9 9
1 ) .Penggubah Mazmu r73 mungkin seorang dar isuku Lewi .Mereka
g n a r o h a l a d
a -orang yang akrab dengan Tuhan ,namunmudahj atuh dalambahaya
n a k g n i d n a b i d a m a l h i b e l i m a l a i d g n a y n a a ti r e d n e p a n e r a k i t a h i
ri dengan orang
-a i b g n a r
o sa( BatrhdanPareria 19 :9 .)9 6 Pembacadapa tmeilha tnamapenu il sdar i
.r u m z a m l u d u j m a l a d r u m z a M p a it e
s PadaumumnyaKtiabMazmu rmenyebutkan
, s il u n e p a m a
n maka k tia juga memperoleh gambaran bahwa selain Daud masih
g n a r a g n e p a g u j a d
a -pengarangMazmu ryangl ainnya .
l e a r s I a s g n a b t a d a b i i r a d p a h a t i m e d p a h a t g n a b m e k r e b r u m z a M
, n u r a H
( 1998: 12 ) . Bag iorang-orang Isr lae Ktiab Mazmu rdigunakan dalam
a d a b
i t secara umum dan secara p irbadi .Berbicara mengena iibada tuma tIsrae l
ti K i r a d s a p e lr e t k a d
it abPejran ijanLama ,sehinggaKtiabMazmu rdisebuts ebaga i
” a m a L n a ij n a jr e P i r a d n a i y n a y N
“ (Longman III , 1994 : 46) . Contohnya ,
n a k t u b e s i
d bahwaAsa fadalah pemimpin suku Lew iyang ”melayan id ihadapan
n a h u T t u b a
t ,mengajukanpermohonandoa ,mengucaps yukurdanmemuj iTuhan”
1
( Taw16 :4.)
l e a r s I t a d a b
I diibaratkan sebagai “jantung yang berdenyut” untuk
. t a k a r a y s a m p a n e g e s n a p u d i h e k n a k n a h a tr e p m e
m Segala sesuatu yang tejradi
a s g n a b p u d i h m a l a
d Isreal dan seitap anggotanya diangka tdalam i bada tseperit :
n e m e k , k il k e c a p m i s u m , g n a r e p n a m a c n
a angan ,dibebaskan dar imusuh (Harun ,
8 9 9
1 :13) .Terdapa tduar eaks imanusiaw ikeitkabangsaI srae lberhadapandengan
p u d i h m a l a d a w it s ir e
a y n i a g a b e s n a d , n a g n a n e m e
k .Kedu , a mengeluh d ihadapan Tuhan sebagair eaks i
: 1 9 9 1 , n e d i e W ( n a a ti r e d n e p s a t
a 3 -8 43) .
t a h il e m a j e r e
G Ktiab Mazmu r berperan sebaga i sarana untuk
h a r a j e s n a k g n u n e r e
m penyelamatan dar iAllah .Mazmur-mazmu rmendapa tatr i
ir
K sitaninya ,berkat terang wafa tdan kebangktian K irstus .Kemudian muncu l
aktuailsasi yakni mencar isejauh mana pesan yang tersimpan dan berasa ldar i
i a li n r e b p a t e t h i s a m u a p m a l a s a
m sampa i sekarang . Uma t be irman zaman
i s r e t g n a y , n a s e p , it r a , i a li n n a k g n a b m e g n e m a b o c n e m g n a r a k e
s mpan dalam
r u m z a
M . Jadi ,pe tranyaan mengena isiapa pengarang dan bagaimana prose s
r u m z a M b a ti K a y n i d a jr e
t merupakan usaha umat beirman dalam rangka
i m a h a m e
m Mazmur.
.
3 Jenis-jeni sMazmur r u m z a
M adalah ungkapan dar imanusia beirman d i hadapan Allah .
t a p a d r u m z a
M dikelompokkan menjad ibeberapa j enis .Heryatno Wono Wulung
(2 80 a0 : 10) menegaskan skema Brueggemann yang berkatian era t dengan
s a i s u n a m p u d i h n a a t a y n e
k eperit : o irentasi-diso irentasi-o irentas i baru sebaga i
: t u k ir e b
.
a MazmurOrientasi n a ij u p r u m z a
M mengungkapkan rasa syuku r kepada Tuhan ata s
a a ri b m e g e k : it r e p e s p u d i h n a a r e t h a j e s e k n a d n a a i g a h a b e k n a m a l a g n e
p n ,
ij u p , n a a y a c r e p e k , n a a i g a h a b e
k -pu ijan , perilndungan ,kerahiman , belaskasihan
( h a ll A n a h a r u m e k n a
a t a k i u l a l e m l a n e k i d h a d u
m -katapenuhsukactiayangdtiunjukkankepadaTuhan ,
.) 5 1 : 4 9 9 1 , I I I n a m g n o L ( n a h u T n a ri d a h e k i r a d a y n e m r u m z a m e p a n e r a k
i j u m e m k u t n u n a k a j a u t a u s n a g n e d a k u b i d n a ij u p r u m z a m a y n a s a i B
u p i t n I . n a h u
T ijanberhubungandenganalasan mengapapuijan tiu dilambungkan ,
a t a k n a g n e d i l a w a i d a k a
m “sebab” . Kemudian penutup puijan dapa t berupa
g n a d a k u a t a , n a a k u b m e p n a i g a b n a g n a l u g n e
p -kadang j uga berupa doa (Suharya ,
n a m g n o L , i n i n a g n e d n a l a j e S . ) 9 1 : 9 8 9
1 II 9I (1 94 :15) menuil sbahwa hampi r
:i n k a y a m a s g n a y r u t k u rt s i a y n u p m e m n a ij u p r u m z a m a u m e s
.
1 Mazmu rpuijandimula idengans ebuahajakanuntukmenyembahTuhan.
.
2 Kemudian d lianjutkan dengan membeirkan uraian mengapa Tuhan patu t
.i j u p i d
.
3 Mazmu r puijan biasanya mencakup dan kadang-kadang berakhi r dengan
. n a h u T i j u m e m k u t n u t u j n a l h i b e l n a k a j a
n a m i h a l a d a n a ij u p r u m z a M i r a d r a s a
D pemazmu ryang diungkapkan
a l e
m l iu puijan dan syuku rpada Tuhan .Pemazmu rmenyadar iakan kehad rian
p a d n a d a it e s g n a y h a ll
A a tdiandalkandalamhidup .PemazmurmewatrakanAllah
i a l g n a r o r a g a a h a s u r e b n a d i t a h h a r u m g n a
y nj ugamengalaminya.
a m r e t s e
W nn mengelompokkan Mazmu rpuijan menjad iduakelompok .
( f it p ir k s e d n a ij u p , a m a tr e
P hille)l yang beirs i pewatraan dengan maksud i
m u g a g n e m n a d n a k a il u m e
m kebesaran karya setra itndakan Tuhan .Pemazmu r
menyerukan puij-puijan terhadap kebaikan dan itndakan Allah secara umum
(Mzm 124 ,129). D ibailk puij-puijan t erdapa tungkapan bahwapemazmu rakan
a m a l e s n a h u T i j u m e
m -lamanya .Uma tmengalam icintakasihdankemurahanhat i
i d a b a g n a y n a h u
, n a h a l a k e k , h u s u m n a g n a r e s , g n a l a l e b n a g n a r e
s kehancuran kotadan tempa tsuc i
, n u r a H
( 1998 :30) .Mazmu rin ijuga disebu tMazmu rkeluhan . Isinya berupa
n a u r e
s kepadaTuhan yang dikelompokkan dalamdoa-doapermohonaan ,baik tiu
i d a b ir p a r a c e
s maupun bersama (Suharya , 1989 : 20-21) .Harun dan Suharya
.i s a t n e ir o s i d r u m z a M t u b e y n e m k u t n u n a n o h o m r e p h a li t s i n a k a n u g g n e m
Beberapa ahl imenggunakan istliah keluhan untuk menyebu tMazmu r
i s a t n e ir o i
d . Heryatno Wono Wulung (2008a : 53 ) menegaskan pandangan
n a m r e t s e
W n yang menyebu t keluhan sebaga i bentuk pailng dasa irah dar i
a y n t a p a d n e p t u r u n e M . r u m z a
M , hampi r semua Mazmu r merupakan
r u s n u n a g n a b m e g n e
p -unsurt e trentuataut anggapant erhadapMazmu rkeluhan .
Keluhan adalah reaks idar ipengalaman perorangan uma tIsrae lkeitka
1 8 : 1 9 9 1 , n e d i e W ( t u a m a y a h a b m a l a d a d a r e
b ) .Mazmu rkeluhan merupakan
t a p m e t i a y n u p m e m k a d it a I . n a h i d e s e k m a l a d a d a r e b a k it e k r u m z a m e p n a s i g n a t
a t a y n e m k u t n
u kan is ihaitnya kecual ikepada Tuhan (Longman III ,1994 :18) .
n a k g n a d e
S menuru tDes iRamadhan i sepetr iyang dtiegaskan oleh Heryatno
g n u l u W o n o
W , menggunakan istliah keluhan karena jeni s bahasa Mazmu r
a p a n a d , r u j u j , n a t n o p s , n a t s n o k t a fi s r e b n a h u l e
k adanya (Heryatno Wono
g n u l u
W ,2008a 3 : -5 5 4 .)
n a h u l e k r u m z a M m a l a d 3 7 r u m z a M n a k k o p m o l e g n e m n n a m r e t s e W
( l a u d i v i d n
i Heryatno Wono Wulung , 2008a : 122) . Is i Mazmu r 73 bukan
i r a d g o l a i d t a w e l i d a jr e t g n a y n a m i n a u k a g n e p n a k n i a l e m n a ij u p u t a u s n a k a p u r e m
e k i t a
h hat i antara pemazmu r dan Tuhan . Ktia meilha t bahwa pemazmu r
. n a a ti r e d n e p i a n k a m e m h i b e l r u m z a m e p n a k i d a j n e m h a ll A n a g n e d g o l a i D . a y n ir i d
l A a w h a b a y a c r e p r u m z a m e
P lahlah yang dapa t diandalkannya . Pemazmu r
i ri d n a k t a k e d n e
m dengan Allah. Pemazmur mengalam ikasih Allah .Pendertiaan
e
p mazmur (diso irentas)i mendapat pencerahan dalam iman yakn i percaya
n a k a h u g g n u
s kasihAllah(o irentas ibaru).
.
B Identtia sMazmur73 .
1 PengarangdanWaktuPenuilsanMazmur73 o
s g n o
W (1984:152 ) menyebutkan bahwa pengarang Mazmu r 73
a s A a m a n r e
b fs eorangketurunanLewi ,anakLibn idar iwargaGerson .Dikisahkan
m a l a
d Pe jranijan Lama ,tatkala Tabu tAllah dibawa ke Yerusalem dar iObed
-m o d
E ,ia betruga ssebaga ipemain kecap idalam bairsan musik 2( Sam 6 ). :10
a p m e e k a l u p n a i k i m e
D tanaknya( 1Taw1 - 5:1 9 )danketurunannya (2 Taw20:14)
.i p a c e k n i a m e p i a g a b e s s a g u tr e b
a ri e r a P n a d t r a B t u r u n e M ? s il u ti d 3 7 r u m z a M n a p a
K (1999 : 6 )
3 7 r u m z a M n a s il u n e
p merupakan persoalan yang miirp keitka menggelut iKtiab
r e
Y emia dan Ktiab Ayub . Bentuk bahasanya adalah bahasa Ibran i sehingga
r u m z a
M 7 3 dianggap itdak mungkin sudah tua ,tetap id tiuil ssektia rabad ke - 5
S .M Olehkarena tiukapanpersisnya Mazmu r73dtiuilss uka rdipasitkan.
Pada waktu kaum Israe lkembal ike negara mereka dar iBablionia ,
. t u b e s r e t n a s ir a b m a l a d f a s A n a n u r u t e k g n a r o 8 2 1 t a p a d r e
t Ktiab PejranijanLama
a y n n a k h a s i g n e
m dalam Ktiab Ezra . Pada waktu tiu dasa r Bai t Suc i Allah
f a s A i n a b n a d l e b a b u r e Z n a m a z i d n a k k a t e li
d em mbawa ceracap memu ij-muj i
h a ll
n a d 3 8 , 3
7 sebagainya . Pemazmu r adalah orang yang taku t akan Tuhan .
r u m z a m e
P berpiki rbahwa sia-sia untuk mempetrahankan imannya di hadapan
u
T han(Wongso ,1984 :152 .)
i p a t e t , u l a l g n a y n u h a t n a u b ir s il u ti d h a l e t i n i r u m z a M n u p il a k e S
a m n a a d a e k n a g n e d n a v e l e r t a g n a s f a s A h e l o i m a l a i d g n a y n a l u m u g r e
p sa kini .
n a a ti r e d n e p n a g n e d n a p a d a h r e
B ,apakah orang bena r(beirman )dapa tmeneirma ,
m e m n a d i t u l e g g n e
m akna ipendertiaannya? Berdasarkan i man ,ktia diajak untuk
h e l o i m a l a i d g n a y i tr e p e s n a a ti r e d n e p m a l a d s u s u h k r e t h a ll A h i s a k t a h il e m
. r u m z a m e p
.
2 StrukturMazmur73 r u t k u rt
S bera tr i susunan yang membeir petunjuk bag i ktia untuk
l a h m a l a D . u t a u s e s i r a j a l e p m e
m in iktia akan meilha tsrtuktu rpenuilsan yang
r u m z a M m a l a d t a p a d r e
t .S krtu t urmenunjukkankeutuhan i s iMazmu r73 .Srtuktu r
u l e s e k i r a d a k g n a r e k n a k a p u r e m a g u
j ruhanpenuilsan .B h atr danPareria( 1999 :5)
i g a b m e
m Mazmu r73 dalam dua bagian .Bagian pe trama terd ri idar iaya t1- 20
:i n k a y n a i g a b a g it i r a d i ri d r e t g n a y
1 . y
A - 21 PengakuanIman.
3 1 . y
A - 71 Pergumulani man.
8 1 . y
A - 02 JawabanTuhan.
1 2 t a y a i r a d i ri d r e t a u d e k n a i g a
B -28yangt erdri idar iduabagianyakn:i
1 2 . y
A - 62 Sukactiai man.
7 2 . y
3 7 r u m z a M a c a b m e p a r a
P hendaknya memperhaitkan ci ir-cri iltiere r
b u s i r a d s u s u h k g n a
y -bagianpadabagianpetramadankedua .Ciir-ci irl tiere ryang
i n i r u t k u rt s k u t n e b m e m g n a y g n u b u h g n e p n a d n a g n a l u g n e p a t a k h a l a d a d u s k a m i d
n a u t a s e k u t a s i d a j n e
m ltiere rseperit :kata “sesungguhnya” (aya t 1 ,12 ,18 ,27) ,
y a ( ” u k a i p a t e t
“ a t 2 dan 82 ) ,“haitku” (aya t 21 ,23 ,26) ,d ihadapan-Mu atau
y a ( u a k g n E a m a s r e
b a t22 ,23 ,25 .)
o s g n o
W (1984 :152 )membag isrtuktu rMazmu r73 dalam ilmabagian
:t u k ir e b i a g a b e s
.
a A 1-2 y . Pendahuluan ,kebaikanAllah.
.
b Ay .3- 21 KemujuranorangFasik.
.
c Ay .13- 71 Petranyaandalamhait.
.
d Ay .18- 52 Kemenangandalami man.
.
e Ay .26- 82 Kesimpulan :Deka tkepadaAllah tiuberguna.
g n a r o p a it e s i g a b n a n i k g n u m e k a k u b r e t u ti a n e r a k h e l
O beirman untuk
n a k ir e b m e
m cara yang sistemait sdalam mempelajar iMazmu rsecara p irbadi .
n a g n e d a y n ri h k
A mempelajar isrtuktu rMazmu r73 ,makaktiaakan lebih mudah
s il u n e p , i s i i m a h a m e m h i b e l k u t n U . r u m z a m e p n a m i n a m a l a g n e p i l u m u g g n e m
g n a t n e t n a s a h a b m e p i k u s a m e m n a k
a genredar iMazmu r73.
.
3 GenreMazmur73 e r n e
G ,memiilk ibermacam-macam atr iyakn ijenis , itpe ,bentuk .A tr i
n a a r a c i b m e p s k e t n o k n a g n e d i a u s e s h i b e l g n a
y d isin iadalah bentuk dasa rdar i
a rt s a s n a s il u t h a u b e
s (DepatremenPendidikanNasional ,2007 :354) .Bentukdasa r
r u m z a M p a it e s i r a
. a y n i a g a b e
s Oleh karena tiu untuk mendalam iMazmu r73 telrebih dahulu k tia
i u h a t e g n e m s u r a
h bentuk dasarnya . Mengapa? Karena tidak semua Mazmu r
i k il i m e
m genre yang sama .Menjad ipetranyaan bag iktiaadalah manakah genre
. 3 7 r u m z a M
n a k g n o l o g g n e m n a m r e t s e
W Mazmu r 73 bse aga i Mazmu r keluhan
( l a u d i v i d n
i Heryatno Wono Wulung ,2008a :112) .Mengeluh adalah ungkapan
a y n i a g a b e s n a d n a ti k a s e k , t a r e b g n a y u t a u s e s a ti r e d n e m n a a s a r e p a n e r a k
(Depatremen Pendidikan Nasional ,2007 :536) .Secara irngka sMazmu r73 juga
g n a y r u m z a m e p n a k t a h il r e p m e
m mengeluh pada Allah keitka mengalam i
a i s a s a r e m r u m z a m e P . n a a ti r e d n e
p -siamenjad iorangbenar .Pemazmu rmendertia
g n a y n a a ti r e d n e p t a r e b h u g g n u S . h a ll A i r a d n a m u k u h n a d h a l u t a n e r a k i r a h p a it e s
. r u m z a m e p i m a l a i
d Bag iorang beirman ,godaan untuk menjad ijauh dar iAllah
g n a r e y n e m g n ir e
s kesalehan hidup. Orang beirman sepetr i pemazmu r juga
. n a a ti r e d n e p n a g n e d n a p a d a h r e b a k it e k n a m i s i s ir k i m a l a g n e m n a d h u l e g n e m
. a y a d r e b k a d it a s a r e m a i s u n a m n a k b a b e y n e m n a a ti r e d n e
P Keitdakberdayaan
. n a h u l e k n a p a k g n u m a l a d k a p m a n a i s u n a m
.
4 TafsiranMazmur73 a
h a s
U menafsrikan Mazmu r73 merupakan ha lyang akan dibicarakan
i r e b m e m s il u n e p u ti k u t n U . i n i n a i g a b m a l a
d tafsrian Mazmu r 73 .Tafsrian
r u m z a
M 73 menjad idasa rdalam memakna ipendertiaan yang dimaksudkan oleh
a y n n a m ir e b p u d i h n a t a l u g r e p n a k g o l a i d n e m r u m z a m e P . i n i a y r a k m a l a d s il u n e p
. n a h u T n a g n e
d Heryatno Wono Wulung (2008a : 31 -2 128 )menegaskan tafsrian
.
a Aya t1 :AllahSungguhBaik n
a i g a b a d a
P awal pemazmu rmenyatakan bahwa Tuhan sungguh baik
) 1 t a y a
( . Pada bagian akhi rpemazmu rmenyatakan pengakuan yang sung hg -u
h u g g n u
s bahwa Tuhan memang sungguh baik (aya t28) .Apa aritnya “Allah tiu
h e l o r e p i d t a p a d u r a b ” k i a
b setelah ktia dengan cerma tmeilha tisinya secara
g n a t a d n a k u b ” k i a b h u g g n u s h a ll A “ n a a t a y n r e p , n i a l a t a k n a g n e D . n a h u r u l e s e k
r e b m u s r e b i p a t e t n a ri k i m e p i r a
d k an pengalaman .Padabagian akhi rdiungkapkan
. a y n n a h u T n a g n e d r u m z a m e p a r a t n a t a k e d g n a y i s a l e r
Pada bagian awa ldiajukan persoalan theodice :bagaimana d idalam
n a m i g n a r e
t memaham i kenyataan bahwa orang benar , bukan karena
a y n n a h a l a s e
k haru smendertia .DialogdenganAllahmembeirkanj alankelua ratau
n a l a o s r e p p a d a h r e t n a b a w a
j theodice . Pemazmu r rupanya merasa itdak pua s
e
d ngan pengakuan iman mode l lama . Mazmu r in i dimula i dengan sebuah
g n a r o a d a p e k k i a b n a h u T a w h a b l a n o i s i d a rt n a n i k a y e
k -orang yang murn ihaitnya
. ) 1 t a y a
( Berdasa r pada pergulatan imannya sendri,i pemazmu r menegaskan
. u r a b a r a c e s n a m i n a u k a g n e p n a k u j a g n e m a y n u lr e
p Orang yang t ulu sdan bersih
a y n it a
h (purei nheart )akanmemandangAllah( Ma t5:8 .)
.
b Aya t2-3 :PengakuanI manSecaraKonvensional r
u m z a m e
P nyair s tergeilnci r meninggalkan imannya (aya t 2) .
a l u m r u m z a m e p n u m a n , a y n a d a r a n e b g n a m e m 1 t a y a i d n a n i k a y e
K -mula
k a d it a y n p u d i h a w h a b t a h il e m a i d a k it e K . h a l a s a r a c e s u ti n a r a n e b e k i m a h a m e m
t a y A ” … u k a i p a t e T
“ -ayati n imempermasalahkanpengakuani manyang
l a n o i s n e v n o
k .Dalam pandangan i man yang konvensiona ldinyatakanorang baik ,
t a p a d n e m n a k a t a h a j , a s o d r e b g n a r o g n a d e s , n a r a j n a g t a p a d n e m t a a t n a d h e l a s
b a b e S “ . a s o d n a u k a g n e p h a u b e s i tr e p e s i n i n a a t a y n r e p ” … u k a i p a t e T “ , n a m u k u h
b m e c u k
a uru…”Pemazmu rmengaku idiirnyaj uga t ergoda ,apakah j ugaberpiki r
n a k a p u r e m a g u j n a u k a g n e p n a k a p u r e m i l a u c e K ? a k e r e m i tr e p e s u k a lr e b k u t n u
m i n a g n a d n a p n a k l a o s r e p m e m g n a y s it ir k n a a y n a tr e
p an yang konvensiona l
? k a lt u m a r a c e s u k a lr e b h a k a p
a Tentu itdakbelrakusecaramultakkarenabisasaja
i d r a n e b g n a r
o hadapan Tuhan mengalam i pendertiaan dalam hidupnya.
i k il i m e m r u m z a m e
P konsepimanl amabahwakebaikanAllahdiuku rberdasarkan
. t a a t n a d a it e s g n a y a y n p u d i
h Dia cemburu kepada orang-orang fasik yang
y n p u d i
h a tampak memancarkan kebaikan Tuhan d an mendapatkan kemujuran
3 t a y a
( ) .
.
c Aya t4-11 :KenyataanyangPemazmurSaksikan
a r e t h a j e s p u d i h t a h a j g n a r o a w h a b n a a t a y n e k t a h il e m r u m z a m e
P .
k a y a k a k e r e
M arena belraku itdak adli ,melakukan kekerasan dan pemerasan .
a y n a tr e b r u m z a m e
P -tanya dan bergula t d idalam iman : “Apakah Allah baik
t a h a j g n a y a k e r e m a d a p e
k ?” Atau “apakah Allah bersikap itdak pedul ikepada
? a k e r e m n a t a h a j e
k ”
g n a r
O -orangf asikmendapatkanhal-ha lyangbaik yangbiasanyahanya
ir e b i
d kan Allah pada orang benar .Pemazmu rmemfokuskan pada masalah ifsik
4 t a y a ( h u b u
t -5) .Orang fasik itdak mengalam ikesaktian (aya t4) .Mereka bukan
a y n a
5 1 t a y a a d a P . a d e b r e b h u a j g n a y t a h a
j -16 ada ititk t erang .Bagaimanasikap anak
a r p p a k i s r e b r u m z a m e p u a l a k u c u
c gmait satau menjad iatei sprakits? Apakah
a n a i h k r e b n a k u
b tkepadai s ipejranijan , itdak berkhiana tkepadakomuntia ,s i man
? g n a t a d n e m a s a m i d i s a r e n e g n a m i n a d , r u h u l e l
t a m u a d a p e k k i a b u ti g e b h a ll
A - aN .y Jika pemazmur sampa i
h u l e k n a k a t a g n e
m an sepe tr id iaya t 13- ,14 i a telah meninggalkan iman uma t
a d a p e k k i a b u l a l e s i t k u b r e t i n i a m a l e s n a h u T h a k n a k u B . h a ll
A umat- aN ? y
i s i d a rt a r a c e s n u p u a l a
W pemazmur sudah mengetahu ikebaikan Tuhan ata suma t
a d a p e k p a r a h r e b g n a
y -Nya ,namuniatetap itdakbisamemahamir eailtahidupnya
6 1 t a y a
( ) .Apa yang pemazmur iman itampaknya betrentangan dengan yang
a y n i m a l a i
d . Keitka pemazmur terus-meneru s mencoba memaham i kebaikan
h a ll
A ,jusrtu ia merasa tetrekan (aya t16 .) Pemazmu rmenegaskan diirnya itdak
r a s a d r e b p u d i h t a p a
d krtieira orang jaha t yang hidup makmu .r Pemazmu r
a ti l a e R . n a a ti r e d n e p a ti l a e r n a g n e d n a p a d a h r e b s u r a h a i a w h a b i r a d a y n e m
k a l e b k a l o tr e b r u m z a m e p n a a ti r e d n e
p angdenganpandangani manl ama.
.
e Aya t17 :SikapBerimanSecaraBaru i n i n a l u m u g r e p h a g n e t i
D pemazmur itdak tejratuh , sekailpun dia
. ) 2 t a y a ( r i c n il e g r e t i g a l t i k i d e
s Pemazmu r melakukan itndakan yang benar .
r u m z a m e
P itdak meninggalkan Tuhan ,tetap isebailknya tetap berada bersama
. n a h u
T Pemazmurmenemukanj awabankeitkaberadadir uangkudu sTuhan( aya t
7
1 ) .Sebagian penafsi rmendugabahwa”tempa tkudus”d isin imerujuk padaBai t
r a s e b n a n i k g n u m e K . h a ll