ageman pemangku
Saturday, June 20, 2015
Ageman kepemangkuan
AGEMAN KEPEMANGKUAN
Olih : Pinandita I Gst Ngr Eka Dharmawan
Om Dirgarastu Nirwignam, Suka Wredhi Nugrahakem.
Semoga Panjang Umur dan Murah Rejeki.
RIWAYAT HIDUP PENULIS
Penulis dilahirkan di Desa Pancasari, kecamatan Sukasada, Kabupaten Buleleng pada hari Selasa Paing Wuku Pujut, tanggal 11 November 1965.Tamat Sekolah Dasar ( SD ) tahun 1979, Sekolah Menengah Pertama ( SMP ) tahun 1983, Sekolah Menengah Atas ( SMA ) tahun 1986 dan pernah mengikuti pendidikan di Sekolah Tinggi Keguruan Dan Ilmu Pendidikan Agama Hindu Singaraja jenjang S.1 tahun 1996 jurusan Ilmu Pendididkan.
Pengalaman Penulis diawali dari kesenangan terlibat dalam organisasi yang bernuansa sosial, ekonomi dan budaya. Untuk mengembangkan intlektual penulis pada tahun 1992 mengawali kariernya sebagai seorang ketua Lembaga Perkreditan Desa ( LPD ) Desa Adat Pancasari. Tahun 1997 penulis mengikuti seminar keagamaan yang bertopik Laba Pura dan Harta Pusaka menurut Hukum Hindu serta Peranan Keluarga sebagai Wahana Pembentukan Jati Diri Umat Hindu di Sekolah Tinggi Keguruan dan Ilmu Pendidikan Agama Hindu Singaraja. Tahun 1998 penulis mengikuti seminar Pemerdayaan Lembaga Perkreditan Desa dalam Peningkatan Pembangunan di Pedesaan di Pakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Panji Sakti Singaraja. Untuk mengembangkan Produktivitas hasil para petani penulis melaksanakan proses pembentukan
Organisasi Kelompok Wredhi Tani Pancasari pada tahun 1997. Pada tahun 2004 penulis mengikuti Loka Karya yang bertemakan : Setrategi Pengembangan Hortikultura di Bali dengan Dinas Pertanian dan Tanaman Pangan Provinsi Bali yang terselenggara di Universitas Udayana Kampus Bukit Jimbaran Denpasar yang kemudian penulis terpilih menjadi Staf Managerial Sub Terminal Agribisnis Mitra Praja Wredhi Murthi Pancasari selanjutnya mengikuti JAKARTA AGRO &
FORESTRY EXPO 2004 sebagai EXHIBITOR mewakili Daerah Provinsi Bali. Pada tahun 2006 penulis diberikan kehormatan sebagai tim penilai hasil karya melukis tingkat anak-anak ke 4 (empat) Sekolah Dasar Negeri yang ada di desa Pancasari, oleh Sanggar Seni Aktif Kreatif pimpinan Drs Mohammad Suharto.
Sekalipun di bidang Organisasi Sosial, Ekonomi dan Budaya namun penulis juga menyenangi dunia sepiritual dan berguron- guron didalam Upakara / Upacara pada Sang Sulinggih * Ida Pandita Mpu Samyoga Tanaya * Griya Kasturi Agung * Jembrana – Negara lan * Ida Pandita Sri Bhagawan Dwija Sandhi Witharaga * Griya Taman Sari, Desa Sepang – Singaraja, untuk meningkatkan kemampuan intlektual pribadi guna mempertahankan Adat dan Budaya yang dilihat dari Tri Hita Karana.
i.
Purwaning Atur.
Om Awigenam Astu Ya Namosidem,
Rahajeng Dirga Yusa katur pinaka astun karan tityang ring para pameos, sang ledang arsa ngemiletin inggian kewentenan buku alit puniki sane unggahang tityang parindikan “Ageman Kepemangkuan” ngelintihang pemargi lan paridabdab. Merarapan saking Asung Waranugraha Ida Bhatara-Bhatari Sedaya, Prasida antuk tityang ngaryanin buku puniki. Saking pemargi kedroponan lan kebanda antuk manah pamrih tan mrasa ring padewekan kelintang tambet, wyakti doh banget ring kedyatmikan, sampun mejanten buku puniki makweh kirang nyane ring tata-titi, semerti, pemargi lan nudonang pemargi upakara inucap.
Saking mageng manah tityang sekadi tan merasa kemad ring sejeroning manah purun ngaryanin buku puniki sane majudul Ageman Kepemangkuan mangda wenten anggen tityang geguat utawi pemargi ritatkala ngemarginin Upacara / Upakara inucap.
Inggih sekadi punika atur wakian tityang, tan mari ngelungsur agung rena pangampura inggian kirang langkung tityang ngemarginin mekarya buku alit puniki sane mebentuk artikel Simpel dan Praktis.
Om … Shanti … Shanti … Shanti … Om.
Kapupul Antuk :
Pinandita I Gst Ngr Eka Dharmawan.
Penuntun :
· Ida Pandita Sri Bhagawan Dwija Sandhi Witharaga, Griya Tamansari Ashrama – Desa Sepang, Singaraja - Bali.
Sumber Sastra :
· Ageman Kepemangkuan Griya Tamansari Lingga Ashrama Singaraja.
Ida Pandita Nabe Sri Bhagawan Dwija Warsa Nawa Sandhi.
· Tatwa – tatwa pendukung lianan olih : Drs.I Nyoman Singgih Wikarman.
ii.
Ngemargiang Pengelukatan Dasa Mala Olih : Pinandita I Gst Ngr Eka Dharmawan Lokasi : Pasraman Bhinhita Dharma Pancasari
“ Acara Memakuh Bale Dasendrya Pasraman Bhinhita Dharma “ Pangremba Karya : Jro Mangku Wayan Sudarta – Desa Padangan
iii.
Daging Buku :
D A F T A R I S I :
Nomor U r a i a n Halaman
1.
2.
Ageman Kepengangkuan
Gentha
1.
3.
3.
4.
5.
6.
Pepalihan Pemangku
Eedan Acara Piodalan
Sanggah / Merajan
Dresta
6.
17.
19.
27.
iv.
Ida Pandita Sri Bhagawan Dwija Sandhi Witharaga Griya Tamansari Ashrama, Desa Sepang – Singaraja
Saling Ngeremba Karya :
v.
AGEMAN PEMANGKU Tata cara ngadegang pemangku sekadi sane lumrah kelaksanayang inggih punika :
1. Keturunan.
2. Pemilihan
3. Lekesan / undian setelah ngemargiang pekeling
4. Nuwur taksu / nunas bawos – nuwur pesutri
Ilekitha Swadarmaning Pemangku :
1. Pemangku ring Pura-pura : Sad Kahyangan, Kahyangan Tiga Desa, Dang Kahyangan / Kahyangan Jagat.
2. Pemangku Pemongmong / Mangku Pembantu tatkala nudonang eedan upakara lan ngewantu ngemargiang tugas
pemangku pemokok.
3. Pemangku Jan Bangul / Pemangku pemokok ring Pura Bersangkutan.
4. Pemangku Cungkup / Pemangku r4ing Sanggah utawi Merajan sane medaging pelinggih lintang ring 10 { Dasa } Pelinggih /
Bebaturan.
5. Pemangku Nilarta / Pemangku Kawitan.
6. Pemangku Pinandita / Pemangku sane meduwe wewenang Ngeloka Pala Sraya antuk Batas-batas sane ketentuang manut
panugrahan Nabe / Sulinggih { Pandita }.
7. Pemangku Bujangga / Pemangku Pura Paibon.
8. Pemangku Balian / Ngobatin anak sakit.
9. Pemangku Dalang / Ngemargiang pengelukatan lan Nyapu Leger.
10. Pemangku Lancuban / Pemangku Kerawuhan – Kelinsenan lan Pemangku Petuwun.
11. Pemangku Tukang / Pemangku sane nelebang Linggih Ida Sang Hyang Wiswa Karma : Undagi, Sangging, Tukang Wadah.
12. Pemangku Kortenu / Pemangku ring Prajapati – Pemangku Ulun Setra.
Tugas Kepemangkuan :
1. Membuat Tirta Pembersihan / Pengelukatan.
2. Nganteb Banten Piodalan ring Pura / Sanggah utawi Merajan sane kaemong nyantos bates ayaban sane dados
kemargianng.
3. Nganteb Banten ring lingkungan keluarga antuk nunas tirta pemuput ring Sang Pandita / Sang sane sampun Madwijati.
4. Ngelaksanakan pemargi penganten upakara kesedaan / kematian nyantos penguburan utawi mapendem.
5. Membantu pemangku ring Pura-pura antuk seijin nyane saking mangku pemokok.
6. Nganggen Gentha.
7. Nganggen Puja Wedha lan Memudra / Astra Mudra : Yaning sampun mewinten antuk Banten Mebebangkit utawi sampun
mepenabean ring Sang Pandita utawi Sang Sampun Madwijati.
1.
Kewajiban Pemangku :
1. Nudonang Upakara lan Ngemargian Upakara ring Sanggah / Merajan utawi Pura-pura manut ageman pemangku suang-
suang.
2. Menuntun rimi / keluarga manut Dharma Sesana.
3. Nyaga kesucian Sanmggah / Merajan, Pura-pura Utawi genah sane sampun keanggap / sampun kesuciang.
4. Nitenin Sang sane nuntun / Nabe meyadnya antuk sakesidan inggihan : Ketreptian Penuntun / Nabe sekadi : kesehatan lan
kesukertaan.
Pengargaan / hak Pemangku :
1. Lepas saking ayahan Desa Pakraman.
2. Nerima Sesari / Bagian Sesari.
3. Nerima hasil Pelaba Pura – yaning wenten manut ring awig-awig Desa Pakraman.
Etika / Sopan-santun Pemangku :
1. Nyaga kesucian Lahir lan Bathin / kesucian raga ritatkala jagi ngemargiang swadharmaning kepemangkuan.
2. Mabusana manut agem-ageman kepemangkuan.
3. Medruwe serana-praserana pemuspaan : Gentha, Dulang, Pengasepan, Pegalihan / genah Basma, Tetabuhan, Kekasang lan
Genitri.
4. Kecuntakaan Pemangku :
· Ten keni Cuntaka olih anak sewosan.
· Keni Cuntaka yaning wenten semeton keluarga Seda / Kematian.
· Pemangku Istri Cuntaka ritatkala haid.
5. Yaning kawin / menikah sepatutnyane masepuh malih paten sekadi Pawintenan sane rihin sareng Istri utawi Suami – Istri
manut tingkatan Ayaban sane jagi kasungkemin.
6. Pemangku sane ngemargiang tingkah tan manut ring ageman pemangku / ngemargiang tindakan riminal patut kewusanang
dodos pemangku.
7. Layon Pemangku nenten kedadosang kependem sepatutne ngelantur di aben manut lelintihan Upakara Pengabenan.
8. Nenten kedadosang Cemer :
· Negen.
· Nyuwun.
· Mabuk-mabukan, tingkah manut Tri Kaya Parisudha lan ten dados keungkulin.
2.
GENTHA.
1. Gentha puniki kerap keanggen oloih para sulinggih lan pemangku kegambel antuk tangan kiwa. Ttaler sulinggih nelebang ring kediyatmikan Ciwa – Budha kerawosan serana puniki ketah meparab Bajra. Gentha lan Bajra puniki serana sane banget Sakral – Magis.
2. Manut ring Rontal Kusuma Dewa, Pemangku patut ngangge Gentha ritatkala ngemargiang / nganteb upakara lan rikala
nguncarang Puja Wedha.
· Gentha pinaka Bayu
· Puja pinaka Sabda
· Manah / Pikiran pinaka Tri Guna ritatkala pemangku memuja Ida Hyang Widhi Wasa taler tatkala Prabawan Ida maraga
Dewa-dewi, Bhatara-bhatari – Bhuta-bhuti, Khala-khali.
3. Suwara Gentha manut Pemargi Upakara :
· Upakara Dewa Yadnya : Lembu mangan rumput – suwara sekadi keroncongan sampi.
· Upakara Manusa Yadnya, Pitra Yadnya, Resi Yadnya : Brahmara Ngisep Sari.
· Upakara Bhuta Yadnya : Bhima Kroda – sekadi bhima ngamuk.
4. Tata cara ngambel Gentha sami mebinyayan, nika mahawinan kembangang ngeraga – kembangkanlan secara pribadi
masing-masing.
5. Memilih Gentha sane becik yaning masuwara ngalun-ngalun lan panjang taler masuwara ning. Wantah suwara ning sane
nyujuh swarga loka pinaka ning pikayunan lan las cariya meyadnya Suci Nirmala tan peleteh ring Ida Hyang Widhi Wasa manut Prabawan Ida.
6. Gentha – Anyar sepatutnyane keplaspas lan kepasupati.
7. Ritatkala Pemangku jagi memuja Weda sepatutnyane Gentha inucap kesuciang antuk Astra Mudra utawi Ngaskara Gentha.
3.
SEMERTIN * SURYA SEWANA *
Surya Sewana wantah rangkaian utawi kelanjutan tata-titi memuja Ida Hyang Widhi Wasa manut ring Prabhawan Ida sane kemargiang sedurung galah tengah tepet utawi jam : 12.00 Wita olih Sang Sulinggih / Pandita taler ring Sulinggih sane ngambel ageman Ciwa – Budha.
Acara Sudhi Wadani.
4.
Pokok – pokok pemahaman ngarga tirtha sekadi ring sor puniki :
1. Ngarga tirtha wantah dudonan paling rihin kelaksanayang ayat jagi ngaturang Bhakti / memuja Ida Hyang Widhi Wasa
manut Prabhawan Ida.
2. Tirtha manut semertinnyane wantah toya suci sane sampun medaging yonin ida Hyang Widhi Wasa manut Prabhawan Ida
utawi percikan anugrah roh-roh suci para Dewata lan Bhatara-bhatari Sedaya.
3. Percaya utawi keyakinan Roh manut ring daging Wedha :
· Roh punika wenten manut ring tingkatan suang-suang manut tugas lan Fungsinnyane nyaga kelestarian Alam Semesta -
Bhuana Alit lan Bhuana Agung.
· Roh punika Abadi utawi Kekal lan dijamanten wenten.
· Roh punika antuk kemampuan / Jenana Khusus nyidayang nyingak lan nyatua utawi mebawosan, pinaka dasar utama
wantah pemusatan pikayunan sane bersih terah mangkine kebawosang “ Meditasi – Yoga “.
· Roh punika Tunggal nanging secara undagannyane wenten 5 / limang sekadi : Bhuta, Pitra, Manusa, Resi lan Dewa.
· Manut tatwa ring sejeroning Sesane patut imanusa Bhakti ring Roh lan ningkata status Roh punika antuk Tirtha Amertha menados Roh Suci. Sekadi Roh Bhuta Kala kalukat antuk tirtha amertha manadi Dewa.
Pokok – pokok pemahaman Memuja :
1. Kewajiban Sulinggih / Pandita wantah menghaturkan amertha kehadapan Hyang Widhi Wasa manut Prabhawanya majeng
genah lan fungsinyane suang-suang.
2. Amertha puniki medasar antuk :
· Kurma / Api
· Niaga / Air
· Sari Makana lan minuman
· Harum-haruman / Sedap-sedapan
3. Eedan utawi tahapan jagi manggihin Amertha puniki wantah kedasari antuk jiwa ketulusan lan kesucian para Sulunggih /
Pandita sane ngemedalan utawi ngarga tirtha Amertha inucap. Makin tulus-ikhlas lan suci, makin tinggi nilai / yoni tirtha amertha punika.
4. Eedan utawi tahapan ngarga tirtha inucap ngemerluwang pikiran / jenana sane becik lan puja wedha sane tepat, mejanten
tirtha amertha sane kepuputang ageng Yoninnyane utawi rawos torah mangkine “ Mempunyai Kwalitas “ yang tinggi.
5.
PEPALIHAN PEMANGKU .
6.
Penyucian Angga Sarira :
· Tangan : OM HRAH PHAT ASTRA YA NAMAH
· Berkumur / Mekemuh : OM PHAT ASTRA YA NAMAH
· Mesila / Metimpuh : OM PRASADHA STITI SARIRA CIWA SUCI
NIRMALA YA NAMAH
· Ngenyit Dupa : OM ANG BRAHMA AMERTHA DIPA YA NAMAH
OM UNG WISNU AMERTHA DIPA YA NAMAH OM MANG LINGGA PURUSA YA NAMAH
· Nganggen Karowista : OM SIROWISTHA MAHA WIDIYEM
PAWITRA PAPA NASANAM
SIDANTHAM PRATHI GANATHI Penyucian Sarana – Prasarana :
· Ngasepin Gentha : OM DUPA ASTRA YA NAMAH
· Tik Ning 3 x : OM ANG YA NAMAH
OM UNG YA NAMAH
OM MANG YA NAMAH
· Nyuwarayang Gentha : OM KHANG SASOLKAYA YA NAMAH
· Ngambil Bunga Bija : OM UNG HRAH PHAT YA NAMAH
OM ATMA TATWATMA YA NAMAH
OM… OM KSAMA SAMPURNA YA NAMAH OM SRI PASUPATHA YA UNG PHAT
OM SRYEM BHAWANTU
OM SUKHAM BHAWANTU
OM PURNAM BHAWANTU
7.
Astra Mudra :
Pengaksama , Bunga, Gentha : OM KSAMA SWAMAM MAHA DEWAM
SARWA PRANI HITANG KARAH
MAMUJA SARWA PABYAH
PALAYA SWASADHA CIWA
OM PAPOHAM PAPOKARMAHAM
PAPOHATMA PAPOSAMBAWAH
THRAHINAM SARWA PAPEBYAH
KANANCA MANCA RAKSATU
OM KSANTAWIYA KAYIKO DOSAH
KSANTAWIYAH WACIKO MAMAH
KSANTAWIYA MANASO DOSAH
TAT PRAMADAT KSAMA SWAMAM
OM HINA AKSARA HINA PADAM
HINA MAMTRAM TAT TAIWACA
HINA BHAKTIM HINA WREDHIM
SADHA CIWA NAMO STUTE
OM MANTRAM HINAM KRIYEM HINEM
BHAKTIN HINAM MAHESWARAH
YATPUJITAM MAHADEWAH
PARIPURNAM TAT ASTU ME
OM SRYEM BHAWANTU
OM SUKHAM BHAWANTU
OM PURNAM BHAWANTU
OM PARIPURNAM YAMONAMAH.
8.
Nunas Tirtha Pengelukatan :
OM… PANCAKSARAM MAHA TIRTHAM
PAWITRAM PAPA NASANAM
PAPA KOTHI SAHASRANAM
AGADAM BAWET SAGARAM
Genahang Bunga + Bija ring Sangku.
OM APSU DEWA PAWITRANAM
GANGGA DEWI NAMO STUTE
SARWA KLESA WINASANAM
TOYANAM PARISUDHIATE
SARWA PAPA WINASANAM
SARWA ROGHA WIMOCANE
SARWA KLESA WINASANAM
SARWA BOGHAM AWAPNUYAT
Genahang Bunga + Bija ring Sangku
OM GANGGA SINDHU SARASWATI
SUYAMUNA GODHAWARI NARMADA
KAWERI SARAYU MAHENDRA TANAYA
CARMANWATI WENUKA
BADRA NETRAWATI MAHA SURANADI
KIATAN CARA GANDAKI
PUNIYAM PURNA JALA SAMUDRA
SAHITAH KURWANTU TA MANGGALAM
Genahang Bunga + Bija ring Sangku.
9.
OM… MERTYU JAYA DEWASIYA
YA NAMAH ANUKIRTHA YET
DIRGAYUSAM AWAPNOPTI
SANGGRAMA WIJAYA BHAWET
OM ATMA TATWATMA SUDHAMAM SWAHA
Genahang Bunga + Bija ring Sangku, tumuli ambil Sesirat, Gentha : Siratang Tirtha ke Ajeng / Upakara ( Bebanten ).
OM … AYU WREDHI YASO WREDHI
WREDHI YADNYA SUKA SRIYEM
DARMA SANTANA WERISCA
SANTUTE SAPTA WREDHAYAH
YATA MERU STITO DEWAH
YAYAT GANGGA MAHETALA
CANDRA ARKO GEGANA BHAWET
BHAWET TWAM WIJAYAM BHAWET
OM… DIRGARASTU ASTU TAT ASTU ….. ASTU SWAHA
OM… AWIGENAMASTU ASTU TAT ASTU …. ASTU SWAHA
OM… SUBHAM ASTU TAT ASTU…. ASTU SWAHA
OM… SRIYEM BHAWANTU
OM… SUKHAM BHAWANTU
OM… PURNAM BHAWANTU
SAPTA WREDHI ASTU YA NAMAH SWAHA.
10.
Penyucian Diri :
Ngagem Sesirat raris mesirat ring Angga Sarira :
OM PRATAMA SUDHA, DWITIYA SUDHA, CATURTIYA SUDHA,
OM SUDHA …… SUDHA ….. SUDHA ….. WARIASTU, ASTU ASTU
SWAHA.
Ngayabang Banten ;
OM CIWA NIRMALA TWAM GUYAH
CIWA TATWA PARAJANAH
CIWASYA PRANATA NITYAM
CANDI SAYE NAMOSTUTE
CIWA NIWEDIA CARUM DADAMI
AMERTHA MAKEM GRAHAM SUDA
GRAHAM BOKTIR LAKSANAYA
PARAMA CIWA YA NAMAH SWAHA
OM JAYATRI JAYAM AWAPNUYAT
YASARTHI YASAM APANUTI
SIDHI SAKALAM AWAPNUYAT
PARAMA CIWA LABHATI
OM DEWA BHOKTAM MAHA SUKHAM
BOJANAM PARAMA SAMERTHAM
DEWA LAKSIYAM MAHA TUSTAM
BOKTRA LAKSANA YA NAMAH SWAHA
Genahang Bunga + Bija ring Sangku raris siratang ring Upakara / Banten.
11.
Nyiratang Tirtha : OM… TOYA GANGGA PAWITRAM YA NAMAH.
OM… GANDAM YA NAMAH.
Nyabyasang Bija : OM… KHUNG KUMBHARA BIJA YA NAMAH.
OM… PUSPADANTHA YA NAMAH.
Ngasepin / Dupa : OM… RAGNIR JOTIR – JOTIR DUPAM
SAWARPAYAMI YA NAMAH SWAHA.
Ngayabang Segehan :
OM… SANGHYANG PURUSANGKARA
ANUGRAHA RING SANG KALA DENGEN
AMENG-AMENGAN DEWA, IKI MANUSANIRA
AWEH SAJI RING WATEK KALA
ASING KIRANG , ASING LUPUT IKI BERAS
MAJINAH SATAK SALAWE ANGGEN ATUKU RING
PASAR AGUNGBILIH KABELANDRA, AJA SIRA KARI
MASENETAN RING KEKE… REH MANUSANIRA
NGASTITI DEWA BHATARA
NYAHTA SIRA MARING JIPANG,
CEMPADI SABRANG MELAYU
OM… CIWA NAMO YA NAMAH SWAHA
Sabyasang Bunga + Bija ke ajeng .
12.
Ngayabang Peras :
OM PANCA WARA BAWET BRAHMAN
SADWARA ASWARA DEWASCA
SAPTA WARA WISNU WACA
ASTA WARA CIWA DENIYAH, KARAM UCIYATE
SARWA PERAS PARISUDHAM SWAHA
OM SOMA PINAKA BUNGKAH
ANGGARA PUNAH SUKRAM
BUDHA WISNU TAT EWASCA
WRESPATI BRAHMA CA WINACA
SUKRA BHARUNA EWACA
SANISCARA YAMACA CIWAYAM
REDITE RADITYA TATTWAM
OM SOMA PINAKA BUNGKAH
ANGGARA PINAKA GODONG
BUDHA PINAKA KEMBANG
WRESPATI PINAKA WIT
SUKRA PINAKA WHO
SANISCARA PINAKA KULIT
REDITE PINAKA WARNA
OM SARWA PERAS PRASIDHA SIDHI BHAWANTU YA NAMAH SWAHA.
Pemedek ngambil genah lan kesiratin tirtha pengerapuhan lan seraya ngelanturan puja trisandya.
Riwus punika ngelantur ngemargiang panca sembah….. nunas panugrahan lan mesirat tirtha lan mabija.
13.
Puja Caru Ayam Brumbun :
Om… Indah tekita Sang Bhuta Tiga Sakti, ring madya desan ira, keliwon panca waran ira, Bhatara Ciwa Dewan ira, iki tadah sajin ira, penek manca warna, miwak ayam brumbun ingolah winangun urip, katakana saruntutan ipun, ajak sawa dwa kalan ira, wulung siki, manawi wenten luput kakirangan ipun, den agen sampurnaen sang adruwe caru.
OM …… HING NAMAH.
Puja Caru Manca Warna :
Om … Sang bhuta raja rama saking wetan, sang bhuta bhanaspati saking kidul, sang bhuta denawa sakin kulon, sang bhuta bali lan sang bhuta jawa sakin lor, sang bhuta salah rupa saking madya,….. ndaweg ta iki manusan ira angaturi iki tadah saji manusan ira, Pakulun asunangken dwara, manusan ipun ; … ( Sang Yajamana ) ………. Manawi tan sakalai darsana, Pukulun sang suku tunggal, sapaweh ira, pangawen ira kidul, pagawen ira kulon, pagawen ira lor, pagawen ira ring tengah.
Wus den ira punika, iki tadah sajin ira, walyiyakna tadah saluwiring pra caru kabeh.
OM ……. YA NAMO NAMAH SWAHA.
Ngayabang caru :
Om…. Bhuktiyantu Durgha katarah, bhuktiyantu kalam ewamca, bhuktiyantu sarwa bhutanam, bhuktiyantu pisaca saghnam.
Puja Caru Panca Sata / Sato :
Om ….. Sang bhuta jangitan purwa, Sang bhuta langkir daksina, Sang bhuta lembu kere / kanya pascima, Sang bhuta taruna utara, Sang bhuta tiga sakti madya, mapupul ta kita kabeh, yan wus ta sira amangan anginum, pamantuka sira, angarenana urip waras, teguh timbul bhujana kulit, akulit tembaga, otot kawat, mangkana den ira wehana nugraha ri sang adruwe caru, ….. Om, Sang, Bang, Tang, Ang, Ing, Nang, Mang, Sing, Wang, Yang, Ang, Ung, Mang…. Om….. Ang kang kasatkaya Isana swasti-swasti, sarwa bhuta suka pradana yanam namah swaha. Ri wus sira pamuktya caru pamuliha sira ring pasebetan ira suwang-suwang, wehana urip waras, dhirga yusa,……. OM… SIDDHIRASTU SWAHA.
14.
Ngayabang Gelar sanga :
OM …. SANG KALA YAMA RAJA ………
IKI TADAH SANJIN MANUSAN IRA JANGAN SAKAWATI MUWANG GELAR SANGA, SAJENG SAGOCI, TAN SINARENGAN TUMURUN SANG YAMA RAJA PADA SUKA YA NAMAH SWAHA.
OM …. DURGHAPATI MASARIRAM KALA KINGKARA MOKSANAM KALA MRETYU PUNAH CITRAM SARWA WIGUNA WINASANAM
Puja Pengeruwakan / Pengeruwak Bhuana :
Om ….. Pukulun Sang hyang Ibu Pretiwi hulun aminta nugraha, hulun angeruwak aken Pretiwi menge hyamh Ibu, ayua miruda wong akarya upakara ring hyang Ibu :
o Canang Wangi, Daksina, Saji, muang ring pemali agung katur sege / segehan nasi kojongan, angingsir lunga saking riki manusan ira aneda urip waras.
Puja Mendem Pedagingan / Panca Datu : Om ….. Pretiwi Dewa Sampurnam Apah Teja Jiwatnam
Bayu Akasa Pranaman
Dirga Hayu Jagat Sampurnam, ya Namah Swaha.
15.
Puja Canang Gemtem Katur Ring Pretiwi :
Om …. Ang Sri Bhasundari, Sarwa jiwa amretha ya namah.
Om …. Ang Mang Dewa Siksa, Sang Hyang Guru gurungan ira.
Sang hyang Wisese Wicet swaha.
Puja Sege / Segehan Agung :
Om …. Bhuktiyantu Durgha Katarah, Buktiyantu Kala Mawanca, Bhuktiyantu Pisaca sanggyem ya namah swaha.
Puja Sege / Segehan Warna :
Om …. Durgha Bhucari Ya Namah Swaha Om …. Kala Bhucarai Ya Namah Swaha Om …. Bhuta Bhucari Ya Namah Swaha
Puja Banten Penyeneng / Banten Suryan Caru :
Om …. Pukulun kaki penyeneng – Nini Penyeneng kajenengan den ira Dewa Brahma, Wisnu Iswara.
Om …. Ang, Ung, Mang, ….. Ang,….. Ah, …. Em, …. Om.
16.
EEDAN ACARA PIODALAN.
1. Mereresik
2. Mapiuning
3. Mecaru
4. Nedunang Pretima / Lingga Ida Bhatara
5. Ngulap-ngambe seraya Memendak Bhatara
6. Mekala Yas
7. Ngaturang Ayaban lan Ngelungsur Wangsuh Pada
8. Pemuspaan
9. Nunas Wangsuh Pada lan Mebija
10. Parama Shanti.
Paweweh Semerti :
1. Yaning eedan acara inucap tinggkat sederhana / biasa, kerap kebawosang alit. Upakara sane nenten nganggen Pedatengan
lan nengten ngangge ayaban Catur Niri….. Punggel rawos eedan acara puniki pengambile alit / nista.
2. Odalalan tingkat Sederhana / biasa keaksiang upakara sane munggah ring sangar Surya wantah Suci asoroh. Upakara ring
pelinggih sane sewosan wantah Nyesuaiyang {Menyesuaikan) taler yaning pengambile agak malitan malih kedik, … upakara sane munggah ring sanggar Surya wantah Teg-teg, Daksina, Peras, Ajuman naler Upakara sane munggah ring pelinggih sane sewosan wantah Nyesuaiyang (Menyesuaikan).
3. Tingkat Piodalan Ageng pengambile upakara sane ageng taler sekadi : Pesaksi marepa Catur Niri, taler upakara inucap patut
kawewehih malih sekadi :
· Sedurung acara piodalan jagi kelaksanayang patut wenten acara “ Nyuci “ tetuwek ipun Ngingsah beras ngelantur mekarya
sanganan Suci / Nyamuh.
· Mekala Yas / Masucian ring Segara utawi Toya kelebutan.
· Sewosan Piodalan kegelar acara Ngelemekin, Masidha Karya, mecaru lan Makebat Don.
4. Upakara Ngenteg Linggih ngangge upakara Piodalan Agung, kawewehin malih antuk :
· Memangguh, Memirah, sedurung Mecaru lan Memakuh, Melaspas, Nguri-ngurip, Mendem Pedagingan, masang Orti,
Pulakerti, Bagia, ulap-ulap, ngulap-ngambe.
· Mendem Pengenteg Linggih sedurunge ngaturang ayaban.
17.
KEYAKINAN TERHADAP LELUHUR
Sanggah / Pemerajan :
Manut ring kecaping Sang Hyang Aji Sastra kewentenan imanusa patut Bhakti majeng Ida Hyang Widhi Wasa kategesang ring Cakepan “ Bhagawadgita “ maritatasang inggian imanusa paut bhakti lan ngemargiang Yadnya majeng ring Ida Hyang Widhi Wasa manut Prabhawan ida antuk dasar nyungkemin taler nelebang daging sastra agama sumangdene sida wegi nyomiyang / mengharmoniskan Bhuana Alit lan Bhuana Agung nemu kesukertaan.
18.
Sanggah / Merajan :
Bawos Sanggah kekawitin antuk Bahasa Kawi inggih punika “ Sanggar “ sane semertin ipun wantah Genah Sane Suci lan Merajan kekawitin antuk Bahasa Kawi “ Praja “ sane semertin ipun wantah Keturunan utawi keluarga ( Trah ). Dadosnyane Sanggah utawi Merajan medruwe Semerti Genah Suci sane keempon / kecungkemin olih keturunan / trah / kelompok keluarga pada mesewosan. Pelinggih pokok sane ketangiyang inggih punika “ Kemulan “ tater kejangkepin antuk pelinggih – pelinggih sane sewosan manut kabuatang, sekadi :
· Taksu : Wantah Pelinggih kepaica panugrahan ring Ida Sang Hyang Aji Saraswati, Sakti saking Prabhawan Ida Bhatara
Brahma antuk Bhiseka Yhang Taksu. ( Kawignam Ida : Taksu Pengenter, Taksu Swaguna ).
· Pangerurah : Wantah Pelinggih Bhatara Kala, putraqn Bhatara Ciwa antuk Bhiseka Ratu Ngurah sane katugasan ngambel
wewidangan Sanggah utawi Merajan.
· Sri Sedana / Rambhut Sedana : Wantah Pelinggih Sri Sedana, Sakti Saking Prabhawa Ida Bhatara Wisnu, antuk Bhiseka Sri
Sedana utawi Limas Catu –sering kerawosang Pelinggih Gedong Catu.
19.
· Padma : Wantah Pelinggih Ida Hyang Widhi Wasa antuk Prabhawan Ida Ciwa Raditya taler kedadosang genah nuans tirtha
pesaksi ring Bhatara Sang Hyang Surya – Candra.
· Manjangan Saluwang : Wantah Pelinggih Dewa Resi Mpu Kuturan antuk Bhiseka Limas Pahit. Penyebar agama Hindhu ring
Bali kaab Abad ke 10 Masehi.
· Gedong Maprucut : Pelinggih Danghyang Nirartha antuk Bhiseka Limas Cari. Penyebar agama Hindhu ring Bali kaab Abad ke
15 Masehi.
· Gedong Limas / Gedong Meru Tumpang Siki, Tiga, Lima, Pitu, Siya, Solas : Wantah Pelinggih Bhatara Kawitan utawi Ida
Bhatara Lelangit sesuhunan keluarga / Trah.
· Bhabhaturan : Wantah Pelinggih Bhatara Ananthabhoga antuk Bhiseka Sapta Patala, Sakti Sang Hyang Pretiwi / Dewa Bhumi.
· Bhabhaturan : Wantah Pelinggih Bhatara Bharuna, antuk Bhiseka Lebuh. Sakti Bhatara Wisnu / Dewa Laut. Pelinggih Lebuh
puniki taler kedadosang genah ngayat Ida Bhatara Make Idering Bhuana lan Mesandekan Ida Bhatari Durgha antuk Prabhawan Ida Hyang Bhatari Durgha Laya sedurung ayat malinggih lan kasiniwi ring Bale Agung.
20.
· Bhabhaturan : Wantah Palinggih Ida Bhatara Indra antuk Bhiseka Ida Bhatara Luhuring Akasa. Sakti Bhatara Brahma,
Prabhawa Ida Hyang Widhi Wasa nguwasai Angkasa / Dewa Langit.
· Gedong Limas : Wantah Pelinggih Ida Bhatara Sang Hyang Raja Dewata antuk Bhiseka Bhatara Hyang utawi Hyang Komyang
sekadi linggih Ida Bhatara Leluhur sane sampun kesucian / telah diupacarai pengabenan, undaganyane kantuk ring RING Sor Bhatara Kawitan. ( Kedudukannya dibawah Kawitan ).
· Bale Paruman : Wantah Pelinggih Bhatara – Bhatari sami ritatkala katuran upakara piodalan alit utawi ageng, sering taler
kebawosang Bale Piasan sekadi genah linggih Pralima – Pratima sane sampun ke hias rikala piodalan.
· Pengapi Lawang : Wantah Lawang – Pelinggih sane mabentuk Sombah wenten angkul – angkul, marupa Arca / Togog,
marupa palinggih Tugu….. ring ajeng pemedal Pelinggih utawi pemedal ring Griya, Puri, Jeroan, Paumahan. Genah punika maka linggih Ida Bhatara Kala antuk Bhiseka Bhatara Jaga – jaga / Ratu Ngurah Pengadang – ngadang.
21.
Tata – titi Ngeranjing ring Genah Suci Sanggah Utawi Merajan.
· Suci Lahir lan Bhatin, seusan mandi – karmas, pikayunan ning nirmala suci, tenang lan sayaga ring pikayunan tunggil majeng
Ida Hyang Widhi Wasa.
· Pastikan nenten wenten Kecuntakaan.
· Sang sane during kaupacara Tigang Sasihan nenten kedadosang mapan kantun keanggap leteh.
· Wong Istri yaning rambutnyane megambahan, Kotor kain / dating bulan, kesemaran, sedih, nenten kedadosang ke genah
suci.
· Anak Istri menyusuin anak alit.
· Anak sakit, buduh, sakit gede, punyah.
22.
Wigunan / Fungsi Sanggah utawi Merajan :
· Nyaga paiket pasemetonan ( menjaga keutuhan keluarg besar )
Medasar antuk bhakti ring Sang Hyang Raja Dewata / Leluhur.
· Nyaka adat lan tradisi pasemetonan ( Sakral non Sakral ).
· Pinaka genah nelebang inggian kediyatmikan ring Tata-titi budaya agama lan numbuh ngembangan etika – susila.
· Numbuh – kembangang paiketan kesukertaan pasemetonan.
Odalan / Piodalan :
Odalan, bawos odalan puniki kekawitin antuk Bawos “ Wedal “ utawi Lahir, semertinyane Odalan = Dina, Wedal = Dina, dadosnyane odalalan punika kebawosang Petirthaan, mapan ritatkala punika Ida Bhatara Sang Hyang Raja Dewata ketunasang Panugrahan Tirtha Pebersihan lan Wangsupada Ida Hyang Widhi Wasa. Odalan puniki taler kebawosang “ Puja Wali “ wantah mawali ring Dina sane kewetuang. ( Kembali pada Hari Kelahirangnya )…… manut Dina, Pawukon, sane kegelar nyabran enem bulan utawi ngambil sasih nyabran ngetahun. Sekadi :
· Budha Keliwon : Sinta, Gumbreg, Dunggulan, Pahang, Matal, Ugu.
· Tumpek : Landep, Wariga, Kuningan, Klurut, Uye, Wayang.
· Budha Wage : Ukir, Warigadean, Langkir, Merakih, Menail, Kelawu.
· Anggarakasih : Kulantir, Julungwangi, Medangsia, Tambir, Perangbakat, Dukut.
· Saniscara Umanis : Tolu, Sungsang, Pujut, Medangkungan, Bala, Watugunung.
· Kasa, Ketiga, Kapat, Kedasa,…. Lan sane sewosan.
23.
Eedan Upakara Ngaturang Piodalan :
· Mepiuning ring Sanggah / Merajan jagi ngewangun kariya Piodalan.
· Mecaru, sinarengan ritatkala nanceb taring / Newasain.
· Nuwur tirtha upasaksi / pesaksi ke pura – pura manut sane kabuatan.
· Nedunang Pratima – Pratima Ida Bhatara.
· Memendak Ida Bhatara.
· Mekala Yas.
· Ngewangsuh lan Mesucian.
· Ngadegang Ida bhatara.
· Ngaturang Piodalan lan Pemuspaan.
· Nyineb Ida Bhatara.
· Masidha Kariya.
· Makebat Don.
24.
Melaspas Wewangunan :
Melaspas kekawitin sakin bawos “ Paspas “ same semertinnyane wantah acara pembersihan sahananing sarana – prasarana sane sampun keanggen ngewangun wewangungnan. Sedurunge melaspas wewangunan eedan sane patut kegelar inggih punika :
· Memangguh kekawitin / mawit saking bawos “ Pangguh “ semertinnyane wawu kepanggihin genah sane anyar keanggen
genah wewangunan.
· Memirak kekawitin / mawit saking bawos “ Pirak “ semertinnyane wantah nebus utawi nuku karang / genah ring ring
sedahan karang / carik / abian, secara sekala – niskala.
· Mecaru kekawitin / mawit saking bawos “ Car “ semertinnyane wantah Somiya / Harmonis, matetujon wantah
nyeimbangang sekala – niskala Bhuana Agung lan Bhuana Alit manut ring konsep tri hita karana.
· Ngeruwak kekawitin / mawi saking bawos “ wak “ Ngerupak / mongkar genah wewangunan pinaka dasar wewangunan.
· Mendem dasar mesalaran antuk batu tigang warna :
o Batu - Bata , Brahma marajah “ Ang “ warna merah.
o Batu - ireng , Wisnu marajah “ Ung “ warna ireng / Selem.
o Batu – Petak , Ciwa marajah “ Mang “ warna petek / putih.
o Kwangen
o Peras Pemendeman
o Dasar Pengeruwakan / Caru Pengeruwakan.
· Memakuh kekawitin / mawit saking bawos “ Bakuh “ semertinnyane wantah memakuhang wewangunan.
· Ngurip kekawitin / mawit saking bawos “ Urip “ antuk tetorek / penorek mewarna : Barak / Bang, Selem / Ireng, Petak /
Putih .
o Yaning Norek medasar antuk “ Pawakan Tri Angga lan Tri Bhuana “ norek : Beduwur / paling atas : Warna Putih – Dewa Ciwa
Tengah / Madya : Warna Selem / Ireng – Dewa Wisnu Beten / di bawah : Warna Barak / Bang – Dewa Brahma
25.
o Yanining medasar kemaha kuasaan Dewa Brahma – Wisnu – Iswara pemargi noret : Beduwur / paling atas : Warna Merah – Dewa Brahma
Tengah / Madya : Warna Putih / Petak – Dewa Ciwa Beten / dibawah : Warna Selem / Ireng – Dewa Wisnu
· Mendem Pedagingan kekawitin / mawit saking bawos “ Daging “ pateh sekadi isi jiwa wewangunan punika antuk “ Panca
Datu “ ring Akasa lan Pretiwi …………
o Panca Datu Pretiwi kegenahan / ketanem ring dasar Wewangunan
o Panca Datu Akasa kegenahang ring Tugeh Wewangunan ( tengah Kotak ditempel / pacek ring tugeh wewangunan jangke kampuh lan kekasang ).
· Masang Orti kekawitin / mawai bawos Ortu = Orte / Berita.
· Masang PalaKerthi kekawitin / mawit bawos Pala semertinnyane Pahala / Hasil
Kerthi semertinnyane Perbutan / Tingka – laku, pinaka cirin nyane wantah kebawosang “ Hasil Perbuata “ .
· Masang Ulap – ulap kekawitin / mawit saking bawos ngawukin / manggil semertinnyane wantah ngelinggihang Ida Bhatara Sang Hyang Wiswa Karma / Ida bhatara – Bhatari sane jagi kelinggihang mapaica kekuatan wewangunan inucap utawi yaning bale pekubon manggil ngawukin sang sane jagi nongosin pekubon / umah punika. ( Sekala – Niskala ).
26.
DRESTA AGAMA :
Maritatasang kewentenan Drests agama sane sampun ketah kemardiang ring sejeroning Desa Pakraman ring Bali ke epah dados papat ( 4 )………… Luwirnyane :
o Kuna / Purwa Dresta o Desa Dresta o Loka Dresta o Sastra Dresta
· Kuna Dresta wantah kebiasaan – kebiasaan / adat istiadat sane sampun kecungkemin sakin dumun sane mesifat “ Adat lan
Ritual - Upacara / Upakara “ kantun kemargiang secara sedehana, adat istiadat puniki sampun berbudaya lan ketah sampun kemargiuang ring dura desa utawi dura Negara. ( adat istiadat sudah membudaya dan telah diterima oleh Halayak umum ).
· Desa Dresta wantah kebiasaan – kebiasaan / adat istiadat sane sampun kecungkemin sakin dumun sane mesifat “ Adat lan
Ritual - Upacara / Upakara “ kantun kemargiang secara sedehana lan wenten keterkaitan erat manut sekala - niskala ring wewidangan desa inucap, nanging tatacara ngemargiyang adat lan budaya punika akedik wenten mabinayan. ( adat istiadat tersebut hanya diterima di daerah tertentu saja / hanya ada di desa itu sendiri ).
· Loka Dresta wantah kebiasaan – kebiasaan / adat istiadat sane sampun kecungkemin sakin dumun sane mesifat “ Adat lan
Ritual - Upacara / Upakara “ kantun kemargiang secara sedehana lan wenten keterkaitan erat manut sekala - niskala ring wewidangan desa inucap lan keyakinan ring “ Bhisama “ Bhatara Kawitan / Leluhur sekelompok keluarga, nanging tatacara ngemargiyang adat lan budaya punika akedik wenten mabinayan. ( adat istiadat tersebut hanya diterima di daerah tertentu pada keluarga / Trah – Tatacara Khusus dalang lingkungan Keluarga ).
· Sastra Dresta wantah kebiasaan – kebiasaan / adat istiadat sane sampun kecungkemin sakin dumun sane mesifat “ Adat lan
Ritual - Upacara / Upakara “ kantun kemargiang sane kedasarin antuk daging Wedha.
27.
· Kuna Dresta, Desa Dresta, Lokaa Dresta mijil saking pemargi kaab / sejarah adat – istiadat secara turun – temurun nenten medasar antuk Wedha……….. Naging Sastra Dresta mijil / lahir saking “ Wahyu Ida Hyang Widhi wasa “ Lan
“ Anumana Pramana - Para Maha resi “ .
Pasraman Bhinhita Dharma 28.
Mobile Phone : 085 7399 147 99. E-mail : darbhasari @ yahoo.com
sumber : 1. Ageman kepemangkuan, olih : Ida Pandita Nabe Sri Bhagawan Dwija Warsa Nawa Sandhi 2. Weda Walaka Griya Maitri Bhuana, Budeng Putih - Sangar Agung Jembrana - Negara
Unknown at 6:45 PM
Share
No comments:
Post a Comment
Home
View web version
About Me