• Tidak ada hasil yang ditemukan

SE RAT KABAR KATHOLI EK Adr~sipoeo Redactie Ian Administratie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "SE RAT KABAR KATHOLI EK Adr~sipoeo Redactie Ian Administratie"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

No. 17

RAGAD ADVERTENTIE:

Kabar premili: I - 30 temboeng f I. - Langkoengipoen, saben 10 temboeng oetawi kirang: f 0.50.

Advertentie limrah: f 0, 15 sagaris;

(apes: f 1.25).

Moendoet kapatjak langkoeng saking sa- pisan, oetawi moendoet dados lengganan, tepang rembag roemijin kalijan admini- stratie.

Hoofdredacteur:

B. S 0 E

M

A R N A.

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

KASOESASTRAN

KANGGE NGINDAKAKEN

KAWROEH.

(Bab basa Djawi). ' B a s a D j a w i poenika taksih saderekipoen basa Mladjeog,kenging koela wastani anakipoen basa In - d o n es i a. Deae basa Indonesia poenika anakipoen basa A u s tr o - n es i a. Basa Austrooesia poeoika saderekipoen basa Aust r o - As i a.

Ladjeag kalih - kaJ;hipoeo poenika anakipoeo basa A u s tr i a.

Doenoeogip9en basa Austria poe- nika ing tanah Asia sisih kidoel wetan; ingkang kagolong boewana Asia gadah basa Autro-Asia, won~

dene ingkang woedjoed poelo-poelo poenika gadah basa etustronesia.

Basa Djawi poenika taksih saderek kalijan basa Mladjeng, Soenda, Ma- doera, Bali, Dajak, Makasar lsp.

menggah tandanipoen: paramasas- tranipoeo boten katah bedanipoen sarta temboeng-temboengipoen ka- tah ingkang memper.

Sinten ingkang sampoen manger- tos basa Wlandi (Europa) temtoe ladjeng ngerros . dateng bedaning paramasastra Djawi kalijan Wlandi.

Djawi: endog manoek

=

Mladjeng:

teloer boeroeng

=

Wlandi: vogel- eieren (dados oeroet-oeroetanipoen kos_ok- wangsoel).

Ewa sarnanten wonten oegi nje- balipoen, kadosta ing basa Kisar poenika oekoeranipoen kados iog basa Wlandi, oepami :

Kisar: oil-.a makan = Mladjeng : mata air (oira= air, ma-

=

Kisar: rnanoe keer

=

Mladjeng:

teloer ajam

=

Wlandi : kippenei.

Tijang manding basa poenika boten tanpa patokan. Saged oegi wonten temboeng ingkang sami ing basa kalih. Poeoika dereng mratan- dani, manawi basa kalih waoe taksih saderek, inggih poenika samangsa temboeog ingkang sami oetawi memper waoe temboeng samboetan.

Kados dene Djawi : manoengsa =

Mladjeng: manoesia, poenika dereng nelakaken jen basa Djawi poenika saderekipoen basa Mladjeng, dja- laran ma no en gs a kalijan ma - n o es i a poenika asal saking basa Sanskrita.

Lirnrahipoen tijang. remeo nene- gesf temboeng manoet asal-asalipoen kadosta : d o k k o e r asal saking n d o d o k Ian m o en g k o er. Poe- nika ladjeng kaogge patokan ne- gesi ternboeng sanes oepaminipoen:

be ks a dipoeategesi arnbekipoen sa (= satoenggal).

Sega dipoentegesi: mangseg, ban- djoer leg a. lngkang kados makaten poenika golongan ,.etymologie" na- nging ,,etymologie" padoesoenan, mila boten kenging kapitados.

Saweg djamanipoen Koempeni, wonten sawenebiog tijaog ingkang reka - rekanipoen ma\caten negesi temboeng-temboeng, nanging awe- waton ,,etymologie" padoesoenan, kadosta:

s Io k a n poeoika tjarijosipoen asal saking s 1 o k ha a n,

D e p o k asal sakiog d e B o c k.

Ba w ea n asal saking d e Ba v i - a an,

D j a n g k r i k asal saking

J

a n Kriek,

K i M a s D i p a n i n g r a t asal saking K e e y M a e s d e p e n - n i n g hr a e d t lsp. {Mirsanana:

Dr. de Haan ,,Priangan.") lngkaog kados makaten poenika namoeng moeroegaken anggernoe- djengaken, dados dede kawroeh saestoe.

Menggahing kawroeh, boten tje- kap jen namoeng kinten - kin ten, kedah mawi patokan.

Kados dene ing nginggil, temboeng Kisar m aka n = Mladjeog m at a, poenika awewaton k malih dados t.

Toenggilipoen: Kisar maki = Mla- djeng mati

Kisar aki = Mladjeng hati ,, oekoe

= ,,

koetoe ,. oelki

= .,

koelit lsp.

(bade kasarobet).

25 April 1930

-

Taoen 10.

REGINIPOEN LENGGANAN SWARA TAMA

! taOt"O

'!2 ..

3 woelan

f 6.- )

( njoewoen kabajar f 3.- ~

rol.'mijin.

f 1,50

SE RAT KABAR KATHOLI EK

Adr~sipoeo Redactie Ian Administratie IGNATIUS - COLLEGE

DJOKJAKARTA.

Medal saben dinten Djoemoewah.

Telefoon no. 885

~~~~~~~~~~

~ NGLEBETI , NORMAALSCHOOL. ~

~ Ngatoeri pirsa bilih: ,,Toelating ~

M examen'' kangge Normaalschool estri ~

~ ing · Ambarawa bendjing tanggal 26 ~

~ Ian 27 Mei 1930. Sinten ingkang bade ~

~ Zusteran. nglebeti, kenging njipeng wonten ing ·~ ,

~ Meisjes ~ N ormaalschool

~ ZUSTERS FRANCISCANESSEN. ~

~~~~~~~&~~

PRADJA RAHAJOE

,,POENAPA SAMPOEN SAMESTINIPOEN ?"

1. Oepami:

Koela dados pandjaking safoeng- gali poen dalang, oetawi pakempalan gangsa; rehning koela boten matoek Ian kendang ingkang kedah koela taboeh, koela ladjeng ambekta ken- dang pijambak. Oeger koela kapoe- rih ngendang, temtoe ngangge ga- dahan koela pijambak, Ian rehning tinimbang saben- saben mentas di- poenangge, andadak ambekta wang- soel dateng grija koela, niila kendang waoe koela tilar ing grijaning dalang kemawon ! Mangga, sinten ingkang anggadahi kendang waoe? koela poenapa poen dalang? Jan, jen koela pindah, koela kenging ?rnbekta kendang koela, poenapa boten?

*

* *

Lalampahan poenika plek Ian lalampahanipoen kantja koela goeroe ingkang pindah panggenan, ambek- tani gambar-gambar damelanipoen wasana dipoen-greneng.

Manawi mila garnabaripoen pijam- bak, Ian ragad-ragad inggih medal kantongipoen pijambak, poenapa poenika boten sampoen samesti- nipoen?

Koela goemoen, dene teka wani- wani anggrenengi .... gek ngantos kawedal dateng sawatawis tij;rng, hem teka tjoepet temen . ... I Goe- moen koela malih dene panga- gengging sekolahan ing rikoe (sanes mantri goeroe) poeroen tjam- poer bab poenika, Ian oegi toemoet:

grenengan .... ; sareng koela tle- sihaken djeboel oengelipoen:

e

bok-

manawa katoetan kang dadi dar- beki sekolahan barang . ... La ....

barang dereng temtoe teka sampoen wani-wani makaten, .... Ian malih nitik tetemboengan poenika kados sa m po en: ngakeni bilih am bekta gambar- gambar handleiding lsp.

damelanipoen pijambak makaten ke- nging, .... la poenapaa teka anda- dak grenengan ... poenapa na- moeng ... ?

Saderek, ingkang koela atoeraken poenika sap e I

e,

nanging: k ere p k e I a m p a h a n.

2. Kados andaranipoen saderek !?!

ing Sw. Tm. kapengker, bab: goeroe Ian B.B., koela njambeti bilih B.B.er mila ageng dajanipoen, sanget di-

poenenng1 mg kawoela doesoen, kaoern tani, saperanganing bangsa Djawi, ingkang ageng. Pakarjan poenapa - poenapa, sekolahan lsp., oeger prijantoen B. B. kersa tjawe- tjawe, ngrembag, ngadjengaken, pa- njerat tanggel: kata.h dadosipoen.

Goemoen koela, dfoe ing atasipoen para irtgkang sami roemaos saged, Ian poeroen, sami pating gedabig dame! jejasan poenika-poenika, di- poenrentjangi ngrekaos, bebasan adoes kringet, moerih indaking rah- adjenging bangsa, teka ing rikoe namoeng: dawoeh oajar paos, bajar bon gendeng lsp., bok inggih ing doesoen - doesoen poenika dipoen- wontenana: kempalap tokoalit-alitan, kempalan toemba radjakaja lsp.

poenapa boten s ed? tinimbang kawoelanipoen toembas teh sa- boengkoes kemawon, andadak da- teng peken lampahan 4 djam-sa- bedoeg, poenapa boten memelas ... ? Mangka terkadang ing mangke poen B. B.er boten soesah nandangi, wontenipoen namoeng : dawoeh lan ngoelat - oelataken kemawon, kadoegi sami pqeroen anglampah- aken pijambak. Ewadene teka boten sami poeroen? malah katah kema- won ingkang ngalang-alangi tindak sae, doemeh boten tjotjog Ian awak- ipoen pijambak ... , poenapa poe- nika mila sampoen samestinipoen?

Mana wi dam el pakempalan,, Soos"

saged soeboer, poenapa dame! pa- kempalan makaten boten saged?

Goemoen koela malih:

dene

doe-

meh kagoengan pangoewaos teka sok kesangeten.

Nembe poenika, kantja koela dolanan n biljart" 120 koewadj i ban ambajar 60 sen, ladjeng njerat won ten ing boekoe "bon"; rehn ing roemaosipoen oeger tijang oetawi pangreh soos ingkang wonten bil- jarti poen waoe, sampoen ngertos dateng pijambakipoen (njata .. R.M.), mila anggenipoen njerat wonten ing rikoe tanpa ad res, namoeng nama tok.

Ing soos ngrikoe boten wonten oendang bilih, tijang ingkang sanes warga boten kenging ngebon, ...

andadak . sareng boekoe bon waoe kapirsan ing pangreh soos - Ian oegi satoenggiling B. B.er teroes kawedal pangandikanipoen, wah ora patoet goeroe teka mangkene, jen mangkono bakal dakatoerake marang Dep. 0. E. we gens ,, wangedrag."

Lo, lo, poendi lepatipoen? poenapa sampoen kawertos toekang ngem-

Tanggal 20 doemoegi 24 Mei ing Mendoet ngawontenaken retret kangge wanita Ojawi. Ingkang bade nderek ker~

saa maringi wertos saderengipoen tanggal 15 Mei.

W ragadipoen f 3 • .-

MOEDER OVERSTE

Zusters F ranciscanessen

MENDOET.

plang? .... dereng ... ! bab sanes?

dereng ... !

Manawi koela, mastani, - sana- djan boten estoe kaatoeraken - tindak makaten waoe groesa- groe- soe, boten pantes dados pamonging bangsa ... , saja dene anggenipoen moengel waoe kasoemerepan tijang katahlan wonten bangsa sanes, dados wewah nama: ldrang ing pamengkoe.

Moegi2 sarnpoen makaten malih.

Cc. Moentilan RI ... MAWAR.

- KOEROESETRA

DEWAN.

(joumalistiek aneh !)

..Dewan edited and published bij Maradja Sayuti Loebis, politicus, history. literature and society." op- laag 2000 ex.

Gagah, nanging ragi aneh. Loa- neh kados-poendi? Mangga kagalih!

Ing Dewan 15 Maret 1930 wonten

katranga~.jen goiongan Kristen Ame- rikah Ian Eropah ingkang dados Islam poenika atoesan, toer djago-djago sadaja, ja'itoe oraog-orau.,; jang soe- dah tinggi pengetahoeannja, kadosta:

Prof. Dr. Haroen Mustafa Leon, (Djernpolan dari semoea corps Pro- fessor diseloeroeh doenia) lsp. Woo- ten malih : Prof. Abdullah Daoed, siapa asalnja adalah seorang Pastoor Katholiek jang sangat kenamaan dalam doenia Keristen. Ia dahoe- loenja student jang radjin dalam Universiteit Katholiek di Rome (I tali) kemoedian ke Uoiversiteit idem *) di London.

Aneh ! Mila aoeh, amargi goroh.

Universiteit idem di London. Idem ing ngrikoe ateges: Katboliek. Mang·

ka ing London boten wonten Uni- versiteit Katoelik. Tjobi jen boten pitados, koela atoeri njoewoen pirsa dateng Rama Pastoer Satiman, ing- kang sampoen setaoen wonten ing tanah lnggris, manggen tjelak Lon- don. Kaela poeroen totohan, temtoe ngandika: Universiteit Katoelik ing London? Ora ana.

Limrahipoen manoengsa poenika jen sarnpoen dipoen~gorohi sapisan, ladjeng nginten: Meogko gek goroh maneh. Ing Dewan wonten kabar ingkang goroh, ladjeog nginten:

Mengko gek kabar lijane ija moeng goroh-gorohan bae. Panginten kados rnakaten poenika boten leres, nanging sampoen dados limrahipoen, ladjeog kados - poendi malih !

_ Toenggilipoen ingkang aneh: Ka-

Drukkerij .. Canisius" Ojokja.

ISINIPOEN:

Kangge ngit dakaken kawroeh Poenapa sampoen samestinipoen - Dewan-Ngandap Keloet-Mangga moendoeta - Pangroekti Laja - Sarkara - Ratoe Poetri - Poespita mantja-warna-Ontjen sekar gambir melati - Oerap-sari - Correspon- dentie.

!au kita tidak keliroe benar *) pada satoe tahoen jang !aloe ada kegi- rangan besar bagi kaoem" <;:ieredja, lantaran katanja *) ada satoe hadji disalah satoe desa soedah masoek Keristen. Datangnja bang badji ke- sini disarn boet oleh semoea kaoem Keristen teroetama kaoem isterinja.

Ditambahi titelnja bang badji dengan ,,kijai", mendjadi kijai hadji . . . soedah masoek Keristen. 0, nama ini dibikin mendjadi reclame besar oleh gerakan Keristen. (taksih won- ten teroesipoen). Ladjeng: !toe hadji pakai politiek koetjing, kapan toean roemah pergi, tinggal meJ.'rO, si ha- dji mintak berkahnja mepro, iogin roch soetji, soepaja bisa sembahjang doea doean dalam kamar . . . . . Journalistiek aneb ! sagedipoen na- moeng ,,kalau kita tidak keliroe be- nar" oetawi ,,katanja." Jen makaten memper jen Dewan poenika saged kebak karangan. Bok inggib moe- ngel ,,saja soenggoeh taoe sendiri."

Kalijan malih Kristen waoe Protes- tan poenapa Katoelik? Kjai Kadji namanipoen sinteri, sampoen na- moeng titik-titik. Mepro waoe mepro sinten? Poenapa adjrib mastani sa~

djatosipoen? lngkang dipoeoadjrin1 poenapa ta? Poenapa margi boten njata? Jen makatena Dewan poenika pantesipoen namoeng kangge lare alit oetawi tijang bodo, ingkang ngandelan. Ewasamanten ing katja 72 won ten ingkang moengel: Dewan poenja abonne sebahagian besar dari kaoem terpeladjar. Hampir semoea bangsa kita jang kami tahoe ber- titel Dr. Mr. Ir. mendjadi pernbatja Dewan jang setia.

Para Dr. Mr. Ir. ingkang remen maos Dewan toer ngaosi isinipoen, koela tjaosi ,, proficiat ! "

Woesana wontena karsanipoen Redaktoer ngintoenaken Sw. Tam.

ingkang isi karangan koela poenika dateng Redactie Dewan (Ngasem, Djokja). **)

Tim Moen.

*) lngkang dame! bedaning seratan: Tim Moen pijambak.

**) Prajogi. Red.

•••••••••••••••••••••••••••••a••••••. ••••••••••••••••

I MULO KATHOLIEK I

: ING

I

= JOGJAKARTA

LAN ING

so ER A KA RTA. =

• •

• •

• •

: 1) Para moerid ingkang bade nglebeti Voorklas oetawi Klas I

I

• moegi sami njaosana priksa doemateng Direktoering parnoe- •

I

langan waoe. Kangge ing Soerakarta adresipoen:

I

I

BRO ED ERAN KOESOEMAJOEDAN;

I

• kaogge ing Jogjakarta KAMPEMENTSTRAAT 17. •

I

2) Meoggah moerid ingkang katawpi.:

I

I

a. kedah mbekta oetawi ngintoenaken verklaring sakiog

•I

• paogagenging pamoelanganipoen. •

b. adresipoen ingkang tjeta. •

I

c. panampinipoen moerid doemoegi tanggal 1 Juli.

I I

3) Dene !are ingkang boten gadah verklaring bade dipoen-

I

• eksamen: kangge ing Soerakarta, eksarnenipoen bendjing •

I

tanggal 1 lan 2 Mei wonten ing pamoelangan Mulo ing

I I

lodji iogkang poengkasao ACHTERSTRAA T; kangge ing

I I

Jogjakarta bendjing tanggal 28 Ian 29 April wonten ing pa-

I

• moelangan Mula KAMPEMENTSTRAA T. •

I

Kangge ing Soerakarta, saderengipoen tanggal 30 April

I I

sasampoena njaosi priksa doemateng adres kaseboet nginggil;

I

• kangge ing Jogjakarta saderengipoen tanggal 27 April. •

I

4) Bab bajaran sekolah mitoeroet pranatan Goeperrnen.

I I

5) Ing pamoelangan R. K. Mulo poenika dipoe.nw?nteni Vl'.oe-

I

• langan basa Enge/sch, Fransch, Duitsch, D;awt, Mlad;eng

: lan gymnastiek.

I

• 6) Dene woelangan Agami boten dipoenwadjibaken. •

I

7) Wiwit tanggal 1 Juli R. K. Mulo ing Soerakarta, pindah

I I

wonten ing tilas ,,Hotel Dohne," satjelakipoen Goepernoeran.

I

• •

I SECRETARIS CANISIUSSTICHTING. I

. . ... ..

(2)

SAKING PAKE M PAL AN.

PANGROEKTI LAJA NGAJOGJA.

Nalika tanggal 13 April 1930, pakempalan Pangroekti Laja ngawontenakeo parepatan warga. manggen ing sawetao Gredja Santo Joesoep: Warga ingkang rawoeh kakoeng poetri ± 120, tamoe ± 30. ingkang ladieng dados warga 12. Warga paogreh ingkang rawoeh 10; Rama G. A. oegi rawoeh andje- nengi. DJam 10.30 parepatan kabikak ing pramoegari kanti sembahjang.

Pramocgari soeka pambagja dateng para warga toewm tamoe kakoeng-poetri ingkang sampoen sami kersa rawoeh angregengaken pakempalan.

Panitra maos pengetanipoen parepatan ka- pengker, sarta sasampoenipoen kaewahan sa- watawis ladjeng kaabsahaken.

Pakabaran:

I Wiwit woelan December 1929 doemoegi April 1930 tjatjahing sripah wonten 3. ing- kang 2 kakoeboer ing Semaki, ingkang I wonten ing Soerakerta.

II Bab altaar: sampoen kenging kawastanan rampoeng, namoeng kirang njoekani pajon;

dados saoepami wonten kapeksanipoen, ben- djing November sampoen kenging kangge njaosaken Koerban Mis Soetji.

Ill Bab toegoeran ing dinten malem Djoe- moewah adi, para warga kasedijanan papan kagem ngaso wonten ing .~awetan Gredja, sarta kasedijanan oendjoekan wedang boe- boek, kenginga kagem tjagak elek.

IV Bab palajatan : poenika inggih leres boten nama wadjib, ananging sasaged-saged para warga manawi wonten sripah kaatoeran merlokaken lajat.

Bab dana dateng P. D. G.

Pramoegari nerangaken bab toedjoenipoen P.D.G. toewin kabetahanipoen: dengan pan- djang - lebar; ladjeng ngrembag bab anggeni- poen bade dana. Prakawis pocnika karembag ngantos rame, wasana poetoesaning parepatan:

le. Ing sapoenika P. L. dana f 50, - roe- mijin dateng P. D. G. dene ing wingking ma- nawi wontea kirangipoen. kenging karembag malih.

2e. Saben woelan P. L. dana f 2,50 dateng Gredja Djawi.

Pitakenanan:

a. Sad. Hardjasoebrata moendoet priksa poenapa sadaja voorstel-voorstel ingkang ka- tampi sampoen katindakaken sadaja. (Won- ten ingkang dereng. b.v. bab retjanipoen St.

Barbara).

Oesocl: le. Soepados rnanawi pakempalan, ing pakabaran kaseboetna oesoel poendi ing- kang sampoen katind~kaken, (dipoensagahi).

2e. Sadaja voorstel kapengetan, soepados mangertos dateng kamadjenganing pakempalan (dipoensagahi).

b. Sad. Dirdiaprawata moendoet priksa:

gegajoetan kalijan kabetahanipoen wregoe Gredja Djawi, poenapa P. L. boten saged se- tijar sarana nanem wit wregoe ing kramatan (Sampoen katindakaken, nanging boten saged gesang).

c. Sad. Saparija kagoengan pamoendoet soepados poetoes-poesoesaning P, L. ingkang preloe - preloe kalebetna ing Centraal Kath. (dipoensagahi}.

d. Sad. Darmadihardja ngandika : rehning kasipoen P. L. ageng, kagoengan pamoendoet:

le. Soepados pitoeloengan ingkang dateng para warga boten awoedjoed jatra. nanging kabebasna kemawon saking sadaja pangrem- bag, dados sadaja kabetahan ingkang njanggi ladjeng pakempalan. (Boten dipoentampi, a- margi kabetahaning pakempalan katah sanget:

loemebeting jatra pendak woelanipoen boten njekapi kangge kabetahaning pakempalan ing sawoelan - woelanipoen).

2e. Bedah boemi ingkang toemrap para warga kaitjalna, dene ingkang sanes warga kalestantoena f 4.- (katampi).

e. Sad. Martadikrama moendoet priksa : bab oeroet -oeroetaning pangoeboer ing Se- maki. (Baji saking kidoel kilen, tijang sepoeh saking !er kilen).

Saderengipoen parepatan katoetoep, rama G. A. anggoegah dateng para warga soepa- dos anetepana wadjibing warga P. L. anggen- ipoen nderek lof P. L. ing dinten Rebo son- ten ingkang kaping 4.

Wasana djam 12.15 parepatan katoetoep kanti sembahjang.

Panitra CONST.

SARKARA.

Kang rinembag riboeting kang ari Ing Moentilan noedjoe bade Paskah Samya madjang sabregase.

madjang awak abagoes

langkoeng-langkoeng Sasana Soetji Oesreg oebreg kang sandang Samya ngangkoet-angkoet.

Palem djene miwah girang palem kobis bakoeng toewin

bangsa leli.

Siplir kang warna-warna.

Linebetken ing Sakristi noeli troes tinata sakoebenging altar.

Ana sidji mriksa bae.

king kadohan Ian moewoes.

amaoni kang kirang asri.

kang ingatag gya tandang m beneraken I oepoet.

tjekat-tjeket tandangira

djer mangkono njamboet gawe koendjoek Goesti bade kangge sawangan.

Sawoesira katingalan asri

pan bokete gya pinasang enggal saja mewahi asrine

!ilin pinasang goepoeh

pating dledjer rampak apoetih Den sawang tjahjanira,

Soemoenoe ngengoewoeng pantjen pantes jen padjangan

katoer Goesti, Wah mantepe kang madjang.

***

Roning kamal saoepama, gentos kang katjriteng kawi, doek ing Paskah dintenira, nuedjoe nderek Koerban Soetji, ing Gredja Moentilan ngoeni, wah asri rerengganipoen, denlng kang tjaos Koerban, toewin ingkang angladosi, saha ingkang nderek samya katon soeka.

Dene ing dinten poenika, angenget- ken mring pra djanmi, doek woe- ngoening Sang Hyang Poetra, sa- king seda tigang hari, seda kapen- tang salib, inggih minangka pane- boes, mring dosaning pra djanma, wasyat sing leloehoer mami, kang wawangi bapa Adam iboe Kawa.

Wangsoel mikir djroning Gredja, ageming kang nderek sami, pating glebyar paling krelap, warni- warni kang koelambi, toewin malih sindjang njamping, samya tigas aloes-aloes, moerid Kwiksoel toewin Normal, samya ngangge oedeng adi, kadya djamoer ingkang nedeng megarira.

Dwidja toewin para siswa, ingkang warga Congregasi, sami kaioeng medalinja, ting gerandoel ting ka- reli p, saja mewahi asri, pasawangan- ing Kedatoen, pratanda soeka-soeka, wiwit ing dinten poeniki, mangga samya angengidoeng aleloejah.

Pakkoes.

RATOE POETRI.

Djeng lboe kangmoenggwengSwargi, Oeloen atoeri kasoekan,

Mengeti Goesti woengoene, Inggih kadi ngandikanja, Ngestonana kawoela.

Iboe soekaa ing kalboe.

Ndjeng Goesti woes woengoe seda.

Prajogi moendjoeka sami:

Allah kang Maha Koewasa.

Tetep akarja bingahe.

Oemat srana ing woengoenja.

Kristoes jesoes Pangranba.

Goesti, lantaran Djeng Iboe, Kawoeia malbeng Soewarga.

F.

x. ].

~~~~~a~a~~~~~~

~ Toelatingsexamen JONGENS-NORMAAL- ~ SCHOOL Ambarawa tanggal 19 Ian 20 Mei. ~

Saben sekolahan katah -katahipoen na- ~

moeng koela atoeri ngintoenaken moerid 6.

Dir. Normaalschool

NGANDAP KELOET.

1. T oean Ter Horst.

Nalika dinten 2 -3 April '30 ing detachement veldpolitie Sreogat ogwontenaken pista, kaogge ngoer- mati H.P.O. toean Ter Host, djalaran kapiodab dateog Toeloengagoeng. Toean poenika saoadjan saweg setaoen wonten iog Srengat, ewa- samaoten sakiog saeniog tindak tao- doek, sarta sagedipoen tetepangan dateng sadaja baogsa sampoen meh angger tijang wanoeb, langkoeng- langkoeng ingkang seneng dateng sport. Boten oggoemoenaken jen ing- kang dateng waoe meh saking sadaja golongan wonteo.

Djam 9 saderek Mantr - Politie veld, R. Soeamadikoeo, kaderekakeo sadaja agenten madjeng, matoer noewoen dateng toeotoenan, saening pangemong sarta nderekaken soegeng tindak kanti njaosaken ,,tanda mata."

Ladjeng kasambet saderek H. T. Tjo- krosiswojo atas namaniog v. v. Sios inggih kairingaken sadaja warga, ngatoeraken panoewoen dateng toen-

KUYPER.

toenao, kemadjenganipoen kita Sr., slamet djalan lsp. inggih mawi nga- toeraken .. taoda ma ta".

Toean Ter Horst katingal rena, sarta mangsoeli satjekapipoeo. Sad.

Tioog Hwa sakiog kita noetoeti wos- ipoen inggih ngalem, saha ,.taoda ma- ta" kaoeloeogakeo. Sad. R.M. Sorot atas namanipoen pando~doek Wlingi.

2. P. G. 8. tjabang Srengat.

Pakempalan kaseboet tg. 6-4-'30 estoe ngwontenaken parepatan Woo- ten Kartawidjaoao, ingkaog kada- teogan sad. Gb. 10, N. s. 6, Gd. 3 Ian K. B. I. sarta Pamareotah Man- tri Politie B. B. Ian Veldpolitie.

Djam 9,30 parepatao kabikak de- ning M. Kartawidjana kados adat, ladjeng kapasrahaken M. Sastrosoe- parto. M. Sastre nerangaken antjas, saeoing kempalan lsp. kanti panjoe- woeo, soepados para Gb. kersaa mlebet jeo iog Sr. wonten P. G. B.

Kasambet sad. Kartawidjana ngaotos terang. Sad. H. T. Tjokrosiswojo madjeng mewahi katerangan, sarta mbekta almaoak P. G.B. dinding 10, aim. P. G. B. 1, sarta ngelcooe ma- noeogsa damelan C. P. K. ing Djokja

kangge reclame.

Parepatan moefakat wontening P.

G. B., ladjeng pilihao bestuur. Voor- zitter: M. K. Sastrosoeparto Gb. sek.

kl. II Dremadjajan Srengat, Seer. : M.K. Kartawidjana Gb. sek. vervolg Kebondoereo, Peoningmeester: M.

Karjana Wiraatmadja Gb. sek. kl. II Dermadjajan, Comm.: M. Siswapra- nata Gb. sek. vervolg Bondo Ian M.

Sakoen Gb. sek. kl. II Mangoenan.

Manoet h. r. P. G. B. tjab. Srengat kedah ogwontenaken adviseur; sa- king roedjoeking parepatan sad. H.

T. Tjokrosiswojo Mantri Goeroe sek.

kl. II Srengat ingkang kapilih.

Statuten Ian huish. regl. ladjeng kawaos. Sasampoening kaewahan ladjeng kaabsahaken.

Sarebning sampoen boten wonten ingkang karembag djarn 11,30 pare- patan katoetoep. kanti wiloedjeng.

Waroedojong 7 -4 -'30.

C. C. Keloet Horizon.

,,MANGGA MOENDOET."

Saderek koela Djawi poenika ra- tjak - ratjak kirang nggatosaken de,..

damelaning saderekipoen pijambak.

Tompo damelan sad.tnten moepoet, namoeng poeroen noembas gangsal sen. Sapoe sada damelan sakendjing, nampoeng dip_oenadjengi saringgit abrit (f 0,025). Ewasamanten, nadjana sampoen meh ,tanpa adji makaten, meksa sok boten wonten prijantoen ingkang moend6et. Ah memelas !

Margi njipati makaten poenika, koela kok katoewoehan gagasan:

.. Boekoe djawi Katolik kok boten enggal mindak-mindak, poenika poe,..

napa inggih margi sakedik ingkang ngersakaken ?" Lo kok radi aneh ! Awit poenapa ta ingkang nebihaken kredjet bade moendoet Ian maos?

Regi sampoen salaras Ian barangi- poen, malah kapara miring. Isi boten mlarati. malah ngredjekeni. Basa- nipoen basa Djawi aloes, oekara loe- wes, aroem kapirengaken, rerenggan

• ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

• • • •

! v

AN L1TH-STICHTING.

!

• •

• •

••• • ••

.. :···: ..

• •

! Arta pandjenengan !

• •

: 100 sen, :

• •

i ingkang dipoenparingaken i

• dateng V. L. S. namoeng : •

• •

1 sen! :

Soemangga enggal dados cont ibuant!

• •

• •

•• ••••••••••••••••••••••••••••••••••• • ••

••• • ••

: Pangreh V. L. S. :

• •

: p/a Bijz. H. I. S. :

£

MAGELANG.

!

• •

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

boten ngoetjiwani, lo rak sampoen meh lepat tjinatoer ta? Dados sadaja waoe temtoe malah nggoegah pepe- nginan moendoet.

Ananging oepami wonten saderek ingkang kagoengan raos radi njape,..

lekaken damelanipoen saderekipoen pijambak, bok inggih karsaa ngipat- aken. Saderek pandjenengan Katolik anggenipoen poeroen dame! boekoe djawi Katolik, poenika ndamelaken pandjenengan. La manawi ingkang dipoendamelaken tansah klewa ,.. kle~

wa, bebasan mriksani kemawon mberahaken, gek sinten ingkang soedi njepeng. Poenapa golongan sa- nes? Mokal. Oepami basa Djawi poenika soemrambah sadonja kados basa Inggris, bangsa ngamantja tem- toe ngebogi boekoe,.. boekoe Djawi.

Bokmanawi wonten ingkang mang- galih makaten: .. Boekoe - boekoe djawi Katolik koewi satemene moeng sidji loro sing karangane sadoeloer kene. Tinimbang matja pertalane, ambok matja s'ing dipertal, dadi ngerti empoene pisan, toer ngiras sinaoe basa ngamantja !" Pamanggih poe- nika lepat. Pantjen inggih makaten.

T oeroenan, ratjak .- dados boten sa,..

daja .- boten mandingi babonipoen.

Amoeng kemawon koela atoeri mang,..

galih: jen pandjenengan boten karsa moendoet, sin ten ingkang bade moen- doet. Jen saestoe makaten, boekoe djawi Katolik boten bade mindak, bade kados-poendi?

Pandjenengan sadaja temtoe se,..

neng, jen katah saderek Djawi kinar- sakaken Goesti mlebet ing pratapan.

Ngantos doemoegi sapoenika, ing- kang saged katampi ing pratapan- pratapan, namoeng saderek ingkang apes saged tjara W alandi. Dados

ingkan~ amoe~g saged basa Djawi Ian Mladjeng, boten bade katampi, djer boekoe,.. boekoe ing pratapan ingkang ngemot piwoelang (kawroeh}

boten wonten ingkang kaetjap ngang- ge basa Djawi oetawi Mladjeng, wontena, inggih dereng sapintena.

Kangelan poenika ngantos doemoegi boejoet tjanggah wareng, boten bade itjal, samangsa boekoe Djawi Katolik boten pepak.

Pramila koela atoeri ngembat-em,..

bat ingkang saestoe, sampoen amoeng manggalih, bilih boten patos mbetah,..

aken. Saksi St. Paulus M. C.

POESPITA MANTJA WARNA.

BABAGAN MISSIE PHILIPINO.

B. Babagan tijangipoen priboemi.

Tijangipoen priboemi, ingkang ing poerwanipoen manggen wonten. ing tanah Philipino, poenika bangsa Aeta, ingkang kanamakaken ing tijang Sepanjol Negrito, amargi kabekta saking kekoelitanipoen tjemeng Ian pawakanipoen alit; negrito teges- ipoen boten lija tijang tjemeng alit;

(saking niger = tjemeng, neg er}.

Mitoeroet sardjana lnggris Keane bangsa Negrito poenika tedak~ toe- roenipoen bangsa sapisanan (autoch- tonen) ing Noesantara ngriki, ing- kang ing doek kinanipoen meh soemrambah ing sa-Noesantara; dene ing samangkenipoen sampoen meh tjc!eres, namoeng kantoen boten sa- pintena, inggih namoeng kantoen bangsa Negrito poenika, ingkang minangka dados toeroenan poeng- kasan pijambak. Ewasamanten A.

B. Meyer boten njondongi wawasan poenika, gadah panginten, jen bang- sa Negrito poenika djadjahanipoen namoeng mligi wonten ing tanah Phi~

lipino, boten pisan2 soemebar ing sa - Noesantara, katitik margi ang- genipoen boten kasebat babar pisan won ten ing babad-sastranipoen tijang priboemi. Menggah basanipoen bangsa Negrito poenika saking pa- manggihipoen sardjana Prof. Kern, kenging kaewokaken basa Malajoe- Polynesi (koela atoeri maos Bijdra~

gen Land Taal en Volkenkunde 1882 katja 243). Ing samangkenipoen bangsa Negrito sampoen kantoen sakedik, papanipoen pating prentja ing paredeo; tjatjah djiwanipoen kirang langkoeng 25.000. Ingkaog katah maoggen wonten ing Luzon.

Dene kamadjenganipoen bangsa Negrito poenika dereng sapintena.

Kedjawi bangsa Negrito, bangsa Melajoe oegi kenging kaewokaken tijangipoen priboemi ing ngrikoe.

Do.ek kinanipoeo tijang Melajoe poenika sami bebrana mrikoe; sa- perangan alit taksih kolot, boten toemoet-toemoet ombjaking djaman kamadjengan; dene ingkang sape- rangan ageng sami nilar kolotipoeo, ngangsoe seserepenan, temahan sami saged madjeng; lan ing samangke bangsa Melajoe ingkang sampoen nggebjoer wonten ing madyaning kamadjengan poenika katelah bangsa Philipino. Dados jen makaten bang- sa Phiiipino poenika boten tebih aloeranipoen kalijan sakoela sadaja bangsa Djawi .-, taksih sami noeng- giI sabangsa inggih poenika bangsa Melajoe. -

C. Babagan radja niti .

1). Wiwit ing abad ingkang kanembelas tanah Philipino doema- wah ing tanganipoen tijang Spa- njol. Ing taoen 1565 Legaspi ing- kaog binatara, kaderekaken Rama Urdaneta, warganipoen pakem- palaning S. Agoestinoes, ngantjik wonten ing poelo Cebu; enggal sesrawoengan kalijan tijang priboemi, ingkang saged toemindak klajan sae.

Saking Cebu Legaspi lelajaran da- teng poelo Luzon, lan ing taoen 1571 wiwit oemadegipoen kita Ma- nilla wonten ing poelo Luzon. Para missionaris, warganipoen pakempal- an S. Aoegoestinoes, S. Fransiskoes, S. Dominikoes lan warganing pakem- palan Sri - J esoes sami anggreseng anggenipoen njebar Kabar Kabingah- an, jasa pamoelangan andap Ian loe- h·oer, grija pangetjapan, grija saki t, gri- ja pangoepakara kangge tijang ewah, tijang sepoeh, lare Iola Ian sanes- sanesipoen. Rama F.Sedenjo S.J. prik- sa ing kasagedanipoen tijangpriboemi ing babagan nggambarlan ngoekir- oekir Ian noekang, eoggal jasa pamoelangan krija pamoelangan ngantih Ian mendjahit; Rama F. Se- denjo oegi ndatengaken oeler soetra wonten ing tanah Philipino. Meka- ten kawontenanipoen tanah Philipino ing salebeting 300 taoen, tata ra,..

hadjeng, boten kirang satoenggal poenapa, ngantos sardjana Elisee Redus, ingkang geting kalijan tijang Katholiek, kawekdal temboengipoen:

.,Bangsa kang kleboe begdja dewe ing saloemahing djagad, jaikoe bangsa Philipino, kang ing tanahe ora ana tjolong-djoepoek, ora ana radja pati, kabeh karta tentrem; sa- mono ikoe sadoeroenge ana kraman."

Prof. Edward Cayiord Bourne nga- Iembana sanget dateng tradjangipoen tijang Sepanjol wonten ing tanah Philipino, temboengipoen: .,Kang dipeieng ing bangsa Sepanjol ora lija moeng adjoening bangsa pri- boemi ing babagan djasmani Ian rohani." Lan toewan Crawford ing- gih boten kirang pangalembana:

II.

..Pada-pada kolonie, sing montjer Ian madjoe dewe jaikoe tanah Phi- lipino, wong priboemi ajem, tanahe karta Ian tentreru." Kotjap, kinten- kinten ing taoen 1886 wonten tijang Philipino anami Jose Rizal ingkang angodjok- odjoki tijang Philipino, soepados sami berontak.

Jose Rizal poenika ingkang se- waoe sinaoe wonten pamoelangan- ipoen Rama pakempalan Sri Jesoes ing Manilla, - ladjeng datEmg Ma- drid perloe ngladjengaken sinaoe- nipoen; wonten ing rikoe sesra- woengan kalijan gegembonging-be- ron takan Zorilla, Sagasta, Castelan;

Jose Rizal saking Madrid kesah dateng Berlijn. saking Berlijn wang- soel dateng Manilla wonten ing ngrikoe wiwit ngodjok-odjoki kra- man malih. Ing taoen 1892 katjepeng Ian kaboetjal dateng Mindanao.

Kinten-kinten 4 taoen malib mentas lelana saking Cuba Ian Madrid wangsoel malih dateng Manilla, ing ngriki dame! kraman, katjepeng, J::in kapoetoesan pedjab kasendjata.

Ewasamanten kraman kaladjengaken dening Emilio Aquinaldo, ingka;ig tandangipoeo riwoet sanget amboedi- daja toempes Ian sirnanipoen bangsa Sepanjol saking tanah Philipino, soepados saged madeg pijambak. Ing taoen 1898 soerja 21 April Amerika amangoen perang kalijan Sepanjol.

La sapoenika toemraping Emilio Aguinaldo kaleresan sanget, neda bijantoe dateng tijang Amerika moe- rih saged sirnaning tijang Sepanjol.

Tijang Amerika gita sanget soeka bijantoe, Ian rewa-rewa njagahi, bokmanawi tanah Pbilipino bade madeg pijambak. Ing taoen 1898 soerja 1 Mei baita perangipoen Amerika, ingkang dipoenpengagengi admiraal Dowey perang tjampoeh kalijan baita Sepanjol wonten ing palaboehan Manilla; baita Amerika oenggoel djoeritipoen; Ian soerja 13 Aoegoestoes 1898, kita Manilla ka- tjepeng ing tanganing mengsah. (bala Amerika Ian balanipoen Aquinaldo).

Lan 10 December 1898, katetep- aken won ten ing perdjandjian Parijs (verdrag van Parijs), manawi tanah Sepanjol kedah ngoeloengaken dja- djahanipoen Philipino dateng Ame- rika, mawi kalintonan arta 20 joeta dolar. Witwit taoen poenika tanah Philipino dados djadjahan Amerika . Mendah tjoewanipoen Emilio Aqui~

naldo; ingkang sewaoe dipoense- majani ing Amerika, manawi bade bawa pijambak, Ian doemoegining ngendon kabawah ing Amerika;

wangsoelanipoen Amerika: ,.Kowe Philipino botjah baji wingi sore, doeroeng bisa bawa dewe." Aqui- naldo boten trimah babar pisan;

ngladjengaken kramanipoen, ing sa~

mangke boten tanding kalijan Se- paojol, nanging Amerika. Amerika ngintoenaken wadyabala 60.000 da- teng tanah Philipino. Boten dangoe Aquinaldo kalindih ing djoeritipoen;

Ian woesananipoen tanah Philipino karegem ing Amerika; inggih poe- nika ta jen pilih-pilih teboe; poenika namanipoen tetoeloeng kepentoeng.

William Howard Taft kaangkat dados goepernoer ingkang sapisanan wonten ing Philipino; kabantoe ing najaka 8 (5 bangsa Amerika lan 3 bangsa Philipino}; kempaling najaka poenika kanamakaken Philippino Commission. Ing taoen 1907 kawon- tenaken Rembag Kawoela (volksver- tegenwoordiging}. Philippine Com- mission warganipoen dipoenindaki dados 9 Ian· sapoenika kanamak- aken ,.hoogerhuis," samanten oegi ladjeng kawontenaken lagerhuis (Aosembly,) ingkang ngemoe raos kabangsan sanget. Ing taoen 1916 soerja 29 Aoegoestoes Philippine Commission kasowak, kasantoenan Senaat*} Ian Huis van Afgevaardig- den (grijaning para wakil; **) kem- paling kekalih poenika kawastanan Ph iii ppino Legislature (parlement}.

Warganing Senaat wonten 22, Ian warganing Grijaning para wakil 90. Wiwit taoen 1905 seseboetan- ipoen G. G. Sadaja wet-wet ingkang magepokan kolonie kedah katoer roemijin dateng Congres ing Was- hington.

Makaten tataning pradja ngantos doemoegi sapriki. Bab radja niti sampoen doemoegi samanten. Ben- djing ngrembag tataning missie ing Philipino.

Djalaran.

*) Saminipoen eerste kamer.

**) Saminipoen tweede kamer.

Sapoenika sampoen meh woelan Mei; para lengganan ingkang dereng maringi arta kangge kwartaal 2, kasoewoen kanti taklim enggala ngintoenaken, boten f 1,87

5,

nanging f 1,50.

Administratie

(3)

0 E RA P - SA R I.

KABAR KATH 0 LIE K.

Noetjekaken dinten Ngahad ing Indonesia.

Poesaranipoen pakempalan Wa- nita Katholiek ing Nederland kin- toen adhesiebetuiging (-serat pra- tandaning pangajocbagja-) dateng panitraning Comite ingkang sedya- nipoen ngangkah soepados poeng- gawa Katholiek ing onderneming- onderneming Indonesia saged noe- tjekaken dinten Ngahad.

Kangge Missie ing Soematra.

Algemeene Overste- nipoen Orde van lusters van Jezus en Maria Moeder van Goeden Bijstand, kalijan Zuster-Assistente, bendjing 15 Mei nitih baita wonten Genua preloe papriksa dateng Missie Soematra.

Sareng-sareng kalijan poenika, Zus- ter Verhagen asli saking Schijndel Ian Z. Sanders saking Gel drop oegi tindak, tjalon makarja wonten ing Missie Koetaradja.

Bintang saking Roem.

Prijantoen - prijantoen politiek bangsa Ojerman katah ingkang tam pi bintang saking Ngarsa dalem. Ing- kang makaten waoe gandeng kalijan doernados!poen concordaat.

Dr. Marx tilas rijkskanselier si- noegraha bintang Grootkruis van de Pius-orde:

Rijkspostminister dr. Schaetzi, mi- nister Steiger Ian Schmidt, poenapa- dene staatssecretarissen sawatawis, sami tampi bin1ang Grootkruis van de Gregoriusorde.

Centraal- tilpoen en ggal ing Vaticaan.

Ing Vaticaan ngedegaken centraal- tilpoen enggal wonten ing Damas- ci1splein. Sapoenikanipoen ing Va-

KABAR

ticaan ngrikoe wonten tilpoen 600.

Tjalonipoen boten namoeng saged sasambetan kalijan kita Roem lan

!tali, oegi kalijan saindenging djagad.

Seda dalem Kg. Kardinaal Merry del Val.

Kala 3 Maart, lajon kasarekaken.

Saderengipoen poenika, kascmbah- jangaken Mis Soetji wonten Gredja agoeng St. Petroes, kinoebengan Jilin 100 idji. Ingkang ngoermati:

oetoesan Sepanjol ing Vaticaan ma- kili sang praboe ing Sepanjol; sa- derekipoen kakoeng tetiga kalebet oegi oetoesan Sepanjol ing Londen;

ngoelama - ngoelama ing Vaticaan, prijagoeng-prijagoeng Ian tijang li- mrah katah sanget.

Ing serat wasijat (testament) anje- boetaken arwah dalem kaoendjoek- aken dateng Hjang Trinidji Soetji, Tyas Dalem Sri jesoes, Dewi Ma- rijah toewin santo pangajoman.

Sadaja kagoengan dalem kapa- ringaken dateng Propaganda Fide kangge Missie ingkang kikirangan, poenapadene moendoet kasarekaken tjaket pandjenengan dalem Pius X, mawi dipoentjireni asma Ian seratan makaten: Da mihi animas, caetera tolle . . • . . .

Salib - djadja dalah sangsanga11 pa- ring dalem Leo XIII, kaoendjoek- aken dateng N garsa dalem I. S. K. S.

Rama.

Djoebah dalem Pius X, ingkang pikantoekipoen saking sentana Sar- to, poenapadene klempakan arta- arta mas djaman dalem Pius X, kaparingaken dateng College Ushaw ing Inggris ingkang kala roemijin sampoen nate kagem sinaoe.

0 EM 0 EM.

IND 0 NE SI A.

Parepatan merangi lintah darat. Bade ngedegaken cooperatie wonten ing pakampoengan lan centraal-cooperatie.

Kala malem Kemis 16/17 April, komisi merangi lintah darat ing Nga- jogjakarta, saestoe ogawontenaken parepatan manggen ing kamar boiah Handepraja, kadatengan tijang kalih belahan, dipoenpangarsani R.T. Pra- wiradirdja. Kampoeng - kampoeng ingkang ngintoenaken wakiI 51.

Warga komisi Mr. Soejoedi ane- rang,.aken, lintah darat makaten ti- jang neda anakao Iangkoeng saking limrah (Ioear biasa). Nanging sa- pinten ingkang nama limrah, poe- nika boten saged katetepaken. Sa- nadyan wet ingg1h boteo namtok- aken rente anakan makaten kedah sapinten. Namoeng kemawon ma- noet wet Walandi, manawi wonten prakawisan samboet kapisamboet tanpa pradjandjijan prekawis anak- anipoen, poenika pradata ladjeng namtokaken ingkang njamboeti ga- dah wewenang narik anakan 6°/0 . Dados, anakan 6°/0 iog dalem sa- taoen, tetela boten kenging kawas- tanan woeker. Malah afdeelingsbank anakauipoen 20°/0 , pagantosan lang- koeng saking 200/o; . . . . nanging poenika inggih dereog kenging ka- wastanan lintah darat. Para lintah darat, anggeoipoen nganakaken lang- koeng saking 100°/0 • malah terka- dang ngantos 2000/o kepara lang- koeng; iog kao.g makaten waoe te- tela langkoeng saking loear biasa I

Pamedar sabda aoerangaken ba- bajanipoen neken serat accep. Serat accep makaten soewaoe namoeng kangge tijang dagang. Ing ngrikoe namoeng kaseboetaken ingkang soe- raosipoen: . . . . .,akoe djandji be- soek tanggal anoe (- oetawi: sawa- jah -wajah samangsa didjaloek -) ngekeki doewit maring si A. same- ne roepijah (oet. kaja siog kaseboet ing lajaog iki}. Ingkang makaten waoe terang ambabajani sanget awit ing ngrikoe namoeng kaserat djandji dados inggih kedah netepi. Sateroes- ipoen Mr. Soejoedi nerang-nerang- aken prakawis zegel, toewin tjara - tjaranipoen lintah darat nandoekaken djiretipoen.

Pamedar sabda njarijosaken ing Ngajogjakarta ingkang katekem lin- tah darat satoenggaling groep boten sakiag golongan kawoela, ingkang manawi nitik bajaripoen inggih nje- kapi. Dene groep waoe, groep poe- na pa, pamedar sabda boten karsa medaraken.

Pamedar sabda nerangaken, ing Ngajogja wonten pranatan aoakan damelan Kasoeltanan ingkaog se- dyanipoen kangge njegah lintah da- rat, nanging nama kesaogeten, awit njamboetaken doemoegi f 400 na- moeng kakengingaken oeda anakan f 6 ing dalem tigang woeian, sa- bakdanipoeo tigang woelan sampoen boten kenging neda anakan.

Wasana dipoenterangaken sa- toenggiling ichtijar merangi lintah darat poenika cooperatie ingkaog

Iadjeng bade katerangaken saderek Drijawangsa.

Warga komisi sad. Drijawangsa nerangaken lintah darat alit ing pa- kampoengan oet. singkek mendring, poenika ageng sanget babajanipoen.

Kasangsaranipoen tijaag kampoeng langkoeng ageng tinimbang tijang ingkang ketekem woeker ageng.

Saben pakampoengan Ngajogja- karta kebandjiran liatah darat. Ki- rang-langkoeng wonten brajat 80°/0 ingkang kambah Iintah darat. Ing mangka singkek mendring poenika sami gadah pakempaian anama kong- si. Lebet wedaling arta inggih sa- king kongsi waoe, Malah model- ipoeo sapoenika sami ambekta ba- rang mas inten bade lsp.

Saking pamanggihipoen pamedar sabda, samangke dereog titimangsa- nipoen ngwonteoaken bank alit njamboeti tijang - tijang kangge me rangi lintah darat. Iogkang prajogi, agawontenaken dagang baton alit- alitan won ten ing kampoeng -kam- poeng. Saben kampoen\] ing Nga- jogja sami gadah pakempalan pra- leoan. Pakempaian poenika waoe soepados boten namoeng ngrembag tijaog pedjah kemawon, nanging soepados angrembaga oegi ingkang taksih gesang, kadadosaken pakem- palan cooperatie. Saratipoen tijang ngedegaken bebaton makaten poe- nika kedah pertjaja-pinertjajan. Ka- terangaken oegi. biiih ing kaiangan Tionghoa wonten pakempalan na- ma Siang Boe Tjiong Hwee. Meh sadaja toko Tionghoa poenika sa- daja dados warganing pakempalan poenika. Mila manawi kilak inggih pikantoek mirah. njadenipoen saged kalajan mirah, satemah manawi wonten toko Ojawi djedjer toko Tionghoa, poenika tokonipoeo Dja- wi ingkang pedjah. Awit, toko Dja- wi waoe kilakipoen boten pikantoek miring kados toko Tionghoa warga S.B.T.H.

Pandjang lebar anggenipoen pa- medar sabda nerang -nerangaken preloenipoen cooperatie, mawi koe- pija warni-warni.

Manawi cooperatie ing pakam- poengan sampoen dados, soepados ladjeng dipoenwonteni Centraal, pre- Ioenipoen sageda kilak kalajan mi- rah. Oegi katerangaken Centraal~

Cooperatie waoe ing bendjing saged kasampirao njadekaken pakarjani- poen bangsa ngriki dateng sanes nagari: sindjaog, barang-barang koe- ningan, tembaga lss. Pangadjeng- adjengipoen pamedar sabda soepa- dos Centraal- Cooperatie waoe ing bendjing sageda dados Kamer van KoophandeI ·gadahanipoen bangsa Indonesia ing Mataram.

Sabakdanipoen prijantoen kekalih poenika, katah ingkang sami oedoe rembag. lngkang preloe koela pe- ngeti ing ngriki, rembag saking sdr.

Soerjapranata atas namanipoen pa-

kempaian Kemadjoean Economie Pe- rnoeda i.p. pakempalanipoen para anem wedalan H. I. S .. Mulo, lss.

ingkang sami boten pikantoek pan- dameian, ingkang nembe kemawon madeg wonten ing Ngajogjakarta.

Saking pamanggihipoen pamedar sabda, ichtijar merangi lintah darat.

poenika; 1) Tijang kedah ngirangi anggenipoen seneng- seneng, karo- jalan warni-warni (sociale behoeften):

mrelokaken kabetahao econom ie. 2) Njoewoen dateng Nagari soepados:

a): tijang ingkang pantjen boten sa- ged njaoer, sampoen kalebetaken won ten tahanan .. boewi. (· Negari saged nahan tijang boten saged njaoer samboetan ngantos doemoegi sataoen-). b): Nagari anetepna:

anakan koewi koedoe sarnene pre- sen I c}: WekdaI itjaling samboetan ( verjaring ) kedah kiraag saking sadasa taoen. d): pangadilan sam- poen poeroen nampi patoeran- ipoen tijang njamboetaken ingkang tan pa boekti -boekti seratan ! lss. 3) dipoenwontenana bank, sosorah-so- sorah, Ian kaotor kangge ngeteraken tijang ingkang dipoenpredatakaken margi prakawis samboet - kapisam- boet. 4) Advocaat-advocaat bangsa Indonesia soepados boten sami ngren- tjaogi woeker.

Sad. Hardjaoetama. nerangaken risaking economie kita poenika ka- bekta sakiog sawenehing adat kina ingkang kalestantoenaken doemoegi sapriki, oep. gadah damel ageng-

agengan srana nganak - anakake, soembang-soembaogan (ingkang sa- poenikanipoen ladjeng gadah panga- djeng-adjeng bendjing bade nagih).

lss. Kadjawi poenika inggih kasa- babaken margi main I

Sad. Soetedja nerangaken bilih ing doesoen Pakem wonten Ioem- boeog-cooperatie kangge naoggoe- lang liotah darat: Warga kadjibah oeroen f 10 katjitjil f 2.50 saben taoen oetawi pantoen ing kang pa- ngaosipoen f 10. Manawi mangsa patjeklik kasamboetaken tanpa anak- an, wangsoel manawi panen. Na- nging ladjeng ketelasen jatra margi saking katahipoen ingkang njam- boet. Kateda soepados Commissie damel sub-commissie ngrembag me- rangi lintah darat ing padoesoenan.

Sad. A. S. Dwidjasaraja ngandar- aken asoeraos: . . . • .,Kita sadaja tecela meningi djaman djiretanipoen lintah darat. Kita sami ichtijar me- rangi lintab darat waoe. ! Nanging kita oegi kedah ngengeti djaman bendjing!, tegesipoen: djamaniog anak poetoe kita! Kita kedah am- boedidaja oegi, sampoen ngaotos anak-anak toewin poetoe kita me- niogi djaman djiretanipoen lintah darat kados bapa lan em bah- em- bahipoen ! Ichtijar kita ambengkas liatah darat kedah boten namoeog awoed joed cooperatie poenika waoe ! Ichtijar makateo waoe koela was- tani namoeng nggepok wadagipoen!

Paogrembag kita kedah Iangkoeng lebet, ngepok doemoegi ojodipoen ! Ichtijar kita tanpa teges, menawi ojodipoen boten kita bedol I Kita kedah marsoedi saged ngoebetaken economie, ngoebetaken arta ! Ange- ngeti djamaning anak poetoe, anggen kita bade ngleboer lintah darat ke- dah oegi medal margi paoggoeia- wentab-economie. Wiwit alit anak- anak kita kedah kapresoedi saged njepeng arta, gemi, remen njeleogi I Seman ten oegi wonten sakolahan ! Saking sakedik kaserep • serepaken paedahipoen (spaar~-bank, verzeke- ring kadosdene 0. L. My Boemi- poetera lss I . . . (Verslaggever).

Onderstand waranda.

Samangke sampoen wonten te- tepan pranatan njoekani arta pitoe- loengan dateng warandaning militer dede bangsa Eiopah oetawi ingkang kasamekaken kalijan militer golongan poenika waoe, ingkang pedjah woo- ten saiebeting dines lan margi dines.

Semanten oegi toemrap waranda- nipoeo poenggawa. poenggawa ka- pal Koninglijke Marine bangsa Pri- boemi.

Paos - sakolah.

Manoet pamirengipoen Aneta, kangge ngitjali arta sakolahan la- djeng kadadosaken paos -sakolah (opvoedingsbeiasting), Departement Onderwijs anggenipoen keklempak boekti saking tanah - tanah mantja, kenging kaadjeng-adjeng rampoeng ing taoen poenika.

Departement Financien tetela bo- ten gadah kawratan prakawis itjal~

ipoen arta sakolahah kagantos op- voedingsbeiasting waoe.

Wohing panitipriksa kangge sa- watawis wekdaI saking tanah man- tja. tetela bilih Parangakik wiwit 1881 sampoen gadah sakoiahan doe- soen ncm taoenan ingkang tanpa bajaran. Djerman gadah Gruod- schule kawan taoenan ingkang won- teo poendi kemawon gratis, naoging sakolahan perangan nginggilipoen boten gratis.

Saweoehing tanah Djerman won~

ten ingkang moepoe paos-sakolah.

Gemeente ing Baritanijah katah ingkang moepoe paos-sakolah. On- derwijswet taoen 1918 ngawisi na-

ONTJEN SEKAR GAMBIR MELA TL

H. I. S. D I P 0 E N B A N G 0 E N.

Aneta saking Betawi tanggal 16 April martosaken: ,,Gandeng kali- jan poetoesanipoen Hollar dsch - In- landsch-Onderwijs- Commissie, De- partement Onderwijs oesoel dateng Parentah ambangoen sadaja systeem onderwijs Kilenan ingkang dateng bangsa lndonesijah.

Manawi Nagari njaroedjoeki oe- soel waoe, toemindakipoen bade wiwit bendjing 1 Djoeli 1931 sarta tjalon saged karembag wonten pa- repatan Raad Kawoela ngadjeng poenika, sareng-sareng kalijan pa- ngrembaging begrooting 1931.

Sakolahan H. l. S. ingkang won ten ing sapoenika poenika, bade saged itjal saking sakedik. Menggah se- dyaning pambangoen waoe namoeng bade ngindakaken woh langkoeng katah tinimbang wohipoen H. I. S.

ing samangke, amargi manoet pa- priksanipoen H. I. S. - Onderwijs - Commissie tetela bilih H. I. S. sa- mangke ageng sanget pitoenanipoen.

Kadjawi poenika pambangoen waoe inggih anggadahi sedya sa- geda ngatahi standaardschool nem klas ingkang piwoelangipoen toe- mindak mawi basa Priboemi ladjeng saged andjadjari volksonderwijs ing Eropah Kilen. Sampoen mesti ke- mawon ingkang makaten waoe na- moeng saged katindakaken wonten panggenan-panggenan ingkang ka- madjenganing economie toewin cuI- tuur (economische en cultureele ontwikkeling) saged ngadjangi sa- kolahan kados makaten.

Sedya enggal waoe oegi andjang- ka ngatahi piwoelang basa Walandi langkoeng katah tinimbang won- tenipoen sapoenika, kados ingkang dados idam-idamanipoen B. 0. toe- win pakempalan - pakempalan sa- nesipoen . . . . "

Babangoenan toemrap H. I. S., poenika ingkang bakoe makaten:

H. I. S. makaten delesipoen kang-

ge

anaking prijantoen. Nanging ka- wontenanipoen doemoegi sapriki, moerid-moerid H.1. S. wonten ing- kang pantjenipoen dede papanipoen sakolah ing H. I. S. Kawontenan makaten waoe pikadjengipoen Com- missie bade dipoendandosi.

Anak-anakipoen tijang dede pri- jantoen, tjalon kapapanaken wonten schakelschool. Saderengipoen mle- bet schakelschooI, sekolahipoen wonten angka kalih (- doemoegi kias nenem-), Ian wiwit klas tiga sampoen kawoelang basa Walandi.

Saking pamanggihipoen Commissie ichtijar makaten poenika saged ngle- betaken onderwijs Kilenan ingkang wohipoen langkoeng sae. Awit, !are ingkang klebet wonten schakel sam- poen pilihan; saringan saking angka kalih ingkang mawi woetjalan Wa- Iandi waoe. Dados larenipoen pa- tohan ! Dene sakolahan H. I. S. bade wonten ingkang mawi internaat, Ian wonten ingkang kabangsan dados schakelschool. Bakda klas 5 ladjeng wonten differentiatie (-dipoenbe- dakaken ? - ) langkoen - langkoeng kangge lare ingkang kirang tjakep basanipoen Waiandi.

Para maos !

l?andjenengan sadaja taksih sami kengetan Hollandsch lnlandsch On- derwijs -Commissie poenika adeg- ipoen mitoeroet dawoeh katitimang- san 28 November 1928, no. 19.

Dene sedyanipoen matitisaken on-

derw~js Kilenan ingkang kaparing- aken dateng bangsa ngriki.

Pakempalan P. G. H. B. inggih dame! Commissie sedyanipoen ni- sihi pamanggihipoen H. l. 0. -Com- missie bab anggenipoen nedya ngringkes tjatjahipoen H. I. S.

H. l. 0. -Commissie gadahanipoen P. G. H.B. boten moepakat manawi Nagari ngirangi sakolahan H. I. S.

toewin Schakelschool. Menggah se- bab -sebabipoen sampoen kawah- jakaken wonten konggres kala taoen 1929. H. I. 0. -Commissie gadah- anipoen P. G. H.B. waoe inggih mratikelaken sagedipoen H. I. S.

djadjar kalijan Europ. Lagere School,

rik bajaran sakolah.

Sadaja gemeente iog Sijem ing- kang dados wewengkoning ender~

wijswet kangge pamoelan1gan andap, boten njoewak paos-sakolah Ian ar- ta-sakoiah ing sakolahan -sakolahan goepermen.

Ing Austraiie Ian Nieuw Zeeland, sadaja sakoiahan andap gratis.

Ing Ceylon sakolahan Priboemi tanpa bajaran, sakoiahan lnggris mawi ambajar.

Panitipriksa waoe oegi mratelak- aken bilih sadaja tanab ingkang nga- dani onderwijs tanpa bajarao, ing

sarana: a). Voorklas ing samangke ingkang praktikipoen ladjeng san- toen sipat dados klas I, soepados kagantos Frobelkias ingkang saes- toe. Wonten ing Frobelklas waoe loemebet anggenipoen moelangaken basa Walandi katjaraa doianan, da- dos boten kasengadja kados ang- genipoen ngiebetaken samangke.

Ingkang katampi wonten Frobelklas lare ingkang sampoen oemoer 6 taoen. b). Ing H. I. S. kawoelangana basa sawarni. Dene basa Djawi toe- win Mlajoe kawoelangaken ing wan- tji sonten Ian narnoeng lare-lare klas 6 toewin 7. c). Goeroe-goeroenipoen sadaja kedah ingkang pantjen ga- dah wewenang (bevoegdheid). d).

Ngitjaii sadaja piwoelang ingkang namoeng ngewrat-ewrati piwoelang ing H. I. S. e). Prakawis-prakawis ingkang kawoelangaken kedah lang- koeng kaiarasaken kalijan gesanging lare-lare.

Poenapa pratikel wiwit a-e waoe inggih sadaja kaagem ing Nagari?

Prakawis poenika dipoenentosi ke- mawon kados-poendi njatanipoen ! Kabar ing nginggil poenika, para

***

prijantoen, ngengetaken kita dateng babad-babadipoen sakolahan andap ing ngriki. Mangga, . . . . angka kalih kawan klas, dados gangsal klas, . . volksschool, . . vervolg- school, .. woelangan 3/ 4 djam la- djeng kaangge njatengah djam I ..

standaardschool nem klas, .. ngang- ge woelangan Walandi, . . . Sako- lahan angka 1, . . . . H. I. S . . . . . .. , sapoenika kabangoen malih ! Kawontenan poenika jen kamanah mila nggoemoenaken I Saben-saben ewah makaten, owah ngono ! Se- moeni poen nalika Nagari wiwit manggalih onderwijs kangge bangsa ngriki, kok boten kagoengan dada- sar tjespleng; mitajani; koedoe mang- kene I Ka dos -kados nalika wiwit manggalih onderwijs kangge bangsa ngriki, poenika kok namoeng ka- anggep barang samben, sakepenakel (-Apa peh tanah djadjahan? - Ki- lap ! - ) . . . . Mangka, . . . mang- ka nagari Djepang kala taoen 1872, sampoen gadah rantjangan onder- wijs sampoerna ! Kala samanten Djepang sampoen gadah tataiesing onderwijs toemrap sadaja pangge- sangan. Mila anggenipoen njoedijani onderwijs kangge kawoela ageng, alit, djaler, estri, dipoenlonggari sanget ! Idam-idamanipoen : adj a ana wong Djepang sidji bae sing ora bisa matja noel is!

* * *

Para maos! Pandjenengan mangre- tos, Nagari jasa standaardschool nem klas ! H. I. 0. -Commissie ka- goenganipoen Nagari ngoesoelaken H. l. S. wontena ingkang mawi in- ternaat; sakolahan angka kalih ma- wia woelangan basa Walandi !

Kawontenan makaten waoe ane-

da~aken bilih toemrap prakawis poenika djangkahipoen Missie lang- koeng tebih ! Awit, Goepermen de- reng padja-padja damel angka kalih nem klas, Missie sampoen ngadani ! Saderengipoen Nagari kagoengan karsa standaardschool mawi woe- Iangan basa Walandi, sakolahan Missie sampoen nindakaken ! Sade- rengipoen Goepermen kagoengan kersa ngawontenaken H. I. S. mawi internaat, Missie inggih sampoen gadah ! Malah. basa Walandi ka- woelangaken wonten Normaalsch., poenika Normaalschool-ipoen Mis- sie inggih sa·mpoen langkoeng da- ngoe anggenipoen nindakaken ! . . . enz . . . .

Nitik kawontenan poenika, ing ba@

prakawis waoe, kenging kawastanan Goepermen anjengkok Missie! Te- te la oegi bilih anggenipoen Missie nglebetaken basa Walandi wonten Standaardschool toewin Normaal- school (- langkoeng roemijin tinim- bang Goepermen - ), poenika meng- koe kawaskitan; saged njoedijani tja- Ion panedaning djaman I . . . .

Kumuningsasele, 19 April '30.

Taklim: PATJAR MERAH.

CORRESPONDENTIE.

Sad. J.A. l<.arangan boten saged kapatjak, mriksanana Sw. Tm. No. 26, 27, 28 taoen 1929.

Cc. Mtln. boten wonten.

Garis K.D. sampoen ngertos pijambak.

Sad. C. S. At. boten prajogi kapatjak.

Pambantoe kaengetaken, sampoen metiki serat kabar sanes, awit katah botenipoen kapatjak.

Delantjang boten kenging kascratan wolak- walik: ingkang makaten boten kanggc.

Document boten kenging katoetoep: sake·

dikipoen prangko f 0.125 •

Karangan sanesipoen dipocnsrantosakcn roemijin; kirang papan.

Referensi

Dokumen terkait

Sakit ingkang karaos ing oentoe poenika saged oegi sakitipoen wonten ing sakiwa tengeniog padaran, nanging ladjeng toemoesipoen doemoegi ing oentoe, awit karaos sakit ing oentoe poeoika