• Tidak ada hasil yang ditemukan

SE RAT KABAR KATHOLI EK

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "SE RAT KABAR KATHOLI EK"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

~ar premili alit • alitan : f 1.-

Moendoet kapatjak lBJlgltoeng saking sapi-

aan, oetawi dados lengganan, tepang rembag roemijiD kalljan administratie.

14 Augustus 1931

-

SE RAT KABAR KATHOLI EK

Medal sahen dinten Djoemoewah.

KLOEROEKING SA WOENGIPOEN PANDJI LARAS.

'pibipoen Voorzitter Congres iog- kang kawraten manawi srana-srana mratelakaken botenipoen ngadjak lalawanan saderek Tiong Hwa ma- wi alasan iogkang saketjanipoen namoeng kangge manabipoen pi- jambak oetawi golonganipoeo.

Tembok {djobin) ingkang sampoen sae sanget, inggih ingkang aloes sa- nget, oepami marmer. Sareng tem~

bok sampoen aloesipoen kados mar- mer (katja) bade damel aloes malih sampoen boten saged, ladjeng won- ten ingkang ada~ada pating growal.

selanipoen dipoenketingalaken. Won- ten ingkqng dipoendamel kasar sa- nget krikilipoen dipoentata ing djawi.

Congres Journalistea Indonesia ing Semarang.

(Kala 8 Ian 9 Augustus 1931).

I. Malem Minggoe.

Wiwitipoeo

±

djam 9. tijang

niagali katah. ..Luna Theater ke bak mentjep. Dene Jouroalisteo ingkan J dateng namo-eng sakiog taoah Djawi Ktlen Ian Tengah. Dados wonten njatanipoen Journalist tanah Djawi kema"tVon saking tanah Djawi W etan boteo wonten ingkaog dateng. Mila manoet glagad kajektosan temboeng Indonesia. wonten ing kooggres de- reng trep sameStinipoeo. Ewasa- manten boteo ndadosaken poenapa- poenapa, djer saweg mendet saking Semarang kemawon, tijang saged ngangge na~a Indonesia. Dene pa- njerat gadah panjana jen panga- djaking "Comite kongres", radi baoe- kapi, kala warti oetawi Journalisten ingkang dipoenanggep saaodapipoen, sadjak botea katoet kalebetaken ing pangadjak. Tradjang makaten jeo mila kajektosan. ketel nasional poe- napa inggih tjotjog, koela bade soemerep! Panjana koela mawi lao- desan, Ian jen wonten preloenipoen koela inggih bade migoenakaken!!I

II. Dapoekan Congres.

Dapoekan Congres. Sasampoe- ning dangoe ngantos toean H. A.

Salim dereng wonten katingal.

voorzitter komite toean Soedarmo.

wiwit ndawahaken ganden alit, iepfakakep. (ing mang-

date.ng.

Congres mindak grengsengipoen).

T oean Soedarmo nga tjarani ta- moe - tamoe toewin sadaja pihak ingkang sangkoetan Ian Coogres, ladjeng medar.

a. Toedjoening Congres, sarana katrangan gegantan biroe petak abrit, potlot la.n pelpen. Koela mas- tani laras makaten poenika men- tjok Ian kawontenanipoen. Nangind margi bedaning pen Ian latinipoen Collega Soedarmo, bah sijmbool waoe dados oetjap - oetjapan, sa- engga mangkenipoen H. A. Salim, ngandika jen Simbool makaten pra- joginipoen, kaanggepa tetenger ke- mawoo. boten oesah kaftgesan •• ini itoe ...

b. Pilihan voorzitter Congres.

Toean Saeroen, Redacteur Sian Po, iogkang pinilih. lijeran martil dateog Journalist Betawi. sakedap kemawon publiek ngertos boten kesasar. Sanadjan toekang pena waoe sadjakipoeo awis..awi3 medar- aken raos mawi lesanipoen, ewa- dene katawis jen pena Ian pan9an- dika, imbang - imbangan kemawon aaolegipoen. Koela nginten margi wontening congres waoe. asma Saeroen bade saja popoeleer. kosok- wangsoel wonten oegi sawenebing journalist mgkang radi kapitoe?en margi wontening congres poen1ka.

c. Pamedar-pamedar sabda.

1. Toean Soedarmo.

Pandjenenganipoen Uitgever Ian

I

Redaktoer Samenwerking ing Se ..

marang medar .,algemeene beschou- wing." Koela namoeng saged nginten margi prijantoen waoe boten patos baaed mitfara, bah algemeene be- scbouwing ingkang kawedar ing lesan. bade beda sanget kalijan ingkaog kawedar ing penipoen. Mila bah pamawas sanes koela bade soemerep babaranipoen ingkang wonten dlantjang roemijin.

2. Toean M. Joenoes.

Ngrembag Journalist Ian kama ..

djenganing koran, pangatos-atos bah boten baoed mitjara wonten, mila sanadjan wonten kepjak ngrikoe.

pamireng boten saged terang, na- ngiog bati aoggen koela soemerep tfonto pangatos-ato~, Ian soemerep rem bag - rembag ingkang kasadfek- aken waoe boten namoeng kanda soewara, nanging bersandar praktijk oegi. Dados koela Ladjeirg ngertos.

Jen

tijang ingkang boten sa.ged mitjara. boteo ateges koetjiwa aag ..

kang kedah koela sirik. kosok·

I

waogsoel ketak Ian g~lar jekti ingkaog patoet koela angge paoe- geran.

3. Toedn Maradja Sajoeti Lubis.

Prijantoen ingkang toemrapipoeo sad. Katoelik sampoen priksa kados- poendi penipoen dateng kita wonten ngriki ngrembag four~alist . Ian sociaal. Baoed ngand1ka, rikat, roentoet patoet, koetjiwanipoen margi saking rikatipoen, ingkang mirengaken boten saged ndekep soeraos. Mila mentjok boteoipoen rembag, k'oela kapeksa ngentosi ingkang saking secr~taris ~o~gres ing~ih poenika wobang pen1poen colleqaSaroehoen ing Warna Wart:i Semarang oetawi A.J.S. ing Kom1- diestraat.

c. Doemoegi samanten Voorzitter noetoep Congre (djam 11) nge- moeti bokmanawi wonten saderek ingkang kapengin ningali peken ma- lem. Mila wawa11an oetawi angsal- angsal koela bab Joernalis konggres malem Ngabad koela damel ram- poeog.

Emanipoen ingltang njerat Swi- winipoen brindil dados kangge mi- ber dateng Semarang betah ngaso katab. Podjok Qetawi prenahing pasar malem kemawon boten ngertos.

Minggoe ngad ng konggres en-, djingipoeo, ingkapg pamedar Sab- danipoen Tcean Parada Harahap, Tw. A. J. Soeta i, Toean H. A.

Salim gonging CCJUgres. Toer pan- tjen gong saesto Bade koela sa- djekaken.

4. Toean Bakri Soeraatmadja.

Prijantoen poenika Hoepredak- toering serat kabar Sipata~oenan (Tasikmalaja}, ngrembag. w1gatos- ipoen ngwontenakeo ,.fov.rnalisten kring Indonesia." Rembagipoen

kanti greget saoet ingkang dados

PRADTA

tjotjoging publiek. Pembran~o7san _ _ _ _ _.::J:....__-oil~---''--- pers kalih werni, dados bebqan

paodjang. rem bag .. rem~ag bote~

ngantos damel ndjolanmg w~k1l pamarentah, amargi pangarsan1ng Congres baoed laras, kepahaman- ipoen bah tijang boten seneng dateng prakawis ingkang boten njenengaken. kengiag medal tem- boeng ingkang irama (sopan), koela .tjotjogi sanget. Bab poenika p~toet

dado-s pepengetipoen toekang orerat.

N B Pangrembag koela bab Congres wa- oe t~bih katah ingkang ke~h koela sad1ek·

aken ing riki. Namoeng rehnmg dateng. koela . Semarang boten nijat dados wawaktl pers,

i:~ perloe kemawon oepami sa~mpoening

soemerep verslag sakiog !ecretai:is <?>ngres, b d' koela andaraken sawataw1s, 1ngkang s:g:d toemboek Ian kajakinan koela.

5. Prakawis saRes - sanesipoen.

a. Konggres poenika d~poen-ga~o~­

aken sanget, ing Pamarentah, w1w1t saking lngkang Witjaksana Goe- pernoer Djendral, voorzitter 'V_ olks- raad, Goepernoer Semarang saeng.ga pamarentah sanesipoen t~nda katJo- tjogan loemintoe dateng1poen woe- djoed telegram oetawi se~at:

b. Saking para Journalist mgkang dipoenoelemi telegram tanda m~e­

fakat inggih toemroentoen. Mila manawi nitik katahing telegram- telegram pantes sanget. jen .. koela inggih mastani: ,,Journalisten pan- tjen dipoen-gatosaken estoe la~g­

koeng -langkoeog saking Pamaren- tali. (Mila koela goemoen Sw. Tm.

kok boten wonten kabaripoen poe- napa. poenapa, poenapa pantjen boten kadjawil? *). Lo, kok aneh' ingkang tebih • teb1h ~aking Soema.- tra dipoenoelemi; ogrl ki kok boteo, mangsa inggih? Poenapa margi poe- nika namoeng serat kabar minggon?

Lo, mtnggon sanes kok ioggih won- ten ingkang kadjawil I Poenapa ~ar­

gi • . . . Stop nasi soedah mend1adi boeboer I (Koela pratelakaken titik- titik boten nggepok raos agami. lo}.

c. Nalika publiek pikantoek wek- dal nglairaken pikiran. wonten wa- kil pamardi Goeroe Kend~I ing~an~

medar pangandika, sanadJan ni1at1- poen sae ngesipoen w~nten, . toer voorzitter kongres namp1 kanti se- pen panganggep ingkang boten nja- ketjakaken goloogan goeroe, koela pijambak, atas namaning ka.~tja toenggil garapan, roemaos koet11wa sakedik, dene tandang grajangipoen ngemoe raos boten ngengeti kan- tjanipoen ingkang kata.h.

d. Toean Soedarmo. ing dalem rembag saged damel klintoe tampi- nipoen rembag sad. Tiong ~w~, nanging koela boten gadah kaJak1- nao jen toedjoenipoen njata bad~

njakitaken sad. Tiong Hwa ,ama.rgt njata katawis jen bah ngand1ka saderek Soedarmo, kawon dasar kalijao plaatsvervaogen 1:foep- redaktoer Siang Po sad. Saeroen.

Mila koela tjotfog sanget Ian panja·

Jen koela m -manah kawon- tenan ing ng donja poenika katah sanget · g njakra panggi- lingan, malah anawi sadaja, ingkang woedj arang djasmani, kabekta saking langgengipoen.

Oepaminipoen nganggening ti- jan.g. Tijang ika ~ereng

tata, taksih sami woeda. Sa1a tata ladjeng mawi tjawet. Langkoeng tata malih, langkoeng rapet. lngkang sampoen tata, panganggenipoen sam- poen rapet. Ingkang sampoen tata sanget, rapetipoen saja sanget, ngan- tos peranganipoen badan namoeng rai kemawon ingkang katingal. Ma~

lab namoeng mripatipoen tok. Sa- reng kantoen rai (mripat} anggen- ipoen bade ngrapeti sam~oen .bote~

saged. Anggenipoen bade_ ng10~ak1 kemadjoean sampoen angel, ladieng malih ngindaki kemadjonipoen. Pa- ngangge dipoensoeda kekeripoen, dados rang-rangan (paris). Pangang- ge rang~rangan kirang madjeng:

rokipoen dipoenpotong doemoeg1 nginggil dengkoel tanpa lengen.

Kados makaten taksih kirang ma- djeng, ladjeng mawi rasoekan mo- njetan kaos, ingkang kangge telesan nglangi poenika kangge wonten da- ratan. Jen sampoen kados makate~,

woesananipoen dados wanan mahh alijas nglegena malih. Handekpoena ana sing niroe, lo anehe.

Seratan (batikan) poenika saja da- ngoe tentoe saja aloes Ian ngremit.

Sareng sampoen ng.remit sang~t, aoggenipoen ngrem1taken mahh angel. Ladjeng wonten ingkang ada- ada wangsoel dateng papa rara ma- lih. Saweg anoe poenika ing Nga~

jodja model dlereng gebjar. Mangka dlereng gebjar poenika seratan gam- pil sanget. namoeng woedjoed kotak- kotak pesagi pandjang,, poenika .sa- kita Ngajodja djawah dlereng gebJar:

Wiwitanipoen bares boten maw1 seling oetawi seratan sanesipoen, dangoe-dangoe dipoenindaki rereng- ganipoen. saja dipoenaloesaken Ian dipoenadjegaken. Jen koela n~mat­

aken seratan ingkang aloes saestoe, woedjoedipoen ladjeng kados tjap- tjapan. Saking aloesipoen ngantos kados tjap. Dados barang ingkan~

awis sanget reginipoen, meh sam1 kalijan ingkang mirah pijambak re- ginipoen.

Djoeroe gambar iQgkang saged sanget jen nggambar saged kados woedjoedipoen. Jen sekar ngantos asring wonten koepoe ingkang men- tjok, Jen tijang kados woedjo~d sa~

estoe. Sareng wonten tijang (hmrah- ipoen estri} ingkang ~arni~ipoen

(roepi) ajoe sanget, asn~g ~tpoen­

oengelaken: ,,Wah ngantt kaJa gam- bar.'' I:>ldos oebengipoen makaten:

Jen gambar tijang ingkang nama sae, inggih ingkang ngemperi tijang.

Sareng tijang ingkang sae sanget,

*) Ktta mila pantJ~n b~ten tamp! djewilan. dipoensamekaken kalijan gambar.

R.ed. Sw. Tm.

Temboeng poenika ingkang

sae

temboeng krama inggil oetawi ka- daton. Temboeng ngoko kalijan kra- ma poenika sampoen kaot oepami:

sapi dados lemboe, kebo dados ma- esa, omah dados grija. Sareng doe- moegi krama inggil, katah temboeng ngoko ingkang kangge oepami: pa- mekak, temboeng ngoko ~kak won- ten. Lantingaµ, temboeng ngoko lanting wonten. Paningset, temboeng ngoko singset wonten. Sandoengan, inggih ngoko: lantaran inggih saking

ngoko. .

Dene krama kedaton, saking pa- ngraos koela aloes kramanipoen loegoe. Kadjawi poen soewanten, prijantoen ingkang mawi basa keda- ton poenika tandang tandoekipoen inggih soeda aloesipoen (nalika sami witjantenan oet. ngandikan). Oepami:

,,Pakenira poenapi boja madjeng tja?

Neda madjeng besaos!" Wangsoelan- ipoen: ,,nggeh madjeog, neda." Lo tjo- bi koela atoeri ngjektosi, jen won ten· kraton. Temboeng tjokor poenika temboeng kasar, tjara Bali malah dados krama inggil. Dados pandje- nengan bendjing jen wonten . Bali jen wonten tijang moengel tJokor sampoen doeka. .

Djaman poenika saja dangae saja madjeng. Kawroehipoen tijang saja dangoe saja mindak. Katah kawr~eh

ingkang pinanggih, tijang saj~ ma1ar, Sasampoenipoen tijang katah mgkang majar, dangoe-dangoe kat~h ingka~g Ioewe. Oepaminipoen: D1aman de- reng wonten gilingan pantoen, tijang doesoen sami noetoe. Sareng sam- poen wonten gilingan, tijang doe- soen sampoen boten oesah noetoe.

Lo rak majar. Nanging weteng toe- moet boten noetoe, alijas tjatjinge kloeroek. Saderengipoen wonten pa- brik mori, tijang-tijang sami nenoen, sareng wonten, tijang katah sanget boten perloe njamboet damel. Sa~

poenika tijang taksih saged sam1 lobang, rembang Ian sapanoeng- gilanipoen, bendjing .. jen s~nt~en

mesin, wah majar, ttiang kengmg nganggoer. Bendjing jen gramapoen kenging kangge moelang, para goe- roe- goeroe seneng boten perloe moelang. Bendjing jen bonekah sa- ged kados tijang, tijang boten perloe njamboet dame), dipoen~gantos bo- nekah kemawon ingkang boten betah neda.

Dados oebengipoen waoe maka- ten: Oeger wonten seserepan ing- kang pinanggih, wonten ingkang bingah Ian wonten ingkang soesah.

Terkadang ingkang bingah sawata- wis oetawi namoeng satoenggal (ing- kang manggih seserepan waoe} ing~

kang soesah katah. Da~os dj~man

poenika saja dangoe saJa madieng.

Sinten-sintena ingkang boten toe- moet madjeng, tentoe tedanipoen bade mladjeng.

Samanten kemawon.

D.S. Teoneow.

Bagelen.

~· i ..

Bendjing 11 september '31

..

0

koela bade tampi SAKRAMEN IDJAB

wonten ing Gredja SOLO.

Njoewoen pangestoe wiloe- djeng.

P. So er at man.

Theresia Saparijah.

0

Taoen 11.

Hoofdredacteur;

A. DJAJASEPOETRA.

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

Adresipoen Redac:tie Ian Administratie

IGNATIUS-COLLEGE

DJOKJAKARTA Telefoon no. 795.

Orukkeril .. Canlalya .. DJokfa.

ISINIPOEN:

Kloeroeking sawoengipoen Pandji laras - N jakra panggilingan - Bab saparan - Kamlarataning bangsa kita enz. - Ebahing djagad enz. - Ba- gaimana haroesnja enz. - Panga- djaran ing Indonesia - Goentingan pers - Saking pakempalan - Pa- ngandika Dalem K. S. Bapa Leo XIII - Ontjen sekar gambir melati - Oerap-sari - Correspondentie.

OOENTINOAN PERS.

Konggres Djoernalis.

Kala minggoe kapengker ing Se- marang wonten konggresipoen para djoernalis Indonesijer. Katah sanget ingkang andatengi. Dj.agad oe.moem inggih migatosaken. T1lgram-hlgram ingkang katampi, wonten ingkang saking lngkang Witjaksana Goe- pernoer Djendral soeraosipoen moe- djekaken moegi- moegi konggres- ipoen para djoernalis lndonesijer saged anginggilaken daradja~!ng p~ra djoernalis .bangsa lndones11.er.

Poepoedji poemka anedahaken mg kalangan inggil angaosi lan angga- tosaken djagad serat kabar. Poenika pantjen sampoen samestinipoen.

Djer temenipoen, nginggil .poeni~a

betah rembagipoen para d1oernahs Indonesijer, toewin para panoen- toening bangsa. Manawi saged ma- djeng sasarengan kangge angadjeng- aken bangsa koela, poenika sae sang et.

KacUawi pa~ika kQngg seboet nginggil dame! poeto~san:

1. ngedegaken pakemg~lan d1oerna- lis, dipoenpangarsam toewan Sae- roen plv. Hoofdrecfacteur Si.ang Po.

2. Darnel mosi warni kalih. Ingkang satoenggal asoeraos soepados sadaja pakempalanipoen bangsa lndonesijer, boten predoeli poe- litik, boten predoeli sosijal sa- mia toemandang anandangi anal- phabetisme. Tegesipoen s~ge~a

sadaja pakempalan amboed1-da1a amrih bangsa koela saged maos Ian njerat.

Mosi ingkang nomer kalih soe- raosipoen boten njaroedjoeki da:

teng bade wontening ordonans1 p1;rS enggal ingkang at~ges. bade saja ngroepak kamard1kampoen serat ka bar.

Mosi kalih-kalih pisan poenika langkoeng dening perloe. Masi ing- kang nomer satoenggal sageda di- poen-gatosaken sadaja pakempalan.

Samanten oegi mosi ingkang nom~r

kalih inggih moegi dipoe~panggahh

saestoe dening nagari. D1er, boten namoeng i;>akempalan djoernalis- djoernalis Indonesijer . ke!11awon ingkang boten moepakat1. f?J?ern~­

listenkrincr nagari Waland1 mgg1h b ~ boten tjotjog bade wontening or- donansi pers enggal.

Prendjak Mataram.

K ONO M I .

BAB SAPARAN.

Noewoen para saderek, pandjene- ngan sadaja sami pr~ksa, jen ~aderek kita Djawi poemka saperangan ageng sami moeljakaken woelan djawi ingkang kaanggep sae kadosta:

woelan Soera sami soeran; Moeloed sami moeloedan; Roewah sami id.

lsp. Ing riki koela bade njarijosa- ken sakedik bah kawontenanipoen tijang alit ing redi Merbaboe sisih kilen ing salebetipoen woelan Sapar.

Djer wonten ing djaman Solo, ~~a­

jodja Moentilan enz. koela dereng nate njoemerepi kados poenika.

Ing bawah Onderdistrict Nga- blak (bawah Grabag, Magelang).

wonten adat ingkang dipoenwastani saparan. Salebetipoen woelan Sapar poenika, meh saben doesoen la? ka- loerahan sami ringgitan oetawt ta~

joeban, saweneh kalih pisan. (Wek- dalipoen boten sareng.) Mangka ta- joeban poenika kabaripoen sampoen meh kakoeboer. Ragadipoen rame"

(2)

SAKING P A K E M P A L A N.

PAREPATAN K. W. AMBARAWA 26 -7 -'31.

Wiwitipoen djam 9,20, bibaripoen djam 1.

Rama Parampara boten saged rawoeh.

Warga ingkang rawoeh 19 (soewanten 29), tamoe 1.

Prakawis-prakawis lngkang perloe kina- baraken:

1. Nampi Warga enggal 3: Hr. B. Prawi- rapratama, Hr. Dwidjasoesanta, Hr. Siswa- wlnangoen.

2. Margi saking plndahipoen pandjenengani- poen R.M. Soerjobonoroesid, ladjeng ngwon·

tenaken pilihan panitra. lngkang kapihh sa- derek P. P. Hardjaatmadja.

3. Angsal-angsal saking Congres P.K.W.

ingkang kapengker. Hr. Tjokrowardojo ndo- rengaken poenapa ingkang karembag wonten ing Congres P. K. W., ingkang ndadosaken marem Ian senengipoen para warga sanesi- poen.

i. Netepaken Santo Pangajomanipoen K. W.

Manoet soewanten ing kang katah pijambak ingkang kapilih: Santo Joesoep. Gandeng prakawis poenika manawi pinoedjoe riajani- poen Santo Pangajoman, para warga sami kaadjak nderek Mis Soetji Ian tampi Panoeng- gal Soetjl, kangge widadaning pakempalan.

5. Maos serat saking Hr. Martadeksana, secretaris H. I. S. Trijasa Ing Medari. Kita saderek ing Ambarawa roemaos ageng ma- nahipoen, dene jejasan kita H.I.S. Trijasa ing Medari sampoen kenging tiningalan, nanging oegi tansah nderek prihatos, dene taksih katah alang - alangan, ingkang ngegol-egoli adjeng- ing H. I. S. Trijasa waoe.

Panitra: P. P. Hardjaatm'adja.

Parepatan w3rga W.K. Mataram tang- gal 6 Aug. '31, manggen dalemipoen

Mevrouw W argapranata ing Ngampilan.

I. Ingkang rawoeh warga 16. tamoe 5.

Il. Parepatan kabikak ± diam 6, mawi ngloehoeraken asma Dalem Sri Jesoes.

III. Rembag-rembag Ian poetoesan.

I. Pamboeka.

waoe kasanggi tijang alit ing pang- genan ngrikoe, kagebag ratjak boten kirang f 1.-(saroepijah. ). Papanipoen wonten ing Keloerahan oetawi Ke- bajan. Tjekak aos tijang sami seneng- seneng, mangangge sarwa sae Ian

toewi - tinoewi (meh kados bakda).

Ing atasipoen djaman mlesek arta kados makaten, saiba jen mirah arta . . . Mangka nalika Soera sa- mi soeran, ratjak sami ngingkoeng djago (djagoan).

Woelan Moeloed poenika moe- loedan ngingkoeng malih, woelan sae sanesipoen id. Koela taken· sa- babipoen poenapa woelan Sapar sami saparan? Wangsoelanipoen bo- ten goematok namoeng: sampoen adatipoen makaten. Sasoemerep koe- la sanes panggenan ing woelan Sa- par ingkang wonten titingalan (rame- rame) namoeng ing Djatinom (Kla- ten), sasat dados pasoedjarahan.

Tijang bawah Djocja, Solo, Salatiga lsp. katah ingkang sami mrikoe.

Ombjaking tijang kados grebeg ing Djocja oetawi Solo, nanging tijang alit boten kepeksa ngawontenaken ragad, sareng ing Ngablak kepeksa ngawontenaken. Dados ing riki tijang alit poenika katah sanget sasanggeni- poen woelan ingkang ngawontena- ken ragad, dereng jen mangsanipoen tijang gadah damel (mantoe, soepi- tan lsp.), langkoeng - langkoeng ing Ngablak poenika. Poenapa para panoentoen oetawi para kawogan, ngemoeti djaman samangke poenika, boten saged ngoedi (nerangaken) moerih soedaning padatan ingkang katah ragadipoen poenika. Mangka goenanipoen kados boten sapintena.

Wasana sadaja waoe namoeng koela soemanggakaken dateng para linangkoeng.

Taklim koela tijang redi Merbaboe.

N.B. Kadjawi poen:ka njoewoen katrangan kados-poendi pamanggihipoen para panga- geng, sapoenika wonten dawoeh saking In- specteur loemantar In!. Sch. Com. ingkang wosipoen tijang R.K. ing dinten ageng Kris- ten boten kenging (boten gampil) nilar pa- damelan\poen, perloe dateng Gredja.

W angsoelan Red.

Sampoen koela takekaken dateng panga- geng, poetoesanipoen: Jen ing pamoelangan Goepermenan goeroe idjen, samangsa bade dateng Gredja oepami 15 Agoestoes, !acljeng ngliboeraken, poenika prajogi boten dateng Gredja kemawon.

Jen boten idjen, samangsa Mantri boten gadah alangan, inggih dateng Gredja. Kasep sakedik anggenipoen moelang, boten dados poenapa. Nanging jen Mantri boten roedjoek margi ladjeng · dame! kisroeh, inggih boten dateng Gredja. Goeroe ingkang kanti ngre- kaos sanget mlebetipoen Gredja, boten ka- wadjibaken.

KAMLARATANING BANGSA KIT A TIJANG DJA WI INGKANG RATJAK

MARGI .••.•....•.

· Para maos, saking pamawas koela, bangsa kita Djawi poenika kangge ratjak, inggih ingkang prijantoen loehoer, tijang alit, tijang ingkang soegih, oegi ingkang namoeng tje- kap, malah ingkang klebet mlarat, sadaja waoe ingkang ngrasoek aga- mi Ian ingkang boten, sasoemerep koela panganggening arta kangge gesangipoen, jen ta kenginga koela printji2, kirang langkoeng makaten:

1. Arta waoe saperangan kangge njekapi tek-kliwering grija kangge sa- brajat, (dados ingkang kangge neda).

2. Arta kangge wiloedjengan.

3. Arta kangge madoekoen-ma~

doekoen oetawi soedjarah oet. tirakat dateng sanes nagari oetawi doesoen ingkang toedjoenipoen klebet goe~

2. Maos pengetan parepatan kapengker kapanggih absah.

3 Bab oesoe12.

i. P1takeoan.

5. Panoetoep.

IV. Woedjoeding rembag2,

a. Bade ngawontenaken pista taoenan, kangge para warga. Kadawahaken dinten ma- lem Ngahad (15 Aug. '31 ). Manggen ing dalem- ipoen Mevrouw Djajaendra (Langenardjan).

Endjingipoen para warga nderek njaosaken koerban Mis Ian nampi Comm. sasarengan.

Wooten iog Gredja Santo Joesoep.

b. Bab oeba rampening pista waoe, iog- gih ingkang woedjoed dahar-daharan. oen- d}oekan lsp. bade kaasta (kaotjal) para warga pijambak, sasarengan ngiras kangge sinaoe.

c. Sarehning para iboe sami kapistakaken, poetra2 (kinderen afdeeling) oegi boten kan- toen. i;;ndjingipoen (Ngahad l6 Aug.) sowan Gredja, tampi Comm. sasarengan, bakda Gredja kapistakaken wonten ing Zusteran. Para iboe ingkang ngersakaken rawoeh katampi kanti bingahing manah. Soepados mewahi senenging lare-lare waoe.

V. W.K. Mataram oegi bade ngawonten·

aken excursie sareog Ian pak. K. W. kada- wahaken 31 Aug., jen boten wonten alangan.

Wonder e ingkang kapoeroegan ngentosi pamrajogining sd. K.W.

VI. Missie ing Bara. Padoeka Rama F.

X. Satiman sampoen karsa paring pitoe- loengan soepados tijang-tijang ing doesoen Bara waoe sami nglestantoena anggenipoen njamboet dame! nenoen. Barang ingkang sampoen dados woedjoed setagen. W.K.

Mataram kadawoehan ngrentjangi njadeka- ken kenging mendet bati kangge Studie-fonds K.W. lsp. -Kala samanten sampoen kabekta dateng parepatan kamoefakatan dateng sa- derek bah reginipoen kawisen poenapa boten.

VII. Kinten-kinten djam 8 par. katoetot"p kanti ngloehoeraken Pangeran.

Verslagster G.W.

gon-toehon. Poenika jen kenginga kapanta-panta dados boten teka ma- katen saestoe. Wontenipoen temtoe arta waoe katjampoer. lngkang koela atoeraken waoe temtoe kema- won boten sadaja, temtoe wonten ingkang menjalahi hoekoem alijas njebal patokan. Nanging jen koela titi saestoe, saben kampoeng ingkang taksih nindakaken panganggening arta tjara 3 prakawis waoe

+

temtoe

wonten 75°/0 , dados nama boten sakedik. Sapoenika mangga koela atoeri niti saestoe poenapa anggen- ipoen ngoebengaken arta kangge 3 prakawis waoe ratjak saged tjekap, poenapa malah tombok? Terangipoen bab 1 poenika sampoen djamakipoen, djer oeger saged anggenipoen ngoe~

betaken arta, inggih boten bade tombok njamboet~njamboet. Nanging djamao samangke ratjak-ratjakipoeo, malah djaman roemijin saleresipoen inggih toemindak, bangsa kita Djawi poenika nama boten etangan, lir- i po en kenging koela paribasakaken:

Kegeden empjak koerang tjagak (besar soeap dari pada sendoek).

Tjobi ta koela atoeri mireng~mireng­

aken, rak taksih katah tetemboengan:

,,Ana akeh ja dipangan akeh, ana satitik ja koedoe mangan akeh, ang- ger mangan!" Lo rak kesangeten, lah poenika poenapa boten bade ngrisak kantong, poenapa kantja estri ingkang blandja tembe wing- king boten bade kalampah mrebes mili. Manoet tjara ingkang leres, blandja kangge betah ing saben din ten kaadjegna sasaged-sagedipoen, kadjawi ta jen wonten aral, poenika prakawis kadjawi. Oepami sadinten gadah pamedal f 1, 10, tjekap kateda f 1 ingkang 10 sen katjelengana, boten teka kangge tambah tetoem- bas barang ingkang boten perloe, poe- nika nama boten etangan. Nanging kosok-wangsoelipoen jen tjekap f 1.

sampoen teka ladjeng kedah nelas- aken f 1,50, mangka saben dinten. Lah ingkang f 0, 40 ngrogob. poendi?Tem- toenipoen inggih njamboet, lah jen sampoen gebel kados-poendi, inggih temtoenipoen doemawah ing kamla- ratan. 0 mila Theorie Ian practijk- ipoen asring boten trep, nanging jen dipoenatos - ates inggih saged. Na- nging kemawon bangsa kita Djawi poenika taksih kirang sanget ingkang poeroen ngetjakaken pranatan ing- kang adjeg, wasana pawingkingipoen inggih dados kekirangan.

Katrangan sakedik, _ingkang kase- boet ing perangan no. 2, .3 ingkang ateges goegon -toe hon kita gotrah Katholiek boten nindakaken, djer malah dados awisan ageng. Jen ta wonten ingkang nindakaken, nama nerak angger -angger.

lngkang kaseboet ing no. 2; bangsa kita Djawi, ooo, saderek taksih ka- tah sanget ingkang nindakaken,

langkoeng~langkoeng saderek Djawi kolod. Mila jen boten kleresan ing- gih saged adamel kamlaratanipoen.

Para maos, kados -poendi anggen- ipoen boten ladjeng soegih sam- boetan kanggening tijang ingkang sakinten boten tjekap, djer saben taoen-taoenipoen apes wiloedjengan

X

5 inggih poenika: Roewahan (nga- pem), Selikoeran (ngawontenaken sekoel woedoek oetawi boeah-boe- ahan Ian tetedan), Bakdan (koepatan oetawi sekoel poenar), Soeran (dje- nang manggoel), Moeloedan (sekoel goerih); lah p9enika rak arta kema- won ta. Mangka dereng sadaja wi- loedjengan poenika, mila koela ma-

endon doemoegi ing kamlaratan poe,..

nika, itjalipoen saking sakedik kados- poendi ???

Kaela sdr: G. Bericht.

toer apes

X

5. Kanggening bangsa kita Djawi, isin manawi boten saged wiloedjengan boten ketang njamboet"' njamboet oetawi nggantos-nggantos- aken. Adjrih jen boten kawales oe-

tawi kaalem tangga tepalih. Lan EBAHING DJAGAD PANGGESA- kadjawi poenika inggih margi NGAN LAN PANGGAOTAN.

taksih sanget anggenipoen goe- Koela sampoen ndongeng sawa- gon- toehon. 0 memelas! Lah jen tawis bab koloniale tentoonstelling saben-saben wiloedjengan njamboet ing Paris (Vmcennes), bah poenika oetawi nggantosaken kados-poendi kados boten perloe dipoenwangsoeli kadadosanipoen tembe wingking? malih. - log .Sw. Tm. ngriki sam- Langkoeng-Iangkoeng kangge sade- poen nate katjarijosaken bah gedong rek ingkang boten tjekap? Poenika ageng ing ngadjeng setasijoen Be- dereng sadaja taksih katah toelada- tawi, gedong beton soengsoen tiga, toelada sanes, kadosta jen gadah ingkaog iog ngandap kepara tjeng- damel mantoe, soepitan, babaran lsp., kok tjandi, agengipoen timbang Ian anggenipoen djagongan boten trimah setasijoen ingkang dipoenadjengaken, sadinten sadaloe, malah wonten ing- tjekak gedong sarwa sembada.

kang ngantos 2 minggon taksih dja- Gedongipoen sin ten ingkang br.e- gongan, toer mawi ngedalaken bang- gas Ian djembar poenika? Kongsi koe andap Ian kertoe alijas main, Kromodjojo, Wongsodipo? Dede!

oetawi tajoeban, ringgitan lsp. Poe- Nojo? dede? Sioten? Nederlandsche napa poenika boten arta kemawon? Handel-Maatschappij!

Apes kangge wedangan Ian njamikan; Rehning kita dereng gadah kongsi- menggah toedjoenipoen kirang lang- kongsi ingkang djempol Ian digdaja koeng kangge ngoepados pradja, kados Ned. Hand. Mij waoe, mang- kadjengipoen koentjara Ian kadjen. ga, boten woo ten awonipoen njinaoe lnggih jen pinoedjoe oebjang- oe- sawatawis babad Ian kawontenan- bjoeng makaten poenikasenengipoen, ipoen kongsi digdaja waoe, bok ngantos boten etangan. Boten ka,.. bilih bendjing saged ketoelaran.

manah tembe wingkingipoen. Mila Dados kirang langkoeng kengiog di~

inggih boten nggoemoenaken, jen ka- poeotemboengaken Ngalap Berkah.

tah saderek kita Djawi bibar mantoe * *

oetawi gadah damel sanesipoen, kan- Bade landesa: boekoe ·oetawi toen sangga oewang. ngeloes-eloes artikelipoen sinten kita bade njinaoe dada, mrebes teles, ngraosaken grija bah waoe? Boten tebih-tebih, kita sampoen katjepe?~aken (kasamboet- pok kemawon wawaton karangan- aken a~ta), sabmipoen dadal, pa-

l

ipoen C.

J.

K. van Aalst, direktoering ng?ngge (rerenggaf) mlebet pai:id- kongsi waoe, ingkang kepalanipoen hms. 0 memelas. b~ngsa . kita, moengel: La Nederlandsche Handel- samanten. lo kamadJeng~mpoen. Maatschappij et sa sphere d' acti- Wont~n mg saba.b-sabab mgkang vite) kongsi dagang Nederian dalah poend1 doemawah1poen kamlarata?? kawontenaning tradjangipoen).

_Ka~rangan ~ab. no. ~· Ban~sa ~1ta Manoet artikel waoe:

DJaW1 manaw1 gmandJar sakit, k1lap K · d N 'd I ·k k · h ta · b d . ongs1 agang e er an poe01 a ana , sema oe w1 a ampoen d . k 1 t 182A d d

·· b k · k t k .h k I d ma eg1poen a a aoen -:r, a os

p1Ja~ a • . mg ang a 51 0 0 , setaoen ngadjengaken djaman gecer mgg1h saperangan ageng, poeroeg-. . . d d' . D· 1ponegaran. M a eg1poen d . marg1 · tpoen anggempoen ngoepa os !ampi saking karsa dalem Nata Willem temtok. dk~eng doe~oek, nembe sa- ingkang kapisan. Ing kawitan kongsi mang

k

k emC:t~~ mg ang sampoen dagang poenika namoeng nampeni ngarsa a en · 0 er. woeloe-wedaling siti ingkang dados

VAN LITH - STICHTING

Poenapa pandjenengan kangge woelan poenika sampoen

ngintoenaken arta conttibutie

k<l_ngge

v.

L.

s.

Penningmeester V. L. S.

2e. Convict Moentilan N. I. S.

Awit wonten ingkang gadah pa.- mapggih jen dokter poenika sakit poenapa kemawon temtoe kabedel, oetawi dipoenpati rasa oet. kaseng- groek. 0, mila ho ten kirang saderek Djawi sanadjan arta kangge doekoen ingkaog dereng sampoerna kawroeh- ipoen waoe roemebel kemawon ing- gih dipoentemah. Mangka kebak goegon-toehon, sadaja mawi wiloe- djengan, terkadang djampi - djampi- nipoen ngeneg.-eoegi, ngoepadosipoen bade djampi waoe aeng -aeng. Oe.- pami: ,,Niki pandjoepoeke banjoe kangge ngedjoeri djamoe koedoe wa- jah djam 3 bengi, teng soemoer pi- toeng enggon." Toenggilipoen: ,,pi ...

tike sing poetih moeloes, tindihe rang roepijah enz. enz. Sampoen tjekaki- poen prakawis wiloedjengan, goe- gon-toehon, sanadjan doemoegining njrantil meksa dereng soeda.-soeda.

Poenika sadaja madoekoen prakawis nandang sakit .. Wonten malih ingkang kamlaratanipoen margi madoekoen- madoekoen perloe ngoepados kasoe- gihan, kadradjadan, adamel tjilaka- ning sanes margi panas ten, bade ngarah poen Dadap oetawi Waroe.

soepados anakipoen estri kapoen- doeta Ratoe lsp.; poenika sadaja jen madoekoen temtoe artanipoen boten kendat - kendat, malah inggih saged ndadalaken grija oetawi pemahan.

Mangka pakening doekoen oetawi.

prewangan oet. goeroe Djawi, sok neka-neka. Oepami kedah soedjarah dateng doesoen anoe oet. negari anoe, malih tirakat dateng redi anoe lsp.

Mantoek soedjarah oetawi tirakat kedah wiloedjengan; poenapa poenika sadaja gratis? Kados para maos sam- poen saged paring wangsoelan. Lah poenika megalo, kamadjenganipoen bangsa kita Djawi. Poenapa jen sa- ladjengipoen kados makaten bade saged kadoemoegen ingkang dados idam .. idamanipoen? Inggih poenika bade bawa pribadi. Hem, tijang ad- ministratie-nipoen taksih tansah ge~

ringen. Milanipoen para maos, koela njoewoen priksa sagedipoen kita noe- loengi saderek- saderek kita ing.- kang taksih sami wonten ing djoe- ranging goegon-toehon, boten etang- an, isman ingkang boten pinanggih ing nalar lsp., ingkang dawahing

darbeking pamarentah.

Kadjawi mendeti dagangan saking Noeswantara, kongsi waoe inggib kilak dagangan saking Djepang, Tjioa Ian Amerika kidoel (tanab Gwiaoa). Lan sapoenika pentolipoen panggaotan Welandi wonten Noe- swantara boten Iija inggih Ned.

Hand. Mij waoe ingkang oemoem- ipoen kaseboet: kantor Factorij.

Manawi kita tjarijos bilih kala taoeo 1905 baodanipoen kongsi waoe 80 joeta roepijah, taoeo 1913 sam- poen dados 170 joeta Ian taoen 1929 sampoen andedel malib dados meb satengah milliard roepijah, dados sampoeo tjekap kangge ogetiogal- aken bobotipoeo kongsi waoe, toe- mrap Indonesia Ian Nederlan, boten perloe ndadak mawi, njeboet pa- seksen sanes-saoesipoen malih.

Setengah milliard, miigi kagegem kongsi satoenggal til, dereng H.V.A., Nillmij. Javasche Bani enz. enz. enz.

Poenika waoe sadaja dadosa pil bratawali toemrap kita, amrih otot bajoe kita dadosa saja kijat, kaka- djengan kita dadosa saja tanggon kangge ngrebat papan sae wonten ing madyaoing papan . . . pangga- otan, papan rebat sekoel.

* * '1-

Sapoenika bah sanes. Het Nieuws tjarijos: de tijden zijn veranderd.

Mila makaten. Het Nieuws ngabar- aken bab ~andjir tetes ing Djawi wetan. Pa brik- pa brik ngrika te- tesi poen tirah- tirab, dipoenonjok- onjokaken dateng tijang doesoen ..•

J.}oten poeroen. Elok! Ladjeng? La- djeng bade dipoenboetjal dateng lepen kemawoo. nanging ... negari menggak: ,,mengko, mengko, alon;

bisa oega tetesmoe matoeki sing pada adoes kali, tak taken gezond ..

heidsdienst disik." Ladjeng dokter R. Soesilo kaoetoes mriksa ing pa ..

pan-papan ingkang sami bade ke~

bandjiran tetes . • . • wolak-waliking djatnan! sanjata tanah Djawi mila madoel Memelasl

Bab gendis poenika mila katah ingkang karibedan. Taoah kedjawen inggih wonten ingkang memper kados makaten: Wooten pabrik ing- kang gendisipoen boebroek, mangka ing sabin taksih wonten teboe. La-

djeng teboe waoe katawek~tawek·

aken dateng tijang doesoen: .,sapa gelem ngrembang, keoa!" tijang doesoen boten kemlawe: ,,emob, akoe ora boetoehl"

Dados . . . bah gendis sampoen doemoegi ing wates. Donja sam- poen toewoek gendis. Mangka Roeslan dereng Medali! Awit Roes- lan sampoen njenggara matjan: ,,ati~

ati, pasarmoe goela arep dak roe ..

boehake!"

Poenapa paman-tani bade enggal loewar saking tjengkeremaniog pa~

brik gendis? Poenapa kantja tani bade teias koewatosipoen jen soe- merep pipa pabrik, margi bade boten ngoemendeng ngedalaken koe- koes malib? 0, moegi-moegil moegi~

moegi Ioerah-loerah mantoena dados tanganing pabrik.

PANGANDIKA DALEM I.S.K.

SANTO BAPA LEO XIII.

I. Golongan socialist bade mitoe ..

loengi kaoem berah sarana njoe ..

wak wewenang dedarbe pijambak ..

pijambak {eigendomsrecht).

a. Amrih sagedipoen ngitjaii ka- sangsaran waoe (inggih poenika kasangsatanipoen kaoem berah), go ..

longan socialist ngodjok - odjoki tijang mlarat soepados meri dateng tijang soegih sarta tjrijos, bilih we- wenang dedarbe pijambak-pijambak kedah kasoewak ladjeng kagantos weweoang sami dene anggadabi sadaja gagadahan, ingkang kedah dipoenpranata dening pangagenging pradja oetawi gemeen~e. Amargi saking nggantos wewenang dedarbe pijambak-pija,mbak dados gadahan- ipoen tijang katah sasarengan, roe·

maosipoen golongan socialist : ka,..

sangsaranipoen kaoem berah saged itjal, amargi barang-barang sarta babaten bade saged kaedoem wa- radin dateng sadaja tijang.

(Encycliek Rerum Novarum 15 Mei 1891).

II. Manawi ngelmoenipoen go- longan · socialist kaetjakaken, dja- gad kakantjan bade boten kanten ..

kantenan sarta kaoem berah bade saja tjilaka.

b. Nanging sarana ingkang dipoen ..

kadjeogaken deoing tetijang waoe ( golongan socialist) saking boten djodonipoen kangge ngitjali pasoe- Iajan {pasoelajanipoen kaoem djoe- ragan kalijan kaoem boeroeh) ngan- tos kaoem berah malah saja tjilaka.

Kadjawi poenika sarana kados ma- katen tjengkah sanget kalijan tindak adiI, amargi poenik!'l ngroda peksa tijang ingkang gagadahan kanti absah, sarta poenika nandakaken jeo klintoe babar pisan iog pangre- tosipoen dateng kawadjibaniog pa- ngreb pradja poenapa malih dame!

bibrabing djagad kakantjan. (idem).

,.De tijden zijn veranderd" tja- rijosipoed Het Nieuws, mila njata.

Roemijin lSjimin meodet teboe saeler masoek boewi 3 dioten, sapoenika teboe pinten-pinten baoe boebroek.

Paman tani dipoenpoerih ogrembang, kapoerih ngepek, tanpa prabeja, klewa-klewa. Samanten. Teboe boe- broek, gendis pinten~pioten ewoe karoeng maodeg ing tandon, lepen mili tetes, mabanani glagat djaman eoggal ! De tijden zijn veraoderd . . . moegi-moegi paman Tani tjekapa karahardjanipoen.

*

*

Ing Swara-Tama 17 Juli (no. 29) koela sampoen matoer sakedik bab K. P. M. Ian maskape Oceaan, ing- kang kalih-kalihipoen watawis sam- poen saaii oemoer 40 taoen.

Telas pamaos koela Sw. Tm.

ingkaog ngemot karangan waoe, perloe noeweni poenapa ~ampoen le~

res pangetjapipoen, kantja koela poen Anoe dateng, njela taken: .. mas Andaja, lah jen Nederlandsch Lloyd oetawi apa?"

Koela goemoen sanget, batos koe- la: ,,e, e, aoa kongsi anjar? Rotter- damsche Lloyd ana, oetawa kongsi Nederland, nanging Nederlandsche Lloyd??" koela ladjeng mangsoeli bares: ,,entenana 3 dina, bakda 3 dina tak wangsoeli, akoe saiki lagi riboet!" (riboet ingriki tegesipoen:

doeroeng weroeh!).

Sedaloe koela boten saged tilem, batos koela: ,.ana-ana bae, takon bab Nederlandsche Lloyd, apa koewi !"

Sareng angsal kalih dinten koela kepanggih brajat iogkang mentas perlop saking Europa, koeia takeoi:

,,kowe ngerti Nederlandsche tloyd?"

Wangsoeiaoipoeo: ,,Ngerti bae!"

koela: ,,kapale pira, madege dek apa ?"

- ,,madege wis soewe, akoe ora ngerti, ning kapal ora doewe!"

mireng wangsoelan makaten koe ..

la saja djoedeg, bates koela: ,.ana Lloyd ora doewe kapall ada. ada sadja!"

Deialah mitra koela ingkang si- naoe ing Lyceum ngertos kabetaban koela, mbikak primbon Ian tjarijos makaten:

N. V. Nederlandsche Lloyd, ikoe madeg ing Amsterdam ing taoen 1853.

Dene toedjoene nanggoeng ba ..

rang - barang kang kobar oetawi kang kerem ing segara. Nanging soewe-soewe pagaweane njarambahi sakabehing verzekering kedjaba tanggoeng djiwa.

Ana Indonesia kene anglijer Oost- lndisch Zee~en Brandassurantie Ian Nederlandsch- lndische Braodwaar- borg-Maatschappij. Dene saiki kan- tore kedjaba ana Amsterdam oega ana ing Den Haag, Rotterdam, Groniogen, Utrecht, Maastricht, TiI- burg, Parijs, Brussel, Djakarta, Ian doewe agen Ing saindenging djagad.

Pawitane ana f 4.000.000. Ian kang woes dipasokake 12°/0 oet. f 480.000.

Banda reserve ana f 933.000.

Doemoegi semanten primbonipoen

Referensi

Dokumen terkait

Hukum Pertama: Sebuah benda yang diam atau bergerak dengan kecepatan konstan akan tetap diam atau tetap bergerak pada kecepatan.. konstan jika tidak ada resutan gaya yang bekerja

Sehingga apabila menyangkut dengan pengambilan keputusan terhadap penolakan bantuan dari negara- negara anggota G7 pada kasus kebakaran hutan amazon yang terjadi pada tahun 2019