No. 10
RA GAD ADVERTENTIE:
Kabar premili: 1 - 30 temboeng f 1. - Langko.,ugipoen, saben 10 temboeng oetawi
kir~.ng: f 0,50.
Advcrtentie limrah 1 f 0.15 sagaris;
(apes: f 1.25).
Moendoet kapatjak langkoeng saking sa- pisan, oetawi moendoet dados lengganan,
j
tepang rembag roemijin kalijan admini-
I
stratie.
Hoofdredacteur:
B. S 0 EM ARN A
i&bantoe
REDACTIE - COMMISSiE.
ISINIPOEN:
Koendjoek Rama L. van Rijckvorsel S. J. - lmmigratie Ian Emigratie- Arbeidsduur - Gesang rerajatan Ian djagad social - nDejan neh - Tang- gap sabda - Moegi kagaliha - Bo- ten leres - Ontjen sekar gambir melati - Oerap - sari - Correspon- dentie.
KONDJOEK RAMA L. VAN RIJCKEVORSEL S. J.
Sapinten tjoewaning pang- galih dalem, dene ngantos boten saged andjenengi parepatan warga P. K. W. mbendjing tanggal 16 Maart ngadjeng poenika, dening kaselak kedah kondoer perlop dateng nagari W alandi perloe amemoelih ka- soegenganing salira dalem.
Angestokaken dawoehing Pa- ngageng, dinten Rebo tanggal
12 Maart Pandjenengan dalem kedah sampoen mantjal saking palaboehan Tandjoeng Prick.
Sanadyan ingadjeng P. K. W.
sampoen mangertos, bilih ing dinten tapoeking parepatan Pandjenengan dalem kepeksa amasrahaken pakarjan dalem ngasta Parampara, ananging djengkar dalem ingkang kalajan dadakan waoe saestoe adamel wewahing wijoganing manah.
Kados bade nama moerang sa- king tata soesila jen ta P.K.W.
anjoewoena sandening dawoeh, mila wontenipoen namoeng moepoes soemende ing karsa.
Ramal Angengeti lelabetan dalem wiwit kalanipoen P. K.
W. lair ngantos doemoegining titi mangsa ngantjik diwasa, angengeti oegi anggen dalem ngoerbanaken salira moerih ba- gja joewananing Swara .. Tama saha jejasan sanes - sanesipoen, raosing manahipoen P. K. W.
bebasan kebak loeber, boten saged ngampet baloedaging panarimah ingkang tanpa oe- pami. 0, noewoen, noewoen, sewoe sembah noewoen dateng sih kadarman dalem waoe!
Boten amoeng moegi,. moegi ing sadaja karkat saha tradjang- ipoen P. K. W. ing saladjeng- ipoen tansah angeplekana idam ..
idaman dalem, sageda mikan- toeki dateng bangsa toewin tanah woetah rah kita.
Ing woesana kanti toeloes iklasing manah angatoeraken pambagja soegeng tindak dalem dateng nagari W alandi, be
.ten j sepi ing pangadjap toemoentena pinaringan barkating Pangeran waloeja kados ing wingi oeni.
Ambarawa 2 Maart 1930.
P.K. W.
PRADJA RAHAJOE.
IMMIGRATIE LAN EMIGRATIE.
Immigratie inggih poenika Jebe- tiooen bangsa ngamantja ing tanah Djawi ngriki. Emigratie kesahipoen tijang Djawi dateng tanah sabrang.
Saweg taoen ingkang kapengker ingkang loemebet tanah Djawi won ten Walandi 4900, bangsa Eropah sa- nesipoen 950, Tjina 9900, Djepang 211, Arab Ian sanesi poen 1200 ke- para langkoeng.
Tjatjahing Tjina ing taoen 1929 soeda 500 katimbang ing taoen 1928.
Katimbang roemijin-roemijin tjatjah- ing Tjina sepoeh ingkang oemoer 60 Ian 70 langkoeng katah, mratjih- nani, bilih ing tanah Tjina ngrika
7 Maart 1930 Taoen 10.
REGINIPOEN LENGGANAN SWARA TAMA
1 taoen .
1/2 ..
3 woelan
. f
6,-i
njoewoen kabajar . f 3,-. f l ,SO roemijin.
SE RAT KABAR KATHOLI EK
Adreslpoen Redactie Jan AdministratieIGNATIUS-COLLEGE
DJOKJAKARTA.
Medal saben dinten Djoemoewah.
bab pangoepadjiwa ngrekaos. Tja- tjahing goeroe oegi mindak. Ang- geripoen boten mbekta winih com- munisme kemawon, taksih loemajan !
Tjina katah sami mriki poenika margi djoeragan Tjina ing ngriki sami betah berah Tjina.
Manoet angger-angger, boten ke- nging loemebet ing tanah Djawi, jen
boten gadah jatra samanten-saman- ten kangge pawitan gesang wonten ing tanah ngriki.
Kadjawi poenika wonten sabab sanes ingkang ndjalari tetijang ing- kang bade mlebet tanah Djawi, sa- mi katoelak; poenika katindakaken toemrap Wlandi 11, bangsa Eropah sanesipoen 17, Tjina 217, Arab Ian bangsa sanesipoen 14. Wooten bangsa Eropah 4 Ian Tjina 1 katoe- lak, margi mindak dame! dahoeroe wonten ing ngriki.
Para maos sami ngertos bilih sa- ben taoen tansah wonten immigra- tie kemawon. Tijang ngamantja ing- kang ngrekaos panggesanganipoen wonten tanahipoen pijambak, gadah pangadjeng- adjeng wonten ngriki saged tjekap oetawi soegih.
Kosok - wangsoel, tijang Djawi ingkang wonten ngriki ngrekaos gesangipoen, gadah pangadjeng- adjeng wonten ing Soematra oetawi Borneo saged tjekap Ian soegih.
Emigratie inggih katah. Saking Nga- jodja, Poerwaredja Ian Kitaar@ja kemawon saweg wekasaning ·taoen kepengker wonten koeli 1rnntrak djaler 3948, koeli kontrak estri 169, tijang estri ingkang boten dados koeli kontrak, namoeng toe- moet semahipoen wonten 871, Lare wonten 1230. Poenika emigratie saking kadjengipoen pijambak toer saweg 3 kita. Emigratie sarana di- poenapoesi werek temtoenipoen tak- J sih katah.
Dados tjetanipoen makaten soer- soeran: tijang ngamantja mlebet, tijang Djawi medal. Manawi medal- ipoen waoe saking kadjengipoen pijambak, boten ·dados poenapa.
Limrahipoen ingkang sami medal saking tanah Djawi poenika sam- poen brobrok ing ngatasing san- dang tedanipoen. Bade andjenggelek sampoen boten saged. Sinten ing- kang saged mitoeloengi, soepados taksih wonten ing ngriki, nanging dados gagah? Boten won ten. Won- tena, bokmanawi taksih dereng saged andjenggelek, amargi keken- delanipoen kantoen sadedik. Keken- delan sakedik poenika sapoenika kangge pawitan wonten ing tanah sabrang. Jen wonten ngrika saged langkoeng tentrem gesangipoen, poe- napaa bade mrika teka dipoen- alangi-alangi?
Bokmanawi wonten bangsa nati-
o~list totok ingkang moengel: ,, Ora, betjike Tjina barang koewi dila- rangi mleboe." Ah boten soesah di poenawisi, tern toe boten bade loe- mebet, samangsa ing ngriki boten gampil anggenipoen pados teda.
Dene anggenipoen gampil waoe, amargi tijang Djawi pijambak ingkang anggampilaken sarana poeroen njam-
boet, mindring lsp. Anggeripoen watak remen njamboet, watak boten poeroen njelengi, watak aras-arasen dame! cooperatie lsp. boten dipoeni- tjali, tijang Djawi taksih ambetaha- ken bangsa Tjina. Jen makaten poe- nika immigratie kalijan emigratie
\adjeng tansah wonten kemawon.
poen P. D.
BAB: ARBEIOSOUUR.
I. Kadjengipoen temboeng: ar- beidsduur.
,,Arbeidsduur" (dangoening tijang njamboet dame!) ing ngriki teges- ipoen: dangoening tijang njamboet damel, kapetang tjatjahing djam saben ing sadintenipoen. Oetawi tjatjahing djam tijang njamboet da- me! saben ing saminggoenipoen ka- para nenem. Dados boten kapetang saben ing sataoen oetawi ing sa- woelani poen.
II. Bab: maximum - arbeidsduur.
Ing sadengaha golongan ratjak- ipoen sami ngrembag sanget dateng
prekawis poenika, sami mboedidaja amrih adilipoen. M atschappij (kem- paling tijang - tijang) temtoe welas soemerep berah ingkang rekaos njamboet dame! I gkah saking sa- mestinipoen. Me ten oegi temtoe boten nglilani m nawi soemerep patroon (werkgev ) ingkang meres sanget - sanget da eng berahipoen.
Makaten poenika sampoen doemoe- noeng wonten ing raos kaadilan, Ian mergi dajaning naastenliefde (katresnan dateng sesami).
,,Maximum-arbeidsduur'' poenika satoenggil - toerig ling panggenan boten temtoe sam1. Kados dene ing Nederland ngwontenaken pranatan:
toemrap !are (saogandapipoen 16 taoen) Ian tijang estri boten kenging langkoeng saking 11 djam saben ing 24 djamipoen per etmaal).
Ing pradja san dereng temtoe menawi 11 djam. Mekaten poenika dipoenwastani ,, ettelijk maxi- mum." Wettelijk aximum poenika boten preloe dip netjakaken trep, mergi tijang nem kaken maximum poenika kedah niawang prekawis warni -warni, oe mi: dateng ing- kang njamboet dame!, dateng pe- damelanipoen, tebihing papan pa- damelan saking grijaning berah enz.
Rehning saben-saben kedah ma- wang prekawis ~rni - warni mila
ing .riki namoeng njebat ingkang
dipoenwastani: ,,etisch maximum"
tegesipoen: maxi m ingkang mawi mawang prekawis arni-warni waoe Ian langkoeng-lan koeng nglinggihi kaadilan Ian ka etamen. lnggih ,,etisch maximum" ingkang manoet ethica (zedekun ingkang dipoen- kadjengaken ing riki.
III. Antjer-antjer (maatstaf) maxi- mum- arbeidsduur.
Saben tijang poenika koewadjiban njamboet dame I, margi:
1 e. Poenika sampoen dados ker- saning Pangeran. Lan malih saben tijang kedah ndjagi dateng lestan- toening gesangipoen, sarana neda ingkang angsalipoen saking njam- boet damel.
2e. Saben tijang, poenika dados (tjalon) pangagenging brajat (huis- vader), ingkang kedah madosaken teda anak semahipoen.
3e. Gesang kita sadaja poenika woedjoed: maatschappij, ingkang gesangipoen kedah toeloeng- tinoe- loeng. Saben tijang poenika dados peranganing maatschappij, dados kedah tetoeloeng dateng maatschap- pij (tijang kantjanipoen gesang), asarana wohing pedamelanipoen.
Manoet golongan sepisan, tijang Katholiek boten namoeng dinten Ngahad kemawon anggenipoen nge- tingalaken Katholiekipoen, nanging dinten limrah, inggih sampoen sa- ged ngetingalaken pangabektinipoen dateng Panghan, asarana njamboet dame I.
Bade kasambet.
J.
I. N.-:- L A R A S A T I. -:-
GESANG RERAJAT AN LAN DJAGAD SOCIAL.
Wewenang fan wadjibing bendara dateng abdi.
Tijang ing donja poenika gesang- ipoen (timbalanipoen) boten sami;
wonten ingkang katimbalan dados tijang mratapa, wonten ingkang dados Imam Ian ingkang saperangan ageng sanget katimbalan gesang sa- limrahi poen, manoet pangandika Dalem Goesti Allah etateng lboe Kawa Ian bapa Adam: pada bebra- naha. Kedjawi ingkang makaten poe- nika ing djaman rame ngriki inggih wonten ingkang tjekap, wonten ing- kang boten. Makaten poenika kedah wonten, malah kedah dipoenwas- tani djanggelan ingkang nomer sa- toenggal, soepados gesang sesa- rengan saged toemindak.
Kodratipoen tijang poenika sami kemawon, ananging beda-beda wa- tek toewin dasaripoen (kesagedan- ipoen); pramila inggih ladjeng ngwon- tenaken oenda - oesoeking dradjat (pangkat); wonten pangageng Ian sor-
soran, wonten bendara Ian abdi.
Sanadjan makaten gesang sesarengan bade sae toemindakipoen, manawi sadaja warga mangertos Ian nin- dakaken poenapa kawadjibanipoen.
Sapoenika doemoegi ingkang bade koela atoeraken.
Abdi poenika poenapanipoen ben- dara '? Tegesipoen: kados- poendi panganggepipoen bendara dateng abdinipoen?
1. Abdi kedah dipoenanggep ka- dos tijang berah, ingkang njamboet dame! kangge sawatawis wedal ngangge epahan; mila bendara jen bade adil, kedah njoekani blandja abdinipoen ingkang dados mesti- nipoen, manoet pradjangdjian; ang- genipoen mblandja kedah netepi angger adil. Oepami wonten tijang margi saking kapeksanipoen, dja- laran boten wonten ingkang dipoen- teda, ladjeng dados abdi (batoer) nanging dipoenblandja sakedik, ben- dara waoe boten netepi leres, kirang adil, saminipoen tijang berah (ka- peksa berah) dipoensoekani epahan boten moerwat Ian pendamelanipoen.
Kedjawi ingkang kasboet nginggil, bendara boten kenging ngoentet blandjanipoen abdi, malah kala-kala kedah njoekani persen.
2. Abdi kedah kaanggep sesami- ning manoengsa dening benda- ranipoen; dados bendara boten ke- nging ngedir-ediraken diri. Kalih- kalihipoen poenika atoenggil Rama ing Swarga, Ian sami dene toemitah mawi boedi. Bendara boten kenging dak wenang, ladjeng nganggep ab- dinipoen kados rentjang toembasan, malah kapara ngaosi kamanoeng- sanipoen. Abdi kedah kaoedi amrih wiloedjengipoen, inggih menggahing badan, inggih menggahing soekma, poenapa malih kawadjibanipoen ben- dara inggih ndjagi sagedipoen abdi nglampahi ngibadah.
Anggenipoen njoekani pandamelan dateng abdi kedah ngengeti kaki- jatanipoen Ian njoekani wedal kang- ge ngaso. Manawi abdi pinoedjoe sakit bendara kedah ngoedi saged- ipoen kaoepakara sae; ing ngrikoe bendara saged ngatingalaken tresna Ian asihipoen dateng abdi.
3. Abdi kedah kaanggep kados brajatipoen pijambak, boten namoeng kados tijang berah blaka; sebab abdi sampoen nama kadadosaken satoenggal, nama kawengkoe panga- genging brajat, sanadjan sadjatos- ipoen dede anak oetawi premili.
Mila bendara ladjeng kedah ngoelat- oelataken abdinipoen; ngengetaken samangsa abdi gadah tingkah ing- kang kirang prajogi. Lan ing nga- tasing abdi ingkang dereng ngoe- moer, bendara poenika prasasat sesoelihipoen tijang sepoeh (bapa bijoeng); bendara kedah njoekani pitedah lan toelada sae, soepados dados katja - benggala sinoedarsana ing sadaja para abdi.
Kawadjibanipoen abdi dateng ben- dara koela rembag dinten wingking.
A.
Drukkerij .. Canlsius" Ojokja.
smeer mertega mawi dipoenwoer- woeri kedjoe. Hahak, soenggoeh a mat lezat, tjita rasanja, toemrap ingkang kresa poenika.
Jen ingkang asoeng kabar waoe Correspondentipoen B.M. noen ing- gih Corr. lantjang toer katik wewah pintjang. (Ning boten pintjang soe ..
koenipoen lo, jen pintjang temenan, sampoen dados panggalih)I Ngawoer, atismak batok, mata mlorok ora kanggo ndedelok sing ketok melok goematok, troewatja kadi katjaa prik- sana.
Poenapa sababipoen Red. oetawi Hoofd-Red. wani (kresa) ngemota- ken? Wangsoelanipoen: (manoet wa- wasan koela), a wit boten mesti tjelak oetawi kempal noenggil kalijan poen GOROH waoe!
Saoepami koela dados Hoofd-Re- dacteur oetawi Redacteur jen won ten Corr. GOROH, koela sirik selama hidoep. Nanging makaten poenika waoe noen inggih angel, angelipoen jen mboenglon oetawi main soelap.
Awit nadyan Hoofd-Red. oetawi Red.
poenika sidik, rak limrahipoen boten pirsa saderenge winarah ta! Sidik dateng karangan, jen sampoen won- ten medja Red.
La, sapoenika koela pitaken; ,,Na- dyan kawoning kanda dening njata, poenapa poen GOROH waoe boten kenging (saged) ditoentoet dimoeka hakim?
Ngemoedeni courant alijas dados Red. poenika dede (boten) pada- melan gampil. Boten kenging si- nangga miring antem krama kema- won apa adanja. Mangga karaosna ki Red. jen atoer koela ngatjemong ngaja wara. Mila kedah awas, tram- pil, limpad spn.
Leres, kabar poenika nonsens omong kosong, tanpa njata; toemrap ingkang kataman saged (kenging) kaanggep raboek, boten bade nggan- da kados sekar bangah, nanging 11'lalah dame! ngambrat kados sekar mawar petak, nanging kemawon ingkang mandegani (ngemoedeni) B.M. poenapa boten saged aken da- teng poen GOROH waoe kapoerih mantoeni? tijang sampoen genah boten njata ngaten. (Oibotjahake kaja sing doeroeng bisa sisi, aaah- hing wadih - wadjih - wa-). Njana- njana oetawi pandakwa ingkang bo- ten maton tjeta, sok dame! beka Ian roebeda.''
POETOET NGENDRAKILA.
T ANGGAP SABO.I\..
Maos orean ing Sw. Tm. ngriki ingkang atjiri Arga Pontjol 16 Febr., koela (dongkolan Koelon Progoer) oegi roemaos ketaman. Saderek ! ! ! Mangga koela atoeri nggatosakenl Koela ndalang lampahan Koelon Progo. Toelada Ian pakarjan.
Kjai dalang I. stichter Ian ex voor- zitter S. T. E. R. (Soetya Toehoe Esti Rahajoe). pakempalanipoen para goeroe ing Wt. Koelon Progo ing- gih goeroe Katholiek, Protestant Ian para goeroe goepermen.
KOEROE SETRA.
II. Ngadegaken Ian moelang Holl.Cursus kangge para goeroe.
NDEJAN NEH. Ill. Toemoet dame! Ian moorzitteri comite uitvoering kangge njokong Temboeng ndejan poenika sade- Internaat Kopschool Wates, Tiong rek ing Banjoemasan, mesti sampoen Hwa Kwik Kwan, Ian kas Krida ngretos tegesipoen. Sareng koela
I
Oetama.maos Sw. Tm. nr. 5/31 Jan. 1930, IV. Ngadegaken Ian mangarsani reg. 1-2. (ing per. kabar oemoem P. N. S. Koelon Progo.
Indonesia) ladjeng gedeg
X
2. Lo, V. Ngadegaken pang P. G. H. B.wiwit saprika doemoegi sapriki teka Koelon Progo (Wt.).
taksih wonten kabar GOROH. (dora) VI. Darnel Normaalleergang.
ingkang makaten poenika nama da- Margi pakarjan poenika njata da- me! tjatjading srira pribadi saha mel aroeming saderek Katholiek ing njlorengi serat kabar ingkang ngemot. Koe\on Pro go, langkoeng-langkoeng
Poenika kirang padamelan poena- ing Wt. kala semanten.
pa nijat kados - poendi. Jen boten K. W. sampoen katata sae, entre saged dame! kabar njata, bok inggih Ian contributie toemandja kangge aloewoeng poen gangsal BENGOOL njekapaken Mis Soetji ing Wt. (Oe- poenika diP.oe,nploengna ing gon- barampening altar awarni wadah tengan (TJELENGAN). Botenipoen sekar sasekaripoen, gelaran, K. W.
ngaten bok kangge toembas montor, Koelon Progo roemijin pantjen de- apes angsal 13, tengah toegel. (Jen reng ngatingal ing djagad Arga noedjoe mirah kasape manawi angsal Pontjol, djer betahing Missie Wt.
25-tengkel pandjang). Kadahar sarwi kemawon ingkang perloe dipoen- ngengkrang, njripit wedang teh wonteni sanalika dereng katjekap).
kentel, wah adoeh njamlengipoen, Pangroekti-laja kangge para goe- boten kawon kalijan rnti dipoen- roe oemoem oegi gadah. Pangroekti-
laja kangge gotrah Katholiek oegi sampoen gadah. Kekalihipoen sam- poen tetoeloeng kala ingkang mbaoe- reksa Standaardschool kasripahan.
Toemandang dateng doesoen toe- mindak sanget, Penggoeng Pengasih enz. kerep koela saba sanadyan marginipoen roempil.
P. P. K. D. kala semanten sa- weg dados gagasan, dereng wonten madeg. Ribedipoen mbabad enggal priksa pijambak.
Mangga poenapa kirang actief, tijang satoenggal mangarsani 4 a 5 pakempalan boten sande secretaris oetawi penningmeester pakempalan sanesipoen, apes commissaris. Ta koela oemoeki sapoenika!!
Dene sapoenika kenging sesakit mendel lan boten actief dening satrija ing Arga Pontjol, mila boten won ten dokter ingkang saged paring oesada kedjawi sinatrija ing Arga Pontjol (jen Pandjenenganipoen goeroe).
Mangga rak kersa ta?!
Poenapa pantjen ngarah? soe- koerl!
Boten njata.
Saderek. Mindaking djiwa Kath.
ing Koelon Progo boten sakedik.
Ing Piasa Gredjanipoen pendak Ming- goe dinten Kemis Ian Djoemoeah tamtoe wonten Mis Soetji. Ing Bara Koelon Progo kaadegan Gredjl'I, pas- toeran, tjalon grija sakit, Zusteran.
Ing Sendang Sanga dipoendegi pepetan ing Lourdes, margi pamen- tangan.
lndaking pamoelangan Katholiek ing Koelon Progo boten sakedik.
Boten kirang saking 12 pamoelang Standaard Ian cioesoen.
Poenika sadaja saking mendel ning actief-ipoen para goeroe Ian goeroe agami ing Koelon Progo ka- toentoen Pangenipoen.
Nata organisatie ing papan kados ngaten boten gampil sederek. Koelon Progo golongan Kidoel ngawoela dateng bendara Ngajodja, ler dateng Mendoet. Ler sarnpoen sami ngge- bjoer dateng P. P. K. D. Mendoet.
Saderek!! Koelon Progo mendel ning mendel, meneng ning ngre- gijeng. Ingkang dados njatanipoen.
Sing soegih K. W.. Ian P. P. K.
D. ning K. W. pista P. P. K. D.
tembangan ja tanpa goena. Bengak- bengok ngritiek, ning ora ana apa- apane, ja nul. Djangan banjak bitjara, jang perloe bekerdja, boeng! !
Mangga satrija ing Arga Pontjol koela atoeri toerne dateng Koelon Progo!! Njatakaken pijambak!!
gewezen Koelon Progoer C. C. SI.
v A R I A.
MOEGI KAGALIHA.
Saja dangoe saderek Kath. Djawi saja katah; pantji inggih makaten ingkang dipoensesoewoen, sageda soemarambah dateng poendi-poendi.
Sasampoenipoen poenika, koela la- djeng manah saderek ingkang kapek- sa Decemberan oetawi Paskahan da- teng sanes panggenan ingkang tebih, kabekta ing panggenanipoen boten wonten Gredjanipoen. Mitoeroet pe- tangan, saderek ingkang makaten poenika inggih saja katah. Ingkang poenika poenapa boten prajogi manawi pakempalan kita K.W. mene- galih bab poenika. Oepami K. W.
ing Ambarawa, Semarang, Solo, oe- tawi sanesipoen ingkang sakinten bade kangge djoedjoegan, angich- tijaraken grija pamondokan. Kang- genipoen ingkang sampoen kagoeng- an tepangan boten koela manah;
balik ingkang boten kados-poendi.
Bade dateng hotel, rekaos. Poenapa ladjeng boten Decemberan?
Prijantoen ingkang taksih lam- ban, boten sepintena. Tekad - te- kadan pados panjipengan saeng- gen - enggen taksih loewesan. Na- nging kanggenipoen ingkang sam- poen gadah rajat; poenapa inggih nekad? Iba anggenipoen pating gren- del, mojang-mojong ngaler ngidoel.
Sadjatosipoen koela kepengin sa- nget; manawi ngadjengaken Decem- beran (Paskahan), ing Sw. T.
wonten wara-wara :
Saderek Kath. ingkang ngersakaken Decemberan (Paskahan) ing . . . . Ian betah pondokan; koela atoeri soeka soemerep dateng . . . . ; sa- derengipoen tanggal . . . .
Atas namaning Comite pamon- dokan.
Tjobi dipoen - galih.
P.T.T.
0 P V 0 ED ING.
PANGLIMBANG.
Sambetipoen Sw. T. No. 9.
Ing wiwitan goeroe ingkang poenapa- poenapa apil. poenika oegi dame!
rantjangan. Amargi anggenipoen ngrantjang saestoe, ngantos poenapa- poenapa saged apil. Ing wasanani- poen boten dame! rantjangan, sam- poen saged ngetjakaken moelang kanti maremaken manah. W ondene ingkang saweg kemawon nindakaken pakarjaning goeroe, ing mangka ladjeng bade tiroe - tiroe makaten,
tamtoe woelanganipoen boten saged katah wohipoen, sekedik toemandja- nipoen, kirang -kirang begdjanipoen boten dipoenpaeloe ing moerid, wa- sana andadosaken kapitoenanipoen pijambak.
Moerih indaking seserepan. saja baoet amboemboni prakawis-praka- wis ingkang kedah dipoenwedaraken ing ngadjengipoen moerid- moerid, preloe sanget teroes sinaoe. Mireng pamanggihipoen tijang sanes poenika kerep saged mandjangaken pama- nahan. Ian andjembaraken wawasan.
Jen namoeng ngengkoki pamanggih- ipoen pijambak tok. boten maeloe dateng pamanggihipoen sanes, poe- nika kenging dipoenwastani kirang pangatos - atos. Pamanggih poenika kedah kaseksekaken tijang sanes, sarana dipoentanding - tanding. Ma- nawi boten makaten saged kalam- pahan dipoenwastani ngenggeni le- resipoen pijambak, ingkang wasana- nipoen boten damel kabingahan, malah-malah saged manggih alangan, awit saking boten mekani prakawis warni-warni. Pramila andjembaraken kawroeh poenika kedah kaoedi, awit poenika tjihnaning pangatos-atos.
Amboedi daja moerih gadah kapri- gelan toemraping nindakaken pan- damelan, poenika toemraping moelang moeroek lare prakawis preloe. Pam- boedi daja ingkang medal saking pangatos-atos, bade anggampilaken lampahing padamelan, ingkang ma- katen poenika pangoedinipoen boten namoeng tjekap sadinten kalih dinten, ananging teroes boten wonten pe- dotipoen. Sinten ingkang gadah kaprigelan, inggih ing bab solah tingkah, tandang tandoek, inggih ing bab pamitjara. poenika anggenipoen anggarap padamelanipoen toemin- dakipoen temtoe kanti seneng. Sinten ingkang boten seneng manawi ing dalem samenit, amargi saking prigel- ipoen, saged moedjoedaken gambar tijang ingkang sae toer wangoen.
Sinten ingkang boten seneng saged medar ginem kanti trampil. widjang poenapa ingkang dipoentjarijosaken·
W osipoen kaprigelan poenika ing bab samoekawis pandamelan sasa- ged-saged sae kaoedi, soepados wasa- nanipoen saged seneng manahipoen, salebeting nindakaken pakarjanipoen, sarta katingal manawi boten esah ing pangatos-atos.
Kadjawi saking poenika waoe, preloe sanget goeroe poenika was- pada, ngatos- atos soepados sadaja poetoesanipoen boten mlentjeng sa- king ingkang leres, boten soelaja kalijan b"edi wening. Mekani ing- kang dereng kelampahan, ngatos-atos menggah anggenipoen migoenakaken sarana-sarana, poenika preloe sanget, awit boten sadaja srana poenika sami saenipoen, sarta sami mikantoeki.
Won ten kalanipoen srana sae kada- dosanipoen awon, awit saking lepat panganggenipoen. Soepados boten kedoewoeng ing tembenipoen kedah nastiti, setiti ngati-ati, soegih weweka ing salebetipoen nindakaken samoe- kawis padamelan.
Ambek adil.
Tindak ngadil poenika boten na- moeng toemrap tijang sanes, nanging inggih kanggenipoen badanipoen pi- jambak. Boten namoeng manawi matrapi paoekoeman, o~gi manawi ngalem oetawi anggegandjar. Oepa- mi padamelanipoen moerid awon, adilipoen kedah naliti roemijin poe- napa sampoen samadya menggah ing pamardinipoen, manawi sampoen saweg andawahaken poenapa poe- toesanipoen. Saoepami ladjeng nep- soe, ing mangka saestoenipoen moerid dereng dipoenperdi temen - temen.
nama ngadilipoen kirang, sarta moe- ringipoen waoe dereng kantenan saged ngindakaken saening pada- melan.
Mitoeroet kaadilan ingkang toe- mrap badanipoen pijambak, tijang dados panoetan, dados goeroe, dadi panggede ing sadjroning pamoe- langan, boten kenging soepe oetawi nglirwakaken piwoelang ingkang dados kabetahanipoen ingkang di- poentoentoen. Manawi wonten pa- ngoedi soepados moerid -moerid sami nindakaken padamelanipoen kalijan sae, goeroe oegi sampoen samestipoen gadah pangoedi soepa- dos piwoelangipoen wonten tandja- nipoen, manawi boten makaten temtoe nama njimpang saking tindak ngadil.
Manawi moerid - moerid dipoen- tam tokaken kedah sregep, poenapa boten sampoen samestinipoen, ma- nawi goeroenipoen oegi toememen anggenipoen nindakaken koewadjib- anipoen. Saoepami kelampahan tijang sanes boten kenging kesed, ananging badanipoen pijambak toemindak na- moeng saseketjanipoen kemawon, poenika oeger tijang mastani boten adil. Poenapa boten eman manawi moerid-moerid sami ketjelik ing bab katemenaning goeroenipoen?
Ing ngatasipoen goeroe sampoen temtoe terang kajakinanipoen meng- gahing panggajoehipoen kawroeh, kedah sregep, setiti, talatos sarta adjeg. Dados manawi lare-lare ang-
gempoen sinaoe boten adjeg, sadin- ten sinaoe sadinten boten, sampoen tamtoe tjoemantelipoen piwoelang kirang. lngkang poenika goeroe anggenipoen nampekaken piwoelang oegi kedah adjeg. Saoepami nglo- wongi boten moelang tanpa wonten sababipoen ingkang goematok, oetawi ngetjeh - etjeh wekdal. liripoen sale- beting moelang nandangi padamelan sanes ingkang dede mestinipoen, andjalari boten tandjanipoen piwoe- lang, andjalari lare anggenipoen njamboet damel namoeng saseketja- nipoen, kenging winastanan: .. Gelem ora-ora.
..
Menggah kemeren poenika oegi andjalari wontenipoen tindak ingkang boten adil. Sagedipoen adil kemawon kados-poendi. djalaran meri poep.ika lahiring boten senengipoen manawi kantjanipoen keleresan lampahipoen, boten remen manawi tijang sanes manggih kabegdjan. Sampoen terang manawi meri poenika moeroegaken boten djoedjoer, sarta andjalari di- poen-getingi ing sanes. Sasampoen- ipoen gadah tindak njingkiri kemeren, prajoginipoen kedah ngombjongi lampah ingkang leres netepi ang- gering lampah ngadil. Sadaja tindak ingkang leres sarta lepat poenika sampoen ambekta gandjaran oetawi siksa pijambak -pijambak. Dados manawi ingkang sae dipoenalem Ian ingkang awon dipoentjatjad, ngangge ngemoeti waton doegi Ian prajogi, poenika boten mlentjeng saking ka- adilan. Pangalem Ian panatjad, ma- nawi anggenipoen nindakaken nga- rah - arah sarta ngertos tanggoeh, saged damel indaking saenipoen toentoenan. Nanging ing saloegoe- nipoen goeroe ingkang santosa te- kadipoen, ngatos - atos sarta adil, ingkang tam toe boten kerep ngoe- koem, awit !are - lare ratjakipoen sami ambaD;goen mitoeroet, sami adjrih asih. Ewadene boten wonten awonipoen andawahaken paoekoem- an, manawi sampoen samestinipoen.
Sanadyan goeroe poenika ngloeng-
l'VAN-LlTii~STiCHTING~~
• •
i
i
I POENAPA PAN- I I! DJENENGAN SAM-I!
I POEN AMBAJAR i
i :
!
:CONTRIBUTIE I .
.
:i i
1 V. L. S. j
i
ii
•i Pangreh V. L. S.
i ii
Bijz. H. I. S. MAGELANG.f
u ... d
goehi kaadilan, ewasamanten ang- genipoen andawahaken kaleresan bo- ten prajogi ngangge sarana nangani.
lngkang makaten poenika, kadjawi tijang sepoehipoen lare sami boten seneng, oegi gampil klintoe, teges- ipoen boboting paoekoeman ladjeng langkoeng saking mestinipoen, andja- lari anggigah raosing manah ingkang kirang prajogi. Sakatahipoen ingkang andjagi soepados toemindak boten baoekapine, kedah emoet manawi adil poenika inggih toemrap badan- ipoen pijambak, inggih toemrap ing sanes. Goeroe poenika dipoenpitados ing saben tijang ingkang sami nji- naokaken anakipoen ing ngrikoe, sanadyan dereng mangertos ingkang dados gegembolanipoen. Pinten- pinten katahipoen ingkang sami mratjajakaken moerba kalijan misesa anakipoen. Oepami ngantos goe- mloeweh, temtoe boten ngertos aosing badanipoen, boten adil inggih kangge badanipoen pijamb,ak, inggih toemrapipoen ingkang gadah kapi- tadosak. Manawi tijang -tijang sami ketjelin, sin ten ingkang kapitoenen?
Boten sanes inggih badanipoen pijambak, awit bade ketjalan kapi- tadosan. Mila njata, boten adil saged dame! gendra, saged ngawon- tenaken riribed warni - warni. Ko- sek-wangsoelipoen, kaadilan andja- lari tentrem. Wondene katentreman poenika bade lestantoen samangsa sami saged ambedakaken ingkang preloe lan ingkang boten.
Kasantosan.
Santosa ing tekad poenika praka- wis ingkang preloe, dene santosaning badan poenika oegi boten kenging dipoen-anggep sepele. Sinten ing- kang boten seneng bagas kasarasan badanipoen? Wontenipoen ing sa- kolahan -sakolahan dipoenwonteni woelangan gladi, poenika antjasipoen boten sanes inggih ngoedi kasarasan.
Samangsa moerid sami sakiten, mo- kal sagedipoen tampi piwoelang ka- dos samestinipoen. Sampoen wadjibi- poen goeroe ingkang dipoenpasrahi woelangan gladi, salebetipoen nin-
,,:B 0 T E N L E R E S:'
Boten soesah koela kodjahaken, para maos sampoen sami genah
tandan~.,ing para wanita lndonesijah, anggening sanli ngojak wewenang nginggahaken dradjadipoen, ngin- dakaken karaatipoen.
Mas ,,Pat jar" boten kirang ke- rep njlompreti para boten ngaosi dat dradjating wanita, kaanggep kados dene barang radjadarbe, ma- katen oegi P.P.I. wiwit tjenta-tjente moerih itjaling tindak makaten.
Djedoel . . . ! nembe mangke:
Santri Djamsaren wonten ing S.R.I.
5-2-'30 ngetoeproes, mrada, nretes, ngronjok inten p o 1 y g a m i e. Bo- ten perloe pandjang - pandjang, di- poentingali, wontening: lelampahan ing donja - ing maskape gesang sesarengan, kempal tepanging ma- roe - anakipoen, saderekipoen ba- rang poenika, sampoen tjeta wela- wela bilih andadaki kisroehing ge- sang sesarengan.
Mottonipoen: Apabila polygamie itoe ditinggal dan monogamie itoe didjalankan dengan seke- ras-kerasnja- moraal manoesia akan roesak. Dan .apa bila po- lygamie itoe didjalankan dengan sekeras - kerasnja menoeroet tjara Bahagia oleh marika itoe adanja. (Marsy).
Poenika lo ingkang dipoenantepi . . . . , nanging amit mas, bok mirsani tijang wajoeh -wajoeh nika . . . ! ! ! dos-poendil
Poen santri, jakin ngantepi, bilih:
tijang emah - emah poenika perloe- nipoen boten wonten sanes kedjawi:
ngladjengaken wontening golongan kalih poenika: prija Ian wanita.
,, Djadi perhoeboengannja antara lelaki dan perempoean itoe ta' lain akan mengekalkan kedoea fehak."
Dados namoeng kaperloean donja, kaperloean dateng Pangeran kada- wahaken no. 2 oetawi poenapa bo- ten wonten . . . ? djer boten ma- gepokan . . . ?
Barang ingkang ngojak kaperloean donja poenika inggih barang donja, kadonjan - sanes: rohani - boten soetji - dados sesemahan ingkang namoeng perloe makaten, ngantos
· dipoenrentjangi wajoeh 3 4 tsp.
iniggih nama lampah donja - kado- njan - dede rohani - boten soetji - 1 e p at ! ! Mas santri mendet oengel-oengelan: Dan apabila seki- ranja kamoe takoet tida' adilnja didalam orang-orang Jatim, nikahlah siapatah jang kamoe maoei dari orang - orang perempoean itoe 2 2 atau 3 3 atau 4 4 maka kamoe ta- koet kalau - kalau tidak adil, satoe sadjalah! Poenapa oengel- oengelan poenika dawoehing Allah? Iiiiiiiiiiii jaaaaaaaaaaak!! Goesti Allah dawoeh kok djanggelan, njekarep marang manoengsa. Manoengsa poenika rak moeloeng dateng piawon, lo kok disekarep, apa Goesti Allah dipa- dakake wong bodo? Ngadat tijang poenika jen dipoensekadjeng, milih ingkang seketja. Pantjen si boedi ngandani: ikoe ora adil, hawa-nep- soene mangsoeli: ah, adil wae! Ma- katena, jen tijang miskin sagedipoen namoeng asemah satoenggal, djer sanadjan ageng hawa-nepsoenipoen, tijang boten gadah jatra. Toemrap tijang soegih, sanadjan osiking batos
dakaken woetjalan, ngawat -awati saestoe menggah mobah mosiking badan. Ing ngrikoe kedah saestoe pangoedinipoen goeroe sadaja pa- tten (commando) dipoentindakaken kanti sae, awit ing ngriki klintoeni- poen tindak bade kirang prajogi toe- mraping kawiloedjenganing badan.
Sanadyan ngengakaken tjendela poenika prakawis sepele, ewasaman- ten poenika inggih kedah dados ga- gasanipoen goeroe, awit badan poe- nika boten namoeng betah tetedan ingkang moepangati ananging inggih betah hawa ingkang resik.
Salah satoenggiling srana sagedi- poen mewahi santosaning tekad, poenika kasabaran. Mila wonten paribasan : ,. Wong sabar ikoe bisa ngoendjara setan." Tijang saged ngampah hawa poenika dipoenwas- tani sabar. Tijang ingkang boten gampil noeroeti oebaling kanepson, poenika inggih nama sabar. Moe- lang moeroek lare poenika mila ka- tah roebedanipoen. Manawi salebe- tipoen wonten roebeda boten ngesah boten ngeses, boten kekatahen sambat seboetipoen, poenika inggih sabar.
lnggih leres kasabaran poenika boten saged ngitjalaken raos ingkang boten saketja, ananging saged ngindakaken santosaning tekad, sarta saged ngi- tjalaken kasoesahan. Kasabaran mila saged ngindakaken kasantosaning te- kad, mewahi kentjenging pikadjengan, Ian tawekal ing damel. Tijang sabar saestoe manawi moering~moering,
boten gampil kesoepen, tesesipoen salebetipoen nepsoe tansah manger- tos poenapa ingkang dipoentindaka-
moengel: ,,adja wajoeh moendak ora adil" inggih meksa dipoente- kadi, kabekta saking hawa-nepsoe, mangka saged mbajar.
Wajoeh poenika sanadjana Goesii Allah boten ngawisi, inggih mokal sagedipoen adil. Semah sekawan temtoe beda-beda, wonten ingkang nem, wonten ingkang noeroetan lsp. Poenapa katresnaning djaler saged sami (adil)? Mokal!
Oepami Goesti Allah nglilani wajoeh, poenapaa Bapa Adam roe- mij in boten kadawoehan wajoeh?
Mangka jen manoet pamanggihing tijang ,,prajogi wajoeh" sebab ka- pangandikanan ,,Bebranaha". Bapa Adam boten dipoenparingi semah katah, dados tetela jen wajoeh poe- nika dede karsaning Allah. lngkang ngwontenaken pranatan wajoeh poenika manoengsa pijambak.
Mas Santri santoen salaga, nje- babaken manoet kawontenan, i. p.
tijan g estri tjatjah i po en n glangkoe- ngi tijang djaler - tenaan . . . ? poendi pratelanipoen . . . . ?
Oepami ing satoenggiling pang- genan tijaogipoen djaler 600, tijang- ipoen estri 700. Poenapa ladjeng kedal moengel: ,,Jen ngono koedoe ana sing wajoeh." Poenika klintoe, djer tijang samanten waoe boten sadaja diwasa, wonten ingkang tak- sih baji, wonten ingkang pikoen, ewah lsp. Kedjawi poenika wonten ingkang pedjah taksih nem poenapa, ngantos wekasanipoen jen tijang nindakaken monogamie saged ke- lampahan. Goesti Allah ingkang ngersakaken monogamie, boten ki- rang sarana anggenipoen njami tja- tjahing djaler Ian estri.
Malth: tijang tanpa wengkoe - ladjeng dipoenwengkoe, sarana di- poenwajoeh, temtoe seneng margi gadah semah, gek mangke soegih . . . . poenapa boten dame! sae . . . . ? lah . . . . dalah . . . . rak makaten malih?, rak barang donja malih . . . . ? kasenengan kado- njan malih . . . . ? dados kasene- ngan poenika, poenika ta . . . . ! andak temtoe seneng? tanggel . . . . ? toer, andak kasenengan rochani?
saged njelakaken Ian Pangeran . . ... ? Malih, mas Djamsaren an- doemoek awoning moraal Europa dening toemindakipoen monogamie.
Jen kados ingkang koela terangaken ing nginggil, monogamie poenika saking karsanipoen Goesti Allah (N. B. engeta dateng Bapa Adam Ian lboe Kawa, djaler satoenggal, estri satoenggal), dados tetela jen awoning Europa poenika boten sa- king monogamie. Tijang ingkang wajoeh mastani Europa awon poe- nika margi boten ngroemaosi ba- danipoen pijambak. Jen Goesti Allah ngarsakaken monogamie, dados po- Jygamie (wajoeh) poenika toemrap ipoen Goesti Allah inggih awon, namoeng toemrap ingkang wajoeh roemaosipoen sae, inggih kabekta saking hawa-nepsoe.
Mas santri ngekahi polygamie poenika manoet wewatoning boedi
· poenapa kabekta saking hawa-nep- soe? Mangga prakawis poenika ka- manaha.
Tf ANTRIK-kebonsaren.
ken, emoet kadadosanipoen. dados boten oeger nepsoe kemawon. Tijang ingkang sabar, manahipoen saged momot, boten djelehan, bosen ing prakawis ingkang dipoentindakakan.
Manawi tebih saking watak djelehan, malah-malah tawekal ing dame! tam- toe gampil sagedipoen kadoemoegen sedyanipoen: Talatos dasar sabar poenika kanggenipoen moelang moe- roek !are ageng sanget ginanipoen.
Manawi tijang namoeng noeroeti raos, tegesipoen, manawi badanipoen seneng ladjeng sregep, manawi kraos sempelah manahipoen namoeng sa- poeroenipoen kemawon, tamtoe toe- mindak Ian kadadosanipoen poenapa ingkang katindakaken. Sinten ingkang santosa tekadipoen, kentjeng pika- djenganipoen, tamtoe toememen ing dam el. tindak - tandoek bares. boten dipoendamel-damel. Polatan djatmika, boten pandirangan ingkang nelakaken sembrananipoen. Manawi goemoe- djeng pasadja, limrah boten goemoe- djeng damelan. Gineman bares, sarta boten soerawejan, njingkiri tenaga ingkang kirang patoet. Oelat soemeh, rembagipoen kenging dipoenraosa~
ken, boten kekatahen enggok. Ing pamitjara boten pegat pangatos-atos.
boten njerikaken manah, nglenggahi tatakrama, sanadyan kalijan sinten kemawon.
Kajakinanipoen goeroe ingkang sentosa tekadipoen, tindak toememen, hoermat, patrap, ngatos-atos, poenika tamtoe nenarik manah, moeroegaken tare sami asih~tresna kaworan adjrih.
Bade kasambet.
OERAP-SARI
K A B A R K A T H 0 L I E K.
Sowan I. S. K. S. Rama.
Kala woelan januari Vaticaan ka- tamoewan tamoe agoeng i. p. pra- meswari ( groothertogin) Charlotte ing Luxemburg sakalijan garwa pa- ngeran Felix ing Bourbon Parma.
Ngarsa dalem maringi tanda pa- ngenget - enget awoedjoed medali emas. Dene sang poetri sakalijan garwa ngoendjoekaken boekoe 65 djilid isi babadipoen Luxemburg.
Bakda sowan lngkang Sinoehoen, tarnoe agoeng waoe dipoentampeni Kg. Kardinaal- Staatssecretaris, la- djeng sami sowan dateng Gredja Agoeng St. Pieter.
Sontenipoen ngarsa dalem nampi pisowanipoen wawakil Parartgakik maarschalk Petain angestreni pikra- menipoen pangeran Umberto.
Tjatjahipoen tijang Katholiek ing sadjagad.
Katholieke Missien: njarijosaken tjatjahipoen tijaug Katholiek kados
ing ngandap poenika:
ing Afrika 5.387.678 (3,8°1o) Amerika 125 569.905 (53,1°/0) Azie 17 .038.874 ( 1,70/o) Eropa 201.855.900 (42,9°/o) Oceanie 1.987.308 (22°/0 ) Gg. sadaja 351.839.665 ( 19°/o)
Tjatjahi po en tij ang Protestan ing
ing sadjagad: 164.683.026 (8,9°/o);
Orthodoxen: 131.460.822 (7,1°/o);
jahoedi: 15.731.475 (0,9°/o);
Islam 238 997.594 (13%).
Boeda: 199.461.632 (10,8°/o) Hindoe: 224.008.819 (12,1°/0 ).
Confucianisten: 304.027.114 ( 16;4°/0).
Shinto'isten: 16.644.437 (5,9°1o) Wan an (heidenen): 122 239.817 (6,6°/0 ) Tan pa Agami: 76.598.195. ( 4, 1
°lo).
Retretan ing Moentilan.
Retret Djawi ingkang kapengker poenika, ingkang toemoet wonten 124. Retret kapengker poenika re- tret ingkang kantoen pijambak mang- gen ing Moentilan. Saladjengipoen manawi retret tjalon kapapanaken wonten Oengaran.
Kardinal seda.
Rome 26 Fehr. Aneta Reuter.
Kg. Kardinal Merry del Val sa- sampoeni poen ka- opera tie, seda.
(R. I. P.)
N~leresaken.
Wonten ing kabar Katholiek Sw.
Tm. no. 9, pawartos tilas Hoofd re- dacteur Sw. T. won ten ingkang moe- ngel: ... ,,mawi dipoenpedjahi sa- tengah barang'' poenika Ieresipoen:
mawi dipoenpedjahi satengah edjam barang." Andadosna kawoeningan (corrector).
KABAR OEMOEM
INDONESIA.
Liboeran ing pamoelangan angka II.
P. njerat: margi wontenipoen e- wah-ewahan taoening sakolah tg. 1 Juli doemoegi 24 ]uni taoen tjandak- ipoen, ladjeng ngawontenaken ewah- ing liboeran, kadosta:
1. Ing woelan ]uni liboer 1 minggoe, dawah minggoe wekasan.
2. Ing woelan October 14 dinten.
3. Liboeran sijam 5 minggoe taksih tetep kados ingkang sampoen- sampoen. Nanging liboer Moe- loed kasowak (boten kawonten- aken). Sokoer: woeian Juni won ten liboeran dados bibar rnggah-ing- gahan moerid-moerid boten tjem-
plang.
SAKING NOAJOGJAKARTA.
Sasakit noelar.
Tanggal 16-22 Februari ing goe- permen Ngajogjakarta wonten tijang 62 kataman sakit dysenteri; ingkang kenging pest namoeng satoenggal i.p. ing onderdistrik Toeri.
Sadjawining kita pantjen katah, ingkang kenging sakit dysenteri (be- boetjal rah) waoe, langkoeng-lang- koeng ing bawah Temon Ian Adi- karta (wonten 42 ingkang kalih ke- ladjeng pedjah). Ing Wates wonten tiga ingkang tiwas inggih margi sa- sakit waoe.
Saradadoe nga~tioek.
Salebetipoen minggoe kapengker ing Bantoel wonten saradadoe nga- moek. Saradadoe ing sabataljoen ingkang ngleresi si peng won ten kita waoe, wonten kaiih (saradadoe Wa- Iandi) mlebet ing tokonipoen babah Kwik Hwie Kioe bade toembas bir.
Wonten satoenggal ingkang boten srantos ladjeng mendet gendoel bir kabanting wonten ngadjeng toko andadosaken kagetipoen toewan toko.
Margi makaten waoe Iadjeng sami paben. Tionghoa katah ingkang me- dal. Saradadoe waoe nginten bade kakrojok. Poen saradadoe teroes nge- garaken pemesi poen kangge nga- moek. Wonten Tionghoa tiga ing- kang tatoe kaprenah ing wingking, weteng lan Iambe. lngkang ta toe ing wingking waoe sanget. Sadaja sami kabekta dateng hospitaal Pe- tronela Ngajogja. Saradadoenipoen dipoentjepeng. (Bintang Mataram).
(Manawi mirid Mataram anggeni- poen ladjeng paben waoe margi sa- radadoenipoen boten poeroen amba- jar).
* ... *
Irrigatie ing lndonesijah.
Ing taoen poenika Nagari bade damel Irrigatie kangge djadjahan Pemali (Tegal). Gandeng kalijan pra- kawis poenika ing Pendjaiin bade dipoenwonteni petandon toja poe- napadene tanggoel inggilipoen 20 meter. Wadoek ing ngrikoe saged nando toja boten kirang saking 9 joeta mlijoen kibik. Sabin ingkang saged kailenan saking wadoek waoe kirang langkoeng 40.000 baoe. Wa- ragadipoen kataksir 1 joeta roepijah.
Waragad poenika ingkang saperang- an ageng dipoensanggi pahrik gen- dis sekawan ing kiwa -tengenipoen ngrikoe. Pabrik sekawan pisan waoe angelar siti tanemanipoen goeng- goeng kem pal 1150 baoe.
Ing Gembong (Pati) inggih bade dipoenwonteni wadoek waragadi- poen karantjang sajoeta roepijah.
Bokmanawi kemawon wadoek ing
Gembong poenika waoe tjalon tje- kap kangge ngiieni sabin 15000 ba- oe, Ian sampoen wiwit kagarap ing taoen poenika.
Semanten oegi wonten Peperbaai, Banten Kilen, oegi bade nandangi soepados tetijang ngrikoe Ioewar saking babaja bandjir. Sabin-sabin ingkang tjalon saged kapitoeloengan wonten 26.000 baoe.
Tanggoel Patjal ing Bodjanegara sapoenika panggarapipoen sampoen rampoeng saoalih. Tanggoel waoe inggilipoen 30 meter.
Irrigatie inggih bade toemandang- damel, wonten saoeroetipoen Soe- ngai Beram Celebes Kidoel. Oesoel- ipoen sampoen kaladosaken dateng Nagari, waragadipoen karantjang 6 joeta, dangoenipoen 10 taoen. Sa-
bin-sabin tadahan ing ngrikoe sa- poenika wonten 35.000 baoe. (Aneta).
Kabar ing Oabroe Wlingi.
M. S. Bratasoedirdja njerat:
Saking kamirahanipoen Padoeka Toewan Administrateur, ing Gabroe kala 2 Maart 1930 oetawi ngleresi bakda riadi, kawontenaken karame- jan kangge njeneng-njenengaken ti- jang- tijang, lare - lare Ian moerid- moerid ing sakiwa - tengenipoen.
Karamejan waoe woedjoed djaranan (djatilan), ringgit poerwa Ian sa- nesipoen. Dinten waoe ketingal re- geng sanget, tjatjahing tijang ningali sasat boten kenging dipoenetang;
begdjanipoen taxi toewin motor se- wan. Bakda riadi kirang kalih din- ten kantja goeroe Ian koeli sawata- wis riboet resik-resik parnoe langan madjang - madjang Ian moebeng- moebeng moeroegi moerid Ian tijang sepoehipoen soeka soemerep mana- wi 2 - 3 - 1930 bade rame -rame.
Kantja estri riboet oegi ta ta-ta ta ingkang bade kangge teda Ian omben- ombening tare sarta tijang sepoeh.
Kori-gapoera pamoelangan Ian grija goeroe, pinasangan djanoer maleng- koeng, tjagaking djanoer binlebet ing ron-ronan mantja warni, adamel samoeaning papan. Dinten riadi para goeroe, moerid-moerid toewin tijang sepoehipoen moerid sami nglempak aseneng-seneng, dene ka- ramek-ramekaken. Djam 6 endjing sampoen wiwit, djam 1
12 -
8 neda etja sesarengan, djam 8 keplok soe- rak mawoerahan, djam 1/ 2 - 9 kaarak djatilan oeroet margi ageng ngantos doemoegi djam 11 sijang, djam 111/ 4!are neda roti Jan ngombe setroep.
Poenika waoe sadaja adamel gam- bira Ian mongkoging lare-lare dalah tijang sepoehipoen. Djam 12 lang- koeng sakedik Iare-lare kalilan me- dal saking pamoelangan, neningali sakadjengipoen pijambak, mantoek inggih sampoen klilan.
Wasana ingkang dados panoe- toeping atoer koela, kantja goeroe Gabroe sakalangkoeng matoer noe- woen doemateng Padoeka Toewan Administrateur Gabroe, dene sam- poen maringi ragading karamejan saoeba -rampenipoen.
Kabesmen.
Kala tanggal 27 woelan kapeng- ker ing Klenteng Pekapoeran (Be- tawi) wonten grija kabesmi tjatjah woewoeng 59, dipoenenggeni bang- sa Tionghoa lan .Indonesia goeng- goeng kempal 230 djiwa.
Kapitoenenipoen wonten 40 · 60 ewoe roepijah.
Gemeente njoekani pitoeloengan arta f 500.
Ing ngrikoe wonten komite tiga saking golongan lndonesijah, Tiong- hoa, Ian Eropah, sami ngoepadosa- ken darma.
Kadjawi poenika, Semeroe-fonds, Kong Boe Siang Chow inggih sami toemandang ngideraken lijst.
Djawah ing Tengg~r.
So er. Hand b 1 d. njarijosaken ing distrik Grati Pasoeroewan sa- lebetipoen minggoe kapengker won- ten bandjir ageng. Margi Pasoeroe- wan - Prabalingga kasasaban toja.
Poenika sababipoen margi deresing djawah ing pareden Tengger.
Siti-siti partikelir Djawi Kih~n ing- kang kapoendoet wangsoel
Nagari.
Ing saderengipoen taoen 1917 sampoen wonten siti partikelir sa- kedik ingkang kapoendoet wangsoel kangge palaboehan Jss. goenggoeng · 3548 baoe kalajan regi 11/ 2 mlijoen roepijah.
Wiwitipoen moendoeti wangsoel ingkang saestoe poenika wiwit ta- oen '17. Wiwit taoen '17 doemoegi '22 wonten siti boten kirang saking 543000 baoe ingkang kapoendoet wangsoel kanti regi 47 mlijoen roepijah. Kala semanten ngantjik djaman pangiridan. Mila wiwit taoen '22 doemoegi 1926 namoeng wonren siti partikelir 4000 baoe ( 3/4 mli- joen roepijah) ingkang kapoendoet wangsoel.
Wiwit taoen 1927 ladjeng dipoen- sengkoet malih. Doemoegi taoen 1929 ingkang kapoendoet wangsoel wonten 126500 baoe kanti regi f 14
mlijoen. ·
Dados wiwit taoen 1912 doemoegi sapriki tanah partikelir ing Djawi kilen ingkang kapoendoet wangsoel Goepermen boten kirang 674.000 baoe kalajan regi f 63 mlijoen lang- koeng.
Lan sakedap malih tanah Tjampea 57000 baoe ing~ih kapoendoet wang- soel kalajan regi 9 joeta roepijah.
Salebetipoen taoen poenika, Ian awaling taoen 1931 tanah-Baud Ian tanah alit-alit sanesipoen inggih ka- poendoet wangsoel. Margi makaten waoe, ing tengah-tengahaning taoen 1931 tanah-tanah partikelir Betawi Ian Bogar sisih Kilen, saged wang- soel sadaja dados kagoenganipoen Nagari.
Manawi sampoen, ladjeng gentos Betawi Wetan, Krawang. Bab pana- liti toemrap tanah Tegalwaroe ing Krawang sapoenika kenging kawas- tanan sampoen rampoeng: arta te- boesan kataksir wonten 7 joeta roe- pijah ... Makaten pratelanipoen Anet a.
Margi enggal.
Parwartos saking Medan njarijos- aken bilih katetepaken wontening margi enggal saking Langsa dateng Kwalalangsa. Doemoegi sapriki pa- laboehan Kwalalangsa namoeng sa- ged pinoeroegan sarana trem Atjih.
Kangge preloening margi waoe sam- poen dipoensoedijani arta f 300.000 wonten ing begrooting 1931.
Kepandoengan ageng.
Serat -serat kabar ing Betawi njarijosaken ing grijanipoen sade- rek Thamrin mentas kapandoengan ageng -agengan. Prijantoen waoe katamoewan Siti Hamisah saking Kebon Sirih. Nalika bade -tilem pa- nganggenipoen sami dipoentjopoti, aroepi pending regi f 900, kaloeng samainanipoen regi f 450, sesoepe kalih regi f 150, sadaja regi f 1500.
lngkang sapoenika kenging ndak- wa baboenipoen anama !jot.
Poetrinipoen Boepati Bandoeng.
Kawartosaken bilih tanggal 9 Maart poenika, poetranipoen poetri Boepati Bandoeng ingkang nomer kalih, bade kadaoepaken pikantoek
R. Joesoef commissaris van politie ing Soerabaja.
Pabrik roti dipoentoetoep.
Ing Soekaboemi mentas wonten pabrik roti gangsal enggen dipoen- toetoep. Anggenipoen katoetoep wa- oe margi kesangeten anggenipoen boten ngenggeni kasarasan.
Pabrik waoe ingkang tiga tetela ambabajani sanget toemrap kasaras- an. lngkang satoenggal wonten ti- jangipoen sakit dephteritis kapapan- aken tjaket kalijan papan pamba- karipoen roti. (Java Bode).
Commissaris Padvinderij Inggris.
Kala tengah-tengahanipoen woe- lan kapengker, ing Hoofdkwartier Padvindersbond Bandoeng kadateng- an toewan Majer Alec Waley district- commissaris Padvinderij ing nagari Inggris. Toewan waoe kalijan njo- njahipoen poenapadene anakipoen estri, bade andjadjah tanah Djawi, Bali Ian Soematra. Wangsoeliooen tjalon noempak baitajohan de Witt.
Burgemeester bangsa lndonesijah.
Manoet pamirengipoen Java Bode saking pehak ingkang kenging pi- nitados, sakedap malih bade wonten rembag angewahi tatanan pangreh Gemeente ingkang sapoenika.
ONTJEN SEKAR GAMBIR MELATI.
H.B. S. LAN INTERNAAT KANGGE SADAJA BANOSA
ING NOAJOGJAKARTA.
- 0 -
1. H.B.S.
Malang wis ana H.B. S.! jagene Ngajogjakarta kok doeroeng ana !
Makaten grenengipoen para Wa- landi ing kita Ngajogjakarta.
Golongan Walandi sadjakipoen temenanan anggenipoen bade nanda- ngi wontening H.B. S. ing Ngajo- gjakarta waoe. Ir. A.W.A. jacometti oegi angrembag prakawis poenika wonten orgaanipoen Vaderlandsche Club. Toewan poenika mrajogek- aken soepados tetijang ladjeng nga- dani wontening komite tinanggenah matitisaken prakawis poenika ke- klempak tjatjah2 lss ... ladjeng rekes dateng Nagari ... Malah ma- nawi koela boten kalentoe, rembag poenika inggih sampoen dipoen- tjoengoelaken wonten parepatan Volksraad kapengker poenika ...
Para maos! Ing ngandap poenika koela ngatoeraken pratelan bajaran- ipoen lare-Iare sakolah H.B.S. (pe- tikan saking Volksalmanak).
0 0 0 0 0 0 0 0
l() 11'1 .,.., 11'1 11'1 11'1 11'1 11'1
;.;
:>~~~~Cl\Cl\
r.... t--...0...0...0...0...0...0~-8 """"'~~~~ ... l..f-t~~~ ... ~~
0
i:l 0 0 0
·~ 11'1 lrlli"\
~~~l/"\~~-_,.~~00~00000000
-=---
d ~~~ ... ~ ... ~ ... ~ ...~
0
~ 0 0 0 0 0 0 0 0 0
·a 11'1 "! "! 11'1 11'1 11'1 .,... 11'1 11'1
~ .or....'lrllrl<"l<"lNNo\o\o\o\o\o\
co::::N---..-
~ ---
.0
.NOO"'t"'lt" __,. -ooool/"\l/"\l/"\l/"\l/"\\.("') - ( ' t " ) N N N N N _ _ _,._,. ... _
Y....'..i..c""""' ... ""'-1""-t ... ...
Ingkang kaseboet nginggil poe- nika namoeng bajaran sakolah! Wa- ragad patoembasing boekoe-boekoe dereng kapetang.
Dados, nitik saking kawontenan poenika, toemrap kita tata lahiripoen ngrekaos sanget nglebetaken anak kita sakolah dateng H.B.S. Ingkang saged klebet wonten sakolahan ngrikpe poenika anak -anakipoen Walandi, prijantoen ageng, oetawi kaoem hartawan. Mila inggih boten maiben dene toewoehing idam-ida- man sakolahan H.B. S. ing Ngajo- gjakarta poenika saking bangsa Walandi. Djer inggih anak-anaki poen bangsa poenika, ingkang tjalonipoen katah ingkang nglebeti pamoelangan waoe.
Ewadene kawontenan makaten poenika, boten kenging kangge se- bab kita boten najogjani wontening H.B.S. ing kita Ngajogja.
Mila sanadyan istingarah kita ngrekaos sanget anglebetaken anak kita dateng sakolahan waoe, kita boten kenging Jadjeng moengal:
,,Emoh! Ora soesah diwenehi ha be as, ha be es, barangl" Djer basa ngrekasa makaten boten ateges sami kalijan: ora bisa! Awratipoen bine- kanan ing anak, ... agenging ka- tresnan dateng poetra, .... koela kinten andjalari kata.h tijang sepoeh ingkang moengal: ,,E, ja ora ketang takrewangi ndjiret goeloe ngoerangi sakabehe, ja tak temah, ... anggere karepe anakkoe mleboe H.B.S. bisa kelakon!"
Mila toemrapipoen Patjar Merah boten anggadahi pakewed poenapa- poenapa toemrap adegipoen H.B.S.
ing Ngajogjakarta. Ewadene ing batos inggih amoemoedji moegi ing bendjing wonten kamajaran toemrap anak-anakipoen prijantoen ingkang blandjanipoen boten katah!
2. I nternaat kanggi sadaja bangsa.
Kados ingkang kawrat ing Sw.
T. kapengker poenika, Ngajogjakarta wonten panitya soemedya ngedeg- aken internaat kangge sadaja bang- sa. Warganipoen panitya waoe:
J.
Postma, Ir. Prentice, K. G. Pakoe Alam, R. M. Soerja Atmadja, Pange- ran Djajakoesoema Iss. Kangge wi- witan, bade ngawontenaken roemtjin papan kangge sinaoe sasarengan (gemeenschappelijk studielokaal).
Bendjingipoen, ingkang kadjangka ngadegaken internaat kaseboet. lng- kang katampi won ten internaat waoe moerid - moerid: Mulo, Technische School, A. M. S. boten pradoeli bangsa poenapa kemawon.
Anggenipoen para prijantoen wa- oe sami bade ngawontenaken in- ternaat, poenika margi mesakaken kalijan lare-lare pamoelangan kase- boet ingkang pantjen dede lare
CORRESPONDENTIE.
Ngajogjakarta. Lare-lare waoe mon- dok kanti ambajar f 20, tilemipoen tanpa klamboe, sinaoenipoen keter margi boten wonten ingkang ngoe- lat-oelati ... .
Para maosl Prakawis teda Ian patileman, poenika boten patos koe- la manah. Ingkang koela· raosaken poenika ketering pasinaonipoen ...
Koela gadah tepangan lare T.S. La- re waoe mondok wonten grijaning bakjoenipoen. Grija waoe inggih tjaket grijaning prenah pamanipoen.
Kados-poendi kawontenanipoen te- pangan koela waoe? ... Meh saben dinten kadatengan kantja - kantjani- poen 5 - 10. Sarni poenapa? Na- moeng sami ngenggar - enggar ma- nah, gitaran, tjlempoengan, menjanji lss .... ngantos djam kalih welasan!
Tepangan koela poenika waoe kerep dipoenengetaken bakjoe toewin pa- manipoen. Nanging, boten dipoen- gega! Mangka dasaripoen pantjen
!are boten montjer. Mila, sakolah- ipoen inggih saja keter. Soemerep kawontenan makaten poenika manah koela mesakaken tijang sepoehi poen!
Dipoenragadi katah, kasakolahaken inggil, djeboelipoen !are makaten kawontenanipoen! Ingkang katenggan saderek kemawon makaten! Lah gek ingkang manggen won ten grijanipoen tijang sanes kados-poendi? ... Ka- djawi poenika, kaping pinten ke- mawon koela soemerep siswa Mulo sasaminipoen, groedag - groedoeg ngaler ngidoel, dledar-dleder oeroet margi ageng, ngantos wantji tengah daloe?
Koela inggih boten maiben, bilih siswa Mulo, T.S., A.M.S., poenika dede !are alit. Nanging wontening kawontenan kados ing nginggil sa- estoe boten njenengakenl Mesakaken ingkang ngragadi, saderek!
Mila koela inggih bingah sanget dene prakawis poenika sampoen ginalih para prijantoen warganing panitya kaseboet nginggil.
Sedyanipoen panitya angedegaken internaat, poenika tetela toewoeh saking manah oetami. Sapamiren~
koela ing Ngajogja bade wonten internaat kangge bangsa Europa.
Kadjawi poenika, pakempalan B.O.
inggih bade ngadegaken internaat enggal wonten Gowongan tjekap kangge !are 50 - 100. Manawi pa- mireng koela poenika kepara njata, roemaos koela boten perloe dipoen- wonteni grija pondokan malih.
Mangka gesanging pondokan maka- ten poenika, saperangan ageng sa- king soebsidinipoen Parentah. Poe- napa inggih pondokan tiga - tiga- nipoen pisan bade angsal soebsidi njekapi? Aloewoeng grija pondokan ingkang sapoenika sampoen wonten (gadahanipoen B.O.) poenika dipoen- rentjangi ngoedi amrih saenipoen saestoe. Tegesi po en ngrentjangi a- ngoedi sageda !are - !are ing pon- dokan ngrikoe boten keter pasina- oni poen.
Toewan Postma nalika ngandar- aken sedyaning komite mawi tjarijos:
,,Ija bener ing Ngajogjakarta akeh p"ondokan -pondokan, nanging ikoe kabeh doeroeng njampeti beetoehing internaat." Kirang saening pondokan ing wekdal sapoenika, taksih ke- , nging dipoendandosi; dipoendsaek- aken ! Dados boten kok doepeh bo- ten sampoerna, ladjeng: ,, Wis akoe dakgawe pondokan kanggo sadengah bangsa!" ... Kedjawi ta manawi adeging pondokan namer tiga waoe boten awawaton kirang saening pondokan ingkang wonten ing sa- poenika! Tegesipoen: oepami pa- kempalan Moehamad Dijah ngedeg- aken pondokan kangge lare - !are Islam, soepados saged angsal pang- goela-wentah tjara Islam, ... poenika sakoela boten gadah kawratan poe- napa-poenapa!
Wontening internaat kakalih (tan- pa dadasar Agami) kangge moerid- moerid Mulo lss. ingkang pikantoek bijantoe saking Nagari, pamanah koela sampoen njekapi! Toemrap siswa bangsa Tionghoa, rehne bang- sa poenika sampoen kasamekaken Walandi, prajoginipoen inggih mle- bet wonten Europeesche internaat.
Dados boten perl'oe dipoenwonteni internaat kangge sadaja bangsa ba- rang!
Makaten pamanggih koela! ...
Doemoegi semanten koela katoe- woehan pitaken: ,,Jagene Nagara anggone jasa sakolahan Mula ba- rang koewi kok ora ditjara jnter- naat bae kaja dene H.K. S., K. S., N. S. Ill.?"
Kumuningsaseie 1-3-'30.
Taklim: PATJAR MERAH.
B. te Poerw. prajogl; ingkang kantoen minggoe ngadjeng.