• Tidak ada hasil yang ditemukan

SE RAT KABAR KATHOLI EK - KHASTARA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "SE RAT KABAR KATHOLI EK - KHASTARA"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

REGINIPOEN LENGGANAN SWARA-TAMA:

taoen . . . . f 6.-

i

•/3 " , f 3.- njoewoen ka·

3 woelan . · f 1,50 balar roemijin.

Kenging mbajar saben woelan

1 katja 1/2 ,,

'! • ..

RAGAD ADVERTENTIE:

13 Maart 1931

-

1/s ..

Saladjengipoen : saben 1 cm2 sekedik - kedikipoen : f 1

;so.

f 36.-.

f 18,65·

9 75.

f 5,25.

f 0,03;

SE RAT KABAR KATHOLI EK

Kabar premili alit - alitan : £ 1.-

Moendoet kapatjak langkoeng saking sapi- san, oetawi dados lengganan, tepang rembag roemijin kalijan administratie.

Medal saben dinten Djoemoewah.

N. I. O. G. MANGSAH JO EDA.

P.G.H.B. KAANGGE MARGI.

(Telas-telasan.)

(Wangsoelan saking V. B. P. G. H.B.) Sanget ing panoewoen kita, re-

daksi Sw. T., dene

v.

B. P.

o.

H.

B. karsa nanggapi panjaroewenipoen redaktoer kita A. S. D. prakawis anggenipoen P. 0. H. 8. toemoet njebaraken boekoenipoen N. I. 0. 0.

amerangi Confessioneel Onderwijs.

Katranganipoen V. B. P. G. H. B.

ingkang soeka soesoeloeh dateng tijang katah sanget kita aosi. Kritik ingkang amrih sae, pantjen pantes dipoen-gatosaken.

Mangga wangsoelanipoen V. B.

P.

0. H. B. ing ngandap poenika sami dipoen-gatosaken:

Dalam Sworo Torno tanggal 13 Februari 1931, no. 7 Jan 27 Februari · 1931, no. 9, telah kami batja artikel jang berkepala sebagai diatas.

Akan isinja barangkali ta'perloe kami oeraikan Jagi, karena sekalian toean-toean pembatja temtoe telah ma'loem.

Teroetama kami oetjapkan banjak terima kasih kepada sd. Atmosoedar- mo jang soedah memberi penerangan tentang pendirian V. 8. P. 0. H. 8.

dan kami dapat menerangkan dengan

sedjelas~djelasnja, bahwa segala keterangan dari sd. Atmosoedarmo

· -benarnia•

laloe berdiri neutraal, tidak membe- da-bedakan agama, dan selama V.

B. P. 0. H. B. jang sekarang me- megang pimpinan, P. 0. H. B. akan tetap dalam pendiriannja itoe.

Meskipoen doedoeknja perkara soedah dengan sedjelas-djelasnja diterangkan oleh sd. Atmosoedarmo, kami rasa perloe djoega memboeat lagi barang sekadarnja.

Karena kesiboekan pekerdjaan oen- toek congres, maka V. B. waktoe menerima boekoe selebaran itoe, tida berkesempatan oentoek me- mriksai isinja, hanja karena tidak ada sangkaan bahwa didalamnja ter-

• kandoeng benih2 jang dapat mener- bitkan sjak hati kepada salah satoe golongan anggauta P. O. H. 8., maka dengan tida tjemboeroean la- gi, penjiaran boekoe selebaran itoe didjalankan.

Tetapi ketika kami poelang di- hotel, sambil melepaskan Ielah iseng2 menengok isi boekoe itoe, boekan main terkedjoet dan sajang kami.

Pada waktoe itoe baroelah kami tahoe, bahwa Jangkah jang soedah kami djalankan bersalahan benar dengan pendirian P. 0. H. 8.

Sebab itoe kamipoen merasa wa- djib haroes memberi keterangan dalam congres. Demikianlah maka sd. Prawira di Nata minta dengan sangat soepaja penjiaran itoe di- pandang sebagai tidak didjalankan, dan boekoe itoe bagi kita dipandang scbagai tidak ada.

8oeat menjatakan Jebih djelas, bahwa kami sekali-kali tida memi- hak kepada actie N. I. 0. O. terse- boet, dengan senang disini kami akan memberi keterangan lagi

Pada waktoe N. I. 0. G. tjabang 8etawi akan mengadakan Openbare vergadering dengan maksoed mem- perbintjangkan actienja terhadap ke- pada confessioneel onderwijs kami poen diminta djoega datang ke ver- gadering itoe, tetapi dengan keras kami katakan dihadapan voorzit- ter N. I. 0. G. afd. Betawi dan beberapa orang H. B. !eden N. I.

0. G. bahwa permintaan itoe tidak dapat kami loeloeskan.

Kami terangkan bahwa keadaan P. G. H. B. berlainan sekali dengan N. I. 0. 0.

P. 0. H. B. jang memeloek sega- la golongan goeroe bangsa Indone- sia dengan tida membeda-bedakan agama, tentoe tida dapat dan tida boleh toeroet tjampoer kepada actie N. I. 0. G. itoe.

Kata voorzitter N. I. 0. 0. tja- bang 8etawi: "Toean tiada oesah berkata, asal sadja datang mengoen- djoengi vergadering itoe."

Kata kami: ,,ltoe poen tiada dapat, karena kedatangan sadja poen bo- leh dipandang menjetoedjoei pem- bitjaraan disitoe."

Kata Voorzitter N. I.

0.

0. tjabang Betawi: "Kalau begitoe baiklah wa- kil tjabang P. 0. H. B. Betawi sadja jang datang."

Djawab kami: ,,Oleh karena kami tahoe, tentoe kami akan berseroe kepada ljabang

P.

0. H.

B.

Betawi, soepaja menolak djoega, karena ka- mi merasa haroes djoega menang- goeng djawab atas langkah tjabang."

Kata voorzitter tjabang N. I. O.

0.: ,,Kami akan berdamai dengan voorzitter H. 8. soepaja berichtiar memboeat pertjeraian didalam P.

0. H.

B.

antara neutrale onderwijs dan confessioneele onderwijs, oepa- manja dengan memboeat serie ar- tikelen dalam de School."

Kata kami: ,, Segala ichtiar boleh toean lakoekan, tetapi kami jakin bahwa pekerdjaan itoe akan sia2 belaka. Persatoean dalam kalangan kita soedah tetap dan kokoh benar n. G&pat cM tj g-gohtjang ...

kan lagi."

Dengan ini tjoekoeplah kiranja akan meloekiskan bagaimana pen- dirian V. B. P. 0. H.B. terhadap kepada mas'alah itoe.

Tentang keterangan lain-lainnja kami persilahkan toean2 pem batja menenggok Iagi karangan sd. At- mosoedarmo jang kami hargakan tinggi sekali.

Kami keraskan seroean sd. itoe sekali lagi: ,,Marilah sd.-sd. kaoem goeroe Indonesia seloeroehnja, te- goehkan dan kokohkanlah persatoe- an kita, djangan dapat kita di toe- soek-toesoek oentoek bertjerai, jang hasilnja tidak lain hanja akan me- lemahkan tenaga kita.

* * *

Wasalam V. B. P. 0. H.B.

Makaten katranganipoen V. B.

P.O.H.8.

Katrangan poenika, bade kine- pekan wonten djagad Confessioneel Onderwijs.

Sw. T. ingkang kapengker nge- wrat wangs9elanipoen A. S. D. soe- raosipoen neda semboelih dateng P.0.H.B. anggenipoen conf. onderw.

saja kapitoenan margi P. G. H.B.

toemoet njebar boekoe N. I. 0. 0.

merangi conf. onderw.

Saben tijang mangertos kapitoe- nan ingkang dipoenkadjengaken A. S. D. ing ngrikoe boten kok a- woedjoed arta oet. barang. Sarta sinten ingkang setiti pamaosipoen mangertos boten kok A. S. D. mas- tani asaling kapitoenan namoeng margi P. 0. H.B. Nanging tindaki- poen P. 0. H.B. waoe andjalari golongan conf. onderw. saja kapi- toenan. Dados terangipoen P.G.H.B.

gadah eereschuld dateng kalangan conf. onderw.

Sapoenika, sasampoenipoen maos panjaroewenipoen A.S.D., Verbonds- bestuur P.O. H.B. Jadjeng njoekani katrangan sarana kaserat; dame!

schriftelijke bekentenis, angakeni Jepatipoen. lnggih schriftelijke be- kentenis saking V. B. P. 0. H. 8.

poenika ingkang adji. Lan margi katrangan schriftelijk poenika, sa- mangke kita mangertos terang, sa- ja terang, bilih P. 0. H. 8. boten

bering dateng N. I. 0. 0, katitik sa- king tindakipocn kala kapoerih an- datengi openbare vergadering ada- nipoen N. l. 0. 0. angrembag aksi-

nipoen toemrap conf. onderw. - Kita mangertos, poenapa ingkang kawastanan pitoena ing kalangan conf - ond. waoe; kita mangertos poenapa ingkang nama eereschuld, amila kenging kawastanan nama sah manawi kita inggih pikantoek eere- saoeran. Habis perkara!- Mila soe- pados boten kepandjang - pandjang, kanti angengeti saening prakawis ....

rembag P. 0. H. 8. lan brochure N.

I. O. 0. poenika kita tjoentel doe- moegi semanten kemawon. Katrangan sarana: kaserat, saking P. G. H.B.

pijambak poenika k~mawon, samia kita simpen ingkan•J" premati.

Dateng P. 0. H.B. kita neda soe- pados ing saladjengipoen ingkang Jangkoeng ngatos - tos, aneroesna anggenipoen djoem neng bapa awa- tak adil, sampoen gantos tindaki- poen dame! boten saketjanipoen salah satoenggiling anak.

Woesana saking Sw. T. kita ngoewoeh amrih wi adanipoen dja- gad goeroe,

mawi

temboengipoen

V. B. P. G. H.B. pijambak kaseboet nginggil:

,,Mari/ah saudara-saudara kaoem goeroe Indonesia seloeroelznja,tegoeh- kan dan kokohkanlah persatoean toean, djangan dapat toean - toean ditoesoek - toesoek oentoek bertjerai jang hasilnja tidak lain hanja akan melemahkan tenaga toean".

Kanti djoedjoer Ian leganing ma- nah tetemboengan V. B .. P. G. H.B.

poenika kita oetjapaken saking Sw.

T., djer kita inggih mangertos, ma- noenggil poenika perloe sanget kangge kamoeljaning bangsa Ian siti kalahiran.

Verbondsbestuur P. 0. H. B! Mang- ga sami sasarengan njamboet dame!

I

kangge perloening bangsa Ian siti kalahiran, pandjenengan medal mar- gi pakempalan pandjenengan P. 0.

H.B., kita medal margi journalistiek ing Sw. T. ngriki.

Onze nationale saluut.

Redaksi Swara Tama·

PRA JA RAHAJOE. -

B. 0. SANTOl!N GAGRAO.

os anti.

Saking roemaos ela B. 0. poe- nika bab prekawis gama adedasar netral. Nanging sar, ng koela maos karanganipoen sdr. jepaka ingkang kawrat ing "Darm<>kondo" bagejan

Diawj (

tg 7 ' I ), asesirah ,,Boedi - Oetama kali1an agama,'1 Ja- djeng kaget Ian ketoekoelan gagasan:

"Dadi 8. 0. koewi saiki anti agama apa ngono?" Tjobi katlitia pijambak oengel - oengelan ing ngandap poe- nika, petikan saking karangan kase- boet ing nginggil waoe:

Mitoeroet poetoesanipoen parepatan a- geng ing Djakarta, kala taoen 1917; tang- kepipoen Boedi - Oetama dateng sawarni- ning agama kedah boten ambaoekapine (netral). Jen wonten salah satoenggiling pranatan, ingkang anengenaken salah sa- toenggiling agama, Boedi-Oetama kedah nanggoelangi.

Dadasaring Boedi - Oetama ingkang ma- katen poenika, anoewoehaken pitakenan warni - warni kadosta: ... .

Sakenjaman oekara nomer kalih waoe radi raos getir. Nanging jen dipoenemataken poenika taksih sa- ged itjal; djer oekara waoe kenging kategesan makaten: ,, .... salah sa- toenggiling pranatan, ingkang ane- ngenaken salah satoenggiling agama (bade pet. sampoen mlebet ing koe- koebanipoen B.O.) B.O. kedah nang- goelangi."

Jen makaten, poenika mila sames- tinipoen; poenika namoeng nama a- nglenggahi .dedasaranipoen; pantes ka-aleml

Lan saoepami namoeng kendel samanten kemawon, koela boten ba- de tjloeloek poenapa-poenapa won- ten ing ngriki.

Nanging poengkasaning karangan ngonggrehaken malih. Oengelipoen makaten:

Dene tangkepipoen Boedi - Oetama da- teng sawamining agama, ingkang datengi- poen ing tanah India bade nancm koel- toer mantja, jen ta Boedi - Oetama kijat poenapa dene koewaos, Boedi Oetama ke- dah ama/angi (Dojonging panjerat saking R.). Ananging rehning ringkih Ian tanpa pangoewaos, Boedi - Oetama namoeng sa- ged mrajogekaken, soepados agama eng- gal poenika namoeng kalilanana doemoe- noeng ing panggenan ingkang tijangipocn priboemi taksih asor samoekawisipoen

(Onbes~haafd).

Makaten poenika poenapa boten noewoehaken pitakenan warni--war- ni? Kadosta:

1). Dados jen wonten saderek ln- donesier ingkang nampi saha nglam- pahi agama enggal waoe, poenapa waoenipoen Jadjeng pantes kasa- mekaken kalijan tijang priboemi ingkang taksih asor samoekawisi- poen alias onbeschaafd?

2). Poenapa koeltoer India poenika boten wonten ingkang pantes kae- wahan? Pocnapa sampoen lentjeng

Jan radin sadaja? Lan jen mila sam- poen boten wonten ingkang beng- kong oetawi ngeri, poenapa sampoen anggajoeh Jangit, sampoen boten mindak ndedel malih?

3). Agama enggal ingkang na- moeng bade njampoernakaken koel- toer India, poenapa inggih kedah dipoenalang - alangi?

4). Agama enggal ingkang saking mantja namoeng mbekta kanjataan, poenapa inggih kedah dipoenalang- alangi? lss.

Pitakenan - pitakenan ing nging- gil poenika ing ngriki boten bade koela rembag. Dene ingkang dados memanahan koela i. p.

Manawi sesirahing karangan waoe ,,Boedi-Oetama kalijan agama,'' (da- dos ingkang karembag bab agama boten bab koeltoer) kagatoekaken ka- lijan poengkasanipoen, kados angel sanget anggenipoen bade mastani B. 0. anti agama !

Sebabipoen: mitoeroet ingkang ka- seboet ing tjoeplikan namer kalih, B.0. kedah amalangi. Amalangi poe- napa?- Sawarnining agama, ing- kang datengipoen ing tanah India bade nanem ... Dados tetela mi-

• toeroet sdr. Tjepaka 8. 0. kedah amalangi boten namoeng sawarni- . ning agama ingkang bade nglebeti

kalangan koekoeban 8. 0., nanging oegi ingkang mlebet ing tanah India tanpa mawi bade nglebeti koe- koeban 8. 0.

Jen namoeng amalangi mlebet B. 0. kemawon, poenika, kados ingkang sam po en koela tjrijosaken Ing nginggil, sampoen mestini- poen; poenika nama netral jektos.

Nanging jen Jadjeng amalangi won- ten sadjawining koekoebanipoen;

poenika rak nama anti; djer ,,ama- Jangi" poenika. boten sami kalijan ,,ngendelaken kemawon." Jen na- moeng ,,ngendelaken kemawon,"

poenika nama netral; nanging jen amalangi, poenika nama anti.

Leres, mitoeroet sdr. Tjepaka B.O.

margi ringkih Jan tanpa pangoewa- os, boten saged nindakaken tradjang ingkang nama anti. Nanging jen ma- katen rak inggih sampoen angga- dahi dedasar. anti.

Mangka ingkang sewaoe B. 0.

poen_ika kados dedasar netral. Amila jen sdr. Tjepaka waoe kenging kawastanan koemandanging B. 0.

kados boten nama ngaja wara, manawi wonten ingkang ladjeng gadah pemanggih:

,,B.O. salin gagrag: neutraal da- di anti!"

Jen makaten, owcl sanget!

R.

Taoen 11.

Hoofdredacteur:

A. DJ A J AS E P 0 ET RA.

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

Adrcsipoen Redactie Ian Administratie IGNATIUS-COLLEGE

DJOKJ AKARTA Telefoon no. 795.

Drukkcrij .. Canlsius., D;okja.

ISINIPOEN.

N. I. 0. 0. Mangsah joeda-8oe- di - Oetama santoen gagrag - Rajat Indonesia Ian Ekonomi - Sapoetjak- ing panggoeng Ekonomi - Djagad wanita - Ooentingan pers - Kabar pakempalan - Ka bar saking 8etawi - Ontjen sekar gambir melati - Oerap - sari- Correspondentie. ·

GOENTINGAN PERS.

Kg. Faus, ... abdi dalem njoewoen kapegataken.

Soelistyaning warni saged amblo- loki. Gebjaring boesana amblerengi.

Wingwinging sarira adamel sar-sar- aning manah. Kewesing tenaga ada- mel ngloemproeking bajoenipoen ingkang kados raden Trintjingwesi.

Temahan boedinipoen kalimpoet, de- mamakan boten soemerep !er kidoel.

w

ontenipoen namoeng anahen koeng, .... karoengroengan dateng ingkang pinda Ratih. Ladjengipoen kawontenan ingkang kados makaten, . . . . mesti kemawon . . . . ,.ndjaloek ningkah"... Sasampoenipoen djoe- meneng nata Ian prameswari, ...

sasampoenipoen kasanding saben dinten, ... sasampoenipoen tinoeng- koelan, . . . . ing ngrikoe ngadat la- djeng mangertos saestoe djawi ngle- betipoen. Manawi doemoegi kala mangsa mangertos ing sadjatosipoen waae, ladjeng n;oemer:spi hilib si sihanipoen boten ngoemala ndjawi nglebet kados pangintenipoen saka- wit, . . . . ing ngrikoe ladjeng getoen, . . . . meta-meta. Manawi bc~en dje- djeg imanipoen, ... manawi dajaning awon oenggoel ing joeda, .... poen tresna ingkang soewaoe agengipoen tanpa pindan, ladjeng laroet. Wasa- na . . . . ah . . . . bok ja wis pisahan bae ...

Makaten kawontenanipoen para anem ingkang groesa-groesoe.

Tilgram Locomotief 4 Maart won- ten ingkang njarijosaken anggenipoen pala krama poetri Belgi Marie Jose kalijan pangeran pati !tali Umberto boten saged atoet. Saben-saben poe- tri Marie Jose poerik awawadoel rama iboe, . . . . wangsoel malih da- teng !tali, . . . poerik malih, ...

makaten saladjengipoen. Sapoenika, . . . . sang nata Belgi sakalijan garwa kawartosaken bade sowan ngarsa dalem Kg. S. Bapa njoewoenaken pegatipoen poetri Marie Jose kalijan pangeran Umberto ...

Wiwit kina doemoegi sapoenika, Ian wiwit samangke doemoegi sa- boedjating djaman pisan, ing sale- betipoen agama Katoelik boten bade angewahi pranatan ,.ora kena" da- dos ,.kena pegatan". Badeja ratoe poendi kemawon ingkang njoewoen, boten bade Roem anglilani. Praka- wis poenika sampoen keboekten pin- ten-pinten lalampahanipoen blinde liefde ingkang sasampoenipoen ka- idjabaken ladjeng njoewoen pegat.

Pantjen prakawis idjab poenika ing salebetipoen kalangan Katoelik dede prakawis sembarangan. Djer ...

sapisan koedoe dadi; ora pareng pe- gatanl Inggih margi poenika, para anem Katoelik kedah ngatos-atos.

Prendjak Mataram.

HINDOESETANI KALIJAN INDONESIA.

Hindoestani kalijan Indonesia Kalih - kalihipoen sami dene dados djadjahanipoen nagari sanes. Hin- doestan dados djadjahanipoen Ing- gris, Indonesia kabawahaken nagari Walandi. Ing salebetipoen nagari kalih waoe sami dene wonten ebah - ebahan politiek anggajoeh kamoeljaning bangsa Jan siti kala- hiran: neda mardikaning tanah siti woetah rahipoen. lndicrs Ian Jndo-

(2)

SAKING PAKEMPALAN.

PAREPATAN K. W. BLITAR.

Kala 8-3-'31 djam 9,30 - 12 manggen ing Internaat Pastorie Blitar.

Warga ingkang rawoeh 9.

Rama Parampara oegi rawoeh. Pangarsa boten saged rawoeh margi alangan, dipoen·

wakili panitra.

I. P a m b o e k a. Parepatan kabikak de- ning Panitra, kanti ngloehoeraken asmaning Pangeran.

Panitra ngatoeraken kasoegengan dateng ingkang sami rawoeh, saha matoer noewoen dateng Padoeka Rama Parampara, dene sampoen karsa paring papan kangge pare- patan.

II. Ma o s No tu I en. Notulen kawaos, teroes kaabsahaken.

III. 0 e t o e s a n. Saderek R. S. Rahadi boten saged dados oetoesan, margi alangan.

Ingkang tjalon dados oetoesan sederek A.

S. Martasoedarma; dipoenroedjoeki dening parepatan. Nanging bab poenika, gegan- dengan kalijan padamelanipoen (goeroe) saweg bade dipoensoewoenaken pamit dateng pangagenging Stichting.

Panitra maos serat saking P.K.W. ingkang nerangaken wekdaling Congres P.K.W. Ian ingkang bade karembag.

IV. 0 es o e I· o es o e I Co n g re s . Maas oesoel • oesoel saking P. K. W. Ian K.W. • K.W. Oesoel-oesoel ingkang dereng dipoendamangi ladjeng katerangaken.

V. Pano et o e p. Ing wantji djam 12, parepatan katoetoep kanti ngloehoeraken asmaning Pangeran.

Verslaggeefster.

nes1ers sami dene kandel rabsing kabangsanipoen . . . Nanging, sadaja waoe meksa wonten beda- ni pben.

Kita mangertos nembe poenika ing ngriki wonten film, ir. mr. Kie- wiet de jonge. Kita mangertos oegi film poenika aboentoet pandjang angelawer, andjalari doemadosing pasoelajan. Prakawis salaman ke- mawon dados gendra!

Nanging ing Hindoestani, . . . . koela mangertos wonten wawakiling koloniale politiek Inggris ingkang goelet sanget kalijan panoentoen kabangsan. Langkoeng soemadoe- loer tinimbang tangkeRipoen t. Kie- wiet de jonge dateng ir. Soekarna.

Kaseboet ing Soerbj. Hand/bl.

tilas goepernoer United Provincies, Sir Harcout Butler, poenika soe- madoeloer sanget kalijan Pandit Motilal Nehru panoentoen kabang- san ingkang nembe poenika katim- balan lngkang Maha Koewasa dateng djaman kalanggengan ( oemoer 70 taoen). Saking raketipoen boten mantra - mantra manawi prijantoen kalih waoe mengsah ageng salebet- i poen politiek, ngantos manawi wonten ing ,,club" poeroen ngoen- djoek sampanje toenggil sagelas.

Wonten satoenggiling padjagongan, Pandit Montinal Nehru nate kaweG!al temboengipoen dateng goepernoer waoe s~eraosipoer: "oepama akoe iki besoek dikoendjara marga pra- kara politik, ana prakara sidji kang aga

we

ora senengkoe jtiikoe dene akoe kepeksa oisah karo karem- akoe sampanje." . . . . Dilalah sa- watawis taoen kapengker Pandit Montilal Nehru klebet ing koen- djara margi politikipoen. Kala se- manten goepernoer waoe, ingkang njepeng pangawasa wonten Hin- doestani, kengetan temboenging mi- tranipoen. Temahan ~aben sonten mitranipoen ingkang sadjatosipoen satroenipoen parentah, dipoenkin- toeni sampanje Veuve Cliequot sa- gendoel. . .

Makaten bedanipoen Hindoestan kalijan Indonesia. Saoepami roemijin

poenika t. Kiewiet de jonge boten namoeng salaman kalijan ir. Soe- karna; nanging oegi dame! saketja- nipoen ir. Soekarna wonten sale- betipoen pakoendjaran, . . . . men- dah bade kados poenapa kema- won?

Ewadene ing Hindoestan inggih wonten lalampahahan ingkang ne- dahaken piangkoehipoen tijang Ing- gris sawatawis, ingkang ndjalari kapitoenaning nagarinipoen, boten beda kalijan ing Indonesia. jehaz Wallah ing Soerb. Handlbl. ingkang njarijosaken lalampahan soernadoe- loer kaseboet nginggil, oegi angan- daraken lalampahanipoen advocaat nationalist Sen Gupta. Advocaat nationalist ingkang pinter lan sae poenika soewaoe soegih mitra bang- sa lnggris. Nanging sareng pala- krama pikantoek njonjah Inggris, pijambakipoen ladjeng dipoeninebi lawanging club-club-ipoen bangsa lnggris. Pandjenenganipoen sasat dipoenbaekot, dipoensirik wonten pasrawoengan bangsaEropah.Saplok poenika, Sen Gupta waoe ladjeng dados prijantoen ingkang sengit sanget kalijan lnggris. Sen Gupta dados Enge/and - hater.

Lalampahanipoen Sen Gupta, toe- win lalampahan-Ialampahan angre- mehaken si koelit soklat ingkang sami koela sipati ing Indonesia, soeka pitedah bilih lekas makaten damel pitoenanipoen ngrika pijam- bak. Ing ngriki oegi ladjeng katingal bilih para pangadjenging koloniale politiek perloe sanget sasrawoengan kalijan para babanteng kabangsan.

Dados lekasipoen t. Kiewiet de jonge nembe poenika ingkang di-

poenlzoerdah Minister Djadjahan, pantjenipoen makaten sampoen na- ma ndalan.

Kados ingkang kaseboet ing da- lem tilgram-tilgram, sang Mahatma Gandhi sanget anggenipoen mantos- mantos bangsanipoen sampoen nin- dakaken panglawan roda paksa oet.

mawi dadamel dateng lnggris. Se- moenipoen Gandhi mangertos pa- nglawan ingkang makaten sipatipoen boten bade ngedalaken woh toer bokmanawi malah niwasi bangsa, djer . . . sing dienggo gaman wae apa si? . . . .

Bekti dateng siti kalahiran, kados ingkang sampoen nate dipoensoe- merepi satoenggiling journalist Ing- gris: wonten tijang Hindoe dipoen- pentoengi satengah pedjah, boten males boten ebah, . . . adamel bingoengipoen parentah. Awit, tijang ingkang sampoen makaten poenika, . . . bade dipoenpoenapakaken?

Samedalipoen Gandhi saking pa- koendjaran ladjeng damel moesa- waratan kalijan radja moeda Lord Irwin kangge perloening kaoem ka- bangsan. Papanggihan poenika ange- dalaken woh, ingkang oegi dados pratanda kamenanganipoen Gandhi sasakabatipoen.

Mitoeroet tilgram tanggal 5 Maart, perdjandjijan-perdjandjijan ingkang . doemadosipoen margi papanggihan-

ipoen Gandhi kalijan Lord Irwin, katjarijosaken kados ing ngandap poenika:

1. Pambangkang ingkang passief oet.

boten roda paksa ( - de burgerlijke on- gehoorzaamheidscam pagne, oet. het bur- gerlijk lijdelijk verzet-) dipoenitjali.

2. Angendeli anggenipoen ambaekot barang-barang Inggris.

3. Angloewari sadaja ingkang kalebet- aken ing pakoendjaran margi kasangkoet

KA BAR SAKI NG BETA WI.

Stadsydille.

Kaela sampoen nate matoer, jeo Betawi poenika loewesan, bade poeoapa kemawon saged, dalasan bade miber pisan setatsijoeoipoen tjepak, makaten oegi jeo bade ogemataken adining kawontenan, saoadjan kita, kawontenan ingkang adi loehoeog, patamanan ingkang adi toer sepi boten kirang.

Tjobi koela atoeri sowan Gredja Katedral djam 5 endjing, lampoe mompjar, sadaja iogkang sami semadi penganggenipoen resikwresik. Djam 6,15 menit preek wiwit toemapak, 6,25 tampi Kommioi Soetji, 6,40 bibar, teroes mlampah - mlampah, dalasan langit padang toer sootenw ipoen terang, dados margi goemriw ning resik, nglegakaken.

Saking Katedral koela atoeri' mengiwa, teroes nggoebed menew ngen, nglangkoengi H. C. S., angka 2, teroes djleg wooten kreteg cement sae, pengkoeh, adi, wooten ngrikoe koela atoeri mirsani menengeo, asta toemoempaog ing tembing iogkaog tengeo, lha, koela atoeri mirsani: Jew pen tjawang kalih, ogoebengi Wil-

helmioa~Park, dasar roempoet idjem, kagoebed -goebed ing groemboel abrit sepoeh, teogah wonten retja njeogoek mangloeng lepeo: anteng,

petak, sae. Dasar kreteg ingkang andjog iog Park kaoekir karengga asri, siooengan kroon kaprada. Boen ing roempoet dereng itjal, lepeo mili adjeg goemliodig, margi ing Park edoem, asrep, kaajoeban iog trembesi idjem, ngresepakeo, ing wingkingipoen malih lamat w lamat samar, margi katoetoep ing pedoet:

pak ~ ampak aogaliogi asrining Taman Radja moestikaoing Djajakarta ....

Poenika prijantoen, schets tjekak moestikaning kita Betawi, toenggil- ipoen taksib katah malih .... jeo pandjenengan oamataken sadaja waoe temtoe lap, soekma maboer, kesoepen jen wonten ngioggil kre~

teg ! margi pikiran pindah dateng Moentilan oetawi Ignatius College iog Ngajogjakarta: ngemoeti adi Ian tentremipoen ! Kesoepen bilih ingkang mawas waoe doemoenoeog ing kita rame Ian oejeg moejeg isinipoen kebak nama-oama maotja:

Apitulay, Wawaroentoe, Pangeran Ali, Monod Froideville lss. Expres, bus, electrische trem, taxi, dokar, fiets sami lintoe margi.

Tjobi sanes dinten kaladjengaken malih, sapoeoika ogrembag gesaog- ipoen para nem~neman, para djaka prawan Ian para sinaoe dalah pa- mondokani poen.

prakawis pambangkang ingkang boten atindak roda paksa (gewelddaden).

4. Angidini tetijang langkoeng- lang- koeng tetijang mlarat, ingkang sami doe- doenoeng ing pasisir dame! sarem kangge badanipoen pijambak oetawi kasade.

5. Dipoenlilani ngawontenaken posten waton bott:n sipat anantang. (-vergun·

ning voor posten indien zulks op niet- agressieve wijze geschiedt - ).

e.

Angitjali sadaja pranatan oet. or- donantie ingkang dipoenwontenaken ka·

la wonten aksi ambangkang (ongehoor- zaamheidsactie);

7. Boten angalang- alangi panoembas lan panjactening barang-barang wedalan Inggris.

Katjarijosaken Gandhi toewin con- gresbestuur sampoen amoengkasi aksi kapoerih boten ambajar paos sarta aksi-aksi sanes bangsanipoen makaten poenika. Sang Mahatma Gandhi kala sesorah wonten sa- ngadjenging journalisten bangsa mantja Ian bangsa Hindoe sanget angalembana Lord Irwin, sarta neda soepados bangsanipoen sami toe- mindak ingkang ngantos pradjan- djijan-pradjijandjan waoe saged ka- lampahan sae. Katjarijosaken oegi pa rte kabangsan bade toemoet rerem- bagan wonten ing Konprensi Medja Boender ingkang bade kawonten- aken ing India, kangge andjangka kamardikan. Panoentoen misoewoer poenika soeka pitoetoer dateng ka- oem anarchist soepados angendeli roemijin aksinipoen, anjoekanana kalonggaran (kans) dateng sarira- nipoen andatengi konprensi waoe, preloenipoen sageda doemoegi ing papan ingkang sinedya tanpa mawi tindak pari paksa. Wasana ingggih kadjandjekaken para tahanan po- litik, kapetang oegi ingkang kaoe- koem pedjah, bade linoewaran ....

Makaten wosing sosorahipoen Gandhi sasampoenipoen pikantoek pradjandjijan kaseboet nginggil. Na- nging inggih sampoen sami seling serep amastani bilih Gandhi na- moeng bade marem dening pra- djandjijan - pradjandjijan kaseboet nginggil.

Nitik ingkang kapratelakaken ing nginggil, tetela bilih koloniale po- litiek lnggris angroemaosi tan pa pa- edah manawi tjoekenging kaoem kabangsan tinandoekan sami tjoe- keng.

I VAN LITH-STICHTING I

-

Poenapa Pandjenengan

-

Kangge woelan poenika SAMPO EN NGINTOENAKEN

arta

CONTRIBUTIE kangge

-

Penningmeester

v.

L.

1 s.

V. L. S.

-

pf

a 2e. Convict Moentilan N. I. S.

Lalampahanipoen Gandhi anggen- ipoen papanggihan kalijan radja- moeda ngantos saged andjalari wontening pradjandjijan pitoeng prakawis waoe, soekapitedah ageng dateng kita ingk?ng sami djoemang- kah dateng Indonesia Merdeka. La- lampahanipoen Gandhi poenika soe-

Moeda Betawi.

Sareog poen Patricius mantoek saking mediteeren waoe, kemoetao dongeogipoen .... ki Patjar Merah poenapa sioteo, kala Desember, bilih ing Gredja Santo Joesoep wooten ,,geval" ingkang kiraog ojenengaken, margi wonten moeda- poeroehita sawatawisingkaog seneng soeka toelada aw on.

Kados makaten poenika limrah ! margi:

kala Ngajodja dereng wooteo Ams, lare T. S. jen mlampah nge- baki margi boten nate poeroen njimpaog,- sareng A.M.S. wonteo, T.S. mengkered.

margi:

kala R. H. S. Ian G. H. S. dereng wonten, !are Stoof (Stovia) nelas- oelasaken, sapoeoika ... sama~sama,

A. M. S., K. W. S., Student, Mulo, maogsak tjampoer I boten mawi malaog kadak oetawi ngebaki dalan malih.

margi:

Sala sapoenika gongipoen Ams.

Sinten ketradjang Ams, gagal I sa- oesipoen .... ngawet !

margi:

Poerwaredja gongipoen H.K.S., hks ngedali, sadaja mlongo.

margi:

ing Makassar kala djaman Kweek- scbool, gongipoen Kweekschooll Jen ks. damel model, sadaja noelad, niroe, njonto, ngeblad. Dalasan mboendeli sepatoe dipoentiroe sa Makassar !

ka pitoetoer: kangge perloening kamardikan pantjen perloe golongan kabangsan tepang rembag kalijan golongan ko.loniale politiek. Perloe- nipoen: sakalih - kalihipoen saged sami mangertosipoen.Mila ing ngriki koela oegi toemoet anglahiraken tjoewaning manah dene nembe poe- nika, manoet serat-serat kabar, dr.

Soetama panoentoen ingkang sam- poen katah lalabetanipoen dateng bangsa poenika, nampik panan·

toenipoen pehak nginggil soepados sariranipoen poeroen loenggoeh wonten ing Volksraad . . . • .

Nanging , . . . pandjenengan sampoen seling serep amastani A.

S.D. dame! panjeda dateng golongan non-cooperators ingkang sami nge- mohi njamboet dame~ sasarengan kalijan parentah. Djer koela inggih ngaosi poenapa - poenapa ingkang sae, ingkang migoenani, ingkang toewoeh saking katijasanipoen pi-1 jambak; medal saking adeg bawa pribadi. Kadjawi makaten pantjen

K 0 N

RA'JAT INDONESIA LAN ECONOMIE.

(sambetipoen Sw. Tm. no. 8.) Kangge dolanan kaoem woeker.

4. Ing nginggil koela sampoeo matoer, jen tijang soegih samboetan poe~

nika gampil sanget kangge do~

lanan kaoem woeker.

Manawi tijang soegih samboetan (awoedjoed accept, zegel, obliga~

tie enz.) mangka ngantos laat bo~

ten saged nitjil oetawi boten netepi perdjandjianipoen, poenika adakJ anipoen kaoem woeker ngantjam, jen boten poeroen netepi perdjan~

djianipoen, bade kaoeroes poenapa mestinipoen. Rehm~ ratjakipoen kaoem berah, dados adjrih dateng prakawisan. Kadadosanipoen Ia~

djeng nabrak. nabrak pados samw boetan sanes. namoeng perloe bade noetoepi bolongan ingkang saweg dipoenboedjeng ~ boedjeng.

Nanging adat ingkang sampoen, pandoedoekipoen bolongan enggal poenika langkoeng lebet katimbang ingkang dipoenedjogi. Woesana gesangipoen kadjoengkel -djoeng~

kel. Daogoening dangoe, kabekta saking katahing samboetan, nganw tos boten saged polah malih. La ingrikoe, kaoem woeker ladjeng sami tandang, ngoeroes poenapa mestinipoen.

5. Sanadjan sampoen kaoeroes, ngan~

tos doemoegi vonnis pisan, na- nging rehne gesang sampoen mo- rat-marit boten kanten kantenan, inggih meksa boten saged njaoer.

Barang darbekipoen saged oegi ladjeng dipoenbeslag.

Para saderek, sepinten panlang- sanipoen tijang ingkang dipoen~

ngatenaken. Tegesipoen, gadah barang sakedik kalih kedik, kanti rekaos anggenipoen nglempakaken, nanging sareng sampoen nglem~

pak sawatawis, woesana dipoen- koekoedi dening tijang sanes. T oer saderengipoen kakoekoed, toekang bende moebeng.-moebeng naboeh bendenipoen, wara~wara jen bade wonten lelangan beslagan.

Poenapa kinten-kinten bade wonten ingkang tegel oglajad?

Lan kados~poendi raosipoen ing~

kang estri, ingkang sadjatosipoen boten ngertos poenapa~poenapa,

Poenika tjontonipoen. Dados sin- ten roemaos mental, adat soegih lE!gewa. Lah, legewa waoe saged sae oetawi awon, sapoenika paojoe- woenipoeo Patricius sakaotjaoipoen:

moegi para legewa iogkang kirang prajogl waoe kamantoenana ! Toer taopa legewa rak oegi kenging, ngemoeti wis doewoer ana sing loewih doewoer, pinter isih ana sing ngoengkoeli !

Idep ~ idep. . . njelengi kangge dinten wingking. Dene bah pon.- dokan prajogi karembag sanes din ten kemawon.

De Kathedraal.

Poeoapa poenika 1 Poenika serat mioggon medal sabeo Djoemoewah, kasedijakaken lelahanan kangge ka.

oem Katoelik ing Betawi.

Piek kados Centraal Katoelik Ngajodja, ingkang Patricius oegi adjeg maosl

log rehning djiwa Katoelik ing Betawi apes 10.000, mila sampoen samestinipoen jen De Kathedraal langkoeng ageog, laogkoeng kerep, Ian langkoeng sae tinimbang Cen- traal Katoelik Ngajodja I Lan ....

advertentieoipoen ioggih langkoeog .... katah ! {dit beteekent veell!).

lsinipoen De Kathedraal waoe (doemoegi sapoenika saweg medal kapiog 3) ingkaog perloe kapetik bab tjeotaogan saking Loco mot i e f iogkang oengelipoen wosipoen ma~

katen:

sampoen leres1poen tijang mardika ing kaantepanipoen. Dados ateges:

boten perloe kita padoedon praka- wis kaantepan. lngkang bakoe ke- dah njamboet dame/ mitoeroet ka- betahanipoen rakjat.

Ing Hindoestani Ian Indonesia!

Sanadjan sampoen semanten ka- menangani poen Mahatma Gandhi, nanging salebetipoen kaoem ka- bangsan Hindoe meksa wonten pra- kawis ingkang angringkihaken aksi inggih poenika pasoelajanipoen go- longan Hindoe kalijan Islam. Katja- rijosaken inggih taksih salebetipoen wekdal Gandhi rerembagan kalijan radja moeda, margi prakawis bal- balan, Islam kalijan Hindoe sami pasoelajan. Ngantos wonten tijang Hindoe 43 Ian Moeslim 31 sami kabekta dateng grija sakit . . . .

Moegi pasoelajan kados makaten poenika sampoen ngantos kelam- pahan wonten Indonesia.

A.S.D.

0 M I .

soemerep ~ soemerep barang • ba- rang gegadahanipoen dipoenang~

kati!

6. Prakawis dipoenbeslag, dereng sapintena. Jen sampoen dipoen~

beslag, mangka pikantoekipoen boten njekapi samboetanipoen, ing~

kang gadah samboetan meks:t dipoenojak-ojak kapoerih ngloe~

nasi samboetanipoen. Saking gem- poeripoen, rehne tansah dipoen~

semadosi, kaoem woeker ladjeng nekad njoewoenaken .. gijzeling".

Hmm, jen sampoen doemoegi samanten, kados-poendi raosipoen anak toewin semah, ingkang boten kadadosan! Wradin-wradin tijang ingkang dipoen-gijzeling, bleog mlebet pakoendjaran, ladjeng gle~

tak, kalepas saking padamelani··

poen. 0, Allah, dosa poenapa semah toewin anak? Boten nger- tos poe1'apa~poenapa, mak reketek, itjal panggesanganipoen!

Mangka tijang dipoen~gijzeling

poenika boten ateges ladjeng itjal samboetanipoen, poenika babar pisan boten. Tijang dipoen-gijze- ling tegesipoen imbet sasanggeni- poen. Oepaminipoen makaten:

Wonten tijang gadah samboetan, ingkang sampoen dados vonnis f 50. Tijang waoe ladjeng dipoen- gijzeling. Oepami poetoesan gijze~

ling 1 woelan, samedalipoen sa~

king pakoendjaran, tijang waoe imbet samboetanipoen f 45' (W ra- gad koendjara toemrap tijang

Djawi, manoet tarief f 1,50 ing sadintenipoen ). Samboetanipoen ladjeng dados f 95. Arta saman~

ten, samedalipoen saking pakoen~

djaran, kedah ngloenasi. Jen sam- poen katingal gegadahao, mangka boten poeroen ngloenasi, saged dipoen-gijzeling malih. Oepami sawoelan engkas anggenipoen anw delik wonten ing bloewen, sam- boetaoipoen ladjeng dados f 140.

Tjekakingwtjekak, tijang dipoen~

gijzeling poenika tjilakaniog tjila~

ka, boten kenging gegadahan, boten kenging semados.

lngandapi poenika koela bade anggambaraken kadosJpoendi ra~

os saha rekaosipoen tijang dipoen~

gijzeling oetawi bade dipoen-gij~

zeling.

,,log Locomotief kita mranggoeli ,.oeogel -oeogelan ingkang mage- ,,pokan kalijan Kerstmis makaten:

,,sakiog doesoen iogadoesoen tijaog~

,,tijang sami njabrang saldjoe perloe ,,dateog Gredja mirengaken do~

.. n g e o g bah Sang Timoer" ....

Dados bab Goesti Jesoes namoeng dipoeoaoggep dong en g. De Ka~

thedraal ladjeng man ti - xpanti ma- katen:

,,Katrangan makaten poenika toe- ,,mrap kita, tijang Katoelik njepe- ,,lekaken Ian moeroegaken boten ,,saketja. Lan koran ingkang njepe~

,,lekaken agami pandjenengan da~

,,ngoe~dangoe paodjeneogan temtoe ,.awrat maos, Ian paotjen prajogi ,,boten kawaos kemawoo.

,,Makaten poenika lagejanipoen .. koran ingkaog kaseboet netral.

,,Gotrah kita sampoen gadah koran ,,pijambak, De Koerier, ingkang ,.sasat k e d ah kawaos. Pandjene.- ,,ogan kedah maos koran pandje- ,,nengan pijambak. Isioipoen Jang ..

,,koeog resik Ian boten moeroegaken

,.moeoek~moenek." -

Samanten poen De Kathedraal, para maos Swaratama k e d a h ogamini. Kala taoen 1924 bab Lo~

comotief sampoen dados rembag wonten ing Retraite Moentilao,- taoen 1931 De Kathedraal ndjawil malih, kit a kedah maooet. Tjempe kedah manoet Paogenipoeo.

Patricius.

(3)

a too •

Ing salebetipoeo paresidenao Noord-Banjoemas wonten prijan- toen gadab blandja tigang atoesao, Pijambakipoen namoeng gadah anak kalih. lagkang estri sadjaki- poen radi marem gesangipoen.

Blandja ageng, anak namoeng sakedik, tanggelan boten gadab.

n Dilalah katemplekan kasenengan aben sima doesoen, sanadjan bo- ten oate bakaran, naoging tlatos.

Dangoe • dangoe blandjanipoen tansah te kort. Woesaoa gadah samboetan plnten - pin ten Ieng.

(dateng Arab enz.). Boten let da- ngoe kapindab. Nembe kemawon pindab, gletek, wonten poetoesan gijzeling. Hmm, memelasl Tijang waoe ladjeng kemawon. bleng, mlebet hotel prodeo. Ingkang garwa sapoetranipoen, kedakalan kondoer kanti amripat joejoe.

Soemangga para saderek sami dipoen-gahh!

b. Tjonto II.

Oegi iog salebetipoen paresidenan Noord-Banjoemas wonten prijan- toen. blandjanipoen inggih ti- gang atoesan. Tanggelan katab.

Poetra-poetra katah, toer mra- gadi. Tanggelanipoen pijambak ioggih katab.

Samboetan wonten pinten-pin- ten Ieng. Salab satoeoggiliog samboetan waoe sampoen dados vonnis . Rehne sampoen dangoe boten dipoensaoeri, kaoem woe- ker ladjeng ngempakakeo deda- melipoeo, i.p. njoewoenaken di- poea-gijzeling. Sareog tijang waoe mireng, jen bade dipoen-gijzeling, teroes kemawoo oglemprek, boten gadab daja. Samboetao boten lija ,. 0, Allah. kok samooo kani- ajane kaoem wotker, kok samooo nlangsakoe! 0, Allah, gek ke- prije bodjo Ian atrak-aoakkoe.

Pijambakipoen ladjeng ogedala- keo reka. Saben eodjing. plentong djam 6 sampoen kesab, perloe pados samboetan. Djam 6 sonten nembe waogsoel. Deurwaarder saha pokroelipoen madosi ing poendi-poendi, tilpoen dateog poendi-poendi, nanging tansah boteo pioanggib. Lampabing deur- waarder. saha pokroel. ingkang kinantenan telefoon, prasasat, la- re dolaoan ,.delikan oetawi krijger- tje spelen." Tjegat ler. tjarijosipoen sampoen ngidoel. Tjegat kidoel, tjarijosipoen sampoen ngileo. Tje- gat kilen, tjarijosipoen sampoen mangetan. Toetoeti mangetan.

wonten kabar boten wonten ti- jang maogetan. Ngetan, ngileo.

ngidoel, ngaler, ojak - ojakao, Deurwaarder anggeoipoen ngaler- ngidoel perloe bade njepeng, na- nging tijang waoe anggenipoen ngaler-ngidoel perloe pados sam- boetan kangge njaoer samboetani- poen. Dados sami dene rekaosi- poen.

Lelampahao iogkang kados makaten poenika ngantos 1 woe- lao dangoenipoeo, ewadene boteo wooten pikangsalanipoen. Toe•

moenten president landraad sa- king doekanipoeo, maringi ioab kalib dioten engkas. Jen kalib dinten engkas, meksa boten pi- nanggib oetawi boten soeka ka- trangao, anggenipoen ojak-ojakan kapeksa kapasrahaken dateng poelisi ingkang saged mlampab banter, djalaran mawi oebloek, i.p. motorfiets.. Tijaog waoe mi- reng. 0, anggenipoen prihatos, sampoeo ta sampoenl Saben tijang ingkang soemerep temtoe mrebes mili, oamoeag bade bela-soengka- wa. Pijambakipoen ladjeng ngam- broek dateng kaotja-kantja neda pitoeloengan. Naoging kantja-kao- tja toewin kawanoeban sanesipoen

mrekabak, ioggih boten wonten sanesipoen, djer sami deoe boten wootenipoen. Wradin • wradin inglcang dipoentedaoi pitoe- loengao mangsoel : ,, 0, inggib kados-poen,di malih, koela saklang- koeng anggenipoen bade tetoe- loeog, nanging kabekta saking boten wontenipoeo, kados-poendi malib. Koela namoeng toemoet bela-soengkawa Ian prihatos ...

oDilalah kirang 5 djam saking perdjandjiao, tijang waoe saged i;iabrak pikantoek kabetahanipoeo, nanging dateog poendi? lnggih dateng . . . kaoem woe- ker. Nanging kaoem woeker eng- gal, ingkang pijambakipoen nem- be tepang.

Tijang waoe poenapa sampoen ontjat sakiog bebaja? Bahar pisan derengl Djalaran modelipoen ka- oem woeker, manawi mireng kantjanipoen dipoenlegani, di- poensaoeri temtoe age-age, nja- roe-njaroe nagih samboetanipoen.

£ngga sapriki tijaog waoe taksih

tenger-teng~r.

Para saderek, saman ten tjila- kanipoeo tijang jen sampoen ke- tjandak woeker,jen sampoen ~isak

panggesanganipoen. Aoggene pi·

jambakipoen ngantos 1 woelan moebeng-moebeng meksa boten

pikantoek kasil, poenika mesti ..

nipoen sampoen saking dene pepetipoen. Tjara cirkelipoen sampoen kempoet. Mrika-mriki boten wonten ingkaog pitados.

(Bade kasambet).

ING SAPOETJA.KING PANG- GOENG EKONOMI.

GENDIS.

Pam boeka.

Saweneh wonten ingkang mastani, itjaling taoen 1930 oegi ateges wi- wit itjaling malaise.

Nanging koran ngabaraken kata- bing tijang anggoeran ing Amerika Sarekat wonten 7 mlijoen Ian Djer- man wonten 5 mlijoen, dados negari kalih kemawon sampoen 12 mlijoen, dereng lnggris Ian ltali! ingkang apes sami dene gadah bala anggoe- ran n i g a n g mlijoen.

Manoet petangan poenika apes sadonja wonten· bala anggoeran 20 mlijoen! [Nederland djiwanipoen 7 mlijoen, tanah Djawi 40 mlijoen.]

Manoet ringkesan kabar beurs saking Brussel, nitik ebahing beurs Europa lan Amerika mokal jen taoen 1931 njata taoen sae, - nanging jen koers - koers sampoen sami wiwit mindak, poenika njata.

Tijang Prasman ingkang dateng Amerika wonten plaboehan New York soemerep tijang ngemis rentep pados gogrogan teda saking pawon kapal. -- ing margi katah tijang ingkang soekoenipoen kaboentel ker- tas koran, margi sepi sepatoe oetawi setiwel. Tijang Prasman waoe alok:

lo, kok aneh, semoene Oom Sam rada Iara saiki [ngemoeti ing Pran- tjis tijang anggoeran dereng sapinten katahipoen].

Nginggil poenika gambaripoen · horeging djagad, para maos sasam- po...:na priksa. Dereng horeg bah politiek: Sepanjol dampar keprabon mojag-majig, tanah Indoe retoe, Djer- man riboet; Chicago, New York kebak doerdjana?

Sampoen samanten kemawon.

· Sapoenika njandak bab Gen dis.

* *

...

Kakabaraken Roeslan oegi bade ngedalaken gendis. Kabar salarik poe- nika tegesipoen katab sanget. Awit kala taoen 1930 Roeslan sampoen semados bade ngoeroegi peken-nga- mantja mawi gandoem. Taoen 1931 nanemipoen gandoem dipoenketog, mangke jen panen sageda ngwoe- tahaken gandoemipoen dateng peken- ngamantja kanti regi mirah, ateges:

bade saja damel mloroding reregen.

bade saja ngrewelaken padagangan, njangetaken malaise. saja ngindak- aken katahing tijang anggoeran.

Lah, taoen poenika Roeslan de- reng trimah. Bade ngoeroegi peken- ngamantja mawi gendis! K.ilap mang- ke bade dadosipoen.

Ngandap poenika ringkesan babad Ian kawontenanipoen panggaotan gendis ing sapoenika:

Ing sadonja djagad gendis poeni- ka dipoentekem ing poelo kekalih:

Cuba Ian tanah Djawi. lnggih poelo kalih poenika ingkang ngereh lam- pahing dagangan gendis ing sadonja.

Dene ingkang dipoenoering • oering sapoenika Cuba, margi anggenipoen nekad ngelar pasitenipoen, ngantos gendis dados tirah-tirah. ndjalari malaise. Cuba mangsoeli: akoe nge·

lar djadjahan takanggo nambeli toe- oakoe dek perang gede; dek semana akoe dipeksa ngedol goelakoe f 0,14 ing sapoene, mangka reregan loe·

mrah dek semana f 0,50 ing dalem sapoen!

lngkang ngoering - oering Cuba waoe ... E:ropah, papanipoen tijang dame! gendis saking wortell [Cuba damel gendis inggih saking teboe kados tanah Djawil.

Manoet babad, gendis kalib warni waoe (gendis teboe Ian wortel}, bo- ten timbang saoget. Margi kala taoen 600 Persi sampoeo nglebet- aken gendis teboe dateog £ropah.

mangka gendis - wortel kepanggih- ipoen saweg kala taoen 1700- 1800, ioggih djamaniponn nata Napoleon.

Kala samanten Napoleon meogsah Inggris, andjalari Eropah kineban kori saking ndjawi, margi lnggris saged ndepani laoetan, aodjalari gendis sakiog Amerika Ian Asia boten saged mlebet, £ropab ladjeng kepeksa damel gendis pijambak sa- kiog .... wortel.

Gendis teboe Ian geodis wortel poenika plek sami tanpa beda sa- kedik kemawon, Ian pinten-pinteo taoen geodis~ wortel saged ndepanl pekeo • ngamantja pradja. nanging sareng peraog ageng .••. pet, ngri~

koe pedjabing dagangan gendis- wortel, sapoenika kioteo .... kioten kan- toen 28°/0 -niog gen dis sadooja, mangka roemijin saged 50 - 60°/0 - niag gendis sadjagad sadaja.

Sampoen kaatoeraken jen ingkang ndepani pekeo gendis sadooja poe- nika Cuba Ian Java. Poelo kalih waoe kadigdajanipoen kados ngan- dap poenika:

panen 1913 - 1914

Cuba 2.596.000 ton.

Java 1.345.000 ton.

panen 1929 - 1930 Cuba 4.671.000 too.

Java 2.895.000 too.

Manoet angka oginggil poeoika pamedalipoen Cuba Ian Java sa- poenika wonten tikel kalihipoen katimbang kalijan l\ala saweg bade wonten perang ageng.

Lan Cuba pamedalipoen adjeg wonten tikel kalihipoen tanab Djawi!

Jen ngemoeti tanab Djawi saw e g semanten kemawoo tijang alit sam- poen kraos mlioder toer mawi sa- oget, iba pamao-tani iog Cuba!

Cuba Ian Java saw e g ngedal- aken samanteo kemawon katah gen- dis boebroek. dereng mangke jen Roeslan ngedali!

* * ...

Deneoeroetipoen babadipoen gen- dis saking biet kawontenaoipoen kados ngandap poenika:

moentjoelipoen sampoeo kaatoeraken kala abad 18 djamaoipoeo nata- agoeng Napoleon.

Sareng Napoleon kawoo, biet- suiker bibar, margi kadesoek gendis t_eboe saking ndjawi; (taoen 1814).

Ewasamanten margi saking pitoe- loenganipoeo negari Ian mempeng- 1poeo para soedagar. panggaotan gendis-biet waoe taksih saged pang- gah; (ing Djermao, Roeslan, Pe- rantjis, Oostenrijk).

Sareng taoen 1840 rentjang toem- basan kasowak, andjalari reodet-

i~oen panggaotao geodis ing Ame- rika, gen dis. biet ing E:ropah dados saja mempeng. Wiwit taoen 1883 pamedalipoeo gendis-biet n go en g- k o e I i gendis teboe.

Saweg kala taoen 1911 gendis teboe saged menang. Taoen 1915- 1916 gendis teboe terang boten

?ade kawon malih, margi langkoeng- 1po~o katah. sanget jen katanding kalt1an geod1s - biet. Wiwit taoen 1919 gendis teboe wonten 73°/0-niog gendis sadonja.

Panenipoen gendis-biet kala taoen 1913 - 1914 ing £ropab wonten 7.800.000 too.

Taoeo 1919-1920, bakda perang ageng, panen waoe namoeng kan- toeo 2.600.000 too.

* *

Dene rantjanganipoen

*

Roeslan bah panggaotan gendis kados ogao- dap poenika babadipoen:

Kados deoe bah gandoem Roes- lan dados mengsahipoen sadaja ne- gari ing sadonja, margi Roeslao tansah mlorodaken regi, bah gendis semoenipoen oegi bade kados ma- katen.

Margi ngemoeti tansali mloroding reregeo gendis, para kawogan sam- poen sami klempakao wonten Brus- sel ngrembag bah poeoika, sedya- nipoeo: ndoewa mloroding reregen gendis. Reginipoeo gendis ladjeng katetepaken apes samanteo Sa- daja moepakat: Cuba, Java, E:ro- pab lss. namoeog Djerman Ian Roes- lan bot en.

Cooferentie - gendis poenika ka- lampahani poen taoen 1930.

Maooet petangan panen taoen 1931 - 1932 poeoika Roeslan saged ngedalaken gendis dateng mantja pradja apes 750.000 too, agengipoen 1.000.000 ton.

Jen poenika njata kelampabao, saged saja andrawasi. Margi ogrika sapoenika sampoen wonten pabrik gendis biet katahipoen 169, lw Roeslan anggenipoen ngedalaken dagangao poenika boten perdoeli regi Ian kabetahanipoeo pijambak.

Senadjan tijang alit kiraog gendis, _Roelan p o e r o e n ngedalakeo gen- dis. Lan anggenipoen ngedalaken waoe po er o en mawi regi s a - o g a n d a p i p o e n reregen geodis ing Roeslan pijambakl

Tjekak: Roeslan anggeoipoen da- gaogao dateng mantja pradja po e- r o en to en i, watoo saged nge- broekaken pekeo dagang iog sadonjal

Samanten

11

ANDAJA.

DJAGAD WANITA.

KADOS-POENDI SAGED- IPOEN KATOELIK ESTRI DJAWI NGADJENGAKEN

BANGSA DJAWI?

- o - -

Sosorahipoen rara Wartinah oetoesan W.K.

Mataram wonten konggres P. W. K.

- o -

Ngatoeraken genging panoewoen dateng pangreh P. W. K. ingkang sampoen karsa maringi wekdal da~

teng oetoesan Mataram kangge neraogaken wawasan koela bah:

Kados - poendi sagedipoen saderek Katoelik estri Djawi saged nga- djengaken bangsa Djawi. Pramila poenika ingkang kaperlokaken, awit sapoenika sampoen wantjinipoen kangge wanita ~ wanita Indonesia mikir bah kemadjenganing para wanita Ian bangsa Indonesia. Soe- pados tjeta kados boten wonten awonipoen jen koela sadaja mawas kawontenan -kawontenanipoen go- longan wanita ing sanes pradja.

ONTJEN SEKAR GAMBIR MELATI.

AGAMI LAN KABANGSAN.

Katoelik Ian Protestant Indonesiers; manoenggil!

Gesrekipoen ka bangsan kalijan aga- mi oegi katingal wonten Indonesia.

Poenika katitik wonten ing lalam- pahan ,.Digoel Ian Mekah"; ,,dr.

Soetama Ian dr. Tjiptamangoenkoe- soema contra dr. Soekiman." lss.

Ningali galagat ingkang boten sae poenika, pakempalan Perhimpoenan Indonesia ing Den Haag sarta Pem- bela Bangsa ing Cairo (Mesir) da- me! wara - wara dateng Indonesiers.

Wara - wara waoe soeraosipoen:

kaoem kabangsan lndonesiers' soepados saja ngekahaken karoe·

koenanipoen; samia angitjali pasoe- lajan Islam kalijan kabangsan.

Djer pasoelajan toenggal bangsa poenika dados senengipoen pama- rentah mantja ingkang wonten Indonesia. Aloewoeng samianoeng- gilaken kekijatan anindakaken per- gerakan ekonomi; amboedidaja itjaling pranatan landrente; soeda- ning paos; itjaling goegoer goe- noeng lss .. . . . .

Mekaten soeraosipoen wara - wa- ra waoe.

Serat kabar Revue Politik ing Djakarta ingkang dipoenpangagengi M. Tabsani, sasampoenipoen maos wara - wara waoe, angedalaken pamanggih boten bade nationalisten Indonesiers petjroh kalijan lndone- siers ·Islam. Makaten temboengi- poen:

.. Menilik kedoedoekan bangsa dan tanah air kita dajam politik dan ekoaomi (negeri djadjahan) dan menilik soesoenan rakjat kita (hampir 99 pct meme!oek agama Islam), soe- kar dan menoeroet kejakinan kita m o est a- h i l bisa terdjadi perselisihan .,antara Islam dan Nationalisten"' ketjoeali d1ika memang dikehendaki oleh kedoea pehak.'"

!Rv. P. 7. Maart; aranging aksara dening Ptj. Mrh.). - Saladjengipoen katjarijosaken gesrekan ingkang sapoenika, namoeng kabek- ta saking boten ngcrtosipoen.

Dados temboeng - temboeng poe- nika mengkoe pikadjeng: arepa ngo- no-ngono kae nationalisten koewi wong · golongan Islam oega; dadi mokal manawa bakal kerengan.

Poenapa pamanggihipoen

R.

P.

ingkang makaten poenika mesti leres?

Djaman beodjing pijambak ingkang bade soeka wangsoelan.

Nanging margi swantenipoen R.

P. poenika kita mangertos, lndone-

si~rs Kristen (Ke: tholiek Ian Protes- 1. Mangga saderek koela atoeri mriksani pergerakaning wanita bang- sa Europa Ian Amerika. poenapa dereng nama madjeng. Nitik saking pangkat ~ pangkat ingkang sampoen dipoenenggeni, wanita-wanita waoe sampoen kenging kawastanan ma- djeng. Ing ngrika sampoen katah wanita ingkang sami ngangge dla- djading prija, kadosta: dados Mees- ter, dokter, goeroe, njamboet damel ing kantor - kantor lsp. Malah ing pradja ingkang kaseboet ing nginggil waoe, boten kirang pawestri ingkang sami dados conducteur. cauffeur, bangsa officier lsp. Sapoenika wanita ing tanah kita ngriki ingkang saweg ketingal mratah sami dados goeroe sekolah, toer inggih dereng nama tanpa witjalan, malah kapara dereng

tant) ingkang leresipoen nedya ka- bentjet. Oepami tjetaa makaten moengel: Roekoeo, ...• roekoen, ..•

karo Islam, nanging . . . adja karo Indonesiers Kristen. Awit, wonten poengkasaning rem bag. R. P. tjarijos makaten: ,.Karena dalam perdjoe·

angan politik menoedjoe Indonesia Merdeka boekan tidak boleh djadi bahwa pihak sana akan memakai agama Kristen oentoek memetjab- metjahkan barisan sini."

Dados oepami kawedala. bade moengel: .. Kristen lndonesiers koe- wi alaning ala, marga dadi pirantine kaoem sana kanggo metjahake bari- san kabangsan."

Pandakwa makaten poenika sam- poen makina-kina wontenipoen.Boten pedoe dipoenladosi! Djer koela inggih mangertos sanadjana ngrasoek Islam dereng temtoe nationalist sadjati.

Anggen koela njoengoelaken rem- bag poenika, soepados para kadang Katoelik sami saja tinarboeka. Soepa- dos mangertos galagat ingkang bade kalampah ing djaman wingking.

Soepados saged saja ngagengaken karoekoenanipoen kalijan golongani-poen pijambak. Anjingkiri tandoek kapi Lare ingkang saged ngrengganga- ken samboeng rapeting pasederekan Katoelik sami Katoelik.

Angengeti tembe wing king. ange- ngeti galagat ingkang katingal ing sapoenika, bokmanawi prajogi sanget manawi para pangandjoer Kristen sami manah pitaken koela ing ngan- dap poenika:

,,Apa ora prajoga barisan Indone- siers Katoelik pada ngoempoel dadi sidji karo barisan lndonesiers Protestant?"

Kados-poendi tjaranipoen ngem- pal. poenika Patjar Merah ambo- rongaken dateng kawaspadanipoen para panoentoen Kristen .

Woelan ngadjeng P. P. K. D. nga- wontenaken konggres. Sinten ingkang poeroen andoemoegekaken swanteni- poen wong Kumuningsasele poenika?

lndonesiers Kristen! Dipoensami margertos ing galagating djaman!

Kumuningsasele 9 Maart '31 Taklim: Patjar Merah.

njekapi. Ing pradja waoe malah

pg!"a wanit::i iilggih sampoen sami

toemoet dados liding pangreh pradja, mandar sampoen kawen<:!ngaken nje- tem. Dados iog ngriki tetela jen lampahing bab perg~rakaning wanita kedah sareng kalijan prija. Sapoenika tjobi koela atoeri mriksani bedaoing wanita samangke kalijan djaman roemijin ing tanah India ngadjeng Ian Djepang. Kala roemijin ooksih sa- nget anggenipoen moegen, tjlingoes, boten poeroen medal saking grija- nipoen, jen boten kepepet sanget, dereng gadah kekendelan sakedik- kedika. Nanging djaman samangke para wanita sampoen limpat, sam- poen madjeng, malah kamadjengan- ipoen sampoen njameni prija.

(bade kasambet).

CORRES PONDENTIE.

-XX Malang; Driehoek Solo: Ster Semarang;? Bogor; Exelcior Bandoeng; S. Blitar; Rr. Soe-

hardj~a-~ ~angenredja; Artikel pa~djenengan ingkang wosipoen, ambelani Jeiding S.T. gegandengan

p~ngetiempoen Orang Salaman mg S.K. sampoen kita tampi. Nanging kita boten saged matjak, dJet' sa_mpoen .wonten ingkang . gadah wadjib. Pantjen inggih leres langkoeng prajogi manaw1 redaks1 S. K. boten matiak karangan waoe. Nanging, sampoen, prakawis poenika b~ten perloe dip~npandjang -pandjangaken. Mindak ngambra -ambra kalijan saderek p11ambak I Koela s1geg semanten kemawon ! - Pandjenengan ngalem isinipoen Sw. Tm.

Sampoen l~resipoen awit pandjenengan nresnanl Sw. Tm. Boten soesah dipoenalem, wawaton k1ta oeger bekerdja keras oentoek kebaikan Sw. Tm. Ewadene sampoen bekerdja keras boten nglegakaken para maos. inggih begdjanipoen awak I

- . R. C. D. W. Poerwadadi Grobogan. Karangan pandjenengan ingkang nramboel prakaw1s brochure boten saged kapatjak. Tjekap koela atoeri mriksani artikel N. I. O. G.

enz. ing Sw. Tm. dinten_ poenika. Wonten ngrikoe pandjenengan inggih bade mangretos

mg~ang kanamakak~n p1toena toemrap conf. onderw. waoe. Pandjenengan mesti boten kek1lapan p~enapa mgkang nama propaganda Ian pitoena oetawi bati poenapa ingkang medal marg1 propaganda. Rembag prakawis poenika sampoen kita tjoentel. Sampoen dados penggalih.

. - Tarclsius; '.fiJang n_ingali; J. Koes; Saraita; pandjoeroeng pandjenengan awoedjoed art1kel sampoen kita tamp1. Sanget noewoen. Nanging sapoenika dereng saged medali.

Sampoen dados penggalih.

Red. Sw. Tm.

- R. S. M. Klaten, pandjenengan boten noenggak babar pisan.

- R. F. A. Semarang, kita sampoen tampi postwi~sel: f 6,- (nem roepijah): matoer noewoenl

- Abon. 566, bab poenika sampoen kita oeroes. Dene sebabipoen, margl adres gotang sakedik. Lan lembaran Sw. Tm. inggih tansah kawangsoelaken dateng Administrasi.

Sampoen dados penggalih I Saladjengipoen Sw. Tm. bade adjeg · sowan.

- Zelatrice Blitar, serat saha postwissel sampoen katampi. Margi pitoeloengan pandjenengan ingkang tjantas poenika, kita matoer noewoen !

Adm. Siv. Tm.

OE RAP - SA R I.

KA BAR KATH _O LIE K.

Griekenland.

Golongan Katoelik dipoen- koeja - koeja.

(Leider Katoelik ingkang kendel mitjara).

Samaogke sareng paprentahan Griekenlaod dipoentjepeog dening Venizelos. bangsa Katoelik (waoe- nipoen schismatiek. ladjeng w~ng·

soel dateng Pasamoewan Soetji) saja katingal anggenipoen dipoentjetjeng- gring, malah ngantos dipoenkoeja- koeja.

Saleresipoen poeoika dede pao- damelanipoen Veoizelos pijambak.

nanging ingkang bakoe pandamel- ipoen Loge (Vrijmetselarij). Sadaja ministeripoen Venizdos poenika go- longan vrijmetselaar.

Referensi

Dokumen terkait

Sakit ingkang karaos ing oentoe poenika saged oegi sakitipoen wonten ing sakiwa tengeniog padaran, nanging ladjeng toemoesipoen doemoegi ing oentoe, awit karaos sakit ing oentoe poeoika

Wa- nodya Djawi menawi mengangge dasaripoen sampoen rapet, primpen; boten preloe ladjeng keloe saha nelad penganggenipoen para wanita kilenan Europa, ingkang namoeng ladjeng mboedjeng