• Tidak ada hasil yang ditemukan

SE RAT KABAR KATHOLI EK

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "SE RAT KABAR KATHOLI EK"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

No. 38

RAGAD ADVERTENTIE:

Kabar premili: 1 ~ 30 temboeng f 1.--:

Langkoengipoen, saben 10 temboeng oetaw1 kirang: f 0,50.

Advertentie limrah: f 0.15 sagaris:

(apes: f 1.25).

Moendoet kapatjak langkoeng saking sa- pisan, oetawi moendoet dados lenggan_a~,

tepang rembag roemijin kalijan admm1- stratie.

Hoofdredacteur

B. S 0 EM ARN A

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

ISINIPOEN:

Economie ladjeng politiek - Sa- nes toean Th. A. Edison - Wanita ing babagan sociaal - Wanita ing Solo - Katoer saderek Wanita Ka- tholiek - Opvoeding dedasar. soci- aal - Rena - Panganggenipoen !are - Beksa model enggal - Pakne- kontra Bokne - Sabab inkang aneh - Ontjen sekar gambir melati - Oerap-sari.

PRADJA RAHAJOE.

ECONOMIE ROEMIJIN, LADJENO POLITIEK.

Ora! politiek disik, economie ke- ri! Mangga poenika poendi ingkang leres? Soepados katingal leres le- patipoen, bade koela djlentrehaken.

Ija politiek, ija eco~omie baren~

pada diempeng! Poenika pandoeg1 koela boten saged toemindak, amargi saweg ngempeng satoenggal kemawon rekaos, sampoen malih kalih, wah genah mokal.

Mangke roemijin. Economie poe- nika poenapa, politiek poenika poe-

napa? .

Amrih tjetanipoen, dados t1ara bodon-bodonan, bade koela terang- aken mawi oepami. Tijang Djawi poenika awis ingkang soegih tjele- ngan. Tjina katah ingkang remen njelengi. Tijang Djawi. jen betah arta oetawi sanes-sanes1poen kabe- tahanina grija, ladjeng njamboet dateng Tjina. Wondene Tjina margi njamboeti oetawi kerep dipoentoem- basi dening tijang Djawi, ladjeng angsal bati katah. Dados jen maka- ten: Djawi poenika ing bab econo- mie kawon kalijan Tjina.

Tanah ingkang kaereh ing tanah sanes poenika tegesipoen: wewe- nangipoen ing prakawis politiek kawon. Kados ctene tijang Djepang kasamekaken kalijan Walandi,poe- nika dadosipoen ing bab politiek ngoengkoeli tijang Djawi. Badeni:

poen Tjina kasame~aken Wal~~d1

poenika tegesipoen: mg bab pohtiek wonten sanginggiling tijang Dj~~i.

Tijang ingkang moengel: "pohhek disik, economie keri" poenika kadje- ngipoen: Djawa dipadakna karo Tjina, Djepang disik. Mengko eco- nom ie rak gampang.

Poenapa poenika njata? Samang:

ke

ti1'ana D1'awi poenika boten sam1

., b , 1·

kalijan Walandi, i~g ba agan. po 1- tiek taksih wonten mg ngandap1poen, toer economie taksih ringkih. Mila Negari andjagi soepados sampoen ngantos kedesoe~. Mangga ta.dipo.:n- galih: sarehne ti1ang Wla~d1 kahJan Djawi beda we.wen~ng1poen m.g bab politiek, m1la mg prakaw1s ngangge pasiten i~ggih kadat?el beda. Tijang Waland1 ?oten ke~gmg

toembas pasiten sakad1eng-kad1eng- ipoen kados tijang Djawi: Ingkan~

makaten poenika amarg1 Negan karsa ngajomi tijang Djawi.

Politiek disik, economie keri ! Poenika tegesipoen: wong Djawa dipadakna Walanda, dene bab eco- nomie mengko rak gampang.

Boten gampil, malah rekaos. je~

tijang Djawi sami k.alijan Wa_landt, Tjina, Djepang,. JadJ~.ng sa~a1a-sa­

daja kedah sam1. T1ma, Djepang, Djawi jen tetoei:nba.s siti kadam~l

sami. Nanging D1aw1 bab econom1e kawon pijambak. Ladjeng kados- poendi kadadosanipoen? ~itinip~en

tijang Djawi katoembas mg T11na Jsp. woesana boten gadah siti pi- jambak.

Dados politiek roemijin, economie kantoen, poenika klentoe. Tijang Djawi kedah pinter roemijin, ing bab economie mempeng, boten kawon kalijan Tjina, Djepang Jsp.

Tijang Djawi sageda ing bab eco- nomie ngedjori golongan sanes.

Mangke jen sampoen makaten, sa- mia ing bab politiek inggih boten dados poenapa, awit tanah poenika jen tijangipoen toenggil wewenang ing babagan politiek, sarta ing bab economie sami kijatipoen, ladjeng tjara tradjoenipoen makaten: timbang Jan anteng. Beda kalijan manawi ing bab politiek sami, ing bab eco-

1 November 1929

-

-

SE RAT KABAR KATHOLI EK

Medal saben dinten Djoemoewah.

nomie boten, poenika ladjeng an- djomplang aw rat sasisi~. .. .

Mila inggih econom1e roemtJin, ladjeng politiek.

,,fen Kober."

SANES TOBAN TH. A. EDISON 1

Ing Sw. Tm. no. 36 tg. 18 Oct.

I

kakabaraken bilih t. Th. A. Edison ingkang manggih (dame!) lampoe elektris mawi pentol gelas; kabar, pakabaran poenika boten njata; ing- kang manggih (dame!) lampoe waoe sanes t. Th. A. Edison, nanging t. Heinrich Goebel. satoenggiling tijang Djerman, ingkang nem-neman- ipoen dados toekang djam Ian damel pirantos-pirantos kangge sekolahan loehoer ing Hannover. Sareng oemoer 30 taoen pijambakipoen dateng New York; wonten ing ngrika mbikak toko alit-alitan. Anoedjoe satoeng- giling dinten manggih - kapinoe- djon? - serat deling sampoen dados areng; poenika dipoensoekakaken ing gendoel (roemijin isi menjak wangi~.

sasampoenipoen gendoel waoe d1- poenitjali hawanipoen; serat deling kagandeng kalijan kawat, ladjeng dipoenelektris, poenika lampoe elek- tris sapisanan. Kalampahan ing an- tawisipoen taoen 1854 - 1855.

Dene toean Edison namoeng nja- ekaken barang ingkang roemijin de- reng sampoerna oetawi boten patos kagatosaken. Mila sadjatosipoen ing- kang manggih lampoe waoe Toean Heinrich Goebel. sanes toean Th.

A. Edison. Makaten tjarijosipoen.

,,de KOERIER."

L A R A S A T I.

WANITA INO BABAOAN SOCIAAL.

Pangkat oetawi pakarjan tenga~an

katah ingkang katindakaken demng tijang estri; tjonto-tjonto boten ki- rang. Oep.: dados goeroe, anggoe~a

wentah tijang sakit, mangageng1- kaoem berah, ngedegaken pondokan lare taman siswa, moelasara lare

bot~n kopen, cipier ing koendjara kangge tijang estri; kangge ing kan- tor pos, telepoen Ian tilgram -t~lgram

wanita inggih sae pandamelampoen.

twadene parepatan ingkang kadamel ing tanah Djerman mahjakaken bilih tijang estri ing pandamelan kasb_oet meksa taksih kirang njekapi katim- bang prija, sebab wanita kerep eng- gal sakit, ladjeng kirang kijat. Ma- katen oegi kasarasanipoen goeroe estri, inggih kirang sae. Poenapa malih wanita boten tahan dateng dajanipoen elektris. Dene menggah pangkat tengahan sanes sampoen tjeta wela-wela, bilih tijang estri boten saged, oep.: dados saradadoe, dados mantroes ing kapal, pel poe- lisi oetawi resisir Ian sapanoeng-

gilanipoen. . .

Kabetahanipoen bebra1atan oeg1 andjalari, bilih pangre~ p_radja .. ke- dah toemoet tjawe - t1awe. T11ang estri ingkang among brajat, sam- poen kaparengaken makarja Ian ing- kang sampoen njamboet dame! ka- kendelana. Makaten poenika koe- wadjibani poen pangreh pradja, ing- kang kedah nggatosaken dateng kabetahanipoen oemoem. Mangka ingkang no.mer sato:ngga! i. p. sae Ian tjantasing toe.mmdak1poen be:

brajatan. Saoepam1 katah hJang estn ingkang boten saba grija, kados - poendi sagedipoen ngoepak~ra lare kanti samestinipoen? Kados mgkang sampoen kerep koela atoeraken: be- brajatan poenika pandamelan awrat Ian katah sanget tetanggelanipoen.

Soepados bijoeng sampoen ngantos koemedah - kedah bade njamboet dame! dateng sadjawining grija, kedah soemerep kanti terang koe- wadjibanipoen sadaja. Tjobi bab pranataning grija kemawon ingkang koela pendet kangge oepami. Boten kenging babar pisan tijang estri angoenandika makaten: ,,Apa ta ga- wejankoe iki? Angger akoe woes olah - oJah, arep apa man eh? rak ija oewis, ta? bandjoer kena nge- mek panggawejan sadjabanirfgomah,

doewe pangkat, ta pa blandja J ! Ingkang makate poenika mra- tandani anggenipoen dereng damang sanget oetawi kirang anggatosaken dateng kewadjibanipoen. lngkang ngertos kedjibahanipoen, temtoe boten bade kober- njamboet damel ing sadjawining grija. Ingkang ga- dah raka tjepeng damel, oep.: goe- roe, tjarik kantor, kedah ngoe~i Ian mersoedi sanget, dos - poend1 sa- gedipoen ingkang raka ajem Ian djendjem wonten i g grija. Samang- sa sampoen meh wantjinipoen wang- soel, sageda adre kepengin man- toek, lampah ing rgi karikataken, sebab selak kes a soemerep ing grija Ian kepang, ingkang raji.

Poenapa ingkang oeroegaken ma- katen poenika? bo sanes namoeng pranatanipoen grij ingkang rineng- ga Ian djinagi tija g estri. Kosok- wangsoel, mana ingkang estr~

boten migatosaken boten perdoeh tata resiking grij9, djogan ndjem- broeng, oewoehip en ngeroek, o, temtoe boten ba e ingkang raka kesesa - sesa mant ek; bokmanawi malah Iadjeng ma pir dateng gri- janipoen kantja, ing ang bab tataning grija Jangkoeng sa Ian ngresepaken tiningalan; oetawi adjeng dateng panggenan sanes.

Menggahing tija estri ingkang sampoen emah- e ah toer dede ambtenar, boten kenging kasamek- aken kalijan tijan estri ingkang njamboet dam el in pabrik- pabrik;

dados manawi poe ika dipoenawisi radi kesangeten. Kaot kalijan ing- kang njamboet dame! ing pabrik, poenika bot n w ten awonipoen, krana sebab - SeQa tngKang sam- poen koela atoeraken ing Sw. Tm.

no. 37.

Djalaranipoen becta i. p.:

1. Katahipoen tijang estri (gadah ra- jat) ingkang tjepeng dame! te- ngahan boten sepintena, mila ka- betahan oemoem prasasat boten kapitoenan.

2. Ingkang kerep wonten ing grija Ian boten oesah ndjlimet panjam- boet - damelipoen, ngantos soepe koewadjibanipoen dados bijoeng toewin dados njonjah roemah.

3. Prakawis ing grija sadaja sam- poen wonten ingkang mranata Ian ndjagi.

Dene manawi saja katah ingkang mendamel, ladjeng nglirwakaken koewadjiban ing grija, kenging ka- awisan, sebab makaten poenika ka- betahan oemoem nama kirang kaga- tosaken, woesana dame! pitoenaning ngakatah.

Dene bab blandja (epahan, kang- ge kaoem berah) sampoen nate ka- mot ing Sw. Tm. ngriki. Manawi tijang estri kenging njamboet dame!

blandjanipoen (epahanipoen) inggih kedah moerwat. Patokan moengel wona wadon koedoe dibajar sati- tik" l:>poenika soelaja kalijan adil.

Sinten kemawon kedah kabajar ma- noet pandamelanipoen ngrikoe, boten kenging ningali kabetahanipoen; boe- toehe satitik bajare ija satitik poenika lepat. Saking pangadjeng - adjeng koela sageda tijang estri angsal ba- jar samestinipoen. Noewoen !

A.

WANITA INO SOLO.

Model-model. Poenapa boten ,,me- melas . . . ?

Ah kepeksa ngeloes dada koela, soemerep saderek kita Wanita sa- watawis (kilap baboe, koki, poenapa kados-poendi . . . ?) ingkang sami ngideraken koran woelanan. "Mardi- rahardja" oeroet margi. Ingkangkoel~

mesakaken poenika, boten kok marg1 anggenipoen nindakaken pakarjan sae waoe. 0, babar pisan boten.

Nanging anggenipoen ladjeng kosok- wangsoel Ian toedjoenipoen, malah ... dados pirantos, kangge reclame, kangge gegoedjengan para oegal- oegalan, ingkang para maos sage~

ndoegi pijambak; koela boten want ngatoeraken djalaran • . . . te erg?

Saja kangge kita Solo, saderek .. ? Memelas! Goemoen koela kawon- tenan ingkang kados makaten kok

katindakaken? Poenapa kadjarag?

Boedi Wanita; poenika pakarjan pandjenengan! Poetri Indonesia ka- dos sakoela ingkang taksih ngrang- koel dateng kasoesilan wetanan, semrepet, sisah, ningali kawontenan kados makaten.

H.

KATOER SADEREK WANITA KATHOLIEK.

Noewoen, saderek wanita! Kita sedaja sampoen sami ngertos, bilih samangke djaman kemadjengan, dj~­

man balapan ing babagan sada1a parkawis, langkoeng-langkoeng ba- lapanipoen prija Jan wanita anggen- ipoen sami ngoepados, ngindakak~n

toewin matengaken dateng sada1a kawroeh.- Mangga saderek wanita katholiek, koela atoeri madjeng sa- estoe, sampoen tanggel-tanggel. Na- nging . . . . atoer k_oela dat~ng sa- derek wanita kathohek sada1a:

1). amatengaken dateng dedasar- dedasar katholiek ingkang saestoe roemijin, soepados, menawi doemoe- cri ing madyaning gesang sesarengan,

;ampoen ngantos ladjeng anggroen- deJ bingoeng, wasana toen~ doen~­

kap anggenipoen moetoes1 sadaJa prakawis;

2). sampoen ngantos kados revo- lutie tegen prija (memengsahan ka- lijan prija) anggenipoen sami ango- jak kemadjengan;

3). wanita katholiek boten perloe neda wangsoeling hak-hakipoen da- teng prija kados wanita s~nes, am~r­

gi boten wonten hakmg wamta katholiek ingkang katjepeng wonten ing tanganing prija katholiek;- dene menawi wanita katholiek angren- tjangi saderekipoen wanita sanes katholiek aneda wangsoeling hak- hakipoen, soepados sami sadjadjar Jan haking wanita katholiek, poe- nika koeJa malah mangajoebagja sanget;

4). saderek wanita katholiek sam- poen ngantos anggada_hi. panginten, jen wanita saged sam1 m.~ sam~.e­

dajanipoen (absoluut) kalt1an pnJ~;

toer oepami absoluut saged sam1, poenika malah kapitoenen pijambak ing prakawis ingkang perloe-perloe;

inggih poenika ketjaJan wewatekan- ipoen ingkang aloes - aloes, boten saged mrenata bale grija toewin ang- goela-wentah anak kados samesti- nip oen I. s. s.

Dene menawi saderek wanita ka- tholiek remen sanget anggebjoer da- teng kaJangan politiek, koela atoeri loemebet dados warganing pakem- paian P.P.K.D., awit:

a). W.K. poenika ra~ pakempalan sociaal sanes pak. pohhek ta?

b). wonten ing vergadering-v:r- gadering P.P.K.D., sadere~ wamta saged sinaoe kados-poend1 prena- tan-prenataning pakem. politiek toe- win saged ambedakaken prakawis sociaal kalijan politiek.

c ). won ten ing vergadering-ver- gadering P. P.

J?·

katah ~anget

prakawis-prakaw1s mgkang d1poen- rembag, Ian ingkang perloe sanget dipoensoemerepi dening sad. W.K.

Ing wasana moegi - moegi sad.

W. K. kersaa andahar dateng sadaja atoer koela waoe. Dene menawi sad. W. K. temen bade anggajoeh sadaja ingkang sampoen koela. a- toeraken ing nginggil, inggih poemka no. I t/m 4, kerepa maos boekoe- boekoe katholiek, ingkang ngrembag babagan sociaal oetawi politiek, o~­

paminipoen: a. Leerboek der Soc1- ologie, karanganipoen J.D.J. Aengent.

b. Onze Roomsche vrouwen, ka- ranganipoen Corry Uit:ndoorn. c. De Christelijke Moeder m de heden- daagsche wereld, . pertalan sakir:g basa Djerman (Dmtsch) ~aran_gam­

poen Mgr. A. Egger 1.s.s.; t1ekak1poen boekoe katholiek ingkang ngrembag sociaal toewin politiek tanpa wi- tjalan; dados sad. W.K. boten perloe maos boekoe ingkang oegi ngrembag prakawis poenika karanganing tijang sanes katholiek. Mangke mindak ...

Taklim koela:

T.R.

Taoen 9.

REGINIPOEN LENGGANAN SWARA TAMA

sampoen kalijan regining Soeara Katholiek

1 taoen f 7.50 ~ njoewoen kabajar f 3,75 ~ roemijin.

Adresipoen Redactie Ian Administratie

IGNATIUS-COLLEGE

DJOKJAKARTA.

Drukkerij .. Canlsius" Djokja.

OPVOEDING EN 0 N D ER WI J S.

OPVOEDINO

DEDASAR NATIONALISME????

Mvr. Atma, koela sampoen ma- os artikel pandjenengan wonten ing ,,Isteri" no. 5, ingkang wosipoen kenging koela tjekak ,,Panggoel~­

wentah ikoe koedoe adedasar Nah- onalisme." Rak inggih ta?

Koela mentas maos boekoe ing- kang atitel "Meisjesroeping" ing ri- koe wonten prakawis ingkang pan- tes kita tjatet, minangka kangge oe- lar-oelaring rembag: i. p. "Abot-a- bote sanggane wanita, jaikoe nggoe- la-wentah anake. '' Leres sanget bab poenika. Sinten ing_kang boten ~ga­

keni. Wanita poemka goeroe mg- kang kedah toemindak roemijin, ke- dah ndedasari toemraping panggoela- wentah. Jen dedasaripoen bregas, inggih tjalon oetoet bade bregas kadadosanipoen. Mvr. Atma, baba- gan panggoela-wentah poenika si- nawang saking djagading ebah- ebahan kalebet satoenggiling praka- wis ingkang saklangkoeng wigatos, perloe Ian gawa.t sange!. Perloe, kita temtoe samt ngakem. Kados- poendi dene kok gawat 't Mangke roemijin, sabar Mevr. ? Gawat sa- nget, djer manawi ngantos klentoe, tjengkah kalija'Il ingkang nama leres, bade dame! kapitoenan ingkang a- geng. Mila p~ra g~gen:ibon~ ingkang nedija mema1oe-a1oenmg ct1agad, oe- gi sanget anggenipoen menggalih da- teng babagan "panggoela- wentah"

waoe. Amrih saged kadoemoegen sedyanipoen, kedah ndan~.osi. pa~a

djoeroe ,,nggoela-wentah (mgg1~

goeroe inggih iboe) soepados sam1 ngertosa dateng wadjibipoen. Mvr.

Atma, kados pandjenengan oegi bo- ten kekilapan, kados-poendi swan- ten saking Volkenbond, inggang ge- gajoetan Ian bab poenika ; mangga koela atoeri enget dateng ,,Briands Rede" Minister van Buitenlandsche Zaken tn. Frankrijk !

Mevr., para tijang ingkang nedya ngrisak dateng ,,wereld-vrede'' tem- toe bade saged enggal kadoemoe- gen sedyanipoen. Jen saged ngge- poek para djoeroe ,,nggoela-wenta~"

roemijin, ingkang tn. woetah ra~ k1- ta meh kemawon angsal wansan bab poenika._ Koela a!?eri e~~et djaman ebah-ebahan ,,C roem11m.

Katah para goeroe, langkoeng2 bawah Pekalongan (makaten oegi siswa tja- lon goeroe oepami: N.S. Solo, ~a­

dioen) ingkang kagepoek roem1Jm, Ian ing wekasanipoen katah ing- kang sami dados koerban. .

Mila para lboe, para goeroe : 1~g­

kang prajitna ! ! lngkang ngertos mg wadjib !

Mvr., gegajoetan Ian artikel pan- djenengan koela kapeksa ngl~m_Pah­

aken pen koela, atoekar p1k1ran ; nanging boten nedya ngadjak pole- miek ( peranging journalist wonten ing s. kabar); babar pisan boten.

Saestoe Mevrouw.

Panggoela wentah adedasar Na- tionalist.

I

Kados - poendi Mevrouw karsa

pandjenengan? . .

Mvr., keparenga n1oewoen pnksa, poenapa Nationalisme poenika ,,be- ginsel" kok kangge dedasar nggoela- wentah? Kadjeng koela beginsel ka- dos dene ,,Katholicisme", Socialis- me" I. s. p. Mvr; keparenga koela njoewoen seserepan bah poenika?

Jen panggoela-went~h~ ~~eda~~r Nationalist, dados w1w1t 111k - 111k sampoen aerah Nationalist, ~~tiona­

liteit-ipoen ingkang karoem1J1naken, kaperlokaken, kasoenggi-soenggi, di- newa-dewa, koela wani mestekaken jen kawontenaning donja bade saja gendra, saja awon katimbang sa- poenika, djer gampil sanget dateng

,, Ultra Nationalisme" ingkang gadah toedjoe nedja andedewa Ian mang- goel vaandel-ing kabangsanipoen pi- jambak-pijambak, in&ka~g tjengka~

sanget kalijan wenmgmg boed1, tjengkah sanget Ian karsaning Pange- ran, tjengkah sanget Ian ,,Algemee-

ne broederschap'' beginsel saking

(2)

PAKABARAN SAKING BESTUUR P. K. W.

1. Ing sarehning sampoenn doeng- kap toetoeping taoen,·moegi wontena kaparengipoen para K. W. toewin pakempalan sanesipoen ingkang ngajom dateng P. K. W.,

a. ngintoenaken djangkepipoen CONTRIBUTIE kangge taoen 1929 poenika. (Adres: Hr. Th. A. WIG- NJAASMARA N. S. AMBARAWA).

b. ngintoenaken palapoeran taoe- nan (jaarverslag) ing taoen poenika.

Wiwit dinten poenika oegi Pangreh P. K. W. ngintoenaken formulier kangge jaarverslag dateng K. W .- K. W. Formulier waoe bilih sam- poen kaisenan, ingkang satoenggal moegi kakintoena wangsoel dateng Pangreh P. K. W.

c. ngintoenaken voorstel-voorstel (oesoel-oesoel) ingkang bade ka- adjengaken wonten ing parepatan P. K. W. oemoem. Voorstel-voorstel waoe kados taoen ingkang kapeng- ker moegi kakantenana katrangan (toelichting), amrih K. W. saged- ipoen gampil anggenipoen ngrem- bag. dados boten seling serep.

Tamtoe kemawon oesoel-oesoel, bilih sampoen loemebet sadaja, bade kapatjak wonten ing Swara Tama.

Kedjawi poenika sampoen kasoepen ngadjengaken sawoeng kangge Pa- ngreh P. K. W. enggal.

2. Sanget andadosaken bingahing manah, dene sapoenika tjatjahipoen K. W. ingkang ngajom dateng P. K. W. mindak satoenggal Wiwit woelan November 1929 K. W.

ing Blitar kaanggep dados warga- ni poen Poesara Katholika Wandawa.

K. W. poendi malih ingkang ladjeng toemoenten noetoeti ngempal dateng P. K. W. Menawi Pangreh P. K. W.

boten kalintoe, kados ing Oandjoeran Pekalongan toewin ing Kalasan oegi sampoen wonten pakempalan Ka- tholieka Wandawa; bendjing poena- pa anggenipoen sami bade loemebet dados warganipoen P. K. W. Soe- mongga para saderek ing sanes panggenan, ingkang tjatjahipoen njekapi, koela atoeri toemandang ada-ada angedegaken K. W. ladjeng toemoenten ngempal wonten ing P. K. W. amrih pakempalan kita waoe dados mindak ageng miwah kekah, djpoenaosi ttiewin katingal ing sanes golongan.

Pangreh P. K. W.

ra Iboe ndidika poetranipocn ngaosa- na dateng bangsa sanes; djer pijam- bakipoen ngertos sapinten bebajani- poen Nationalisme ingkang mlang- kah nggaris. Doemoegi samanten koela kengetan oengel-oengelan ing boekoe R. K. Godsdienstleer (jen koela boten klentoe Herc.) ingkang wosipoen: ,, Pisahing bangsa sidji Ian sidjine, ikoe ora kok marga kaelet- eletan ing tembok sing gede banget, nanging kaelet-eletan rasa kabang- san." Wah matis inggih?

Sampoen, samanten roemijin ; jen wonten perloenipoen, panjerat sagah ngladjengaken.

Saluut, Bambang Hercules.

RENA.

(Sam bet ipoen).

Ah, eman sanget ! Sareng ndoeng- kap mangsanipoen asri-asrining te- taneman (tare meh ngantjik diwasa), mangsanipoen sekar-sekar ngongas- aken ganda wida, ingkang mralam- bangi mentes moeloering woh, poen djoeroe taman katah ingkang nglir- wakaken koewadjiban, boten poe- roen ngadoek siti oetawi amboe- boet roempoet, malah sok ngebjoeki teki (moelang besoes ingkang ma- ngloeng dateng brai). Satemah koc- doep Ian pentil sami poentes poenter telas kateda ama, Ian wohipoen boten wonten ingkang kalap.

Mandar wonten iboe ingkang sam- poen boten nggalih dateng man-

t~ring .soekma, nanging dateng soe- ltstyanmg raga, djepitining sinting, krebeting bebed, gilaping sepatoe sandal. Mesemipoen boten kok ma- nawi mirsa poetranipoen wangsoel saking ngimpoen banda swarga, na- nging manawi mirsa wangsoel saking mboedjoeng donja.

Bingah marwata soeta, samangsa mireng kabar: ,,Ka n g p o et r a k a q I e m b a n a s o k ti j an g a!"

Sanadjana poenika boten njata Ian boten dados mestinipoen. Roemaos sanget lingsem manawi mirsa poe- tranipoen kawon sorot menggahing kawibawan tinimbang !are sanesi- poen. Tjekakipoen estining pangga- lih Ian enering pangadjeng - adjeng sampoen santoen salaga.

Toedjoenipoen dene teka wonten Iboe ingkang karsa moendoet poetra angkat manoengsa. Bangsa loehoer, bangsa asor, darah satrija Ian toe- roenipoen tijang pidak pedarakan, ti-

1

jang boeroes loeroes, ndoegal wang- kal, sadaja kapoendoet poetra. Pang-

s . .

goela-wentahipoen ngoengkoeli sa-

t. Tho~as van ~qumo, mg~ang daja rena. Mila moenggoeh sanget sanget. mgaosan mg para tIJ~ng jen ta kaoermatan saha pinoendi- Ka~h~llek. Dados ade?asar Natio- poendi kados moestikaning Iboe.

n~hte1t tok ~eren~ . tjekap, ked~h Babon momong koetoek namoen

drn~saran

malth adJnh Ian. Pange- doemoegi kemanggang, tijang

nge~

ran . ngestokaken dawoehmg Pa- mong anak doe oeg· 1·

1. d" ., b t k t t m 1wangsoe1poen ngc:ran' J.er Jen

°

en ma a en e~- dateng rahmad'oellah. Dewi Marr ah toe gamptl sanget salah

ke?ad.osa~t~

wiwit tijang tinitahaken ngantos

~a­

poen kados atoer koela 111gmgg1l ~ langgengipoen.

malah terkadan~ ngantos doemoeg1

1

Babon boten njandangi toeroen, keladoek mbahm~ keladoeJ:. ~vr. tijang ingkang temtoe namoeng sa- Atma, k?ela atoen manggalth mg- ged angrengga raga, lboe Swarga kang sa1ektos d~teng oekara ,~oela saged ngrerompo raga soekma, djer ,,keladoek mbah!ng keladoek ke- ingkang poetra Sang Pamarta, tem- rowanen .san~e.t Jen. bade koela an: toe maringi sadaja panjoewoenipoen.

daraken mgnki; mma~gka kangge Babon Jan tijang sok laboeh mo-

~elar-oelar ko~la at?en noleh. ~ mongan, Iboe Angkat oegi, malah h?.nale bewegi~gen mg tn. ltahe, tn. tansah. Pandjenenganipoen nderek

!Jma, Ian oeg1 sam~oen kasoepen ingkang Poetra neboes manoengsa, mg. t~; woet~h ~ah ki~a ,,lboe ln~o- nderek perang tjampoeh kalijan eblis nes~a _po~n~ka' sepmten gr~dmg sabalanipoen krana oemat sadaja.

Na~10~ahteit-ipoe_n, ko~la ato~n m~- Babon njapih koetoek, tijang sok tam ~ngkang sa1e~tos' amnh sa1a njebrataken anak, Iboe toelen boten gampi~ koela atoen. n~l~h "wonte_n nate, sanadjana po en anak angkat poendi_ doenoeng kita ~ngkang ki- pijambak ingkang nemaha njingkoer

!a oeg1 kalebet bang~amn~ saderek pandjenenganipoen. Sang Rena Soe- mgkang ngaken Natwnahst waoe. tji babar pisan boten bade nimbangi Hara rak moenggoeh . sanget, atoe,~ mrengoet, mlengos megat sih, man- koela ,,keladoek !!lbahmg kela?o~k. . dar kosok-wangsoelipoen. Oeroebing

I

Pasamoean Soet11,. bot~n naJog1am katresnan sangsaja moebal ngalat- sanget d~teng Nat:_onahsme tlap _ke: alat kados hingoeboeban, tangeh ladoeken' P. Soet]I ~:>0te~ na1og1~m sinirepa. Lati koemedoet amesem, sanget . ?~teng Nahonahsme , t1ap pasoerjan soemeh soemringah, tin gal Mussolm1 mg~ang n~?ya ande~a- kalih kotjak-katjik, salira mangloeng, dew~ ban.gsampoen P11amba~: dJer asta moeloeng, koemlawe angawe.

po~mka t1engkah Ian. karsanmg Pa- Ananging poetra2 katah ingkang sami 1 ngeran, pepoenden kita, . wangkot, wangkal, loemoeh sowan,

Noewoen sewoe, ko~la wam ma- milaoer ngalar nalar nlisip. Ewa- t~er makaten wonten mgars~ pa.n- samanten, Sang Iboe meksa boten d1eneng~n k~dos ~akaten, d1er kita kersa nilar. Pandjenenganipoen so- nggadah1 ?e.gmsel mgkan~ la~gkoeng wan ing ngarsanipoen Sang Poetra, loeh_o~r, tmimbang .P?emka 1·P· Ka~ Sang Kristoes, perloe njoewoen man- tho!Jcisme. K~thohcisme. ng~kem toenipoen poetra nakal kaseboet.

dateng wontempoen Nahonaltsme, Bade ka b t

( nanging ingkang kados-poendi ? ). sam e ·

Tijang Nationalist Katholiek. oetawi Katholiek Nationalisme, ingkang ka- roemijinaken sanes Nationalisme- nipoen, nanging Katholicismenipoen, djer poenika padomipoen, ingkang dados panoentoenipoen sampoen ngantos kesasar. Mvr. Atma, jen koela matoer makaten, boten ateges ,,jen wong Katholiek koewi doedoe Nationalist" toelen lan sampoem ngin- ten jen Bambang Hercules dede Nati- onalist. Babar pisan, boten Mevrouw.

Bambang Hercules satoenggaling Nationalist oegi, Nationalist ingkang adedasar Katholiek : ingkang nedya toemoet !abet dateng kabangsan Ian tanah woetah rah kita, mawi ngambah margi ingkang boten tjeng- kah lan ,, Katholicisme"

Briand oeloek-oeloek soepados pa-

PENOANOOENIPOEN LARE.

Kagem paningalipoen para goe- roe-goeroe ingkang asalipoen saking tanah kedjawen (Vorstenlanden), - saged oegi ingkang saking Djawi tengah inggih mekaten, - menawi priksa penganggenipoen moerid- moerid H. I. S. ing tlatah wetanan bade goemoen. Awit ing tanah ke- djawen para moerid ing sekolahan ngrikoe djaler estri sami sindjangan.

Menawi estri ngangge rasoekan ke- baja, dene ingkang djaler arasoekan djas oetawi soerdjan (Diokja). Sa- wenehing lare - lare djaler ingkang taksih alit-alit wonten ingkang bo- ten bebedan, ananging namoeng mengangge sroewal tjekak kemawon.

Ing tlatah wetanan lare-lare H.1.S penganggenipoen boten mekaten.

Ratjak lare-lare estri sami ngangge

jurk, sawetawis wonten ingkang

SABAB INGKANG ANEH.

sepaton, namoeng ingkang katah- Ing serat kabar Bahagia 28 Oc- katah inggih boten. Ramboetipoen tober wonten satoenggiling pam- sami dipoenklabang, oetawi namoeng bantoe ingkang nerangaken poenapa dipoenore kemawon, mawi dipoen- b b.

tangsoeli lint. Malah-malah ingkang sa a ipoen dene samangke saja katah koeli ingkang poeroen me- boekoengan kados tatananing ram- d' 11·

s

eh

boetipoen njon1·ah-n1·on1'ah saha no- ja 1· ar ning pepedjah waoe kelampahanipoen boten ngemoeng- ni-noni ing djaman mode poenika aken ing Soematra, ingkang wonten inggih boten kirang. Dene lare-lare P.

s.

(poenale sanctie) nanging oe- djaler sami ngangge sroewal tjekak, gi ing tanah Djawi, mila poenale arasoekan djas oetawi kemedjan, sanctie poenika dede ingkang dados wonten oegi ingkang sepaton, na- sabab.

moeng ingkang katah-katah inggih Ing ngriki koela njoeplik sekedik

boten. saking Bahagia: '

Menggah djaler estri ingkang be- Sebagaian besar dari publiek mengira meng-

bedan saha tapihan namoeng die- ira jang sebabnja ini keriboetan terdjadi

mok-dlemok kemawon, inggih poe- dari .,poenale sanctie". Akau tetapi penoelis

nika satoenggal kalih tare ing pang- mengira tidak hanja .. p. s." sadja jang me-

kat nginggil. njebabkan; .. sebab besar" jang tersemboeni orang haroes mengetahoei jaitoe menoeroet

Para maos sampoen nginten me- perasa'an penoelis begini:

nawi koela langkoeng remen dateng Hal timboelnja lagi hoekoem mati itoelah

penganggenipoen para moerid-moe- barangkali jang menjebabkan banjak tambah-

. o·

nja pendjahat. Di sini penoelis tidak akan

nd ing 1awi tengah, oetawi kirang menjangkal adanja hoekoem-mati, sebab me-

remen dateng penganggenipoen pa- mang soedah lajaknja orang memboenoeh

ra moerid-moerid ing Djawi wetan. haroes diboenoehnja.

0 babar pisan boten. Ngriki tjara- Akan tetapi orang jang dihoekoem mati

. itoe, kalau dia tidak mengakoei kesalahan-

nt poen mengangge mekaten, inggih nja maka njawa (ziel) orang itoe sesoedah-

soemangga; ngrika makaten tjara- nja linjap dari badan kasarnja, masih dapat

nipoen, inggih mangga. Tijang me- mengadakan pembalas (wraaknemen) iang

ngangge mekaten watonipoen trap- bisa menimboelkan bahaja besar. Saban

· 1 ( d ) S orang jang soedah mati, sedang matinja tida Sl a ze ig · anadjan mengangge dengan samoestinja (natuurlijk) dan dia di

tjara Djawi jen boten pantes inggih dalam hatinja tida soeka menerima kemati-

kedah dipoenengetaken. Mekaten annja itoe. maka njawanja (ziel-nja) di alam

oegi ingkang sami mengangge tjara rochewani (di alam astraal) dapat lebih pan- dai dan heibat memboeat segala kedjahatan

sinjo oetawi tjara noni, jen kirang boeat mempenoehkan tjita-tjita pembalas pa-

pantes inggih wadjib dipoenenget- da hoekoem jang diterimanja.

aken. Saja - saja toemrap !are - lare Dari sebab dialam kealoesan ziel tadi tida

estri. Ing H. I. S. sapoenika katah dapat dire kt memboeat soeatoe apa dia-

k • I /. lam kasar sini, maka dia dengan djalan mem-

emawon arc: -tare estri ingkang boeat pengaroeh (invloed) kepada orang

ngangge jurk, ingkang pandjang- hidoep didoenia sini dapat mempoeaskan

ipoen mengandap namoeng doe- tjita·tjita djahat jang masih dikandoeng di-

moegi ing sanginggiling den~koel, dalam hatinja, dan ini perboeatan bisa

I ~ teroes berpoeloeh -poeloeh tahoen lamanja

sarta engenanipoen tjelak - tjelak; sampai tjita-tjita djahat tadi habis, sebab

malah - malah ingkang tan pa lenge- didalam sana tidak ada hakim jang dapat

nan babar pisan inggih boten sa-1 memoetoes segala delicten jang dapatnja dari

kedik. lngkang mekaten poenika alaMat:sa~toelah . menoeroet pemandangan

poenapa boten tjengkah kalijan ing- penoelis jang bisa meodjadi sebabnja ber-

kang dados preloenipoen tijang tambah banjaknja pendjahat.

ngangge sandangan. Tijang me-· - o -

ngangge mekaten pantjenipoen ke- Dados manoet pambantoe Baha- dah rapet, tegesipoen sampoen gia: milanipoen katah koeli meme-

~

VAN LITH-STICHTING

~

c a

SAMPOEN

samestinipoen jen sadaja saderek DJA WI ATHOLIEK

sami

sesarengan ngadjengaken jejasan kita

e?ggal poenika.

Pangreh V. L. S.

p/a Bijz. H. I. S.

Magelang.

ngantos katingal katah peranganing badan ingkang kirang prajogi. Wa- nodya Djawi menawi mengangge dasaripoen sampoen rapet, primpen;

boten preloe ladjeng keloe saha nelad penganggenipoen para wanita kilenan (Europa), ingkang namoeng ladjeng mboedjeng dateng mode, ngantos kesoepen, kados - poendi menggah preloenipoen tijang me- ngangge mekaten.

Soemangga para pamong siswa, koela atoeri ndoenoeng-ndoenoeng- aken dateng para siswa rini pan- djenengan, sarupoen ngantos gadah panginten menawi sedaja model kilenan poen ika ladjeng Jangkoeng adi oetawi prajogi tinimbang tjara- nipoen ing ngriki.

Kjai Djaka T. A.

V A R I A.

BEKSA MODEL ENOOAL

"Gelegenheid voor het volgen van moderne dansen", Djawinipoen: pa- pan pasinaon djoged model an jar l

Poenapa poenika?

Pandjenengan poenapa sampoen nate tindak Ngajogjakarta? Poenapa sampoen nate ngambah margi Stati- onsweg? Tandjoeng mangaler da- teng Lempoejangan?

Saben dinten koela nglangkoengi margi waoe! Kaprenah sakidoelipoen enggok-enggokan Tjlangap wonten grija, ing ngadjeng mawi teken ,,Oelegenheid voor het volgen van moderne dansen."

Saben-saben koela maos seratan waoe, ladjeng kengetan kamar bo- Iah Walandi: De Vereeniging, lss.

Ing salebetipoen angen-angen koela soemerep Walandi djaler-estri sami anggandjret moebeng, pating kle-·

srek, pating djlingkrik!

Gandenging gagasan, koela la- djeng kengetan Soerabaja lss. Ke- ngetan: Soerabaja sampoen nate ka- lampah verpleegster kalijan studen-

djahi poenika amargi ingkang sam- poen dipoenoekoem gantoeng tiada mengakoei salalinja (bokmanawi kadjengipoen: tanpa loepoet, awit ora ngakoe loepoet poenika saged oegi lepat, nanging boten ngaken) soekmanipoen ladjeng males sarana ngwontenaken toemoes (invloed) a won.

Panginten kados makaten poenika

ten Nias inggih ndjoged oebeng- oebengan makaten poenika ! Ke- ngetan: prijantoen ing pasisir Ur manawi samoewan asring nganggek- aken djoged modern! Kengetan : studenten bangsa Indonesia katah ingkang seneng ndjoged rangkoel- rangkoelanl Kengetan: grija ing Sta- tionsweg ingkang koela atoeraken waoe, kerep kalebetan neneman Dja- wi (kilap perloenipoen, poenapa namoeng dolan, poenapa pantjen meg0eroe!)

Golonging gagasan koela: ma- ngertos moderne kunst saking dja- gad Kilen waoe, mlebet wonten djagad Wetan.

Boten namoeng lndonesier djaler kemawon ingkang kajoengjoen djo- ged modern! Kenjanipoen Indonesia inggih wonten ingkang kareml

Pandjenengan rak inggih sampoen nate mireng ,,Isteri" orgaanipoen P.P.I: ta? Ing ngrikoe sampoen na- te- wonten prijantoen poetri angga- dahi pamanggih: accoord kalijan moderne dans pabrikan Eropah.

Ngantepi: ora ana aiane tjah wadon dansah karo wong lanang. Wong lanang pada tajoeban! Geneja akoe wong-wong wadon kok ora oleh tajoe b tjara Koelon I Begdja dene pamanggih makaten waoe wonten ingkang mabenil

* *

*

Hem, djaman sapoenika poenika ta neh I Poenapa boten kengetan inggih jen koelit kita poenika nem- baga, koelitipoen bangsa Kilen pe- takl Lo, dene sadaja2 ingkang saking Kilen kok sami dipoenkilakl Poenapa oeger sampoen pabrikan Eropah poenika mesti sae ?; mes ti matoek katoemrapaken wonten Wetan??

Njatanipoen ding, manawi boten makaten mindak boten angsal titel ,,botjah djaman saiki."

Botjah djaman saiki! 0, poenapa boten sami kengetan jen badanipoen anggadahi tatanggelan awrat toe- mrap kamadjenganing bangsanipoen!

Botjah djaman saiki! 0, p<ilenapa boten sami kengetan manawi toe- mrap sawenehing prakawis- praka- wis, bangsa ngriki kedah ngekahi:

,,East is East, West is West, and never the twain shall meet."-,, We- tan: wetanl Koelon ja koelonl, sa- karo-karone ora bisa gatoek."

Botjab djaman saiki I Katah ke- mawon ingkang patrapipoen angen- dakaken sedyaning tijang sepoeh njakolahaken anaki po en es~ri.

Mesal<akenlll

genah klintoe. Mangga ta dipoen- galih: oepami koeli satoenggal di- poen-gantoeng tanpa lepat, ladjeng soekmanipoen boten trimah, woe- sana nedya males alantaran koeli sanes ingkang taksih gesang. Pinten ingkang dipoenwales Ian sinten?

Kados pamanggihipoen pambantoe Bahagia: ,,Katah, inggih poenika mengsahipocn bangsa koeli; katah, tandanipoen sapoenika saja katah pepedjah."

Kawoeningana: roemijin ing wi- witanipoen Agama Katholiek wonten ing Roem, maewoe-ewoe tijang Ka- tholiek ingkang dipoenpedjahi tanpa lepat, makaten oegi ing Djepang inggih ewon tijang Katholiek ing- kang dipoenpedjahi inggih tanpa lepat.

Manoet pamawasipoen pamban- toe Bahagia, koeli satoenggal (sake- dik tjatjahipoen) toemoesipoen (in- vloed) ageng. Kenging poenapa sasampoenipoen tijang Katholiek maewoe-ewoe dipoenpedjahi tanpa lepat (ing Roem Jan Djepang) boten ngwontenaken toemoes (invloed) awon? Pantjenipoen jen tjara pam- bantoe Bahagia tijang maewoe-ewoe anggenipoen males inggih alantaran tijang majoeta-joeta. Lo kanjataan- ipoen teka boten. Bakda tijang Ka- tholiek sami dipoenpedjahi tanpa lepat boten wonten tijang Katholiek ingkang medjahi margi kenging toe- moesipoen ingkang sampoen sami pedjah waoe.

Toenggilipoen: bangsa Indiaan, bangsa Australia pinten-pinten ewoe dipoenpedjahi ing bangsa Amerika Ian Inggris tanpa Lepat, djeboel soekmanipoen boten sami males, tandanipoen ing Amcrika oetawi Australia mengsahipoen bangsa In- diaan oetawi Australia boten sami kapedjahan. Tanda jen · soekma- nipoen ingkang sampoen dipoen- pedjahi tanpa lepat waoe, boten males Ian boten ngwontenaken (invloed) awon.

Jen makatena sabab ingkang di- poentjrijosaken dening pambantoe Bahagia poenika boten njata sarta koela wastani aneh, moeng golek- golek bae. Langkoeng prajogi ma- dosi sababipoen wonten pepedjah waoe: wetenschappelijk (ingkang pinanggih ing nalar).

D.

Para tijang sepoeh! lngkang ke- kah anggenipoen ngendaleni ingkang poetra, sampoen ngantos kedanan tjara Kilen ingkang pantjen boten pantes! Ingkang saged anggenipoen ngasta para poetra, sampoen ngan- tos kalebetan wisaning djaman ma- djengl

Sinten kemawon ingkang kraos kataman atoer koela, koela atoeri roemaos, ladjeng mantoeni!

Pakne Herlangga.

PAKNE - KONTRA BOKNE.

Bokne bajek. Bijoeh-bijoeh pak- ne bajek kowe, jen wis matja koran olehe bandjoer lali ing gawe.

Pakne bajek. Lo, koewi jen wong wadon isih kembenan, klambi Ian tapih loerik, toer geloeng tekoek.

Taktoetoeri, ja, bijang bajek. Matja koran koewi akeh goenane. Sing tjeta ngoendakake sesoeroepan, ngandelake ati, apese weroeh dja- man saiki, keprije kaanane. Moelane, jen ana wong matja koewi, adja bandjoer prengat -prengoet ngono.

Malah jen enggonmoe njamboet gawe wis rampoeng, Sw. Tm. iki watjanen, awit ana sawatara tonan iki, akeh karangane sadoeloer wanita.

Bb. Ja, koewi nek pakne bajek, diaranana andjamboeboerik (ngetje- etje) ora gelem. Wis ngerti bodjone isih geloeng tekoek, atik dikon matja koran. Ngerti oenine, !ah tegese rak ketjetjeran kabeh. Woewoeh- woewoeh sing ana tetemboengane plitik barang koewi. Kedjaba, ta, jen sing pada ngagem kotang aselop djlinggring, toer sing wis sesilih asma Poetri-lndonesia, mesti baoet.

Pb. Hoetlahl Tjetek gagasanmoe.

Bandjoer sedje remboeg arane.

Bb Lo, ja, ora ngono ta paknel Saka panimbangkoe, wong wadon mono ora preloe montjol-montjol perkara sing neka-neka, kang pada dadi remboeg koewi, awit kanggone Agama Katholiek, dedasare wong omah-omah wis ana dewe. Oepama ndjaloek merdikane wong omah- omah; apa ing ·dalem Kath. wong wadon koerang merdika. Andjaloek wong wadon pada Ian wong lanang.

Lah, iki manoet djedjodoan Kth.

arane njoelajani. Kowe rak isih eling, ta, woelange Rama bijen kae.

Wong lanang minangka ratoe, wong wadon patihe.

Bade kasambet.

Referensi

Dokumen terkait

Kredit : 3 1 SKS Semester : Genap Bidang Pengutama an:- Sifat : Wajib Sifat Kuliah Kuliah + praktikum Nama Mata Kuliah Perkembangan Hewan Animal Development Silabus Ringkas