دﺎﻌﺑا ﻲﻗﻮﻘﺣ تﺎﻴﻟﺎﻣ
ﺮﺑ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ
ﻲﻟو ﻲﻤﺘﺳر 1
ﺪﻤﺣا ﺮﺒﺠﻧر 2
ﺦﻳرﺎﺗ ﺖﻓﺎﻳرد : 03 / 02 / 1393
؛ ﺦﻳرﺎﺗ شﺮﻳﺬﭘ : 26 / 03 / 1393
هﺪﻴﻜﭼ
ﺖﻟود ﺎﻫ ﺑ ﻪ ﺔﺑﺎﺜﻣ ﻚﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻧﺪﻌﻣ ﺎﻳ ﻆﻓﺎﺣ ﻊﻓﺎﻨﻣ
،ﻲﻨﻴﻣزﺮﺳ يﺎﻫراﺰﺑا
ﻲﻟﺎﻣ ) ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ و ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣﺮﻴﻏ (
ﻲﻔﻠﺘﺨﻣ ياﺮﺑ يرادرﻮﺧﺮﺑ زا
ر ﺖﻧا يدﺎﺼﺘﻗا ﻞﺻﺎﺣ زا جاﺮﺨﺘﺳا ﺮﻳﺎﺧذ ﺖﻔﻧ مﺎﺧ و زﺎـﮔ ﻲـﻌﻴﺒﻃ رد
رﺎﻴﺘﺧا ﺪﻧراد . ﻲﻳﺎﺟﺎﺗ ﻪﻛ ﻪﺑ يﺎﻫراﺰﺑا ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ طﻮﺑﺮﻣ ﻲﻣ
،دﻮﺷ ﺶﺨﺑ نﺪـﻌﻣ ﺖـﻔﻧو و زﺎـﮔ ﻪـﻳﺎﭘ ﺎـﻫ ي
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﺻﺎﺧ ار ﺎﺑ خﺮﻧ يﺎﻫ توﺎﻔﺘﻣ دﺎﺠﻳا هدﺮﻛ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻪﻨﻴﻣز زﺎﺳ ﻞﻜﺷ يﺮﻴﮔ مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ صﺎـﺧ
ﻦﻳا ﺶﺨﺑ رد ﻲﺧﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺷ هﺪ ﺖﺳا . ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ هﻮﻴﺷ يﺎﻫ تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺪﻨﺑ ﺮﺑ ﺖﻔﻧ ﺖـﻟود ﺎـﻫ ار ردﺎـﻗ
ﻪﺘﺧﺎﺳ ﺎﺗ ﻢﻬﺳ ﻲﻤﻬﻣ زا ﺖﻧار يدﺎﺼـﺘﻗا دﻮـﺟﻮﻣ
ار ﻂـﻘﻓ زا هار ﺬـﺧا تﺎـﻴﻟﺎﻣ زا ﺶـﺨﺑ ﻲﺻﻮﺼـﺧ
) ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﺘﻔﻧ ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻲﻠﺧاد
ﺎـﻳ ﻦﻴـﺑ ﻲـﻠﻠﻤﻟا ( ﻞﻴﺼـﺤﺗ
،ﺪـﻨﻨﻛ نوﺪـﺑ نآ ﻪـﻛ دﻮـﺧ
ًﺎﻤﻴﻘﺘﺴـﻣ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ ﺪﻨﻨﻛ و يﺎﻫﺮﻄﺧ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ
يراﺬﮔ ر ا ﻞﻤﺤﺘﻣ ﺪﻧﻮﺷ . رد
،ناﺮـﻳا رد يﺎﺘـﺳار لﺎـﻤﻋا ﻖـﺣ
ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ و ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ﺖﻟود ﺮﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﻔﻧ
،زﺎﮔو ﺖﻛﺮﺷ ﻲﻠﻣ ﺖﻔﻧ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ يﺪﺼﺘﻣ ﻲﻠﺻا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎـﻫ
،ﻲﺘﻔﻧ ﻂﺑاور ﻲﻟﺎﻣ ) ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ( ﻲﺻﺎﺧ ﺎﺑ ﺖﻟود راﺮﻗﺮﺑ هدﺮﻛ ﺖﺳا ﻪﻛ ﺔﺴﻳﺎﻘﻣ نآ ﺎﺑ مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ طﻮـﺑﺮﻣ
رد ﺮﻳﺎﺳ ﺎﻫرﻮﺸﻛ عﻮﺿﻮﻣ ﺚﺤﺑ ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺖﺳا .
نﺎﮔژاو يﺪﻴﻠﻛ : ﻖـﺣ
،زﺎـﻴﺘﻣا تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ شزرا
،هدوﺰـﻓا تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ ﺪـﻣآرد صﺎﺨـﺷا
،ﻲﻗﻮـﻘﺣ
تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ
،ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ تﺎﻴﻟﺎﻣ
يﺎﻫ
،ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ .
1 رﺎﻴﺸﻧاد
ﺪﻜﺸﻧاد ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ هوﺮﮔ ة
و قﻮـﻘﺣ
ناﺮـﻬﺗ هﺎﮕﺸـﻧاد ﻲـﺳﺎﻴﺳ مﻮـﻠﻋ )
لﻮﺌﺴـﻣ ةﺪﻨﺴـﻳﻮﻧ (
، ﻔﻠﺗ ﺲـﻜ :
66950255
E-mail: vrostami@ut.ac.ir
2 ﺪﻜﺸﻧاد ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ يﺮﺘﻛد يﻮﺠﺸﻧاد ة
اﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﻲﺳﺎﻴﺳ مﻮﻠﻋو قﻮﻘﺣ ن
E-mail: ranjbar_ahd@yahoo.com
ﻪﻣﺪﻘﻣ
ﺖﻟود ﺎﻫ ﻪﺑ ناﻮـﻨﻋ ﻚـﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻲﻧﺪـﻌﻣ ﺎـﻳ ﻆﻓﺎـﺣ ﻊﻓﺎـﻨﻣ ﻲﻨﻴﻣزﺮـﺳ يﺎـﻫراﺰﺑا
ﻲﻟﺎـﻣ ) ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ
و ﻲﺗﺎــﻴﻟﺎﻣﺮﻴﻏ (
ﻲــﻔﻠﺘﺨﻣ ياﺮــﺑ
رادرﻮــﺧﺮﺑ ي
ا ز ﺖــﻧار يدﺎﺼــﺘﻗا ﻞــﺻﺎﺣ
زا جاﺮﺨﺘــﺳا ﺮﻳﺎــﺧذ
ﺖﻔﻧ مﺎﺧ و زﺎﮔ ﻲﻌﻴﺒﻃ رد رﺎﻴﺘﺧا ﺪﻧراد . ﺎﻣا بﺎـﺨﺘﻧا ﻦـﻳا ﺎـﻫراﺰﺑا ﺎـﻳ عﻮـﻧ ﻪـﺑ يﺮﻴﮔرﺎـﻛ نآ
ﺎـﻫ
ياﺮﺑ ﻞﻳﺪـﺒﺗ ﻦـﻳا ﻲـﻳاراد ﺎـﻫ ﻪـﺑ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻲﻟﺎـﻣ رد ﻞـﻤﻋ ﻪﺸـﻴﻤﻫ رد رﺎـﻴﺘﺧا ﺖـﻟود ﺎـﻫ ﺖﺴـﻴﻧ .
رد دﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ ﻲـﺘﻟود ) ﺪـﻨﻧﺎﻤﻫ ناﺮـﻳا ( ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ يراﺬـﮔ ـﺤﻣ دوﺪ ﺖـﺳا و ﻢـﻬﻣ ﺮـﺗ زا نآ
يروﺎــﻨﻓ مزﻻ ياﺮــﺑ ﻪﻌــﺳﻮﺗ و جاﺮﺨﺘــﺳا ﺖــﻔﻧ
و زﺎــﮔ دﻮــﺟو دراﺪــﻧ . ﻦــﻳا ود ﻞــﻣﺎﻋ رد رﺎــﻨﻛ
ترﺪﻗ ﻪﻧﺎﭼ ﻲﻧز ﺖﻟود و ﻪﺑذﺎﺟ يﺎﻫ يرازﺎﺑ ﻦﻴﻴﻌﺗ ةﺪﻨﻨﻛ ﺶﻘﻧ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ راﺬـﮔ )
ًﺎﺗﺪـﻤﻋ
ﻲﺟرﺎﺧ ( و ﺖﻟود ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻚﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ رد ﻦﻴﻴﻌﺗ تاﺪﻬﻌﺗ يدادراﺮﻗ ﺖﺳا
. رد ﻫدﺎﺼﺘﻗا يﺎ دازآ ﺰﻴﻧ
ﺮﻫ ﻪﻧﻮﮔ ﻢﻴﻤﺼﺗ ةرﺎﺑرد ﻮﺤﻧ ة يراﺬﮔاو حﺮﻃ
ﺎﻫ و ﻢﻴﻬﺴﺗ ﺪﻳاﻮﻋ ﻪـﺑ ﺖـﺳد هﺪـﻣآ نﺎـﻴﻣ
،ﻦﻴﻓﺮـﻃ رد
ﺖﻳﺎﻬﻧ طﻮﻨﻣ ﻪﺑ نﺪﻧارﺬﮔ ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ ﺰﻴﻣآ نﻮﻣزآ يرازﺎﺑ رد ﺐﻠﺟ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ ﺖﺳا . ﻪﺘﺒﻟا رد ﻦـﻳا
،نﺎﻴﻣ ﻲﺣاﺮﻃ و ﻢﻴﻈﻨﺗ ﺖﺳرد و ﺐﺳﺎﻨﻣ بﻮﭼرﺎﭼ يدادراﺮﻗ
ﺰﻴﻧ ﺮﻴﺛﺄـﺗ يدﺎـﻳز رد ﻆـﻔﺣ زاﻮـﺗ ن
ﻊﻓﺎﻨﻣ ﺎﻔﻳا ﻲﻣ ﺪﻨﻛ .
ﺎﻣا ﺎﺗ ﻲﻳﺎﺟ ﻪﻛ ﻪﺑ يﺎﻫراﺰﺑا ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ طﻮﺑﺮﻣ ﻲﻣ
،دﻮﺷ ﺶﺨﺑ نﺪﻌﻣ و ﺖـﻔﻧ و
،زﺎـﮔ ﻪـﻳﺎﭘ يﺎـﻫ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﺻﺎﺧ ار ﺎﺑ خﺮﻧ يﺎﻫ توﺎﻔﺘﻣ دﺎﺠﻳا هدﺮﻛ ﻪﻛ ﻪﻨﻴﻣز زﺎﺳ ﻞﻜﺷ يﺮﻴﮔ مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ صﺎـﺧ
ﻦﻳا ﺶﺨﺑ رد ﻲﺧﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ هﺪﺷ ﺖﺳا . ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ هﻮﻴﺷ يﺎﻫ تﺎـﻴﻟﺎﻣ يﺪـﻨﺑ ﺮـﺑ ﺖـﻔﻧ ﺖـﻟود ﺎـﻫ
ار ردﺎــﻗ ﻪﺘﺧﺎــﺳ ﺎــﺗ ﻢﻬــﺳ ﻲــﻤﻬﻣ زا ﺖــﻧار يدﺎﺼــﺘﻗا دﻮــﺟﻮﻣ
ار ﻂــﻘﻓ زا هار ﺬــﺧا تﺎــﻴﻟﺎﻣ زا
ﺶﺨﺑ ﻲﺻﻮﺼﺧ )
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﺘﻔﻧ ﻲﺻﻮﺼـﺧ ﻲـﻠﺧاد
ﺎـﻳ ﻦﻴـﺑ ﻲـﻠﻠﻤﻟا ( ﻞﻴﺼـﺤﺗ
،ﺪـﻨﻨﻛ نوﺪـﺑ
ﻪﻜﻧآ دﻮﺧ ) زا ﻖﻳﺮﻃ ﺖﻛﺮﺷ ﻲـﻠﻣ ﺖـﻔﻧ ( ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ يراﺬـﮔ ﺪـﻨﻨﻛ و تاﺮـﻄﺧ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ
يراﺬـﮔ ار
ﻞــﻤﺤﺘﻣ ﺪﻧﻮــﺷ )1
ﻲﻜــﺳازوا و
ناﺮــﮕﻳد
، 1389 : 258 .(
ﺪــﻨﭼﺮﻫ رد ﻦــﻳا ﺶــﺨﺑ ﺰــﻴﻧ ﺪــﻨﻧﺎﻤﻫ
ﺮﻳﺎﺳ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻳاﺰﻣ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ياﺮـﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ ناراﺬـﮔ ﺶﻴـﭘ ﻲـﻨﻴﺑ ﻲـﻣ
،دﻮـﺷ
ًﻻﻮـﻤﻌﻣ
ﺖﻳدوﺪﺤﻣ ﻲﻳﺎﻫ
ﺰـﻴﻧ ياﺮـﺑ ﻆـﻔﺣ و ﻲﻧﺎﺒﻴﺘﺸـﭘ زا
ﺔـﻳﺎﭘ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ و يﺮﻴﮔﻮـﻠﺟ زا
ﻢـﻛ هﻮـﻠﺟ نداد
يﺎﻫﺪﻣآرد لﻮﻤﺸﻣ
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﻳ مﺎﻏدا يﺎﻫﺪﻣآرد ﻪﺑ
ﺖﺳد هﺪﻣآ زا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ ﺎﻳ حﺮﻃ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ رد
1 . ﻚﺴﻳر ناﺰﻴﻣ ﻪﺘﺒﻟا دراد ﻲﮕﺘﺴﺑ يدادراﺮﻗ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ عﻮﻧ ﻪﺑ يﺮﻳﺬﭘ
. زﺎﻴﺘﻣا ﻖﺣ ﺬﺧا ،لﺎﺣ ﻦﻳا ﺎﺑ /
رد تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﺑ سﺎﻴﻗ
ﻢﻛ شور ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ،يدادراﺮﻗ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ
ﺖﺳا ﺪﻣآرد ﺐﺴﻛ ياﺮﺑ يﺮﺗﺮﺳدرد .
نﺎـﻨﭼ ،ناﺮﻳا ﺪﻨﻧﺎﻣ يرﻮﺸﻛ رد ﺪﻨﭼﺮﻫ ﻪـﻛ
ﺼﺘﻗا ﺎﺑ ،ﺪﻳد ﻢﻴﻫاﻮﺧ ﺖﻳدوﺪﺤﻣ و ﻲﺘﻟود دﺎ
ﻲﻧﻮﻧﺎﻗ يﺎﻫ )
ﻲﺳﺎﺳا ـ ﻲﻬﻘﻓ ( ﺖﺳا يدادراﺮﻗ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ ﺎﺑ ﺖﻳﻮﻟوا .
حﻮﻄﺳ ﻲﺘﺳداﺮﻓ و ﻲﺘﺳدوﺮﻓ هﺪﻴﺸﻳﺪﻧا2
ﻲـﻣ دﻮـﺷ . رد
،ضﻮـﻋ تﺎـﺒﺛ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ ﻲـﻜﻳ زا طوﺮـﺷ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناراﺬﮔ رد يرﺎﻴﺴﺑ زا يﺎﻫدادراﺮﻗ ﻲﺘﻔﻧ
،ﺖﺳا ﺎﺗ ﺮﻴﻴﻐﺗ مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ رﺎـﺑ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ نﺎـﻧآ
ﺪﻳاﺰﻔﻴﻧ . هﺪﻴﺷﻮﭘ ﺖﺴﻴﻧ ﻪﻛ ﺶﻳاﺰﻓا ﺪﻣآرد رد هﺎـﺗﻮﻛ تﺪـﻣ ﺖﻴﻌـﺿو ﺑﻮـﻠﻄﻣ
ﻲ ياﺮـﺑ ﺖـﻟود
،ﺖـﺳﺎﻫ
نوﺪﺑ ﻪﻜﻧآ ﻦﻳا ﺮﻣا ﺮـﺛا هﺪـﻧرادزﺎﺑ ﺮـﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ يراﺬـﮔ ﻪﺘـﺷاد ﺪـﺷﺎﺑ .
،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ فﺎـﻄﻌﻧا
يﺮﻳﺬـﭘ
مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻪﺑ هﮋﻳو رد ﻂﻳاﺮﺷ ﺶﻫﺎـﻛ ﺖـﻤﻴﻗ يﺎـﻫ ﻦﻴـﺑ ﻲـﻠﻠﻤﻟا ﺎـﻳ ﺶﻳاﺰـﻓا تﺎـﺟرد ﻚﺴـﻳر
ﻲﺳﺎﻴﺳ و
،يدﺎﺼـﺘﻗا رد
دﺎـﺠﻳا ﺖﻴﺑاﺬـﺟ ياﺮـﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ ناراﺬـﮔ رﺎﻴﺴـﺑ ﻦﻴـﻴﻌﺗ هﺪـﻨﻨﻛ ﺖـﺳا . زا
يﻮﺳ
،ﺮﮕﻳد ﻪﺑ يﺮﻴﮔرﺎﻛ يﺎﻫراﺰﺑا
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣﺮﻴﻏ ﺮﻴﻈﻧ
ﻢﻴﻬﺴﺗ رد ﺪﻴﻟﻮﺗ
،3
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬـﮔ ﻢﻴﻘﺘﺴـﻣ ﺎـﻳ
ﺪﻳﺮﺧ
4ﺖﻣﺪﺧ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ ﺎﻳ
ﻞﻤﻜﻣ يﺎﻫراﺰﺑا ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲـﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ زا ﻲﺗﺎـﻬﺟ ياﺮـﺑ ﻦﻴﻓﺮـﻃ
باﺬﺟ ﺪﺷﺎﺑ . شور
،ﺮﻴﺧا ﻪﻛ رد ﻊﻗاو ﻦﻣﺎـﺿ ﻆـﻔﺣ ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﺖـﻟود
ﺮـﺑ ﺮﻳﺎـﺧذ ﺖـﻔﻧ و زﺎـﮔ
ﺪﻴﻟﻮﺗ
،هﺪﺷ رد ﺮﺑاﺮﺑ ﻲﻤﻬﺳ زا ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺎﻳ ﻲﺗﺮﺟا ﺖﺳا5
ﻪﻛ ﻪﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬﮔ ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻪﺑ هﮋﻳو
ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ يﻮﮕﺨﺳﺎﭘ تﻼﻳﺎﻤﺗ
ﻲﺘﺴﻴﻟﺎﻧﻮﻴﺳﺎﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ
رد ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻊﻓﺎـﻨﻣ ﻲـﻠﻣ زا هار ﻞﻴﻬﺴـﺗ لﺎـﻘﺘﻧا
يروﺎﻨﻓ ﺎﻳ لﺎﻤﻋا ترﺎﻈﻧ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺮﺑ ﺪﻨﻳاﺮﻓ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ حﺮـﻃ ﺎـﻫ ﺪـﺷﺎﺑ . ﺪـﻨﭼﺮﻫ تﺎـﺒﻴﺗﺮﺗ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ
و
ﺮﻴﻏ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ) يدادراﺮﻗ ( دﺎﻳ هﺪﺷ زا ﺮﻈﻧ قﻮﻘﺣ
،ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ناﺰﻴﻣ ترﺎـﻈﻧ ﺖـﻟود و ةﻮـﺤﻧ ﺖـﺧادﺮﭘ
ﺖﻣاﺮﻏ ﺎﺑ ﻢﻫ توﺎﻔﺘﻣ ا ﺪﻧ و ﻦﻜﻤﻣ ﺖﺳا ﻂﻘﻓ يﺎﻫراﺰﺑا ﻒﻠﺘﺨﻣ ياﺮﺑ نﺪﻴـﺳر ﻪـﺑ ﻲﻓﺪـﻫ ﺪـﺣاو
ﺪﻨﺷﺎﺑ )
Sunley et al. , 2002: 7-10; Baunsgaard, 2001: 13-14
.(
رد رﺎﺘﺷﻮﻧ
،ﺮﺿﺎﺣ زا نﺎﻴﻣ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ ﻲﻟﺎﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ راﺰﺑا يﺎﻫ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ياﺮﺑ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻢﻬـﺳ
دﻮﺧ زا ﻊﻓﺎﻨﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﻞﺻﺎﺣ
زا جاﺮﺨﺘﺳا ﺖﻔﻧ
و زﺎﮔ ﻲﺳرﺮﺑ ﻲﻣ دﻮﺷ ﺎـﺗ ﺺﺨﺸـﻣ دﻮـﺷ
ﻦـﻳا
ﺮﻴﺑاﺪﺗ و يﺎﻫراﺰﺑا ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ماﺪﻛ
؟ﺖﺳا و ﻪﻧﻮﮕﭼ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ رد ﺶﻳاﺰﻓا يﺎﻫﺪﻣآرد ﺖـﻟود
زا ﻞـﺤﻣ
ﺪﻳاﻮﻋ ﻞﺻﺎﺣ زا جاﺮﺨﺘﺳا و
ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﺮﺛﺆﻣ
؟ﺪﺷﺎﺑ ةﻮﺤﻧ ﺬـﺧا ﺎﻣ تﺎـﻴﻟ زا هدرواﺮـﻓ ﺎـﻫ ي
2 . ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا دﻮﺼﻘﻣ ﻲﺘﺳداﺮﻓ يﺎﻫ
) Up stream (
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ هﺮﻬﺑ ،فﺎﺸﺘﻛا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ مﺎـﺧ ﺖـﻔﻧ ﺪـﻴﻟﻮﺗ و يرادﺮﺑ
ﺖﺳا . ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا دﻮﺼﻘﻣ ﻲﺘﺳدوﺮﻓ يﺎﻫ
) Down stream (
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺶﻳﻻﺎﭘ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ
، و ﻞـﻤﺣ ﻞـﻘﻧ
، ﺶـﺨﭘ
، و
زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ شوﺮﻓ ﺖﺳا
.
ًﻻﻮﻤﻌﻣ
ـﻠﺣﺮﻣ ﻚـﻳ ،عﻮـﻧ ﻪـﺑ ﻪﺘﺴﺑ ،ﻲﻧﺪﻌﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﺘﺳدوﺮﻓ ﺎﻳ ﻲﺘﺳداﺮﻓ تﺎﻴﻠﻤﻋ ﻞﻳذ رد ﺔ
نﺎﻴﻣ ﻲﺘﺳد ) Mid stream (
هﺎﮕﺸﻳﻻﺎﭘ ﻪﺑ جاﺮﺨﺘﺳا ﻞﺤﻣ زا مﺎﺧ داﻮﻣ لﺎﻘﺘﻧا ياﺮﺑ ﺰﻴﻧ ﻲﻣ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺎﻫ
،عﻮﻤﺠﻣ رد ﻪﻛ دﻮﺷ
ﻠﺣﺮﻣ ﻪﺳ ﺔ ﺸﺗ ار ﻲﻌﻴﺒﻃ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻲﺳﺎﺳا ﻲﻣ ﻞﻴﻜ
ﺪﻨﻫد . 3. Product sharing
4. Service Contract (SC) 5. Fee
ﻲﺘﻔﻧ يﺪﻴﻟﻮﺗ رد ناﺮﻳا ﺰﻴﻧ ﻲﻋﻮﺿﻮﻣ ﺖﺳا
ﻪﻛ رد ﻪﻣادا ﻪﺑ نآ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﺎﻣا اﺪﺘﺑا ﺪﻳﺎﺑ ﻢﻳژر
ﻲﻗﻮﻘﺣ ﻢﻛﺎﺣ ﺮﺑ فﺎﺸﺘﻛا و ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ار ﺖﺧﺎﻨﺷ ﺎﺗ رد ﻮﺗﺮﭘ نآ ﺶﻘﻧ تﺎـﻴﻟﺎﻣ رد ﻦﻴﻣﺄـﺗ
ﻊﻓﺎﻨﻣ ﺖﻟود رد ﻦﻳا ﺶﺨﺑ رﺎﻜﺷآ دﻮﺷ .
ﻢﻳژر ﻲﻗﻮﻘﺣ ﻢﻛﺎﺣ ﺮﺑ فﺎﺸﺘﻛا و
ﻮﺗ ﺪﻴﻟ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ
ﻪــﺑ
،ﻲﻠﻛرﻮــﻃ ياﺮــﺑ
ﻦﻴــﻴﻌﺗ قﻮــﻘﺣ و ﻒﻴﻟﺎــﻜﺗ ﺖــﻟود
نﺎــﺑﺰﻴﻣ و ﻪﻳﺎﻣﺮــﺳ راﺬــﮔ ﻲﺻﻮﺼــﺧ ود
مﺎﻈﻧ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﻒﻠﺘﺨﻣ دﻮﺟو دراد : مﺎﻈﻧ ﻖﺣ يزﺎـﻴﺘﻣا و6
مﺎـﻈﻧ يدادراﺮـﻗ . 7
توﺎـﻔﺗ ﻲﻠـﺻا ﻦـﻳا
ود ﻪﺑ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ طﻮﺑﺮﻣ ﻲﻣ دﻮﺷ : رد مﺎـﻈﻧ ﻖـﺣ
،يزﺎـﻴﺘﻣا ناﻮـﻨﻋ
ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﺖـﻔﻧ8
و زﺎـﮔ رد
ﺮــﺳ هﺎــﭼ ﻪــﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮــﺳ راﺬــﮔ ﻞــﻘﺘﻨﻣ ﻲــﻣ دﻮــﺷ و ﺖــﻟود رد يازا
،نآ ﻖــﺣ زﺎــﻴﺘﻣا )
royalty
( و
تﺎــﻴﻟﺎﻣ زا ﻪﻳﺎﻣﺮــﺳ راﺬــﮔ ﻲــﻣ ﺪﻧﺎﺘــﺳ . ﻪــﺑ ترﺎــﺒﻋ
،ﺮــﮕﻳد ﺖــﻴﻜﻟﺎﻣ ﺖــﻟود
ﺎــﺗ ﺔــﻈﺤﻟ ﺪــﻴﻟﻮﺗ و
نﺪﻴﺳر ﻦﺑﺮﻛورﺪﻴﻫ ﻪﺑ
ﺮﺳ هﺎﭼ ﺖﺳا و زا نآ
،ﺲـﭘ ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﻲﻤـﺳا
ﺮﻳﺎـﺧذ رد ﺮـﺑاﺮﺑ ﺖـﻓﺎﻳرد
ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا و
،تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﻃ تﺪـﻣ نﺎـﻣز رﺮـﻘﻣ
، ﻖـﻓو دادراﺮـﻗ ﻪـﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ راﺬـﮔ ﻞـﻘﺘﻨﻣ ﻲـﻣ دﻮـﺷ
) ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ تاﺰﻴﻬﺠﺗ و
تﺎﺴﻴﺳﺄﺗ ﻲﻤﺋاد
ﺮﻘﺘﺴﻣ رد ﻦﻴﻣز ﺎﻳ صﻮﺼﺨﻣ فﺎﺸﺘﻛا
و ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺖـﻔﻧ ﺰـﻴﻧ
ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﺲﭘ زا ﺎﻀﻘﻧا ﺎﻳ مﺎﻤﺗا دادراﺮﻗ ﻪﺑ ﺖﻟود راﺬﮔاو ﻲﻣ دﻮـﺷ .(
،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ مﺎـﻈﻧ
ﻖـﺣ يزﺎـﻴﺘﻣا
ﺐﻛﺮﻣ زا ﻪﺳ ءﺰﺟ ﺖﺳا : ﻖﺣ
،زﺎﻴﺘﻣا تﺎﻴﻟﺎﻣ و تارﻮﺴﻛ )9
ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ
،تﺎـﻴﻠﻤﻋ كﻼﻬﺘـﺳا
و (...
)
Tordo, 2010: 8-10; Tordo, 2007: 7-9
.(
رد
،ﻪﺘﺷﺬﮔ ﻲﻐﻠﺒﻣ ﻪﻛ هﺎﮔ ﺮﻳز ناﻮﻨﻋ ﺖﺧادﺮﭘ
10ﺺﺨﺸﻣ ﺎـﻳ نﺎـﻤﻫ ﻖـﺣ زﺎـﻴﺘﻣا ﻪـﺑ ترﻮـﺻ
يﺪﺻرد زا يﺎﻬﺑ ﺖﻔﻧ مﺎﺧ ﻪﺑ ﺖﻟود ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻣ
،ﺪﺷ ﻲﺋﺰﺟ زا تﺎﻴﻟﺎﻣ دﻮﺑ و زا بﺎﺴﺣ تﺎـﻴﻟﺎﻣ
ﺖﻟود ﺮﺴﻛ ﻲﻣ
11ﺪﺷ . ﺎﻣا
،هزوﺮﻣا ﻨﭼ نﺎ ﻪﻛ ﻢﻴﻫاﻮﺧ
،ﺪﻳد ﻦﻳا ود زا ﻢـﻫ ﺖـﺳاﺪﺟ و
ﻖـﺣ زﺎـﻴﺘﻣا
ءﺰﺟ مﻼﻗا ﻪﻨﻳﺰﻫ رﻮﻈﻨﻣ ﻲﻣ دﻮﺷ .
6. Concessionary 7. Contractual 8. Title 9. Deductions 10. Stated payment
11 . ياﺮﺑ
ﻲﻧﺎﭙﻤﻛ نﺎﻴﻣ مﻮﻴﺳﺮﺴﻨﻛ دادراﺮﻗ رد ﻪﻧﻮﻤﻧ لﺎﺳ رد ﻪﻛ ناﺮﻳا ﺖﻟود و ﻲﺘﻔﻧ يﺎﻫ
1333 ) 1954 ( ﻪـﺑ ﺐﻳﻮﺼـﺗ
،ﺪﻴﺳر
» ﺺﺨﺸﻣ ﺖﺧادﺮﭘ
«
ﻖﺣ نﺎﻤﻫ ﺎﻳ
،زﺎﻴﺘﻣﻻا ﻚﻳ لدﺎﻌﻣ
دﻮـﺑ هﺪـﺷ ﻦﻴـﻴﻌﺗ مﺎـﺧ ﺖﻔﻧ يﺎﻬﺑ ﻢﺘﺸﻫ .
كر : ،ﺪـﺣﻮﻣ
ﺪﻤﺤﻣ
،ﻲﻠﻋ 1349 ﺖﻔﻧ، ﺎﻣ و ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻗﻮﻘﺣ ﻲ نآ ناﺮﻬﺗ ، : ص ،ﻲﻟﺎﻣ مﻮﻠﻋ و يراﺪﺑﺎﺴﺣ ﻲﻟﺎﻋ ﺔﺳرﺪﻣ 113
.
رد شور
،يدادراﺮﻗ ﺖﻛﺮﺷ
رﺎﻜﻧﺎﻤﻴﭘ ﺪﻬﻌﺘﻣ ﻪـﺑ ﻪﻌـﺳﻮﺗ و جاﺮﺨﺘـﺳا ﻊـﺒﻨﻣ
رد يازا ﻲﻤﻬـﺳ
زا ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻲـﻣ
،دﻮـﺷ ﺎـﻣا ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﻢﻬـﺳ دﻮـﺧ زا ﺪـﻴﻟﻮﺗ ار ﻂـﻘﻓ رد ﺔـﻈﺤﻟ ﻞـﻳﻮﺤﺗ ﺎـﻳ روﺪـﺻ
ﻪﺑ ﺖﺳد ﻲﻣ دروآ . رد ﻦـﻳا شور
، ﺖـﻟود ) رد يرﺎﻴﺴـﺑ زا
،ﺎﻫرﻮﺸـﻛ ﺖﻛﺮـﺷ
ﻲـﻠﻣ ﺖـﻔﻧ ( ﻖـﺣ
ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ﺮﻳﺎﺧذ ار ﻆﻔﺣ ﻲﻣ
،ﺪﻨﻛ ﺎﻣا ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ راﺬـﮔ ار ﻪـﺑ ﺔـﻟﺰﻨﻣ رﺎـﻜﻧﺎﻤﻴﭘ رﻮﻣﺄـﻣ
ﻲـﻣ ﺪـﻨﻛ ﺎـﺗ رد
فﺎﺸــﺘﻛا و
ﺪــﻴﻟﻮﺗ ﺖــﻔﻧ و زﺎــﮔ ﻪــﺑ وا ﻚــﻤﻛ ﺪــﻨﻛ .
،ﻦﻳاﺮﺑﺎــﻨﺑ ﻪــﭽﻧآ
رد ﻦــﻳا ﺎــﻫدادراﺮﻗ ﺪــﻳﺎﻋ
ﺖﻟود ﻲﻣ دﻮﺷ
،
ًﺎﺗﺪﻤﻋ ﺖﻔﻧ
12دﻮﺳ ﺖﺳا ﻪﻛ نﺎﻴﻣ ﻦﻴﻓﺮﻃ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ رﺮﻘﻣ )
ًﻻﻮﻤﻌﻣ 60 ﺪﺻرد ياﺮﺑ
ﺖﻟود و 40 ﺪﺻرد ياﺮﺑ فﺮﻃ ﻞﺑﺎﻘﻣ ( ﻢﻴﻬﺴﺗ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﺎﻣا رد رﺎﻨﻛ
،ﻦﻳا ﺖﻟود ﻦـﻜﻤﻣ ﺖـﺳا رد
ﻖﻓو
،دادراﺮﻗ ﻲﻬﺟو ار ﺶﻴﭘ زا ﻢﻴﺴﻘﺗ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا زا13
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬـﮔ ﺖـﻓﺎﻳرد ﺪـﻨﻛ
.
هوﻼﻋ
،ﻦﻳاﺮﺑ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺪﻣآرد لﻮﻤﻌﻣ ﺰﻴﻧ زا ﺖﻛﺮﺷ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬﮔ ﻖﺒﻃ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ ﻦﻴﻴﻌﺗ
،هﺪـﺷ ﺬـﺧا
ﻲﻣ دﻮﺷ .
ﻪﺘﺒﻟا ﺖﻟود ﻦﻜﻤﻣ ﺖﺳا
ًﺎﻤﻴﻘﺘﺴﻣ رد حﺮﻃ يﺎﻫ ﺔﻌﺳﻮﺗ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﺖﻛرﺎﺸﻣ ﺪﻨﻛ
ﻪـﻛ رد ﻦـﻳا
،ترﻮﺻ زا ﺪﻳاﻮﻋ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﺖﻟود ﻪﺘﺳﺎﻛ ﻲﻣ دﻮﺷ و رد
،ضﻮﻋ ﺖﻟود ﻪـﺑ ﺖﺒﺴـﻧ ﺎﻣﺮـﺳ ﻳ ﻪ راﺬـﮔ ي
ﻘﺘﺴﻣ ﻴ ﻢ دﻮﺧ
، زا ﻊﻓﺎﻨﻣ ﺎﻣﺮﺳ ﻳ ﻪ رادرﻮﺧﺮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ
ﺪﺷ . رد ﺧﺮﺑ ﻲ
،دراﻮﻣ ﻜﻟﺎﻣ ﻴ ﺖ ﺖﻟود ﺮﺑ ﺖﻔﻧ رد
ﻪﻤﻫ لﺎﺣ ﻆﻔﺣ ﻣ ﻲ
،دﻮﺷ ﻟو ﻲ ﺖﻟود ﻦﻜﻤﻣ ﺖﺳا هﻮﺟو ﺪﻘﻧ ﻳﺎ ﺸﺨﺑ ﻲ زا ﺖﻔﻧ ار ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ تﺮـﺟا
ﻪﺑ ﺎﻣﺮﺳ ﻳ ﻪ راﺬﮔ ﺮﺠﻣ ي حﺮـﻃ ﺪـﻫﺪﺑ )
ibid; Sunley, op. cit: 7-8
.(
ﺖـﺳاﺪﻴﭘ ﻪـﻛ
رد ﺔـﻤﻫ ﻦـﻳا
تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ
،يدادراﺮﻗ تﺎﻴﻟﺎﻣ
رد ﻞﻴﺼﺤﺗ ﻢﻬﺳ ﺖـﻟود زا ﺖـﻧار يدﺎﺼـﺘﻗا ﻞـﺻﺎﺣ
زا جاﺮﺨﺘـﺳا و
،ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺶﻘﻧ ﺔﺟرد مود دراد .
1 . تﺎﻴﻟﺎﻣ رد ﺶﺨﺑ نﺪﻌﻣ
ﻪﺑ رﻮﻃ ﻲﻠﻛ تﺎﻴﻟﺎﻣ رد ﺶﺨﺑ نﺪﻌﻣ ار ﻲﻣ ناﻮﺗ ﻪـﺑ ود ﻪﺘـﺳد ﻢﻴﺴـﻘﺗ دﺮـﻛ :
» تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ ﻦﻴـﻋ
14«
و
» تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺺﺨﺷ
15« . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﻦﻴﻋ ﺮﺑ سﺎﺳا ﺮﻳﺎـﺧذ
،ﻲﻧﺪـﻌﻣ هدﺎـﻬﻧ
16ﺎـﻫ
، ﺎـﻳ لﺎـﻤﻋا مزﻻ
ياﺮﺑ فﺎﺸﺘﻛا نﺪﻌﻣ ﻲﺑﺎﻳزرا ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ دﻮﺧ ﻪﺑ ود هوﺮﮔ ﻢﻴﺴﻘﺗ ﻲﻣ دﻮﺷ : تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﻲﻳﺎـﻫ
12 . دﻮﺳ ﺖﻔﻧ ) Profit oil ( ﺮﺑاﺮﺑ رد ﻫ ﺖﻔﻧ ﺰ ﻨﻳ ﻪ ) cost oil ( ﻪﻨﻳﺰﻫ ﺶﺷﻮﭘ ياﺮﺑ ﻪﻛ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ دﺰﻧ ﺎﻫ
ﺎﺑ راﺬﮔ ﻲﻣ ﻲﻗ ﺪﻧﺎﻣ .
13 .
ﻪﺼﺧﺎﺷ ﺎﺑ زﺎﻴﺘﻣا ﻖﺣ ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﻢﻳژر رد ،دﺮﻤﺷ ﻢﻴﻫاﻮﺧﺮﺑ نآ ياﺮﺑ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫ ﻖـﺣ ﻪـﻛ ﺎـﺟﺮﻫ ،ﺰﻴﻧ يدادراﺮﻗ يﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻪﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ شوﺮﻓ ﻖﺣ ﺎﻳ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ﻲﻣ راﺬﮔاو راﺬﮔ
دراد دﺮﺑرﺎﻛ ،دﻮﺷ .
14. in rem
15. in personam 16. Inputs
ﻪﻛ ﺮﺑ ﺔﻨﻳﺰﻫ ﺮﻴﻐﺘﻣ حﺮﻃ ﺎﻫ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻣ
،دراﺬـﮔ ﺪـﻨﻧﺎﻤﻫ ﻖـﺣ يﺎـﻫزﺎﻴﺘﻣا ﻲـﻨﺘﺒﻣ
ﺮـﺑ ﺪـﺣاو ) ﻢـﺠﺣ (
ﺪﻴﻟﻮﺗ
،17
ﻖﺣ يﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﻲﻨﺘﺒﻣ
ﺮﺑ شزرا ﺪﻴﻟﻮﺗ
،18
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ
،شوﺮﻓ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ يﺎـﻫﻻﺎﻛ يﺪـﻴﻟﻮﺗ
19ﻞﺧاد و تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻛ ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ ﺖﺑﺎﺛ حﺮـﻃ يﺎـﻫ ـﺘﻛا فﺎﺸ و ﺪـﻴﻟﻮﺗ ار ﺖـﺤﺗ ﺮﻴﺛﺄـﺗ راﺮـﻗ
ﻲﻣ
،ﺪﻫد ﺮﻴﻈﻧ ﻲﺧﺮﺑ عاﻮﻧا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ
،ﻲﻳاراد ضراﻮﻋ
،ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻖﺣ
،ﺖـﺒﺛ هرﺎـﺟا يﺎـﻬﺑ ﻦﻴـﻣز
،20
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ شزرا
،هدوﺰﻓا ﻲﺧﺮﺑ ﻖﺣ ﺎﻫﺮﺒﻤﺗ و تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ ﻲﻔﻴﻠﻜﺗ ﺮﺑ دﻮـﺳ ماو . رد تﺎـﻴﻟﺎﻣ يﺎـﻫ
ﻲﻨﻴﻋ ﻪﺑ ترﺪﻧ دﻮﺳ ﻲﻫد حﺮﻃ ﺮﻈﻧﺪﻣ راﺮﻗ ﻲﻣ دﺮﻴﮔ .
،ﺲﻜﻋﺮــﺑ تﺎــﻴﻟﺎﻣ
ــﻫ يﺎ ﺮــﺑ ﺺﺨــﺷ ﺮــﺑ
ﻲــﻔﻳﺮﻌﺗ زا
ﺪــﻣآرد ﺺﻟﺎــﺧ ﻲــﻨﺘﺒﻣ ﺪــﻧا ﻪــﻛ
ﻪﻨﻳﺰﻫ ﺎﻫ ار ﻲﻤﻧﺮﺑرد
؛دﺮـﻴﮔ
،ًﻼﺜـﻣ تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ
،ﺪـﻣآرد تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ دﻮـﺳ يﺪﻋﺎﺼـﺗ ﺎـﻳ
،ﻲﻓﺎـﺿا
ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا يﺎﻫ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ راﺪﻘﻣ دﻮﺳ ﺎﻳ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ رد ﺪﻣآ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻲﻳﺎﻫ زا تﺎـﻴﻟﺎﻣ يﺎـﻫ ﻲﺼـﺨﺷ
21ﺪـﻧا
)
Otto et al., 2006: 30-31
.(
تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ ﻲﻨﻴﻋ
ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﻪﺑ دﻮﺳ ﻲﻜﺘﻣ
،ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ﻪﻜﻠﺑ ﺎﺑ عوﺮﺷ تﺎـﻴﻠﻤﻋ ﻞـﺑﺎﻗ
ﺖـﺧادﺮﭘ ﺪـﻧا .
ﻲﺧﺮﺑ زا ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ
،ﺎﻫ ﻞﺜﻣ ﻖﺣ
22ضرﻻا ﺎﻳ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا يﺎﻫ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ ﺪﺣاو ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺔﻳﺎﭘ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻢﻛ
و ﺶﻴﺑ ﻲﺘﺑﺎﺛ ياﺮﺑ ﺪﻳاﻮﻋ ﺔﻧﻻﺎﺳ ﺖﻟود بﻮﺴﺤﻣ ﻲﻣ
ﺪﻧﻮﺷ . ﻲﻜﻳ زا ﺶﻟﺎﭼ ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻛ ﺖﻟود ﺎﻫ ﺎﺑ نآ
ﻪﺟاﻮﻣ ا ﺪﻧ ﺴﻛ ﺐ ﺪﻣآرد ﻪﻧﻻﺎﺳ ﻪﺑ هزاﺪﻧا يا ﺖﺳا ﻪﻛ ﻮﻓﺎﻜﺗ ي ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ تﺎﻴﻠﻤﻋ ﺖـﻟود ار ﺪـﻨﻜﺑ .
،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺘﺴﺑاو
ﻪﺑ تاردﺎﺻ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻧﺪﻌﻣ ﻪﻛ تﺎﻧﺎﺳﻮﻧ ﺖﻤﻴﻗ
ﺮـﺑ ﺪـﻣآرد نآ ﺎـﻫ ﺮﻴﺛﺄـﺗ
يدﺎﻳز
،دراد ﻦﻜﻤﻣ ﺖﺳا ﺶﻴﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛزا ياراد
دﺎﺼﺘﻗا عﻮﻨﺘﻣ ﺮﺗ ﺮﺑ تﺎـﻴﻟﺎﻣ يﺎـﻫ ﻲـﻨﻴﻋ ﻪـﻴﻜﺗ
23ﺪﻨﻨﻛ )
ibid: 31
.(
ﺎﻣا ﺪﻳﺎﺑ ﺖﻔﮔ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﻫ زا ﻢﻫ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ و رد يرﺎﻴﺴﺑ ﻊﻗاﻮﻣ ﻪﺑ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﻪﺘﺴﺑاو ﺪﻧا . ياﺮﺑ
،ﻪﻧﻮﻤﻧ
ًﺎﺒﻳﺮﻘﺗ رد ﺔﻤﻫ
،ﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺔﺒﺳﺎﺤﻣ ﺪﻣآرد لﻮﻤﺸﻣ
،تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﻲـﺘﺧادﺮﭘ ـﺑ
ﻪ ﺔـﻟﺰﻨﻣ
رﻮﺴﻛ رﻮﻈﻨﻣ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻦﻳا ﺮﻣا ﺚﻋﺎﺑ ﻦﺘﺳﺎﻛ زا رﺎﺛآ ءﻮﺳ ﻖﺣ يﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﻲﻨﺘﺒﻣ
ﺮﺑ ﻢﺠﺣ ﺎـﻳ زرا ش
ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ ﻪﺑ هﮋﻳو رد لﺎﺳ يﺎﻫ ﺔﻴﻟوا
،ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﻛ ﭻﻴﻫ ﺪﻣآرد ) ﺺﻟﺎﺧ ( لﻮﻤﺸﻣ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ دﻮﺟو
17. Unit-based/per valume 18. Ad valorem
19. Exices 20. Land rent
21 . ﺮﺑ تﺎﻴﻟﺎﻣ ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ )
ﻲﻳاراد و ﺪﻣآرد (
ًﻻﻮﺻا ﺪﻳﺎﺑ ار صﺎﺨﺷا ﺮﻣز رد
ة تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺖﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧرد ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يﺎﻫ .
22. Land fees (Rent or usage fees: ﻦﻴﻣز زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻖﺣ ﺎﻳ ﺎﻬﺑهرﺎﺟا ﻞﻣﺎﺷ)
23 . ﻲﻣ ﻪﺘﻔﮔ ،لﺎﺣ ﻦﻳا ﺎﺑ دﻮﺷ
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺢﻄﺳ و لﺎﻤﻋا ناﺰﻴﻣ : د ﻲﻨﻴﻋ يﺎﻫ
ور نﺎﻬﺟ ر ﺖﺳا ﺶﻫﺎﻛ ﻪﺑ
. كر . 35 Ibid .
،دراﺪﻧ ﺗﺄ ﺮﻴﺛ ﻲﺑﻮﻠﻄﻣﺎﻧ ﺮﺑ
هﺰﻴﮕﻧا يﺎﻫ ﺪﻴﻟﻮﺗ يﺎﺟﺮﺑ ﻲﻣ ﺪﻬﻧ . زا ﺎﺠﻧآ ﻪﻛ رد ﺮﺘﺸـﻴﺑ ﺎﻫرﻮﺸـﻛ نﺎـﻜﻣا
لﺎﻘﺘﻧا ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ ﻚﻳ لﺎﺳ ﻪﺑ لﺎﺳ ﺪﻌﺑ دﻮﺟو
،دراد ﻲـﻠﻋ صﻮﺼـﺨﻟا رد
ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸـﻛ ﻪـﻛ
لﺎـﻘﺘﻧا
ﻪﻨﻳﺰﻫ دوﺪﺤﻣﺎﻧ
،ﺖﺳا ﻲﻤﻧ ناﻮﺗ ﺮﻜﻨﻣ ﺮﻴﺛﺄﺗ ةﺪﻨﻫﺎﻛ ﻖﺣ ﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﺮﺑ تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ ﺪـﻣآرد ﻲـﺘﺧادﺮﭘ
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬﮔ ﺪﺷ )
Ibid: 31-34
.(
2 . عاﻮﻧا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﻫ رد ﺶﺨﺑ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ
2 . 1 . تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ
ﺔﻳور لواﺪﺘﻣ ياﺮﺑ تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺪﻨﺑ ﺮﺑ ﺶﺨﺑ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﻪﺑ يﺮﻴﮔرﺎﻛ ﻲـﺒﻴﻛﺮﺗ
زا ادﺮﭘ ﺖـﺧ تﺎـﻴﻟﺎﻣ و
ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﺖﺳا . مﺎﻈﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ رد ﻦﻳا ﺶﺨﺑ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﺳ عﻮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﻣ دﻮـﺷ : 1 . ﻖـﺣ
،زﺎـﻴﺘﻣا ﻪـﻛ
سﺎﺳاﺮﺑ نآ ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻐﻠﺒﻣ ﻲﻠﻗاﺪﺣ ﻦﻴﻤﻀﺗ ﻲﻣ
؛دﻮـﺷ 2 . تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ ﺪـﻣآرد
،فرﺎـﻌﺘﻣ ﻪـﻛ
ﻪـﺑ
ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ ﻖﻠﻌﺗ ﻲﻣ
؛دﺮﻴﮔ 3 . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻧار
24ﻊﺒﻨﻣ
، ﻪﻛ ﺮﺑ سﺎﺳا نآ ﻲﻣ ناﻮـﺗ ﻢﻬـﺳ يﺮﺘﺸـﻴﺑ زا
ﺳ دﻮ حﺮﻃ ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻛ ياراد ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ دﻮﺳ ﻲﻫد ﺪﻧا ﻪﺑ ﺖﺳد دروآ )
،ﻲﻜﺳازوا ﻦﻴﺸﻴﭘ
: 204 .(
2 . 1 . 1 . ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﺎﻳ ةﺮﻬﺑ ﻪﻧﺎﻜﻟﺎﻣ
25
رد نﺎﻴﻣ عاﻮﻧا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ
،ﻲﻧﺪﻌﻣ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﺎﻳ ةﺮﻬﺑ ﻪﻧﺎﻜﻟﺎﻣ ﻪﺸﻗﺎﻨﻣ ﻦﻳﺮﺗﺰﻴﮕﻧا تﺎـﻴﻟﺎﻣ
ﺖـﺳا .
ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ صﻮﺼﺨﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ
ﻲﻌﻴﺒﻃ
26ﺖﺳا و ﻪﺘﺴﺑ ﻪﺑ ﻪﻜﻨﻳا ﺮﺑ ناﺰﻴﻣ دﻮﺳ
،ﻲﻫد ﻢـﺠﺣ ﺎـﻳ شزرا
ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻲﻨﺘﺒﻣ
،ﺪﺷﺎﺑ لﺎﻜﺷا ﻲﻔﻠﺘﺨﻣ ﻪﺑ دﻮﺧ ﻲﻣ دﺮﻴﮔ )
Otto,op.cit:.1
.(
24. Resourse Rent Tax (RRT) 25. Royalty
26 .
ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ صﻮﺼﺨﻣ زﺎﻴﺘﻣا ﻖﺣ نﻮﻨﻛا ،يدﺎﻣ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ رد ﻪﺘﺒﻟا )
زا ﻢﻋا
ﻦـﺷ ،ﻲﻧﺪـﻌﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ
، و ﻪـﺳﺎﻣ بﻮـﭼ (
ﺖﺳا
؛ حﻼﻄﺻا ﻦﻳا ﺎﻣا ةرﺎﺑرد
هﺮﻬﺑ ﻖﺣ ﺎﻳ شوﺮﻓ
ﺎـﺣ يﺎـﻫﻻﺎﻛ شوﺮـﻓ ﻖـﺣ ﺎﻳ يﻮﻨﻌﻣ لاﻮﻣا زا يرادﺮﺑ ﻼﻋ يو
ـﺋ ﻢ
) كرﺎﻣ يﺎﻫ (
ﻨﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻖﺣ ﺎﻳ يرﺎﺠﺗ يروﺎ
ﺑ ﺰﻴﻧ ﻪ رﺎﻛ ﻲﻣ دور . نﺎﻨﭼ
دﺎﻣ رد ﻪﻛ ة 12
ﺖـﻘﻓاﻮﻣ ـﻣﺎﻧ ﺔ ـﻧﻮﻤﻧ ﺔ نﺎﻣزﺎـﺳ
ﻌﺳﻮﺗ و يرﺎﻜﻤﻫ ﺔ
يدﺎﺼﺘﻗا OECD Model Treaty)
( ةرﺎﺑرد راﺮﻓ ﻖـﺣ ،ﻒﻋﺎﻀـﻣ تﺎـﻴﻟﺎﻣ زا بﺎﻨﺘﺟا و ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ
زﺎﻴﺘﻣا
ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻨﻌﻣ ﻪﺑ
ﺣ ﺎﻳ هدﺎﻔﺘﺳا ﺖﺑﺎﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻳﺎﻫ ﺎـﻳ يﻮـﻨﻌﻣ لاﻮـﻣا قﻮـﻘﺣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻖ
يروﺎـﻨﻓ ترﻮـﺻ
ﻲﻣ
ﺖﺧادﺮﭘ ﻞﻣﺎﺷ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ؛دﺮﻴﮔ ﻲﻣ ﻲﻳﺎﻫ
تﺪﻋﺎﺴﻣ ﺖﺑﺎﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ ﺎﻳ يﻮﻨﻌﻣ لاﻮﻣا زا هدﺎﻔﺘﺳا ياﺮﺑ ﻲﻨﻓ يﺎﻫ
يروﺎﻨﻓ
ﻲﻣ مﺎﺠﻧا دﺮﻴﮔ .
ﺮﻣز رد ،ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﻖﺣ ﺎﻣا ة
ﺮـﻴﻏ لاﻮﻣا زا ﻲﺷﺎﻧ يﺎﻫﺪﻣآرد بﻮﺴـﺤﻣ لﻮـﻘﻨﻣ
ﺖﻠﻋ ﻊﺿو ﻦﻳا عﻮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎـﻨﻣ
،ﺖـﺳا ﻪـﻛ
ًﻻﻮـﻤﻌﻣ رد رﺎـﻴﺘﺧا ﺖـﻟود
؛ﺖـﺳا 27
ﻚﻟﺎﻣ ندﺎﻌﻣ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﻚﻟﺎﻣ ﺮﻫ لﺎﻣ لﻮﻘﻨﻣﺮﻴﻏ يﺮﮕﻳد
ﻖﺣ دراد زا يراﺬﮔاو ﻊﻓﺎﻨﻣ
نآ ﻪـﺑ ﻮـﺤﻧﺮﻫ
ﻊﻔﺘﻨﻣ ﻮﺷ د . ﻪﺑ
،ﻲﻠﻛرﻮﻃ ﻖﺣ
زﺎﻴﺘﻣا عﻮﻧﺮﻫ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﺖﺳا ﻪﻛ ﺖﺳد ﻢﻛ ياراد ﻲﻜﻳ زا فﺎﺻوا ﻞﻳذ
ﺪﺷﺎﺑ :
ـ نﻮﻧﺎﻗ نآ ار ﻪﺑ ﻦﻳا ناﻮﻨﻋ
؛ﺪﺳﺎﻨﺸﺑ
ـ فﺪﻫ زا ﻊﺿو نآ ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻫﻮﺟو ﻪﺑ ﻚﻟﺎﻣ ﻊﺒﻨﻣ ﻲﻧﺪﻌﻣ رد يازا لﺎﻘﺘﻧا ﻖﺣ ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﺎـﻳ
ﻖﺣ شوﺮﻓ نآ
؛ﺪﺷﺎﺑ
ـ فﺪﻫ زا ﻊﺿو نآ ﺬﺧا تﺎﻴﻟﺎﻣ زا ﺪﻴﻟﻮﺗ ةﺪﻨﻨﻛ ﺑﺎﻨﻣ ﻊ ﻲﻧﺪـﻌﻣ رد يازا ﻖـﺣ جاﺮﺨﺘـﺳا ﻊﺑﺎـﻨﻣ
ﻲﻧﺪﻌﻣ هﺪﺷﺪﻴﻟﻮﺗ
؛ﺪﺷﺎﺑ
ـ صﻮﺼﺨﻣ ندﺎﻌﻣ
ﺪﺷﺎﺑ و ﺮﺑ ﺮﮕﻳد ﺶﺨﺑ ﺎﻫ ﻊﻳﺎﻨﺻو ﻞﻴﻤﺤﺗ هﺪﺸﻧ ﺪﺷﺎﺑ )
ibid: 50
.(
ةرﺎﺑرد ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﺖﺳرد ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺮﻳﺎﺳ ﻊﺑﺎﻨﻣ
،ﻲﻧﺪﻌﻣ ﻖﺣ ﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﺎﻳ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ راﺪﻘﻣ ﺖـﻔﻧ و
زﺎﮔ جاﺮﺨﺘﺳا هﺪﺷ ﺖﺳا ﺎﻳ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ شزرا ﻗﻴ ﻤ ﻲ ﺮﻳﺎـﺧذ جاﺮﺨﺘـﺳا هﺪـﺷ
. ﻪـﺘﺒﻟا ﻲـﺧﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸـﻛ
يرﺎﻴﻌﻣ ﻪﺑ مﺎﻧ
» ﻞﻣﺎﻋ دﻮﺳ
« ﺰﻴﻧ ﻪﺑ نآ ﻪﻓﺎﺿا هدﺮﻛ ﺪﻧا ﻪﻛ سﺎﺳاﺮﺑ نآ خﺮﻧ زﺎﻴﺘﻣا يﺎﻨﺒﻣﺮﺑ ﻚﻳ هدزﺎﺑ
28ﻲﻤﺳا ﺮﻴﻈﻧ ﺐﻳﺮﺿ
29R
ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ رد ﻊﻗاو ﺖﺒﺴﻧ ﻦﻴﺑ يﺎﻫﺪﻣآرد ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا
) ﺲﭘ زا ﺮﺴﻛ
تﺎﻴﻟﺎﻣ ( و ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا ) جرﺎﺨﻣ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ و ﻨﻳﺰﻫ ﻪ يﺎﻫ تﺎﻴﻠﻤﻋ ( ﺖﺳا .
و هﺪﺷ رد يﺮﮕﻳد يﺎﺟ )
دﺎﻣ ة 6 ( ﺖـﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺧادﺮﭘ نآ ﻪﺑ .
كر : Burns, Lee and Krever, Richard, 1998,
taxation of income from business and investment, pp. 18-20.
27 .
زا ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ رد ﻪﻠﻤﺟ
ﺎﻜﻳﺮﻣآ ﻢـﻫ ﻲﻨﻴﻣزﺮﻳز ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻚﻟﺎﻣ ﺖﺳا ﻦﻴﻣز ﻚﻟﺎﻣ ﺲﻛﺮﻫ ﺖـﺳا
. ﻲﻠـﺻا ﻖﺑﺎـﻄﻣ
ﻦﻣﺎـﻛ رد ﻻ ) usque ad coelum et ad inferoscujus est solum, ejus est (
،
» ﺖـﺳا ﻦﻴـﻣز ﻚـﻟﺎﻣ ﺲﻛﺮـﻫ
ﺮﻳز و يذﺎﺤﻣ يﺎﻀﻓ ﻚﻟﺎﻣ ﺰﻴﻧ نآ
ﺖﺳا
«.
ـﺑ ار هﺪـﺤﺘﻣ تﻻﺎـﻳا ﺮـﺳاﺮﺳ ﻢﻛﺎـﺤﻣ اﺪـﺘﺑا زا ﻪـﻛ ﻲﻋﻮﺿﻮﻣ ﺎﻣا ﻪ
دﻮـﺧ
ًﺎﺳﺎﺳا ﺎﻳآ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﻪﺘﺷاد لﻮﻐﺸﻣ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ مﻮﻬﻔﻣ
ةرﺎﺑرد ﻲﻌﺑﺎﻨﻣ ﺪﻨﻧﺎﻣ
لﺎﻴـﺳ ﻪـﻛ ﺖـﻔﻧ و زﺎﮔ
ا و ﺪـﻧ د ﻚـﻳ ر ﺎـﺟ
ﻪـﺠﻴﺘﻧ ﻦـﻳا ﻪﺑ ار ﻢﻛﺎﺤﻣ ﻲﺧﺮﺑ ﺪﻳدﺮﺗ ﻦﻳا ؟دراد دﺮﺑرﺎﻛ ﻢﻫ ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ﺖﺑﺎﺛ و ﻦﻛﺎﺳ ار ﺖـﻴﻜﻟﺎﻣ ﻪـﻛ ﺖـﺷاداو يﺮـﻴﮔ
ةرﺎﺑرد
ـﻠﺣﺮﻣ ﻪـﺑ ﻪـﻛ ﺪﻨﻧاﺪﺑ ﻖﻘﺤﻣ ﻲﻧﺎﻣز ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﻳا ﺔ
فﺮﺼـﺗ ﻪـﺑ و هﺪﻴـﺳر ﺪـﻴﻟﻮﺗ )
possession (
ﺪـﺷﺎﺑ هﺪـﻣآرد .
ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
،
ﻲﻤﻧ ﻚﻟﺎﻣ ،فﺮﺼﺗ عﻮﻗو ﺎﺗ
ـﺑ ﺖـﻣاﺮﻏ ﻲﻋﺪـﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ ﻪ
ﺐﺒـﺳ ﺖـﻴﻟﺎﻌﻓ
ًﺎـﻧﺎﻴﺣا يﺎـﻫ نﺎـﻳز
ﻪـﻛ دﻮـﺷ يرﺎـﺑ
ﻲﻣ ترﻮﺻ روﺎﺠﻣ كﻼﻣا رد دﺮﻴﮔ
.
بآ فﻼﺧﺮـﺑ ﻪـﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺖﻴﻌﻗاو ﺎﻣا زﺎـﮔ و ﺖـﻔﻧ ﺮﻳﺎـﺧذ ،ﻲـﻨﻴﻣزﺮﻳز يﺎـﻫ
ﻦﻛﺎﺳ يرﺎﻔﺣ زا ﺶﻴﭘ ﺎﺗ ا
ﺪﻧ . تﻻﺎﻳا ﻲﺧﺮﺑ رد ،لﺎﺣ ﻦﻳا ﺎﺑ ﺎﻜﻳﺮﻣآ
ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻦﻳا زﻮﻨﻫ
ﺖـﺳا ﻲﻗﺎـﺑ دﻮﺧ رﺎﺒﺘﻋا ﻪﺑ يﺮﻴﮔ
؛
كر : Owen et al,2004, Hemingway Oil and Gas Law and Taxation, pp.29-31 28. Nominal return
29. R (Return) factor
ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ ﻪﻜﻨﻳا ﺖﺧادﺮﭘ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﺔﻨﻳﺰﻫ ﻲﻳﺎﻬﻧ جاﺮﺨﺘﺳا ﺖﻔﻧ
ار ﺶﻳاﺰـﻓا ﻲـﻣ ﺪـﻫد و رد
ترﻮﺻ ندﻮﺑﻻﺎﺑ خﺮﻧ
،نآ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﺑﻮﻠﻄﻣﺎﻧ ﺮﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ ﻲﻣ دراﺬﮔ . ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناراﺬﮔ ﻲﺘﺣ ةرﺎﺑرد
ﺮﻳﺎﺧذ هﻮﻘﻟﺎﺑ ﻲﻨﻏ ﺰﻴﻧ رد ﺮﺑاﺮﺑ ﺖﺧادﺮﭘ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا ﺖﻣوﺎﻘﻣ ﻲﻣ
،ﺪﻨﻨﻛ ﺎﺗ وﺪﺣ يد ﻪﺑ ﻦﻳا ﺐﺒـﺳ ﻪـﻛ
رد رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺻا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ
،راﺬﮔ رد ﺔﺒﺳﺎﺤﻣ ﺪﻣآرد لﻮﻤﺸﻣ
،تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻎﻟﺎﺒﻣ ﻲﺘﺧادﺮﭘ ﺖﺑﺎﺑ ﻖﺣ زﺎـﻴﺘﻣا
ﻂﻘﻓ ءﺰﺟ ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﺴﻛ ﻪﺑ بﺎﺴﺣ ﻲﻣ ﺪﻳآ و لﻮﻤﺸﻣ يﺎﻄﻋا رﺎـﺒﺘﻋا ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ ﻲـﻤﻧ30
دﻮـﺷ
)
Sunley,op.cit: 3
( ﻪﺑ.
ترﺎﺒﻋ
،ﺮﮕﻳد رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺻا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬﮔ رد ﺔﺒـﺳﺎﺤﻣ تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺮـﺑ ﺪـﻣآرد
ﻲﺟرﺎﺧ عﺎﺒﺗا
،دﻮﺧ ﻖﺣ يﺎﻫزﺎﻴﺘﻣا ﺖﺧادﺮﭘ
هﺪﺷ ﻪﺑ رﻮﺸﻛ ﻲﺟرﺎﺧ ) ﻊﺒﻨﻣرﻮﺸﻛ ﺪﻣآرد
( ار ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻪﻛ ﺮﺘﺸﻴﭘ ﺖﺧادﺮﭘ
،هﺪﺷ ظﺎﺤﻟ ﻲﻤﻧ ﺪﻨﻛ .
2 . 1 . 2 . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺪﻣآرد
رد يرﺎﻴﺴﺑ
،ﺎﻫرﻮﺸﻛزا ﺖﻛﺮﺷ
يﺎﻫ ﻲﺘﻔﻧ ﺰﻴﻧ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺮﻳﺎﺳ ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ ﻒﻇﻮﻣ ﻪﺑ ﺖـﺧادﺮﭘ تﺎـﻴﻟﺎﻣ
ﺮﺑ ﺪﻧﺪﻣآرد . ﺒﻟا ﻪﺘ خﺮﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ياﺮﺑ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﺘﻔﻧ ﻪﺑ ﺐﺒﺳ ﺖـﻧار يدﺎﺼـﺘﻗا ﺮﺘﺸـﻴﺑ
ﻪـﺘﻔﻬﻧ رد
حﺮﻃ يﺎﻫ فﺎﺸﺘﻛا و ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ
ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﺮﺗﻻﺎـﺑ ﺖـﺳا و ﻲـﺘﺣ ﻦـﻜﻤﻣ ﺖـﺳا خﺮـﻧ رﺮـﻘﻣ
ﺐﺴﺣﺮﺑ لواﺪﺟ ﺖﻤﻴﻗ
،لﻮﺼﺤﻣ ﻢﺠﺣ
،ﺪﻴﻟﻮﺗ ناﺰﻴﻣ شوﺮﻓ ﺎﻳ ﺖﺒﺴﻧ دﻮﺳ ﻪﺑ شوﺮـﻓ ﻪـﺑ ﻮـﺤﻧ
يﺪﻋﺎﺼﺗ ﻻﺎﺑ
دور . ﻲﻜﻳ زا ﻞﻳﻻد ﺖﻴﺑاﺬﺟ ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ مﺎـﻋ ندﻮـﺑ نآ ﺖـﺳا .
،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ نارﻮﻣﺄـﻣ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ و رﻮﻄﻨﻴﻤﻫ
،نﺎﻳدﻮﻣ ﻪﻛ ﺎﺑ بﻮﭼرﺎﭼ ﻲﻗﻮﻘﺣ
و تﺎﻔﻳﺮﺸﺗ يرادا
لﻮﻤﻌﻣ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ
،ﺪﻨﻳﺎﻨـﺷآ
ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا و
شزﻮﻣآ يﺮﮕﻳد زﺎﻴﻧ ﺪﻧراﺪﻧ . ﺮﺻﺎﻨﻋ يﺪﻴﻠﻛ ﻦﻳا عﻮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ
،ﻲـﻜﻳ ﻦﻴـﻴﻌﺗ ﺪـﻣآرد
لﻮﻤﺸﻣ تﺎﻴﻟﺎﻣ و
،مود ﻦﻴﻴﻌﺗ و لﺎﻤﻋا خﺮﻧ ﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲ ﺖﺳا . ﻦﻳاﺮﺑ
،سﺎﺳا ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻆـﻔﺣ
ﺎﭘ ﺔﻳ ﻟﺎﻣ ﻴ ﺗﺎ ﻲ ﺑاﺪﺗ ﻴ ﺮ ي ذﺎﺨﺗا ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ ﺎﺗ زا
» ﻢﻛ نﺎﺸﻧ نداد ﺎﻫﺪﻣآرد
31« زا هار ﻲﻳﺎـﻫ نﻮـﭼ ﺖـﺧادﺮﭘ
ةﺮﻬﺑ ماو ﻪﺑ جرﺎﺧ يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ﺪﻨﻨﻛ
ﺎﻳ ﺎﺑ ﻊﺿو تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ ﻲﻔﻴﻠﻜﺗ ﺮﺑ32
ةﺮﻬﺑ ماو ﺎﻫ ﺎﻳ دﻮﺳ
33مﺎﻬﺳ
،ﻲﺘﺧادﺮﭘ ﻪﺑ
هﮋﻳو ﻪﺑ صﺎﺨﺷا
،ﻢﻴﻘﻣﺮﻴﻏ ﺮﺑ
ﺪﻣآرد يﺎﻫ دﻮﺧ ﺪﻨﻳاﺰﻔﻴﺑ )34
ibid: 3-4
.(
30. Tax credit 31. Earning stripping 32. Withholding tax 33. Dividens
34 . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻪﺘﺒﻟا ﻲﻔﻴﻠﻜﺗ يﺎﻫ
) withholding tax (
ﺮﻬﺑ ﻞﻣﺎﺷ ﻂﻘﻓ ة
ﻲﻤﻧ ﻲﺘﺧادﺮﭘ مﺎﻬﺳ دﻮﺳ و ماو دﻮﺷ
، ﻦﻜﻤﻣ ﻪﻜﻠﺑ
ﻴﻠﻛ ﻞﻣﺎﺷ ﺖﺳا ﺔ
ﺖﺧادﺮﭘ
ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻳ ﻢﻴﻘﻣﺮﻴﻏ صﺎﺨﺷا ﻪﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ ﻲﻳﺎﻫ
ﻲﻣ ترﻮﺻ ﻪﺘﺴﺑاو يﺎﻫ دﺮﻴﮔ
.
ـﻌﻟﺎﻄﻣ ياﺮـﺑ ﺔ
ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ تارﺮﻘﻣ )
61 رﻮﺸﻛ ( رد كر صﻮﺼﺧ ﻦﻳا :
Ernst & Young, 2011, 'global oil and gas tax quide', accessable on line: ey.com/oilandgas.
ﻲﻜﻳ زا شور يﺎﻫ لﻮﻤﻌﻣ و رد ﻦﻴﻋ لﺎﺣ هﺪﻴﭽﻴﭘ ياﺮﺑ ﻢﻛ نﺎﺸﻧ نداد
،ﺪﻣآرد دﺎﻳز نﺎﺸﻧ نداد
ﻪﻨﻳﺰﻫ زا ﻖﻳﺮﻃ ﺖﻤﻴﻗ يراﺬﮔ ﻲﻟﺎﻘﺘﻧا ﻦﻴﺑ35
ﺖﻛﺮﺷ رﺎﻜﻧﺎﻤﻴﭘ و ﺖﻛﺮﺷ يﺎـﻫ ﻪﺘﺴـﺑاو ﺖـﺳا : ﺬـﺧا
ماو يﺎﻫ نﻼﻛ زا ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻪﺘﺴﺑاو ﺎﺑ خﺮﻧ هﺮﻬﺑ يا ﺮﺗﻻﺎﺑ زا خﺮﻧ ازﺎﺑ
،ر ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻖﺣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ يﺎـﻫ
،فاﺰﮔ تارﻮﺴﻛ ﺖﺑﺎﺑ
ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ تارادا يﺰﻛﺮﻣ و ﺖﺧادﺮﭘ ﻖﺣ هروﺎﺸﻣ يﺎﻫ نﻼﻛ ﻪﺑ فﺮﻃ يﺎﻫ
،ﻪﺘﺴﺑاو ﺔﻴﻬﺗ ﻦﻴﺷﺎﻣ تﻻآ و يﺎﻫﻻﺎﻛ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يا زا ﻖﻳﺮﻃ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ ﮓﻨﻳﺰﻴﻟ ﻪﺑ ﻲﺧﺮﻧ ﺮﺗﻻﺎﺑ زا رازﺎـﺑ
زا ﻖﻳﺮﻃ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻪﺘﺴﺑاو و رد يدراﻮﻣ ﻪﻛ خﺮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻔﻧ ﺗﻻﺎﺑ ﺮ زا خﺮﻧ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ لﻮـﻤﻌﻣ
،ﺪﺷﺎﺑ دﺎﺠﻳا ﻚﻳ ﺖﻛﺮـﺷ يﺮﻫﺎـﻇ رد ﻞـﺧاد ياﺮـﺑ يﺎـﻄﻋا ماو ﻪـﺑ ﺖﻛﺮـﺷ ﻲـﺘﻔﻧ ﺎـﺑ ﺔﻳﺎﻣﺮـﺳ
ﺖﻛﺮــﺷ يﺎــﻫ ﻪﺘﺴــﺑاو ﺎــﺗ ﺪــﻳاﻮﻋ ﺖﻛﺮــﺷ يﺮﻫﺎــﻇ زا ةﺮــﻬﺑ لﻮﻤﺸــﻣ تﺎــﻴﻟﺎﻣ
يﺮــﺘﻤﻛ دﻮــﺷ زا
ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ هﺪﺷ ﻦﻳﺮﺗ ﺎﻫﺪﻨﻓﺮﺗ رد ﺖﻤﻴﻗ يراﺬﮔ ﻲﻟﺎﻘﺘﻧا ﺖﺳا .
ﻲﭘ ندﺮﺑ ﻪﺑ ﺖﻤﻴﻗ يراﺬﮔ ﻲﻟﺎﻘﺘﻧا ﺐﻳﺮﻓ ﻧارﺎﻛ ﻪ و يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ زا
نآ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ رﺎﻴﺴﺑ راﻮﺷد ﺪـﺷﺎﺑ .
ﺎﺑ ﻦﻳا
،لﺎﺣ ﻦﻴﻟوا مﺎﮔ ﻢﻬﻣ ﻲﺣاﺮﻃ ﻖﻴﻗد تارﺮﻘﻣ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﺖﺳا . نﻮﻧﺎﻗ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺖـﺳد ﻢـﻛ ﺪـﻳﺎﺑ
يﺮﻴﺑاﺪﺗ ذﺎﺨﺗا ﺪﻨﻛ ﺎﺗ تﻼﻣﺎﻌﻣ ﻦﻴﺑ
فﺮﻃ يﺎﻫ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ تﻼﻣﺎﻌﻣ رازﺎﺑ
ﻲﺑﺎﻳزرا36
؛دﻮـﺷ ﺎـﻳ
ﻲﺧﺮﺑ تارﻮﺴﻛ ﻪﺑ
ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻲﺸﺨﺑ زا ﺔﻨﻳﺰﻫ ﻞﻛ ظﺎﺤﻟ دﻮﺷ . ﻲﺧﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴـﻨﭽﻤﻫ ياﺮـﺑ
ناﺰـﻴﻣ
ماو يﺎﻫ ﻲﺘﻓﺎﻳرد زا ﺮﻈﻧ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻲﻫﺪﺑ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ ﻒﻘﺳ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ . يرﺎﻜﻤﻫ ﻚﻳدﺰﻧ
ﺎـﺑ تﺎـﻣﺎﻘﻣ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺻا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناراﺬﮔ ﻢﻬﻣ ﺰﻴﻧ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ هرﺎﭼ زﺎﺳ ﺪﺷﺎﺑ ) .(ibid
شور ﺮﮕﻳد ياﺮﺑ ﻢﻛ نﺎﺸﻧ نداد ﺪﻳاﻮﻋ و راﺮﻓ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ مﺎﻏدا ﺪﻣآرد يﺎﻫ ﺎﺣ ﻞﺻ زا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎـﻫ
ﺎﻳ حﺮﻃ يﺎﻫ ﻒـﻠﺘﺨﻣ و
تارﻮﺴـﻛ طﻮـﺑﺮﻣ
ﻪـﺑ نآ ﺖـﺳﺎﻫ
37. زا ﻦـﻳا ور ﻲـﺧﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸـﻛ ياﺮـﺑ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﺎﻳ هزﻮﺣ ﺎﻫ و حﺮﻃ يﺎﻫ لﻮﻤﺸﻣ
،دادراﺮﻗ ﺪﺣ و زﺮﻣ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻲﻣ ﺪـﻨﻨﻛ . ﻦـﻳا
ﺪﺣ و يراﺬﮔزﺮﻣ ياﺮﺑ
ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻒﻘﺳ مﺎـﻏدا بﺎﺴـﺣ يﺎـﻫ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺖـﻴﻤﻫا يدﺎـﻳز دراد . ردًﻼﺜـﻣ
ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻳ ﻪﻛ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺶﺨﺑ ﺖﻔﻧ و زﺎﮔ ﺮﺘﺸﻴﺑ زا تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ فرﺎﻌﺘﻣ
،ﺖﺳا تﺎﻴﻟﺎﻣ هﺪﻨﻫد ﻲﻌـﺳ
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ ﻲﺧﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺑ حﺮﻃ ار رد ةﺮﻣز ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ ﻦﻴﻳﺎﭘ ﻲﺘﺳد ﻪﺑ بﺎﺴﺣ دروآ ﺎـﺗ
35. Transfer pricing 36. Arm’s-length basis
37 . زا ﻲﻜﻳ توﺎﻔﺗ زا نﺪﻌﻣ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﺶﺨﺑ ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ﻪﻠﻤﺟ
رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺎﻫ ﺮﻳﺎﺳ
ﺶﺨﺑ ﺮﺑ تﺎﻴﻟﺎﻣ ،ﺎﻫ
ًﺎﻋﻮﻧ ﺪﻣآرد ﺮﺑ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ
ﻲﻣ لﺎﻤﻋا ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ رد ،دﻮﺷ
رد تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺬـﺧا ﻞـﺤﻣ نﺪـﻌﻣ ﺶـﺨﺑ رد ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ
زﻮﺣ ﻚﻳ ﺎﻳ حﺮﻃ ﻚﻳ ،دراﻮﻣ يرﺎﻴﺴﺑ ة
ﺖﺳا صﺎﺧ ؛
ا ﻦﻳا ز
يراﺬـﮔزﺮﻣ و ﺪﺣ تروﺮﺿ ور )
ring-fencing (
ﻦﻴـﺑ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ حﺮﻃ و ﺎﻫ ﻲﻣ سﺎﺴﺣا ﺎﻫ دﻮﺷ
) Baunsgaard,op.cit: 7 .(
جرﺎﺧ زا يراﺬﮔزﺮﻣ راﺮﻗ
دﺮﻴﮔ
38. ﺎﺑ ﻦﻳا
،رﺎﻛ تﺎـﻴﻟﺎﻣ هﺪـﻨﻫد شﻼـﺗ ﺪـﻫاﻮﺧ دﺮـﻛ ﺎـﺗ زا ﻖـﻳﺮﻃ
ﺖﻤﻴﻗ يراﺬﮔ ﻘﺘﻧا
،ﻲﻟﺎ يﺎﻫدﻮﺳ ﻪﺑ
ﺖﺳد هﺪﻣآ ار ﻪﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ ﻦﻴﻳﺎﭘ
،ﻲﺘﺳد ﻪـﻛ لﻮﻤﺸـﻣ تﺎـﻴﻟﺎﻣ
يﺮﺘﻤﻛ
،ﺖﺳا ﻖﺤﻠﻣ ﺪﻨﻛ )
ibid: 5; Baunsgaard, op.cit: 6-7
.(
2 . 1 . 3 . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻧار ﻊﺒﻨﻣ
ﺎﺑ ﺖﺧﺎﻨﺷ ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ يﻻﺎﺑ يروآدﻮـﺳ ﺶـﺨﺑ
،نﺪـﻌﻣ رد ﺮـﺧاوا ﺔـﻫد 1970 شﻼـﺗ ﻪـﻧاﺮﻜﺘﺒﻣ يا
ياﺮﺑ ﻲﺣاﺮﻃ ﻲﻋﻮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ صﺎﺧ ترﻮﺻ ﺖـﻓﺮﮔ ﻪـﻛ رد نآ ناﺰـﻴﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴـﻣ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ
ﺪـﻧﻮﻴﭘ
ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يﺮﺗ ﺎﺑ ﺖﻧار يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﺑ
ﺖﺳد هﺪﻣآ دراد . ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ رد ﻞﻜﺷ ﺺﻟﺎﺧ
،دﻮﺧ ﻲﻧﺎﻣز راﺮﻗﺮﺑ
ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ شدﺮﮔ هﻮﺟو ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا ﻲﺷﺎﻧ زا ياﺮﺟا حﺮـﻃ ﺖـﺒﺜﻣ
؛ﺪـﺷﺎﺑ ﻪـﺑ ترﺎـﺒﻋ
،ﺮـﮕﻳد ﺔـﻤﻫ
ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ حﺮﻃ ﺖﻓﺎﻳزﺎﺑ هﺪﺷ و هژوﺮﭘ ﻪﺑ دﻮﺳراﺪﻘﻣ درﻮﻣ
ﺮﻈﻧ ﺶﻴﭘ ﻲﻨﻴﺑ هﺪﺷ هﺪﻴﺳر ﺪﺷﺎﺑ . ﻦﻳﺪـﺑ
،ﺐﻴﺗﺮﺗ يﺪﻳﺎﻋ ﺖﻟود زا ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﺗ نﺪﻴﺳر ﻪﺑ ﻲﻫددﻮﺳﺔﻠﺣﺮﻣ ﻪﺑ
ﻖﻳﻮﻌﺗ ﻲﻣ ﺪـﺘﻓا . زا ﻦـﻳا
،ور
ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﻠﻋ هﺪﻋﺎﻘﻟا ياﺮﺑ حﺮﻃ ﻲﻳﺎﻫ ﻊﺿو ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ ياراد ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ ﻲﻫددﻮـﺳ ﻻﺎـﺑ
ﺪﻨـﺷﺎﺑ و
ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﺎﺑ ﻖﺣ زﺎﻴﺘﻣا و تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ دﻮﺳ فرﺎﻌﺘﻣ ﻴﻛﺮﺗ ﺐ ﻲﻣ دﻮﺷ ﺎﺗ ﺪﻣآرد مﺎﮕﻨﻫدوز ياﺮـﺑ
ﺖـﻟود
ﻢﻫاﺮﻓ دروآ .
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻧار ﻊﺒﻨﻣ
ًﺎﺗﺪﻤﻋ ﻪﺑ ود ترﻮﺻ ﺬﺧا ﻲﻣ دﻮﺷ : ﻲﻜﻳ ﺮﺑ يﺎﻨﺒﻣ هدزﺎﺑ ﻲﻤﺳا ) ﺐﻳﺮـﺿ
(R
و يﺮﮕﻳد ﺮﺑ يﺎﻨﺒﻣ خﺮﻧ ﻲﻌﻗاو دﻮﺳ . خﺮﻧ ﻲﻌﻗاو دﻮﺳ لدﺎﻌﻣ يﺎﻬﺑ ﺔـﺿﺮﻋ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ ﺖـﺳا و
نﺎﺸﻧ ﻲﻣ ﺪﻫد ﻪﻛ دﻮﺳ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ ﺖﺳد ﻢﻛ ﻪﺑ هزاﺪﻧا ا ي هدﻮـﺑ ﺖـﺳا ﻪـﻛ ياﺮـﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ راﺬـﮔ
ةﺰﻴﮕﻧا ﻲﻓﺎﻛ ياﺮﺑ ﺔﻣادا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻢﻫاﺮﻓ
؛ﺪﻨﻛ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺎﺑ رد ﺮﻈﻧ ﻦﺘﻓﺮﮔ شدﺮﮔ هﻮﺟو ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا )
ًﺎـﻋﻮﻧ
نوﺪﺑ ﺮﺴﻛ ﺔﻨﻳﺰﻫ هﺮﻬﺑ و كﻼﻬﺘﺳا (
، ﻪﻛ ﻪﺘﺒﻟا رد لﺎﺳ يﺎﻫ ﻪﻴﻟوا ﻲﻔﻨﻣ
،ﺖﺳا خﺮـﻧ دﻮـﺳ فﺪـﻫ و
لﺎﻘﺘﻧا ﺮﻤﺘﺴﻣ نآ ﻪﺑ لﺎﺳ يﺎﻫ ﺪﻌﺑ ﺎﺗ ﺖﺒﺜﻣ نﺪﺷ شدﺮﮔ
،هﻮﺟو ﻲﺑﺎﻳزرا ﻲﻣ
؛دﻮﺷ ﻪﺑ ترﺎﺒﻋ
،ﺮﮕﻳد
ﺎــﺑ ﺶﻳاﺰــﻓا شدﺮــﮔ هﻮــﺟو رد ﺮــﻫ هرود ﻪــﺑ ﺔﻠﻴــﺳو خﺮــﻧ ﻲــﻌﻗاو
،دﻮــﺳ شزرا ﻲــﻌﻗاو هﻮــﺟو
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ هﺪﺷ ﻆﻔﺣ ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﺑ يﻮﺤﻧ ﻪﻛ خﺮﻧ ﻞﻳﺰﻨﺗ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ راﺬﮔ ﺎﺑ خﺮﻧ دﻮﺳ فﺪـﻫ ﺮـﺑاﺮﺑ
ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻦﻳﺪﺑ
،ﺐﻴﺗﺮﺗ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻧار ﻊﺒﻨﻣ ﻪﺑ شور ﻦﻴﻴﻌﺗ خﺮـﻧ دﻮـﺳ ﻲـﻌﻗاو ود ـﻨﻋ ﺮﺼ دراد :
38 . رد
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يزﺎﺳاﺪﺟ ﻊﻗاو
و ﻲﺘﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫ ﻦﻴﻳﺎﭘ
ﺪـﺣ زا يﺮـﮕﻳد عﻮـﻧ تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺬـﺧا رد ﻲﺘـﺳد و
يراﺬـﮔزﺮﻣ
ﺖﺳا .
ﻲﻜﻳ ﻦﻴﻴﻌﺗ خﺮﻧ ﻞﻳﺰﻨﺗ و يﺮﮕﻳد ﻦﻴﻴﻌﺗ خﺮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ . 39
توﺎﻔﺗ ﻦﻳا شور ﺎﺑ شور ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ هدزﺎـﺑ
ﻲﻤﺳا رد ﻦﻳا ﺖﺳا ﻪﻛ رد شور
،ﺮﻴﺧا هﻮﺟو ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا ﻞﻳﺰﻨﺗ ﻲﻤﻧ دﻮﺷ و خﺮﻧ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻲﻧﺎﻣز لﺎﻤﻋا
ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ ﺐﻳﺮﺿ زاR
هﻮﺟو ﻲﺘﻓﺎﻳرد ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا ﺎﻳ ﺔﻨﻳﺰﻫ ﻪﺘﺷﺎﺒﻧا ﻲﺸﻴﭘ
،دﺮﻴﮔ ﻲﺑ ﻪـﻜﻧآ زرا ش زور
شدﺮﮔ هﻮﺟو رد ﺮﻈﻧ ﻪﺘﻓﺮﮔ دﻮﺷ .
ﻦﻳا تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﮔا ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ ﻲﺣاﺮﻃ
،دﻮﺷ ﻲـﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ ﻲﻤﻬـﺳ زا ﺖـﻧار ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻲـﻌﻴﺒﻃ
ار ﻪﻛ ﺮﺘﺸﻴﺑ و ﺮﺗﻻﺎﺑ زا ﺔﻨﻳﺰﻫ ﺖﺻﺮﻓ ﺖﻛﺮـﺷﺔﻳﺎﻣﺮﺳ
،ﺖـﺳا ﻪـﺑ ﺖـﻟود صﺎﺼـﺘﺧا ﺪـﻫد
. ﻚـﻳ
شور ياﺮﺑ ﺪﻣآرﺎﻛ ندﺮﻛ تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖـﻧار ﻊـﺒﻨﻣ ﻦـﻳا ﺖـﺳا ﻪـﻛ ةزﻮـﺣ ﺮـﻫ دادراﺮـﻗ ﺼـﺤﻣ رﻮ
دﻮﺷ ﺎﺗ ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎـﻫ ﻚـﻳ ةزﻮـﺣ يدادراﺮـﻗ ياﺮـﺑ
ﻞﻳﺪـﻌﺗ ﺪـﻣآرد ﻞـﺻﺎﺣ زا ةزﻮـﺣ يدادراﺮـﻗ
ﺮﮕﻳد ﻪﺑ رﺎﻛ دوﺮﻧ . ﻪﻧﺎﮕﻳ يﺎﻨﺜﺘﺳا ﻦﻳا هﺪﻋﺎﻗ ﻦﻳا ﺖﺳا ﻪﻛ هزﺎﺟا داد دﻮﺷ ﻪﻨﻳﺰﻫ يﺎﻫ ناﺮـﺒﺟ ةﺪﺸـﻧ
ﻚﻳ ةزﻮﺣ يدادراﺮﻗ هﺪﺷﺎﻫر
ﻪﺑ ةزﻮـﺣ يدادراﺮـﻗ ﻪـﻛ
زﻮـﻨﻫ ﻲﻗﺎـﺑ ﺖـﺳا لﺎـﻘﺘﻧا ﺪـﺑﺎﻳ . ﺔﻠﺌﺴـﻣ
ﻢﻬﻣ ﺮﮕﻳد ﻴﻌﺗ ﻦﻴ خﺮﻧ ﻞـﻳﺰﻨﺗ و خﺮـﻧ تﺎـﻴﻟﺎﻣ ﺖـﺳا ﻪـﻛ ﺮـﮔا ﻲـﻠﻴﺧ ﻻﺎـﺑ
،ﺪـﺷﺎﺑ ﻦـﻜﻤﻣ ﺖـﺳا
تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ ﺖﻧار ﻊﺒﻨﻣ ﻖﻘﺤﻣ دﻮﺸﻧ . هوﻼﻋ ﺮﺑ
،ﻦﻳا هﺰـﻴﮕﻧا ياﺮـﺑ راﺮـﻓ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ ار ﻻﺎـﺑ ﻲـﻣ
40دﺮـﺑ .
ﻪﺘﺒﻟا لﺮﺘﻨﻛ نآ رد يﺎﻫرﻮﺸـﻛ ياراد
مﺎـﻈﻧ يرادا ﻒﻴﻌـﺿ رﺎﻴﺴـﺑ راﻮـﺷد ﺖـﺳا . رﻮـﻄﻨﻴﻤﻫ ﺮـﮔا
خﺮﻧ هدزﺎﺑ ﻲﻠﻴﺧ ﻦﻴﻳﺎﭘ رد ﺮﻈﻧ ﻪﺘﻓﺮﮔ
،دﻮﺷ ﺮﻴﺛﺄﺗ هﺪﻧرادزﺎﺑ يا ﺮﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬـﮔ ﺪـﻫاﻮﺧ ﺖـﺷاد
)
Sunley, op.cit: 6;Baunsgaard, op.cit: 8-9;Tordo, 2007, op.cit: 40
.(
2 . 2 . تﺎﻴﻟﺎﻣ ﻫ يﺎ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ
ﻪﭼﺮﮔ تﺎﻴﻟﺎﻣ يﺎﻫ
،ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ
ضراﻮﻋ
،تاردﺎﺻ تادراو
و تﺎﻴﻟﺎﻣ ﺮﺑ شزرا
،هدوﺰﻓا ﺮـﺑ
يﺎﻫﺪﻣآرد ﺖﻟود
) ﺎﻳ ﺮﻣ ﻊﺟ ﻲﻠﺤﻣ ةﺪﻨﻨﻛﺬﺧا ضراﻮﻋ
( ﻲﻣ
،ﺪﻳاﺰﻓا ﺎﻣا ﻪـﺑ ﺐﺒـﺳ ﺖـﻴﻫﺎﻣ صﺎـﺧ
ﺶﺨﺑ ﺖﻔﻧ و
،زﺎﮔ دﺎﺠﻳا هﺰﻴﮕﻧا يﺎﻫ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ و تﺎﻈﺣﻼﻣ ﻲﻠﻤﻋ
دﻮﺟﻮﻣ وﺮـﻴﭘ تﺎـﻈﺣﻼﻣ
هﮋﻳو يا ﺖﺳا .
39 . رد ﺖﺴﻴﻧ ﺖﺑﺎﺛ ،ﻊﺒﻨﻣ ﺖﻧار ﺮﺑ تﺎﻴﻟﺎﻣ خﺮﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ ﻲﻣ ﺶﻳاﺰﻓا يﺪﻋﺎﺼﺗ ﻮﺤﻧ ﻪﺑ رﺮﻘﻣ ﻞﺣاﺮﻣ رد و
ﺪﺑﺎﻳ .
40 .
ﻻﺎﺑ ،ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ راﺮﻓ ﻲﻠﺻا ﺖﻠﻋ
رﻮﺸﻛ رد تﺎﻴﻟﺎﻣ خﺮﻧ ندﻮﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ ﻲﻠـﺻا رﻮﺸـﻛ ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻞﺤﻣ راﺬـﮔ
ﺖﺳا .
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رﻮﺸﻛ رد ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ خﺮﻧ ﺮﮔا ﻪﻛ ﺖﺳاﺪﻴﭘ ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺮﻳﺬﭘ
ﺰﻴﮕﻧا ،ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺗ ة
ﻲﻗﺎـﺑ ﻲﺗﺎـﻴﻟﺎﻣ راﺮـﻓ ياﺮـﺑ ﻲﻧاﺪـﻨﭼ
ﻲﻤﻧ ﻧﺎﻣ ﺪ .
