ﯽﺎﮔرزﺎﺑ ﺪ
ﺪﻜﺸﻧاد ة ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻬﺗ
رود ة 8
، رﺎﻤﺷ ة 4
نﺎﺘﺴﻣز 1395
ﺻ ﺺ . 884 - 861
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺖﻌﻨﺻ
وراد ﺮﺑ سﺎﺳا RFMLلﺪﻣ
ﻚﺑﺎﺑ ﻲﺑاﺮﻬﺳ
،1
نﺎﻤﻳا ﻲﺴﻴﺋر ﻲﻧﺎﻧاو
،2
نﺮﺘﺴﻧ ﻚﻴﻧ
3ﻦﻴﻳآ
هﺪﻴﻜﭼ رد : ﺖﻌﻨـﺻ وراد ناﺮﻳﺪـﻣ ﻲﺑﺎـﻳرازﺎﺑ و شوﺮـﻓ ﺎـﺑ ﻢـﺠﺣ ﻲﻫﻮـﺒﻧا زا هداد يﺎـﻫ شوﺮـﻓ
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ
،ﺶﺨﭘ ﻪﺑ ﻪﻧﺎﺧوراد يﺎﻫ يﺮﺘﺸﻣ دﻮﺧ ﻪﺟاﻮﻣ ا ﺪﻧ . ﻲﻜﻳ زا شور ﺎـﻫ ﻲﻳ ﻪـﻛ ﻪـﺑ نﺎـﻧآ رد
لﺮﺘﻨﻛ ﺖﻴﻌﺿو
،رازﺎﺑ ﺖﺑﺎﻗر ﺎﺑ ﺮﻳﺎـﺳ
،ﺎـﺒﻗر ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ يﺰـﻳر ﺮـﻫ ﻪـﭼ ﺮـﺘﻬﺑ ياﺮـﺑ ﺶﻳاﺰـﻓا شوﺮـﻓ
تﻻﻮﺼﺤﻣ دﻮﺧ
و رد ﻪﺠﻴﺘﻧ ﺪﻨﻤﻓﺪﻫ ندﺮﻛ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ ي ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ ﻚـﻤﻛ ﺪـﻫاﻮﺧ
،دﺮـﻛ ﻲﻫﺎـﮔآ زا
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و ﺖﺳﺎﻴﺳ يراﺬﮔ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و شوﺮﻓ ﺮﺑ يﺎـﻨﺒﻣ نآ ﺪـﻫاﻮﺧ دﻮـﺑ .
فﺪﻫ ﻲﻠﺻا ﻦﻳا
،ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و شوﺮﻓ ﺖﻌﻨﺻ
،وراد زا ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻴﻴﻌﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ
ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و ﺔﺋارا دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ يﺎﻫ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ ﺎﺑ ﺮﻫ
،ﺶﺨﺑ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻆﻔﺣ و ﺶﻳاﺰـﻓا
ﺪﻳﺮﺧ نﺎﻧآ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ شور ﺎﻫ ي هداد يوﺎﻛ ﺖﺳا . رد ﻦﻳا
،ﻖﻴﻘﺤﺗ ﺮﺑ سﺎﺳا يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ
،ﻲﮔزﺎﺗ
،راﺮﻜﺗ
شزرا ﻲﻟﻮﭘ و تﺪﻣ نﺎﻣز ﺪﻳﺮﺧ رد
RFMLلﺪﻣ
، ﻪﻧﺎﺧوراد ﺎﻫ رد ﻪﺷﻮﺧ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ راﺮﻗ ﻪﺘﻓﺮﮔ و
ﻞﻴﻠﺤﺗ هﺪﺷ ﺪﻧا . رد ﺠﻴﺘﻧ ﺔ ﻦﻳا ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ
، ﻪﺳ ﻪﺘﺳد ﻪﻧﺎﺧوراد ﻪﺑ مﺎﻧ يﺎﻫ : ﻪﻧﺎﺧوراد يﺎﻫ ﻢﻛ ﺪـﻳﺮﺧ
و ﻢﻛ دﻮﺳ
، ﺎﺑ ناﺰﻴﻣ ﺪﻳﺮﺧ و دﻮﺳ ﻂﺳﻮﺘﻣ و رادﺎﻓو و
ﭘ ﺮ دﻮﺳ زا ﺮﻈﻧ ﺪﻧور شوﺮﻓ ﻲﻳﺎـﺳﺎﻨﺷ ﺪـﺷ ﺪﻧ و
ﺮﺑ سﺎﺳا ﻦﻳا ﺶﺨﺑ
،يﺪﻨﺑ ﻞﻴﻠﺤﺗ يﺎﻫ نآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺋارا
هﺪﺷ ﺖﺳا .
هژاو يﺎﻫ يﺪﻴﻠﻛ : ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ
،نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ هداد
،يوﺎﻛ ﺖﻌﻨﺻ وراد
،
RFMLلﺪﻣ .
1 . دﺎﺘﺳا هوﺮﮔ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ يروﺎﻨﻓ
،تﺎﻋﻼﻃا ةﺪﻜﺸﻧاد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هﺎﮕﺸﻧاد
،ناﺮﻬﺗ
،ناﺮﻬﺗ ناﺮﻳا
2 . رﺎﻳدﺎﺘﺳا هوﺮﮔ
،ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هﺎﮕﺸﻧاد ﻪﻣﻼﻋ
،ﻲﻳﺎﺒﻃﺎﺒﻃ
،ناﺮﻬﺗ ناﺮﻳا
3 . سﺎﻨﺷرﺎﻛ ﺪﺷرا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ يروﺎﻨﻓ تﺎﻋﻼﻃا ـ ﺶﻳاﺮﮔ شﻮﻫ
،يرﺎﺠﺗ ةﺪﻜﺸﻧاد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هﺎﮕﺸﻧاد
،ناﺮﻬﺗ
،ناﺮﻬﺗ ناﺮﻳا
رﺎﺗ ﻳ ﺦ رد ﻳ ﺖﻓﺎ ﻪﻟﺎﻘﻣ : 08 / 03 / 1395
رﺎﺗ ﻳ ﺦ ﺬﭘ ﻳ شﺮ ﺎﻬﻧ ﻲﻳ ﻪﻟﺎﻘﻣ : 26 / 08 / 1395
ﻮﻧ ﻳ ﺪﻨﺴ ة لﻮﺌﺴﻣ ﻪﻟﺎﻘﻣ : ﻚﺑﺎﺑ ﻲﺑاﺮﻬﺳ
E-mail: bsohrabi@ut.ac.ir
ﻪﻣﺪﻘﻣ
هزوﺮﻣا مﺎﮕﻤﻫ ﺎﺑ ﺮﻳﺎﺳ
،ﻊﻳﺎﻨﺻ رد ﺖﻌﻨﺻ
1وراد ﺰﻴﻧ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﻳوراد ﻪـﺑ لﺎـﺒﻧد دﻮـﺒﻬﺑ ﻲـﺸﺨﺑﺮﺛا
تﻻﻮﺼﺤﻣ و
ﺶﻫﺎﻛ راﺪﻘﻣ ﺎﻄﺧ و ﺖﺸﮔزﺎﺑ رد نآ ﺘﺴﻫ ﺪﻨ . ﺖﻌﻨﺻ يزﺎﺳوراد رد
لﺎـﺳ 2014 ﺎـﺗ 9
ﺪﺻرد و رد لﺎﺳ 2015 ﻪﺑ ناﺰﻴﻣ 12 ﺪﺻرد ﺪﺷر هدﺮﻛ ﺖﺳا ) ﻞﻴﺘﻨﺳ و ناﺪﻧﺎﻜﻴﻧﺎﻣ ،نارﺎﻣﻮﻛ ﻞﻴﺘﻨﺳ
،رﺎﻣﻮﻛ 2016 (.
فﺪﻫ ﻲﻳﺎﻏ ﺮﻳﺪﻣ نا ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و ﺖﻌﻨﺻ ﺮﻫ رد شوﺮﻓ
، ندﺮﺑﻻﺎـﺑ ﻢﻬـﺳ
شوﺮـﻓ نآ
ﺖﻛﺮﺷ رد رازﺎﺑ ﻲﺘﺑﺎﻗر ﺖﺳا . ﺑ ﺶﺨ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و2
ﻞﻴﻠﺤﺗ رﺎﺘﻓر ﺎﻬﻧآ
، رد ﻊﻳﺎﻨﺻ گرﺰﺑ و ﻲﺘﺑﺎـﻗر
نﻮﭽﻤﻫ ﺖﻌﻨﺻ وراد ﻪﻛ ـﺑ ﻪ ﺖـﻠﻋ عﻮـﻨﺗ
،ﺎـﻫﻻﺎﻛ رﺎﻴـﺴﺑ شدﺮـﮔﺮﭘ
،ﺪﻨﺘـﺴﻫ ﺐﺒـﺳ نﺪـﺷﺪﻨﻤﻓﺪﻫ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و طﺎﺒﺗرا ﺮﺛﺆﻣ ﺎﻬﻧآ ﺎﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻲﻣ دﻮﺷ ) نارداﺮﺑ و
،يﺮﻠﮕﻴﺑ 1394 (.
شور ﺎﻫ ي ﺰﺠﺗ ﻳ ﻪ و ﻠﺤﺗ ﻴ ﻞ ﺪﻗ ﻳ ﻤ ﻲ ﺑﻴ ﺶ زا ﺪﺣ ﺪﻨﻛ ﺘﺴﻫ ﺪﻨ
، زا اﻳ ﻦ ور ﻪﺑ ﻢﻴﻤﺼﺗ ذﺎﺨﺗا يﺎﻫ
ﻖﻴﻗد ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ ﺮﺠﻨﻣ
ﻲﻤﻧ ﺪﻧﻮﺷ . ﺖﺒﻗاﺮﻣ يﺎﻫ ﻲﺘﺷاﺪﻬﺑ ﻞﻣﺎﺷ
ﺶﻟﺎﭼ يﺎﻫ ﻲﻋﻮﻨﺘﻣ نﻮﭼ عﻮﻨﺗ
،تﻻﻮﺼﺤﻣ زﺎﻴﻧ
ﻪﺑ ةدﺎﻔﺘﺳا ﻪﻧاﺮﻫﺎﻣ زا هداد
،ﺎﻫ هار ﻞﺣ يﺎﻫ ﺐﺴﻛ
،رﺎﻛو ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ يﺎﻫ هﺪﻴﭽﻴﭘ و
لﺎﻘﺘﻧا ﺶﻧاد ﺖﺳا . رد ﻦﻴﻨﭼ ﻲﺘﻴﻌﺿو دﺮﻛرﺎﻛ ﻢﺘﺴﻴﺳ ﺘﺸﭘ ﻴ ﻧﺎﺒ ﻲ زا ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﮔ ﻴ ﺮ ي رد اﺰﻓا ﻳ ﺶ هﺮﻬﺑ رو ي
و ترﺎﻈﻧ ﺮﺑ ﺎﺘﻧ ﻳ
،ﺞ ﭘﻴ اﺪ ندﺮﻛ
،ﺎﻫﻮﮕﻟا اﺰﻓا ﻳ ﺶ هﺮﻬﺑ رو ي ﺮﻓ ﻳا ﺪﻨ ﻮﺤﺗ ﻳ
،ﻞ ﻆﻔﺣ ﺢﻄﺳ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻛ ﻴ ﻔ ﻴ ﺖ و
ﺳر ﻴ نﺪ ﻪﺑ دﻮﺳ
،ﺮﻈﻧﺪﻣ رﺎﻴﺴﺑ ﮓﻧرﺮﭘ ﺮﺗ ﺖﺳا ) ﻞﻴﺘﻨﺳ نارﺎﻣﻮﻛ نارﺎﻜﻤﻫ و
، 2016 (.
رد ﻦﻳا
،ﺖﻌﻨﺻ
ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و شوﺮﻓ ﺎﺑ ﻢﺠﺣ ﻲﻫﻮﺒﻧا زا هداد ﺎﻫ ﻪﺟاﻮﻣ ا
.ﺪﻧ ﻦﻳا هداد ﺎﻫ ﻞﻣﺎﺷ شوﺮﻓ عاﻮﻧا
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﺶﺨﭘ
،وراد ﻪﺑ ﻪﻧﺎﺧوراد يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺖﺳا ﻪﻛ ﺑ ﻪ ترﻮﺻ ﻪﻧﺎﻫﺎﻣ ﻪﺑ هﺎﮕﻳﺎﭘ ةداد
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﻳوراد ﻪﻓﺎﺿا ﻲﻣ ﺪﻧﻮﺷ . زا ﺎﺠﻧآ ﻪﻛ ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻦﻳا هداد ﺎﻫ رﺎﻛ ﻲﻧﺎﺳآ ﺖﺴﻴﻧ و ﺎﺑ
ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ يﺎﻀﻓ ﻲﺘﺑﺎﻗر ﻢﻛﺎﺣ ﺮﺑ
،ﺎﻫرازﺎﺑ ﺖﻴﻤﻫا ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻪﺑ
ﻦﻳا زﺎﻴﻧ ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و
،شوﺮﻓ
ﻪﺑ رﻮﻃ هﺪﻨﻳاﺰﻓ يا ﺶﻳاﺰﻓا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺖﺳا . ناﺮﻳﺪﻣ ﻦﻳا
،ﺖﻌﻨﺻ ياﺮﺑ لﺮﺘﻨﻛ ﺖﻴﻌﺿو
،رازﺎﺑ ﺖﺑﺎﻗر ﺎﺑ ﺮﻳﺎﺳ
،ﺎﺒﻗر ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ يﺰﻳر ياﺮﺑ ﻦﻴﻣﺄﺗ يدﻮﺟﻮﻣ ﻪﻧﺎﺧوراد
يﺎﻫ روآدﻮﺳ و
،رﺎﺒﻧا ﻦﻴﻴﻌﺗ زﺎﻴﻧ ﻪﺑ ﺖﻳﺰﻳو و
ﺖﻳرﻮﻣﺄﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ
ياﺮﺑ نﺎﮔﺪﻨﻳﺎﻤﻧ
،ﻲﻤﻠﻋ ﺺﺨﺸﻣ نﺪﺷ ﺖﻴﻌﺿو نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و
رد ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻤﻴﻤﺼﺗ ﻲ
ﺐﺳﺎﻨﻣ و
،ﻖﻴﻗد هراﻮﻤﻫ ﺎﺑ ﻞﻜﺸﻣ ﻪﺟاﻮﻣ ا ﺪﻧ ياﺮﺑ و ﻊﻓر ﻦﻳا زﺎﻴﻧ ﺎﻫ
، هراﻮﻤﻫ ﺪﻳﺎﺑ ﺔﺠﻴﺘﻧ ﻪﻳﺰﺠﺗ و
ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻦﻳا هداد ﺎﻫ ار رد رﺎﻴﺘﺧا ﻪﺘﺷاد ﺪﻨﺷﺎﺑ و ﻲﺳرﺮﺑ ﺪﻨﻨﻛ . ﻲﻜﻳ زا شور ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻛ رد ﻦﻳا ﺖﻴﻌﻗﻮﻣ
ﻪﺑ نﺎﻧآ ﻚﻤﻛ ﺪﻫاﻮﺧ
،دﺮﻛ عﻼﻃا زا ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺖﺳا
. ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ زا
ﻜﻳور ـ يﺎﻫدﺮ هداد ﻛ ـ
3يوﺎ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻪﺑ ﻛ ـ ﻒﺸ ﮔ ـ هوﺮ يﺎﻫ ﺸﻣ ـ ﻪﺑﺎ زا ﺘﺸﻣ ـ نﺎﻳﺮ ﻲﻣ ﺠﻧا ـ ﺪﻣﺎ
؛
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Pharmaceutical Industry 2. Customer Segmentation 3. Data mining
ﺮﺘﺸﻴﺑ سﺎﺳاﺮﺑ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﻲﮔزﺎﺗ
،1
راﺮﻜﺗ و 2
شزرا ﻲﻟﻮﭘ
3ﺪﻳﺮﺧ رد
RFM لﺪﻣ مﺎﺠﻧا ﻲﻣ دﻮﺷ
) نارداﺮﺑ و
،يﺮﻠﮕﻴﺑ 1394 .(
زا ﻪﭽﻧﺎﻨﭼ ﺶﺨﺑ
يﺪﻨﺑ ﺒﺳﺎﻨﻣ دﻮﺸﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲ
، ياﺮﺑ ﻤﻫ ﺔ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﻂﻳاﺮﺷ يﺮﺑاﺮﺑ راﺮﻗ هداد ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﻲﺗﻼﻜﺸﻣ ار
رد ﻦﻳا ﻪﻨﻴﻣز دﺎﺠﻳا
.ﺪﻨﻛ
ﺖﻴﻤﻫا ﻖﻴﻘﺤﺗ زا ﺪﻌﺑ يﺮﻈﻧ ﻦﻳا ﺖﺳا ﻪﻛ ﺎﺑ ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﻋﺮﺳ لﻮﺤﺗ رد
،مﻮﻠﻋ تروﺮﺿ هدﺎﻔﺘﺳا
زا ﺶﻧاد يﺎﻫ ﻦﻳﻮﻧ ﺶﻴﺑ زا ﺶﻴﭘ زﺮﺤﻣ هﺪﺷ ﺖﺳا . هداد يوﺎﻛ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﺘﺷر ﺔ ﻲﻤﻠﻋ ﻦﻳﻮﻧ رد ﻨﻴﻣز ﺔ
ﻲﺑﺎﻳزﺎﺑ و جاﺮﺨﺘﺳا تﺎﻋﻼﻃا ﻲﻣ
ﺪﻧاﻮﺗ
، ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻬﺟﻮﺗ نﺎﻳﺎﺷ رد
ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﻪﺑ ﻦﻳا فاﺪﻫا ﻪﺘﺷاد ﺪﺷﺎﺑ .
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا يﺎﻫ هداد يوﺎﻛ رﺎﻴﺴﺑ عﻮﻨﺘﻣ و ﺮﭘ دﺮﺑرﺎﻛ ﺘﺴﻫ
،ﺪﻨ ﺎﻣا تﻻﺎﻘﻣ ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ و تﻻﺎﻘﻣ ﻣﻮﻬﻔﻣ ﻲ
طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا هداد وﺎﻛ ي رد ﺖﻌﻨﺻ وراد و ﺑ ﻪ هﮋﻳو هدﺎﻔﺘﺳا زا نآ رد ﺔﻄﻴﺣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و
،شوﺮﻓ
رﺎﻴﺴﺑ كﺪﻧا ﺖﺳا و ﻦﻴﻤﻫ ﻪﻠﺌﺴﻣ ﮕﻧا ﻴ هﺰ يا اﺮﺑ ي عوﺮﺷ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﺮﺿﺎﺣ هدﻮﺑ ﺖﺳا . رد ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺎﺑ
هدﺎﻔﺘﺳا زا ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و
ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻲﮔﮋﻳو يﺎﻫ ﺮﻫ
،ﺶﺨﺑ ﻲﺗﺎﻋﻼﻃا ﻢﻫاﺮﻓ
ﺪﻫاﻮﺧ ﺪﺷ ﻪﻛ
ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ يﺎﻨﺒﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ ناﺮﻳﺪﻣ ياﺮﺑ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ يﺰﻳر و ﻦﻴﻴﻌﺗ فﺪﻫ ياﺮﺑ هﺪﻨﻳآ ﺪﺷﺎﺑ . تروﺮﺿ و
ﺖﻴﻤﻫا ﻖﻴﻘﺤﺗ زا ﺔﺒﻨﺟ يدﺮﺑرﺎﻛ ﻦﻳا رد ﺰﻴﻧ
ﺖﺳا ﻪﻛ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻦﻳا
،ﻖﻴﻘﺤﺗ تﺎﻋﻼﻃا و
ﺺﺧﺎﺷ ﺎﻫ ي مزﻻ ياﺮﺑ ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﮔ ﻴ ﺮ ي و ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رﻳ ﺰ
ِي ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و
شوﺮﻓ نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ ي
وراد ﻳ ﻲ
، ﻣ ﻴ نﺎ ﻢﺠﺣ ﻈﻋ ﻴ ﻤ ﻲ زا هداد ﺎﻫ ي دﻮﺟﻮﻣ
، ﻢﻫاﺮﻓ ﺪﻫاﻮﺧ ﺪﺷ . ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻦﻳا ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ و
ﻪﻴﺻﻮﺗ يﺎﻫ ﻪﺋارا هﺪﺷ ياﺮﺑ رﺎﺘﻓر ﺎﺑ ﺮﻫ
،ﺶﺨﺑ ﻳ ﻚ ﻮﮕﻟا ي ﻤﻠﻋ ﻲ و ﻠﻤﻋ ﻲ رد ﺘﺧا ﻴ رﺎ ناﺮﻳﺪﻣ
ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و شوﺮﻓ نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ ي ﻲﻳوراد راﺮﻗ ﻣ ﻲ ﮔ ﻴ دﺮ ﻪﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﺎﻬﻧآ ار رد نﺪﻴﺳر ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ
تﻻاﺆﺳ و يﺎﻫدﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ﺔﺋارا ﺐﺳﺎﻨﻣ
و يدﺮﺑرﺎﻛ يرﺎﻳ
ﺪﻧﺎﺳر و رد ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻪﺑ يﺎﻘﺗرا تﺎﻤﻴﻤﺼﺗ
ﺔﻧاﺪﻨﻤﺷﻮﻫ ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ
و دﻮﺒﻬﺑ ﺖﻳﺰﻣ ﻲﺘﺑﺎﻗر رد ﺖﻌﻨﺻ وراد ﺮﺠﻨﻣ
.دﻮﺷ ﻪﺑ رﻮﻃ ﻲﻠﻛ
، ﻲﻣ ناﻮﺗ ﻞﻴﻟد
ﺶﻫوﮋﭘ ياﺮﺟا ﺮﺿﺎﺣ
ار ﻦﻳا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺻﻼﺧ دﺮﻛ
، ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ و شوﺮﻓ ﺖﻌﻨﺻ
،وراد زا
ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻴﻴﻌﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و
ﺔﺋارا يﺎﻫدﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ
ﺎﺑ ﺮﻫ
،ﺶﺨﺑ
ياﺮﺑ ﻆﻔﺣ و ﺶﻳاﺰﻓا ﺪﻳﺮﺧ نﺎﻧآ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ شور ﺎﻫ ي هداد يوﺎﻛ .
ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ ﺶﻫوﮋﭘ
،تﺎﻋﻼﻃا يروﺎﻨﻓ ﺔﻌﺳﻮﺗ ﺎﺑ هداد ﻊﻴـﺳو ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ زا ﺪﻴﻔﻣ تﺎﻋﻼﻃا ﻦﺘﻓﺎﻳ
ﻲـﻤﻬﻣ عﻮـﺿﻮﻣ ﻪـﺑ ،ﺎـﻫ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ .
رﻮﻈﻨﻣ ﻦﻳا ياﺮﺑ هداد
يوﺎﻛ
ﻪـﺑ ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻚﻴﻨﻜﺗ ﻦﻳﺮﺗرﻮﻬﺸﻣ رد ﻲﻘﻓﻮـﻣ رﻮـﻃ
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Recency 2. Frequency 3. Monetary
هزﻮﺣ زا يرﺎﻴﺴﺑ ﻪﺑ ﺎﻫ
ﻪﺑ ﻞﻴﻠﺤﺗ راﺰﺑا ﺔﺑﺎﺜﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﻛ
. هداد زا و ﺢـﺿاوﺎﻧ تﺎـﻋﻼﻃا يوﺎـﻛ
د زا ار هﻮﻘﻟﺎﺑ و ﻪﺘﺧﺎﻨﺷﺎﻧ ﺶﻴﭘ هدا
ﻲﻣ جاﺮﺨﺘﺳا ﺎﻫ ﺪﻨﻛ
) ،نﻮﭼ ﻪﻫ و ﮓﻨﻴﺗ ،ﮓﻨﻓ ﻲﻳ ،ﻮﻳ ﻲﭼ 2009
.(
ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ يﺮﻈﻧ ﺶﻫوﮋﭘ
رد ﻪﻣادا
، ﺮﺑ يﺎﻨﺒﻣ تﺎﻜﻧ دﺎﻳ هﺪﺷ رد ﺶﺨﺑ يﺎﻫ
،ﻞﺒﻗ ﻪﺑ ﻢﻴﻫﺎﻔﻣ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺑ ﺶـﺨﺑ يﺪـﻨﺑ
،نﺎﻳﺮﺘـﺸﻣ
هداد يوﺎﻛ و ﻲﻜﻤﻛ ﻪﻛ ﻪﺑ ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد ﻲﻣ ﺪﻨﻛ و ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ
RFMLلﺪﻣ
ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﻲﻣ دﻮﺷ .
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﺶﺨﺑ ﻲﻣ مﺎﺠﻧا رﻮﻈﻨﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ رازﺎﺑ يﺪﻨﺑ ﺶـﺨﺑ زا ﻚﻳ ﺮﻫ ياﺮﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ
رازﺎـﺑ يﺎـﻫ
، يﺎـﻫدﺮﺒﻫار
دﻮﺷ هداد ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ ﺶﺨﺑ.
ﺮﻓ ،رازﺎﺑ يﺪﻨﺑ ا
ﻛ ﺖﺳا يﺪﻨﻳ رازﺎﺑ ﻪ
ار ﺶﺨﺑﺮﻳز ﻪﺑ زا يﺰﻳﺎﻤﺘﻣ يﺎﻫ
ﺖﺳا نﺎﺴﻜﻳ نﺎﺸﺗﺎﺼﺨﺸﻣ و ﺎﻫزﺎﻴﻧ ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺘﺳد ،
يﺪﻨﺑ ﻲﻣ ﺪﻨﻛ . ﻲﻣ ﺐﺒﺳ رازﺎﺑ ﻢﻴﺴﻘﺗ دﻮـﺷ
ﺲﻧﺎﺠﺘﻣﺎﻧ رازﺎﺑ ﻚﻳ ﻪﻛ رازﺎﺑ هدﺮﺧ ﻪﺑ1
ﺲﻧﺎـﺠﺘﻣ يﺎـﻫ هوﺮـﮔ
يﺪـﻨﺑ دﻮـﺷ . ﺶـﺨﺑ زا ﻲـﻜﻳ ،يﺪـﻨﺑ
ﻢﻬﻣ ﻪﻟﻮﻘﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﺎﻫ
ياﺮﺑ نآ زا و ﺖﺳا يﺮﺘﺸﻣ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا ﻖﻓﻮﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ و نرﺪﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر
ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ مﺎﮔ
يﺮﺘـﺸﻣ ﻲﺑﺎـﻳرازﺎﺑ دﺮـﺒﻫار ﻲـﺣاﺮﻃ رد
ﻲـﻣ دﺎـﻳ رﻮـﺤﻣ ﻮـﺷ
د ) و ﻲﺘـﺷﺪﻫد
،ﻲﻨﻴﺴﺣرﻮﭘ 1392
.(
هداد يوﺎﻛ
هداد يوﺎﻛ ﺮﻓ ﻳا ﺪﻨ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ يﺎﻫﻮﮕﻟا
،ﺮﺒﺘﻌﻣ
،ﺪﻳﺪﺟ ﺪﻴﻔﻣ و ﻞﺑﺎﻗ ﻢﻬﻓ رد ﻦﻴﺑ هداد ﺎﻫ ﺖﺳ . ﺪﻨﻳاﺮﻓ
هداد يوﺎﻛ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ رﺎﻛ يور هداد و هدﺎﺳ ندﺮﻛ ﻞﻴﻠﺤﺗ زﺎﻏآ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻦﻴﻟوا و ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭘ ﻦﻳﺮﺗ ﻒﻳﺮﻌﺗ
هداد يوﺎﻛ ﻞﻳﺪﺒﺗ هداد يﺎﻫ مﺎﺧ ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا ﺖﺳا
. هداد يوﺎﻛ زا ﻞﺧاد هداد يﺎﻫ
،مﺎﺧ هدادﺮﺑا و 2
ﺶﻧاد صﺎﺧ يﺮﺘﺸﻣ ار جاﺮﺨﺘﺳا ﻲﻣ ﺪﻨﻛ ) ،اﺮﭙﻴﺷ و ﻲﻟﺎﭙﻳد ،ارورآ 2015
.(
رد ﻲﻔﻳﺮﻌﺗ ﺮﮕﻳد
، ﻔﻴﻇو ﺔ
ﻒﺸﻛ ﺎﻫﻮﮕﻟا ار رد ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ هداد يﺎﻫ گرﺰﺑ دراد هﺪﻬﻋﺮﺑ ﻪﻛ
ﻞﻣﺎﺷ شور ﺎﻫ ي شﻮﻫ ﻣ
،ﻲﻋﻮﻨﺼ
يﺮﻴﮔدﺎﻳ
،ﻲﻨﻴﺷﺎﻣ رﺎﻣآ و هﺎﮕﻳﺎﭘ هداد ﻲﻣ دﻮﺷ . هداد ﺎﻫ ﻦﻜﻤﻣ ﺖﺳا ﻞﻣﺎﺷ هداد يﺎﻫ
،ﻲﻧﺎﻜﻣ هداد يﺎﻫ
ﻪﻧﺎﺳرﺪﻨﭼ
،يا هداد يﺎﻫ يﺮﺳ
،ﻲﻧﺎﻣز داد ة ﻲﻨﺘﻣ و هداد يﺎﻫ بو ﺪﻨﺷﺎﺑ . هداد يوﺎﻛ ﺮﻓ ا ﺪﻨﻳ جاﺮﺨﺘﺳا
يﺎﻫﻮﮕﻟا
،ﺐﻟﺎﺟ ﻚﭼﻮﻛ ﺎﻣا ﺎﺑ
،ﺖﻴﻤﻫا
،ﻲﻨﻤﺿ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷﺎﻧ و ﻮﻘﻟﺎﺑ ة ﺪﻴﻔﻣ ﺎﻳ ﺶﻧاد زا راﺪﻘﻣ رﺎﻴﺴﺑ ﻢﻴﻈﻋ
هداد ﺎﻫ ﺖﺳ . ﻦﻳا ﺮﻓ ا ﺪﻨﻳ ﺪﻧرادﺮﺑرد ة ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ يا زا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ ياﺮﺑ اﺪﻴﭘ ندﺮﻛ يﺎﻫﻮﮕﻟا
،ﺪﻳﺪﺟ ﻲﻨﻤﺿ
ﺎﻳ ﺮﻴﻏ هﺮﻈﺘﻨﻣ رد هداد ﺎﻫ ﺎﻳ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﺮﻴﻏ لﻮﻤﻌﻣ رد ﺎﻬﻧآ ﺖﺳ . هداد يوﺎﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﻪﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Heterogeneous market 2. Metadata
كرد ﺮﺘﻬﺑ ﺐﺴﻛ
،رﺎﻛو ﺋارا ﺔ تﺎﻣﺪﺧ ﺮﺘﻬﺑ ﻪﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و
ﺶﻳاﺰﻓا ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا نﺎﻣزﺎﺳ
رد تﺪﻣﺪﻨﻠﺑ
ﻚﻤﻛ ﺪﻨﻛ ) ﺎﺘﻬﻣ و
،هﺪﻧاوﺎﮔ 2015 .(
ﺞﻳار ﻊﺑاﻮﺗ ﻦﻳﺮﺗ لﺪﻣ
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا رد يزﺎﺳ يﺎﻫ
هداد يوﺎﻛ دﻮﺟﻮﻣ
ترﺎﺒﻋ ا ﺪﻧ زا ﻪﻘﺒﻃ
1يﺪﻨﺑ
،
،نﻮﻴﺳﺮﮔر ﻪﺷﻮﺧ
،يﺪﻨﺑ ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﻲﻨﻤﺠﻧا
،2
دﺎﺠﻳا
،نﻮﻧﺎﻗ ﻪﺻﻼﺧ
،يزﺎﺳ
لﺪﻣ يزﺎﺳ ﻲﮕﺘﺴﺑاو ) ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻚﻨﻴﻟ ( و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﻟﺎﺒﻧد ) ﻒﺸﻛ ﻲﻟاﻮﺗ ) ( ﻦﭼ و
،ﻦﭼ 2007 .(
ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ
ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ زا هار ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ هوﺮﮔ
ﻲﻳﺎﻫ زا ناﺮﺑرﺎﻛ ﻪﻛ ﻪﺑ ﺮﻈﻧ ﻲﻣ ﺪﺳر ﺖﻳﻮﻟوا يﺎﻫ ﻲﻬﺑﺎﺸﻣ ﻪﺘﺷاد
ﺪﻨﺷﺎﺑ و ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ هوﺮﮔ ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻛ ﺖﻳﻮﻟوا يﺎﻫ رﺎﻴﺴﺑ ﻲﺗوﺎﻔﺘﻣ
،ﺪﻧراد رﺎﻛ ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ . ﻪﺑ رﻮﻃ
،ﻪﺻﻼﺧ
شور ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ
،بﻮﺧ ﻪﺷﻮﺧ ﻲﻳﺎﻫ ار ﺎﺑ ﺖﻴﻔﻴﻛ دﺎﻳز ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻲﻣ
،ﺪﻨﻛ ﻪﺑ يرﻮﻃ ﻪﻛ نورد ﺮﻫ سﻼﻛ
ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﺖﻫﺎﺒﺷ
و ﻦﻴﺑ سﻼﻛ يﺎﻫ توﺎﻔﺘﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ ﺖﻫﺎﺒﺷ دﻮﺟو ﻪﺘﺷاد ﺪﺷﺎﺑ . ﺎﺑ ﻦﻳا
،لﺎﺣ
بﻮﺧ ندﻮﺑ ﻚﻳ
،ﻪﺷﻮﺧ ﺖﻳﺎﻬﻧرد ﻪﺑ
ﺮﻈﻧ ﺮﺑرﺎﻛ ﻪﺘﺴﺑاو ﺖﺳا . ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﻲﻣاﺪﻗا ﺖﺳا ﻪﻛ ﻚﻳ
ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻦﮕﻤﻫ ﻪﺘﺳد ﻦﮕﻤﻫﺎﻧ ﺔﺷﻮﺧ ﺪﻨﭼ ﻪﺑ ار ﻲﻣ يﺪﻨﺑ
ﺪﻨﻛ ) ﻲﻤﺗﺎﺧ يدﺎﺑآزوﺮﻴﻓ و
،ﻲﻧﺎﻴﻗدﺎﺻ
2015 .(
ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ شور نوﺪﺑ ﺮﻇﺎﻧ هﺪﻴﻣﺎﻧ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻦﻳا شور
ًﻻﻮﻤﻌﻣ ياﺮﺑ نآ ﻪﺘﺳد زا ﺶﺨﺑ ﺎﻫ
و ﻪﺷﻮﺧ ﻲﻳﺎﻫ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻣ ﻮﺷ د ﻪﻛ رد ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ يﺎﻫ هﺪﻨﻳآ ﻪﺑ رﺎﻛ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺪﻨﻫاﻮﺧ
،ﺪﺷ ﺪﻨﻧﺎﻣ
ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺑ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻪﺑﺎﺸﻣ ﻪﻛ ﺮﻫ ﺶﺨﺑ ﻲﮔﮋﻳو ﺎﻫ و حﺮﻃ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ ﺮﺼﺤﻨﻣ ﻪﺑ دﺮﻓ
دﻮﺧ دراد ار )
،نﺎﺳ و ﻦﭼ ،ﮓﻧوو ،ﻮﻫ ،يﺎﮕﻧ 2011
.(
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا
k-medoids
زا شور ﺎﻫ ي
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ هﺪﺷ ياﺮﺑ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ هداد ﺎﻫ ﺖﺳ . رد ﻦﻳا شور هوﺮﮔ يﺎﻫ هداد يا ﺮﺑ يﺎﻨﺒﻣ
ﻲﻜﻳدﺰﻧ ﻪﺑ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺮﺑ سﺎﺳا ﺔﻠﺻﺎﻓ ﻲﺳﺪﻴﻠﻗا بﺎﺨﺘﻧا ﻲﻣ ﺪﻧﻮﺷ ) ارورآ نارﺎﻜﻤﻫ و
، 2015 .(
ا ﻦﻳ
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ ﺊﺷ ﺖﺳا و ﺪﻨﻳﺎﻤﻧ ة ﻪﺷﻮﺧ ﺎﻫ ار زا نﺎﻴﻣ دﻮﺧ هداد ﺎﻫ و ﻪﻧ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ يﺮﻴﮔ زا ﺎﻬﻧآ
بﺎﺨﺘﻧا ﻲﻣ ﺪﻨﻛ . رد
medoidﻊﻗاو ﺎﻳ
ﺔﻧﺎﻴﻣ ﻚﻳ
،ﻪﺷﻮﺧ يﺰﻛﺮﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﺮﺼﻨﻋ ﻪﺷﻮﺧ ﺖﺳا . فﺪﻫ ﻦﻳا
شور ﻢﻛ ندﺮﻛ ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ ﺖﺒﺴﻧ
ﻪﺑ ﺮﻳدﺎﻘﻣ گرﺰﺑ رد ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ هداد
ﺎﻫ
.ﺖﺳ ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا ﻪﺑﺎﺸﻣPAM
k-means kﺎﺑ
دﺪﻋ ﻲﻓدﺎﺼﺗ زا نﺎﻴﻣ هداد ﺎﻫ عوﺮﺷ ﻲﻣ دﻮﺷ و رد ﺮﻫ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﻲﺗرﻮﺻ ﻪﻛ عﻮﻤﺠﻣ
ﻪﻠﺻﺎﻓ ﺎﻫ نورد ﻪﺷﻮﺧ دﻮﺒﻬﺑ
،ﺪﺑﺎﻳ ﻚﻳدﺰﻧ ﻦﻳﺮﺗ هداد ﻪﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﺰﻛﺮﻣ ﻪﺷﻮﺧ ﺪﻳﺪﺟ
بﺎﺨﺘﻧا ﻲﻣ ﻮﺷ د . ﻦﻳا شور ﺮﺑ ﺧ ﻼ
k-means ف رد
ﺮﺑاﺮﺑ هداد يﺎﻫ تﺮﭘ و رادﺰﻳﻮﻧ موﺎﻘﻣ ﺮﺗ ﺖﺳا
؛
ﻪﻜﻧآ ﻦﻤﺿ رد
ﻦﻳا ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا
، اﺪﺘﺑا ﺲﻳﺮﺗﺎﻣ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﺎﻫ ) ﻠﺻﺎﻓ ﺔ هداد ﺎﻫ زا ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ( ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﻲﻣ
،دﻮﺷ
ﺲﭘ رﺎﺑﺮﺳ ﻲﺗﺎﺒﺳﺎﺤﻣ3
ياﺮﺑ ﺒﺳﺎﺤﻣ ﺔ ﻠﺻﺎﻓ ﺔ رادﺮﺑ هداد ﺎﻫ زا ﺰﻛﺮﻣ ﻪﺷﻮﺧ ﺎﻫ دﻮﺟو دراﺪﻧ ) نﺎﮔورﻮﻤﻟو
و
،ﻢﻧﺎﺘﻨﺳ 2010 ؛ ﭗﻳداﺮﭘ و
،ﮓﻨﻴﺳ 2011 .(
ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ زا ﺞﻳار ﻦﻳﺮﺗ شور ﺎﻫ ي يدﺮﺑرﺎﻛ هداد يوﺎﻛ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻮﻤﺠﻣ ﻪﻋ يا زا ﻪﻧﻮﻤﻧ يﺎﻫ زا
ﺶﻴﭘ ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ هﺪﺷ ار ياﺮﺑ ﻌﺳﻮﺗ ﺔ ﻲﻟﺪﻣ ﻪﻛ ردﺎﻗ ﻪﺑ ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ ﻌﻣﺎﺟ ﺔ گرﺰﺑ
،ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺑ ﻲﻣ رﺎﻛ دﺮﺑ .
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Classification 2. Association Rules 3. Overload
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ يﺎﻫ يدﺮﺑرﺎﻛ ﺺﻴﺨﺸﺗ ﺐﻠﻘﺗ
و تاﺮﻃﺎﺨﻣ
،يرﺎﺒﺘﻋا ﻪﺑ ﻲﺑﻮﺧ ﺎﺑ ﻦﻳا عﻮﻧ زا ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ
ﺐﺳﺎﻨﺗ ﺪﻧراد ) ﺎﺘﻬﻣ و
،هﺪﻧاوﺎﮔ 2015 .(
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا ﺖﺧرد ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ يﺮﻴﮔدﺎﻳ
، ﻲﻋﻮﻧ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻲﺘﺧرد
ﺖﺳا ﻪﻛ ﺔﻤﻫ هﺮﮔ يﺎﻫ ﺮﻴﻏ گﺮﺑ ﺎﺑ ﻚﻳ ﻲﮔﮋﻳو و ﺮﻫ ﺮﮔ ة گﺮﺑ ﺎﺑ ﻚﻳ ﻪﻘﺒﻃ ﺐﺴﭼﺮﺑ يراﺬﮔ هﺪﺷ
ﺖﺳا . زا رﺎﻛ ﺮﮔ ة ﻪﺸﻳر ﻲﻣ زﺎﻏآ دﻮﺷ
؛ رد ﺮﻫ
،هﺮﮔ هداد ﺎﻫ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻲﭘ رد ﻲﭘ و ﺎﺑ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﻲﮔﮋﻳو ﺎﻫ
و ﻧﺎﺘﺳآ ﺔ
،ﻢﻴﺴﻘﺗ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﻲﻣ ﺪﻧﻮﺷ و تﺎﻘﺒﻃ ﺮﺘﻬﺑ رد ﻪﻋﻮﻤﺠﻣﺮﻳز يﺎﻫ
طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺑ هداد ﺎﻫ يﺎﺟ
ﻲﻣ ﺪﻧﺮﻴﮔ )
،ﮓﻨﻴﮕﻧﺎﻴﺟ نﺎﻴﺠﮕﻨﻳ
و
،ﮓﻧآﻮﮕﻧﺎﻳ 2009
.(
هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد
رد ﺖﻌﻨﺻ زﺎﺳوراد ي
، ﻨﻜﺗ ﻴ ﻚ ﺎﻫ ي هداد وﺎﻛ ي رد ﻳ ﻜ ﻲ زا لﺪﻣ يﺎﻫ ﺎﻓوﺮﭘ ﻳ ﻞ يزﺎﺳ
، ﻪﻘﺒﻃ ﺪﻨﺑ ي
،
ﻪﺷﻮﺧ ﺪﻨﺑ ي
، ﭘﻴ ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻲ و ﺰﺠﺗ ﻳ ﻪ و ﻠﺤﺗ ﻴ ﻞ هداد ﺎﻫ ﺑ ﻪ رﺎﻛ ﻲﻣ دور . ﺰﺠﺗ ﻳ ﻪ و ﻠﺤﺗ ﻴ ﻞ هداد ﺎﻫ رد ةزﻮﺣ
وراد
، ﻪﺑ ﻚﻤﻛ جﺎﺘﻨﺘﺳا زا ﻘﺤﺗ ﻴ تﺎﻘ هداد وﺎﻛ ي ﻪﺑ ﻌﺗ ﻴﻴ ﻦ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻨﻴﻬﺑ ﺔ ﻤﺼﺗ ﻴ تﺎﻤ ﺐﺴﻛ ﺎﻫرﺎﻛو رد
آﻳ هﺪﻨ ﻚﻤﻛ ﻲﻣ ﺪﻨﻛ . هزوﺮﻣا ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﻢﻠﻋ هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد رد ةزﻮﺣ ﺶﻴﭘ ﻲﻨﻴﺑ
ﺮﺑ سﺎﺳا ﺰﻳﻮﺠﺗ ﺔﺘﺷﺬﮔ نﺎﻜﺷﺰﭘ ﺖﺳا
. ﺴﺑ ﻴ رﺎ ي زا ﻣ ﺆ ﺴﺳ ﻪ يﺎﻫ ﺘﺷاﺪﻬﺑ ﻲ ﺪﻗﺎﻓ ﻢﺘﺴﻴﺳ يﺎﻫ
تﺎﻋﻼﻃا ﺐﺳﺎﻨﻣ
اﺮﺑ ي ﻟﻮﺗ ﻴ ﺪ شراﺰﮔ يﺎﻫ ﻞﺑﺎﻗ دﺎﻤﺘﻋا ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا دﻮﺟﻮﻣ
ﺘﺴﻫ
،ﺪﻨ ﺎﻣا
هداد يوﺎﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ رد نﺪﻴﺳر ﻪﺑ ﻦﻳا شراﺰﮔ ﺎﻫ ﺮﺘﺴﺑ مزﻻ ار ﺎﻴﻬﻣ ﺪﻨﻛ ) ﺲﻨﻳﺮﭘ و
،يﻮﮕﺘﺳا
2000 .(
رد ﻊﻣاﻮﺟ ﻲﺗﺎﻋﻼﻃا ﻲﺘﻌﻨﺻﺎﺴﭘ
،1
هداد ﺎﻫ ﻲﻜﻳ زا ﻊﺑﺎﻨﻣ شزراﺎﺑ بﻮﺴﺤﻣ ﻲﻣ
ﺪﻧﻮﺷ . ﻦﻳا
هداد ﺎﻫ ﺪﻴﻔﻣ
،ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ﺮﮕﻣ ﻪﻜﻨﻳا شزادﺮﭘ هﺪﺷ و ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا ﻞﻳﺪﺒﺗ
ﺪﻧﻮﺷ و ﺖﻳﺰﻣ ﻲﺘﺑﺎﻗر دﺎﺠﻳا
ﺪﻨﻨﻛ . ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻲﻳوراد ﺪﻣآرﺎﻛ ﺰﻴﻧ ﺑ ﻪ رﻮﻃ هﺪﻨﻳاﺰﻓ هداد ﻳﺎﻫ ﻲ رد ﺖﻣﺮﻓ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻲﻣ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺪﻨﻨﻛ . رد
ﻦﻳا و ﺖﻴﻌﻗﻮﻣ نﺎﻴﻣ
ﻫﻮﻛ زا ﻲ هداد
،ﺎﻫ ﻪﻧﻮﮕﭼ ﻲﻣ ﻢﻴﻧاﻮﺗ ﺖﺻﺮﻓ ﺎﻫ و ﺎﻫﺪﻧور ار ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﻢﻴﻨﻛ و ﻪﺑ
جﺎﺘﻨﺘﺳا ﺞﻳﺎﺘﻧ
؟ﻢﻳزادﺮﭙﺑ رد
ﻦﻳا نﺎﻴﻣ
، ﻢﻠﻋ هداد يوﺎﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ هداد ﺎﻫ ار ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا ﻞﻳﺪﺒﺗ
هدﺮﻛ و
ﻪﺑ ندﻮﻤﻴﭘ ﻖﻓﻮﻣ ﻦﻳا ﺮﻴﺴﻣ ﻚﻤﻛ ﺪﻨﻛ . ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ هداد يوﺎﻛ ﻪﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ هزﺎﺟا ﻲﻣ ﺪﻫد ﺎﺗ ﻦﻳا
هﺪﻳﺪﭘ ﺎﻫ ار ﺪﻨﺳﺎﻨﺸﺑ و ﺎﺑ ﻞﻜﺸﻣ رﺎﺑﺮﺳ تﺎﻋﻼﻃا ﺑ
ﻪ ﻲﺑﻮﺧ درﻮﺧﺮﺑ ﺪﻨﻨﻛ . ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ هداد يوﺎﻛ ياﺮﺑ
دﺎﺠﻳا شزرا هدوﺰﻓا رد ﻊﻳﺎﻨﺻ
،ﻲﻳوراد ﺑ ﻪ ﻲﺑﻮﺧ ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ ﺪﻧا دﻮﺧ ار ﺎﺑ ﻦﻳا ﺐﺴﻛ ﺎﻫرﺎﻛو ﻮﺴﻤﻫ هدﺮﻛ
و ﺖﺸﮔزﺎﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ار ياﺮﺑ ﻦﻳا ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻪﻤﻴﺑ ﺪﻨﻨﻛ )
،نﺎﺠﻧار 2009
.(
شوﺮﻓ وراد
رد ﻪﺘﺷﺬﮔ نﺎﻳﺮﺟ هداد يﺎﻫ ﺖﻌﻨﺻ وراد ﺮﺘﻤﻛ و ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ نآ هدﺎﺳ ﺮـﺗ دﻮـﺑ
؛ ﺎـﻣا هزوﺮـﻣا ﻪـﺑ ﺖﻤـﺳ
هﺪﻴﭽﻴﭘ ﺮﺗ نﺪﺷ ﺖﻛﺮﺣ ﻲـﻣ ﺪـﻨﻛ و هدﺎﻔﺘـﺳا زا يژﻮـﻟﻮﻨﻜﺗ يﺎـﻫ
ﻲﺗﺎـﻋﻼﻃا رد
نآ يروﺮـﺿ ﺖـﺳا
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Post-Industrial
تﻻﻮﺼﺤﻣ ﻲﻳوراد
ﺐﻠﻏا تﻻﻮﺼﺤﻣ يروﺮﺿ
ياﺮﺑ ﺖـﺒﻗاﺮﻣ و ﻲﺘﻣﻼـﺳ ﺘـﺴﻫ
ﺪﻨ ؛ ﺎـﻣا يرﺎﻴـﺴﺑ زا
تﻻﻮﺼﺤﻣ ﻲﻳوراد
رد رازﺎﺑ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ راد ﺪﻧ . زا ﻦﻳا ور
، ناﺮﻳﺪﻣ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﻳوراد هراﻮﻤﻫ ﺪﻳﺎﺑ ﻪـﺑ
ﺮﻜﻓ يﮋﺗاﺮﺘﺳا يﺎﻫ ﺪـﻳﺪﺟ ياﺮـﺑ ﺮﻴﺨـﺴﺗ رازﺎـﺑ وراد ﺪﻨـﺷﺎﺑ . نﺎﮔﺪـﻨﻳﺎﻤﻧ ﻲـﻤﻠﻋ
رد ﻊـﻗاو ﺪـﻨﻧﺎﻤﻫ
نﺎﮔﺪﻨﺷوﺮﻓ وراد
ﻞﻤﻋ ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ و رد ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻢﻴﺗ شوﺮﻓ وراد
، ﺎﺑ ﻳ ﺪ ﺪﺟاو اﺮﺷ ﻳ ﻂ مزﻻ ﺪﻨﺷﺎﺑ و ﺐـﻠﻏا
زا
،نازﺎﺳوراد نﺎﻜﺷﺰﭘ
و نﺎﻘﻘﺤﻣ رازﺎﺑ ﻳ ﺑﺎ ﻲ ﻞﻴﻜﺸﺗ ) ،نارﺎﻜﻤﻫ و نارﺎﻣﻮﻛ ﻞﻴﺘﻨﺳ 2016
.(
RFMLلﺪﻣ
ﻲﻜﻳ زا لﺪﻣ يﺎﻫ حﺮﻄﻣ رد ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ و ﻞﻴﻠﺤﺗ شزرا
،يﺮﺘﺸﻣ لﺪﻣ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ مﻮﺳﻮﻣ ﻪﺑ
1RFM
ﺖﺳا ﻪﻛ گﺎﻫ رد لﺎﺳ 1994 ﺖﺳا هدﺮﻛ ﻪﺋارا ار نآ .
رد ﻦﻳا
،لﺪﻣ ﻪﺳ ﺮﻴﻐﺘﻣ ﻲﮔزﺎﺗ ﺪﻳﺮﺧ
R) (
، راﺮﻜﺗ ﺪﻳﺮﺧ
F ) ( و شزرا يدﺎﻣ ﺪﻳﺮﺧ
M ) ( ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ يدﺮﻜﻠﻤﻋ
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ياﺮﺑ
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺎﻬﻧآ دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ هﺪﺷ ﺖﺳا )
،يو ﮓﻨﻴﻟ و
،ﮓﻧو 2012 .(
RFM لﺪﻣ يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ يﺮﺛﺆﻣ
ياﺮﺑ ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ رﺎﺘﻓر فﺮﺼﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺎﻬﻧآ ﻢﻫاﺮﻓ ﻲﻣ ﻨﻛ ﺪ . هﺪﺷدﺎﻳ لﺪﻣ رد ﻪﺳ
ﺮﻴﻐﺘﻣ اﺮﺑ ي ﻌﺗ ﻴﻴ ﻦ ﻤﻛ ﻴ ﺖ ﺮﺘﺸﻣ ي
، رادﺎﻓو ي و ﻢﻬﺳ نآ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻣ دﻮﺷ . ﺮﺑ ﺔﻳﺎﭘ نآ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﻲﻣ ﺪﻧﻮﺷ و تﺎﻋﻼﻃا رﺎﻴﺴﺑ
يﺪﻴﻔﻣ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ ﻪﺑ ﻲﻣ ﺖﺳد ﺪﻳآ ) ﮓﻧﺎﭼ و ﻲﭘ
،يﺎﺴﺗ 2011 .(
هزوﺮﻣا
RFMلﺪﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ اﺪﻴﭘ هدﺮﻛ و ﺮﺘﻣارﺎﭘ لﻮﻃ طﺎﺒﺗرا ﺎﺑ يﺮﺘﺸﻣ
Length ) (
ﻢﻫ ﻪﺑ نآ ﻪﻓﺎﺿا هﺪﺷ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻦﻳا ﺮﺘﻣارﺎﭘ ﻪﺑ ﺔﻠﺻﺎﻓ ﻦﻴﺑ ﻦﻴﻟوا و ﻦﻳﺮﺧآ ﺪﻳﺮﺧ هرﺎﺷا ﻲﻣ ﻨﻛ ﺪ ) عراز
ﻲﻨﻴﺴﺣ و
،هدازﺪﻤﺤﻣ 2016
.(
ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺶﻫوﮋﭘ ةرﺎﺑرد ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺮﺑ
سﺎﺳا RFMLلﺪﻣ
ﻮﻫ و ﻪﻳ رد لﺎﺳ 2014 ﻲﻟﺪﻣ ﻪﺑ
RFM-customer-patternsمﺎﻧ ياﺮﺑ
ﻒﺸﻛ يﺎﻫرﺎﺘﻓر يﺮﺘﺸﻣ
رد ﻊﻳﺎﻨﺻ هدﺮﺧ ﻲﺷوﺮﻓ ﺪﻧدﺮﻛ ﻪﺋارا .
ﺎﻬﻧآ ﺎﺑ ﺐﻴﻛﺮﺗ
RFMلﺪﻣ و يﺎﻫﻮﮕﻟا درﻮﻣ ﺔﻗﻼﻋ ﺪﻳﺮﺧ
، رﺎﺘﻓر
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار
ﻲﺳرﺮﺑ ﺪﻧدﺮﻛ .
،ﻲﻟ ﮓﻧاد و ﻦﻴﺴﺗ ) 2011 ( رد ﻖﻴﻘﺤﺗ دﻮﺧ ﺮﺘﻣارﺎﭘ
L ) ( لﻮﻃ تﺪﻣ
طﺎﺒﺗرا ار ﻪﺑ
RFMلﺪﻣ ﻪﻓﺎﺿا ﺪﻧدﺮﻛ و نﺎﺸﻧ ﺪﻧداد ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻦﻳا ﺮﺘﻣارﺎﭘ ﺖﻗد ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺶﻳاﺰﻓا
ﻲﻣ ﺪﺑﺎﻳ و ﺮﺘﻬﺑ ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻲﻨﻳﻮﺳ و ﻲﻠﻌﺤﺘﻓ هداز رد لﺎﺳ 2012 زا
RFM لﺪﻣ ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﻤﻴﺑ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻧدﺮﻛ . ﺎﻬﻧآ رد ﻦﻳا ﺪﻨﻳاﺮﻓ
RFMلﺪﻣ ار
LRFMC ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ
ﺪﻧداد ﻪﻛ
ﻦﻳا رﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ياﺮﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﻤﻴﺑ ﺪﺷ . رد ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ نﺎﺸﻧL
ةﺪﻨﻫد
لﻮﻃ تﺪﻣ يرﺎﻜﻤﻫ
C و ﺔﻨﻳﺰﻫ يﺮﺘﺸﻣ ﺖﺳا . ﺪﻴﺳ
،ﻲﻨﻴﺴﺣ ﻲﻜﻠﻣ و نﺎﻴﻣﻼﻏ رد لﺎﺳ 1390
ﻲﺸﻫوﮋﭘ ﺎﺑ ناﻮﻨﻋ
» ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا دﺮﻜﻳور هداد يوﺎﻛ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﺔﻌﺳﻮﺗ شور ﻲﺳﺎﻨﺷ
ـــ ـــــــــــــــــــــــ ــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ
1. Recency, Frequency, Monetary
ردCRM
ﻲﺑﺎﻳزرا يرادﺎﻓو نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ « ﺪﻧدﺮﻛ اﺮﺟا .
ﻦﻳا ﻖﻴﻘﺤﺗ
RFMشور ﻪﻛ ﻲﻜﻳ زا شور ﺎﻫ ي
ﻞﻴﻠﺤﺗ ناﺰﻴﻣ يرادﺎﻓو و شزرا نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺖﺳا ار ﺎﺑ نزو ﻲﻫد ندﺮﻛ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﻣ ﺪﻫد . ﮓﻧﺎﭼ و ﻲﭘ
يﺎﺴﺗ رد لﺎﺳ 2011 رد ﻘﻴﻘﺤﺗ ﻲ
RFMلﺪﻣ ار ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻲﻟﺪﻣ ﺪﻧدﺮﻛ ﻲﻓﺮﻌﻣ ﻪﻛ
ياراد يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ
يﺮﺛﺆﻣ ياﺮﺑ ﻳﺰﺠﺗ و ﻪ ﻞﻴﻠﺤﺗ رﺎﺘﻓر فﺮﺼﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺎﻬﻧآ ﻢﻫاﺮﻓ ﻲﻣ ﻨﻛ ﺪ . ﺎﻬﻧآ
ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻦﻳا لﺪﻣ و ﻪﺳ ﺮﻴﻐﺘﻣ
،نآ ﻪﺑ ﻌﺗ ﻴﻴ ﻦ ﻤﻛ ﻴ ﺖ رادﺎﻓو ي ﺮﺘﺸﻣ ي و ﻢﻬﺳ نآ ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ و
تﺎﻋﻼﻃا رﺎﻴﺴﺑ
يﺪﻴﻔﻣ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ ﻢﻫاﺮﻓ ﺪﻧدﺮﻛ . عراز ﻲﻨﻴﺴﺣ و هدازﺪﻤﺤﻣ رد
لﺎﺳ
2016 رد ﺔﻟﺎﻘﻣ دﻮﺧ ﻪﺑ ﻒﺸﻛ ﺶﻧاد رد رﺎﺘﻓر نارﺎﻤﻴﺑ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ هداد يوﺎﻛ
،ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ ﺎﻬﻧآ
لﺪﻣ
ار RFM
ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻧداد و ﻪﺑ نآ ﺮﺘﻣارﺎﭘ لﻮﻃ طﺎﺒﺗرا ﺎﺑ يﺮﺘﺸﻣ
Length ) ( ار ﻪﻓﺎﺿا ﺪﻧدﺮﻛ . ﻦﻳا
ﺮﺘﻣارﺎﭘ رد ﻖﻴﻘﺤﺗ هﺪﺷدﺎﻳ ﻪﺑ ﺔﻠﺻﺎﻓ ﻦﻴﺑ ﻦﻴﻟوا و ﻦﻳﺮﺧآ ﺖﻳﺰﻳو هرﺎﺷا ﻲﻣ ﻨﻛ ﺪ .
ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺶﻫوﮋﭘ ةرﺎﺑرد ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﻦﻴﺴﺣ
،هداز ﻲﻣﺮﻛ و ﻲﻧﺎﺑﺮﻬﻣ رد ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺎﺑ يا ناﻮﻨﻋ
» ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ رد
نارﻮﺘﺳر يﺎﻫ
هﺮﻴﺠﻧز يا سﺎﺳاﺮﺑ ﻚﺒﺳ ﻪﻳﺬﻐﺗ
« نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ نارﻮﺘﺳر
يﺎﻫ هﺮﻴﺠﻧز يا ﺖﺴﻓ دﻮﻓ فﻮﺑ ار رد ﺮﻬﺷ
ناﺮﻬﺗ ﺶﺨﺑ ﺪﻧدﺮﻛ يﺪﻨﺑ .
ﺎﻬﻧآ رد ﻦﻳا ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ شور ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻲﻠﻣﺎﻋ ﻲﻓﺎﺸﺘﻛا و ﻞﻴﻠﺤﺗ
ﻪﺷﻮﺧ
،يا ﻪﺑ ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ . رد ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻦﻳا
،ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻪﺳ هوﺮﮔ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻦﻳوﺎﻨﻋ ﺎﺑ
هﺎﮔآ زا
،ﺖﻣﻼﺳ ﻲﺑ
ﻪﻗﻼﻋ ﺎﻫ و ﺖﺣار نﺎﺒﻠﻃ
، سﺎﺳاﺮﺑ ﻚﺒﺳ ﻪﻳﺬﻐﺗ رد نارﻮﺘﺳر يﺎﻫ هﺮﻴﺠﻧز يا
ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﺪﻧﺪﺷ
) ﻦﻴﺴﺣ
،ﻲﻧﺎﺑﺮﻬﻣ و ﻲﻣﺮﻛ ،هداز 1393
(.
نارداﺮﺑ و ﻲﺧﺮﻓ ) 1393 ( رد ﻟﺎﻘﻣ ﻪ يا
، ﺮﺑ
ﻳﺎﭘ ﺔ لﺪﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺘﻓﺎﻳ
RFMﺔ ﺎﺑ و ندوﺰﻓا ﺮﻴﻐﺘﻣ ﻲﻟاﻮﺗ يﺎﻫزور مﺎﺠﻧا ﺶﻨﻛاﺮﺗ
C ) (
، ﺪﻳﺪﺟ يﻮﮕﻟا ي
ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ يﺪﻨﺑ ﻪﺋارا
ﺪﻧداد . رد ﻦﻳا لﺪﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻚﻧﺎﺑ
ﺮﺑ سﺎﺳا
RFMلﺪﻣ و لﺪﻣ
دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ هﺪﺷ
RFMC ) ( و ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ود ﻪﻠﺣﺮﻣ يا و ﺑ ﻪ يﺮﻴﮔرﺎﻛ مﺎﮔ
يﺎﻫ
يژﻮﻟﺪﺘﻣ
GRISP-DM
ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ هﺪﺷ ﺪﻧا . ﺎﻬﻧآ رد ﺶﻫوﮋﭘ دﻮﺧ نﺎﺸﻧ ﺪﻧداد ﺖﻗد ﺪﻣ
RFMCل
ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ
RFMلﺪﻣ رد ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻦﻳا ﺖﻌﻨﺻ ﻪﺑ راﺪﻘﻣ 5 / 5 ﺪﺻرد ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺖﺳا . رد ﻦﻳا
هار زا ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا ﺔﻜﺒﺷ ﻲﺒﺼﻋ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻧدﺮﻛ . ) ﻲﻜﻠﻣ و ﻮﻠﻴﺟﺎﺣ
، 1395 ( رد ﻪﻟﺎﻘﻣ يا نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ يﺪﻴﻠﻛ
ﺶﺨﺑ ﺖﻧﺮﺘﻨﻳا تاﺮﺑﺎﺨﻣ نﺎﺘﺳا
ﻢﻗ ﺶﺨﺑ ار ﺪﻧدﺮﻛ يﺪﻨﺑ .
ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا رد ﺲﭘ
زا ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺮﻳدﺎﻘﻣ
)RFM
ﻲﮔزﺎﺗ
،ﻪﻟدﺎﺒﻣ داﺪﻌﺗ تﺎﻌﻓد ﻪﻟدﺎﺒﻣ و شزرا ﻲﻟﻮﭘ ﻪﻟدﺎﺒﻣ ( و نزو ﺮﻫ ﻚﻳ زا ﻦﻳا ﺺﺧﺎﺷ ﺎﻫ
سﺎﺳاﺮﺑ ﺮﻓ ا ﺪﻨﻳ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﻠﺴﻠﺳ
،ﻲﺒﺗاﺮﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺑ
شور ﻪﻠﺣﺮﻣود يا ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﺪﻧﺪﺷ . ﺞﻳﺎﺘﻧ
ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ ﻪﻨﻴﻣز ار ياﺮﺑ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻲﮔﮋﻳو يﺎﻫ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ و او ﺖﻳﻮﻟ يﺪﻨﺑ نﺎﻧآ ﻢﻫاﺮﻓ دﺮﻛ . ،ﻲﻧاﺪﻴﻔﺳا
ﺮﻓﺎﺳرﺎﭘ و ﻲﺳﺎﻤﻴﻛ ،يﺪﻤﺤﻣ )
1393 ( رد ﻪﻟﺎﻘﻣ يا ﻪﺑ ﺑ ﺶﺨ يﺪﻨﺑ رازﺎﺑ يراﺪﻜﻧﺎﺑ دﺮﺧ
ﺮﺑ يﺎﻨﺒﻣ
يﺎﻳاﺰﻣ درﻮﻣ رﺎﻈﺘﻧا نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ زا
ﻖﻳﺮﻃ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﻧاﺪﻴﻣ و ﺔﺒﺣﺎﺼﻣ ﻲﻓﺎﺸﺘﻛا ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ . رد ﺠﻴﺘﻧ ﺔ
ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺷﻮﺧ يا رﺎﻬﭼ ﺶﺨﺑ ﺺﺨﺸﻣ ﺪﺷ ﻪﻛ زا نﺎﻴﻣ ﺎﻬﻧآ
، ﺶﺨﺑ مﻮﺳ گرﺰﺑ ﻦﻳﺮﺗ ﺶﺨﺑ دﻮﺑ . ﻦﻳا
ﺶﺨﺑ ياﺮﺑ ﻲﻠﻣاﻮﻋ نﻮﭼ نﺎﻨﻛرﺎﻛ و
،دﺎﻤﺘﻋا
،ﻲﺘﺣار ﺖﻟﻮﻬﺳ تﺎﻣﺪﺧ و يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗ
، ﺖﻴﻤﻫا يرﺎﻴﺴﺑ
ﻞﺋﺎﻗ ﺖﺳا . ﺎﻬﻧآ رد ﺖﻳﺎﻬﻧ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ ﺎﺑ ﻲﮔﮋﻳو يﺎﻫ يرﺎﺘﻓر ﺮﻫ
،ﺶﺨﺑ رﺎﻜﻫار ياﺮﺑ ي ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ ﻪﺋارا
ﺪﻧدﺮﻛ ﺢﻟﺎﺻ.
يدﺎﺑآ ) 2015 ( رد ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ ﺎﺑ ناﻮﻨﻋ
» ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺖﻌﻨﺻ ﺶﺨﭘ وراد ﻪﺑ ﻚﻤﻛ
شور ﺎﻫ ي هداد يوﺎﻛ
«
، ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا هداد يوﺎﻛ و ﻚﻴﻨﻜﺗ ﻪﻜﺒﺷ يﺎﻫ ﻲﺒﺼﻋ ﻪﺑ ﺶﻴﭘ ﻲﻨﻴﺑ رﺎﺘﻓر
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻲﺗآ رد ﻲﻜﻳ زا ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﺶﺨﭘ وراد ﺖﺧادﺮﭘ . رد ﺔﺠﻴﺘﻧ ﻦﻳا ﺶﻫوﮋﭘ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺑ ﻪﺳ
ﺶﺨﺑ ﻚﻴﻜﻔﺗ ﺪﻧﺪﺷ و ﻲﮔﮋﻳو يﺎﻫ ﺮﻫ ﻚﻳ زا ﺶﺨﺑ ﺎﻫ ﻲﺳرﺮﺑ و ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺪﺷ . رد نﺎﻳﺎﭘ ﺰﻴﻧ
ﻲﻳﺎﻫدﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ياﺮﺑ
ﺮﻫ ﻚﻳ زا هوﺮﮔ يﺎﻫ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ حﺮﻄﻣ
هﺪﺷ ﺖﺳا . عراز ﻲﻨﻴﺴﺣ و هدازﺪﻤﺤﻣ
) 2016 ( ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ هداد يوﺎﻛ ار نﺎﺘﺳرﺎﻤﻴﺑ ﻚﻳ نارﺎﻤﻴﺑ ﺶﺨﺑ
يﺪﻨﺑ ﺪﻧدﺮﻛ . ﺎﻬﻧآ اﺪﺘﺑا ﺎﺑ
ندوﺰﻓا ﺮﺘﻣارﺎﭘ
،لﻮﻃ
RFM لﺪﻣ ار
RFML ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻧداد
، ﺲﭙﺳ ﺎﺑ هﺮﻬﺑ يﺪﻨﻣ زا ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا يﺎﻫ
Two-step K-means،
و
tree (CHAID Decision )
، ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نارﺎﻤﻴﺑ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ار
ﺪﻧدﺮﻛ . رد ﺔﺠﻴﺘﻧ ﺶﻧاد ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ زا ﻦﻳا ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺗ نﺎﺘﺳرﺎﻤﻴﺑ CRM
ﺮﻈﻧ ﺪﻣ ار
ﺖﻳﻮﻘﺗ ﺪﻨﻨﻛ . سوردﺎﻛ و
ﺲﺋﻮﮕﻨﻴﻣود )
2014 ( رد ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ ﺎﺑ فﺪﻫ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ شزرا
ﻲﻌﻗاو ﺮﻫ
يﺮﺘﺸﻣ ياﺮﺑ ﺺﻴﺼﺨﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ
ﺑ ﻪ ترﻮﺻ
،ﺪﻨﻤﻓﺪﻫ ﻲﺑﻮﭼرﺎﭼ
ار ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺋارا
ﺪﻧداد نآ رد و شزرا ةرود ﺮﻤﻋ
،يﺮﺘﺸﻣ شزرا ﻲﻠﻌﻓ و يرادﺎﻓو يﺮﺘﺸﻣ ار رد ﺮﻈﻧ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ
؛ ﺲﭙﺳ
ﺶﺨﺑ يﺎﻫ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار
ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﺔﺸﻘﻧ دﻮﺧ ﻲﻫﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ
هﺪﺷ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺪﻧدﺮﻛ . ﺎﻬﻧآ ﻦﻳا لﺪﻣ ار يور
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻚﻳ
بﺎﻴﺳآ ﺮﻜﺸﻴﻧ هدﺎﻴﭘ يزﺎﺳ ﺪﻧدﺮﻛ و رد ﺔﺠﻴﺘﻧ نآ ﻪﻧ ﺶﺨﺑ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ يﺮﻴﮔ
ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﺪﺷ .
ﻲﺷادﺎﭘ ) 1392 ( رد ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ ﻪﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ زا ﻲﻜﻳ
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﺲﻳوﺮﺳ ﺪﻨﻫد ة
تﺎﻣﺪﺧ ﻲﺘﻧﺮﺘﻨﻳا ﺖﺧادﺮﭘ . فﺪﻫ وا هداد يوﺎﻛ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ياﺮﺑ مﺎﺠﻧا ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ يﺮﺘﺸﻣ و رد ﻪﺠﻴﺘﻧ
ﻒﻳﺮﻌﺗ يﮋﺗاﺮﺘﺳا يﺎﻫ ﺐﺳﺎﻨﻣ و ﺪﻴﻔﻣ ياﺮﺑ يزوﺮﻴﭘ رد ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺑﺎﻗر ياﺮﺑ ﻦﻳا ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ دﻮﺑ . وا رد
ﻦﻳا ﺶﻫوﮋﭘ ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ زا
RFM لﺪﻣ هدﺎﻔﺘﺳا دﺮﻛ و ﺲﭘ زا ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺮﻳدﺎﻘﻣ ﺺﺧﺎﺷ يﺎﻫ
RFM لﺪﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﻲﮔزﺎﺗ
،ﻪﻟدﺎﺒﻣ داﺪﻌﺗ تﺎﻌﻓد ﻪﻟدﺎﺒﻣ و شزرا ﻲﻟﻮﭘ ﻪﻟدﺎﺒﻣ رد نﺎﻴﻣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﺖﻛﺮﺷ هﺪﺷدﺎﻳ
، شور ﺎﻫ ﻲﻳ ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ يﺮﺘﺸﻣ و ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻲﻳﺎﻧاﻮﺗ
ﺎﻬﻧآ رد ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ
يﺎﻫرﺎﺘﻓر نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
، ﻪﺑ هﮋﻳو ﻚﺴﻳر ﻮﻐﻟ تﺎﻣﺪﺧ ﺖﻛﺮﺷ ﻪﺋارا
.داد
،ﻲﻛزورﻼﻛ ﺮﻠﮕﻨﺗ
و اﻮﻛﺎﻛﺮﺠﻣ )
2016 ( نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار رد ﺔﻨﻴﻣز تﺎﻣﺪﺧ ﻲﺘﺴﭘ ﺶﺨﺑ ﺪﻧدﺮﻛ يﺪﻨﺑ .
نﺎﻧآ ياﺮﺑ ﻲﺣاﺮﻃ ﻲﻋﻮﻧ مﺮﻧ راﺰﻓا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ طﺎﺒﺗرا ﺎﺑ يﺮﺘﺸﻣ
CRM ) ﺐﺳﺎﻨﻣ (
ياﺮﺑ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻫ
،ﻲﺘﺴﭘ ﺑ ﻪ لﺎﺒﻧد دﺮﻜﻳور ﻲﻨﻳﻮﻧ ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺪﻧدﻮﺑ . زا ﺮﻈﻧ نﺎﻘﻘﺤﻣ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ ﺖﺳرد
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﺸﺨﺑ ﻲ زا ةﺮﻴﺠﻧز
CRMشزرا ﺪﺷﺎﺑ . رد ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻒﻴﺻﻮﺗ ﻦﻤﺿ شور
ﻪﻳﺎﭘ يا
ياﺮﺑ ﺶﺨﺑ يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
، ﻚﻳ لﺪﻣ ﺔﺘﻓﺮﺸﻴﭘ ﺮﺑ CRM
سﺎﺳا ﺲﻳﺮﺗﺎﻣ ﺪﻨﭼ يﺪﻌﺑ ﻃ ﻲﺣاﺮ هﺪﺷ
ﺖﺳا .
،اﻮﻜﻴﺴﺳ اﻮﺳﻮﺘﻧآ و اﻮﻜﻟﺎﻬﻴﻣ ) 2015 ( ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ دﻮﺒﻬﺑ تﺎﻧﺎﻜﻣا و ﺔﺋارا تﺎﻣﺪﺧ رد رازﺎﺑ رد لﺎﺣ
ﺪﺷر و ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺑﺎﻗر ﻞﻤﺣ و ﻞﻘﻧ ﻳاﻮﻫ ﻲ
، نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ هﺎﮔدوﺮﻓ ﺎﻜﻧﻼﻳﺮﺳ ﺶﺨﺑ ار
ﺪﻧدﺮﻛ يﺪﻨﺑ .
ﻢﻬﻣ ﻦﻳﺮﺗ
فﺪﻫ ﻦﻳا ﻖﻴﻘﺤﺗ
، ﻪﺟﻮﺗ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﺑ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻞﻤﺣ و ﻞﻘﻧ ﻲﻳاﻮﻫ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ دﻮﺒﻬﺑ ﺖﻴﻌﻗﻮﻣ رازﺎﺑ
، ﺪﺷر
يدﺎﺼﺘﻗا و بﺬﺟ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناراﺬﮔ دﻮﺑ . ﺎﻬﻧآ ﺎﺑ رد ﺮﻈﻧ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﻪﻴﺿﺮﻓ ﻲﻳﺎﻫ
، ﺔﻄﺑار تﺎﻣﺪﺧ ﻪﺋارا هﺪﺷ
و ﺖﻳﺎﺿر نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار زا ﻖﻳﺮﻃ تﺎﻋﻼﻃا ﻊﻤﺟ يروآ هﺪﺷ زا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﺪﻧدﺮﻛ ﻲﺳرﺮﺑ .
رد ﺔﺠﻴﺘﻧ ﻦﻳا
ﻖﻴﻘﺤﺗ
، نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ رد هوﺮﮔ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ ﺪﻧﺪﺷ و ﻲﻳﺎﻫدﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ياﺮﺑ
ﺔﺋارا تﺎﻣﺪﺧ ﺮﺘﻬﺑ
ﻪﺑ ﺮﻫ ﺶﺨﺑ حﺮﻄﻣ ﺪﺷ .
،كﺎﺗﺎﭘ
،اﻮﻛﺎﺘﺴﻟ اودرﻮﻛ و اﻮﻜﻟو ) 2014 ( نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﻧﺎﺧوراد
يﺎﻫ ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ار
ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ
تﺎﻋﻼﻃا ﻊﻤﺟ
يروآ هﺪﺷ زا هﺎﮕﺷوﺮﻓ يﺎﻫ ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ﺶﺨﺑ
ﺪﻧدﺮﻛ يﺪﻨﺑ .
ﺪﻧﺪﻘﺘﻌﻣ ﺎﻬﻧآ ﺎﺑ
ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ
ﺶﻳاﺰﻓا ناﺮﺑرﺎﻛ ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا و
ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺑﺎﻗر ﺐﺴﻛ يﺎﻫرﺎﻛو
،ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ياﺮﺑ
ﻆﻔﺣ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺪﻳﺎﺑ
ﻪﺑ يﺎﻫدﺮﻜﻳور ﻦﻳﻮﻧ
يور دروآ . رد ﺔﺠﻴﺘﻧ ﻦﻳا ﻖﻴﻘﺤﺗ
، ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ و ﻠﻣاﻮﻋ ﻲ ياﺮﺑ ﻖﻳﻮﺸﺗ
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻪﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا هﺎﮕﺷوﺮﻓ يﺎﻫ ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ
و ﻲﻓﺮﻌﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ .
ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺶﻫوﮋﭘ ةرﺎﺑرد هدﺎﻔﺘﺳا زا هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد
ﻞﻴﺘﻨﺳ نارﺎﻣﻮﻛ ﺶﻧارﺎﻜﻤﻫ و )
2016 (
، رد ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺮﻴﺛﺄﺗ يا هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد و عاﻮﻧا ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ نآ ار ﻪﻛ ﻲﻣ ﺪﻧاﻮﺗ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد هدﺎﻔﺘﺳا ﻮﺷ د،
ﺪﻧدﺮﻛ ﻲﺳرﺮﺑ .
رد ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ ةرﺎﺑرد ﻦﺘﻓﺎﻳ
يﺎﻫﻮﮕﻟا يراﺮﻜﺗ زا ﻖﻳﺮﻃ ﻂﺑاور
،ﻲﻨﻤﺠﻧا ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ و ﺶﻴﭘ ﻲﻨﻴﺑ وراد ﺎﻫ رد
،هﺪﻨﻳآ ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ
ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ياﺮﺑ وراد و رازﺎﺑ
،وراد ﺖﻴﻤﻫا هداد يوﺎﻛ و رﺎﻣآ و ﺖﺒﺛ ﺶﻳﺎﻣزآ ﺖﺒﺤﺻ هﺪﺷ ﺖﺳا .
نﺎﺠﻧار رد لﺎﺳ 2009 ﻪﺑ يﺎﻳاﺰﻣ هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ وراد و ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ﺶﺨﺑ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ نآ
ﺖﺧادﺮﭘ و ﺎﺑ ﺔﻌﻟﺎﻄﻣ يروﺮﻣ
،تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ
،تاﺪﻫﺎﺸﻣ شراﺰﮔ
ﺎﻫ و تﺎﻜﻧ ﻲﻠﺒﻗ
، يﺎﻳاﺰﻣ هدﺎﻔﺘﺳا زا
ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ هداد يوﺎﻛ ار رد ﺖﻌﻨﺻ وراد ﻲﺳرﺮﺑ ﺮﻛ د . ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ
،يو ﻦﻳا ﻚﻴﻨﻜﺗ ﺎﻫ رد
ﺶﻴﭘ ﻲﻨﻴﺑ شوﺮﻓ وراد و ﻒﺸﻛ يوراد ﺪﻳﺪﺟ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ دﺮﺑرﺎﻛ ار ﺪﻧراد . رد لﻮﻃ ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻪﺑ يﺎﻳاﺰﻣ
ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ ﺔﻜﺒﺷ
،ﻲﺒﺼﻋ ﻪﺘﺳد
،يﺪﻨﺑ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ و ﻂﺑاور ﻲﻨﻤﺠﻧا رد ﺖﻌﻨﺻ وراد ﻪﺘﺧادﺮﭘ هﺪﺷ
ﺖﺳا . سورﻻ رد لﺎﺳ 2009
، رد ﻪﻟﺎﻘﻣ يا ﺎﺑ عﻮﺿﻮﻣ ﻒﺸﻛ ﺶﻧاد رد هداد ﻪﺑ ﻚﻤﻛ هداد وﺎﻛ ي
، ﻪـﺑ ﻦـﻳا
عﻮﺿﻮﻣ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺖﺳا ﻪﻛ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﻨﻜﺗ ﻴ ﻚ يﺎﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ هداد وﺎﻛ ي ﻣ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ تﻼﻜﺸﻣ ﺐﺴﻛ
ﺎـﻫرﺎﻛو
ار فﺮـﻃﺮﺑ ﺪــﻨﻛ و ﺐﺒـﺳ ــﺳر ﻴ نﺪ ﻪـﺑ ﺰﻣ ــﻳ ﺖ ﺘﺑﺎـﻗر ﻲ ﻮــﺷ د . رادﺎـﺳ ﻳ
،ﺎﻨ رﺎــﺗﻮﻛ ي و ﻟاﺪــﻧﻮﮔ ﻴﺎ ) 2013 (
ﻨﻜﺗ ﻴ ﻚ يﺎﻫ هداد وﺎﻛ ي اﺮﺑ ي رازﺎﺑ ﻳ ﺑﺎ ﻲ تﻻﻮﺼﺤﻣ وراد
ﻲـﻳ هدﺎـﻴﭘ ار
ﺪـﻧدﺮﻛ يزﺎـﺳ .
رد لﻮـﻃ ﻦـﻳا
ﻖﻴﻘﺤﺗ تﺎﻋﻼﻃا زا
ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻊﻤﺟ روآ ي هﺪﺷ و ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا يﺎﻫ ﺖﺧرد ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ و شور
ﻪﻘﺒﻃ ﺪﻨﺑ
،ي ﺰﺠﺗ ﻳ ﻪ و ﻠﺤﺗ ﻴ ﻞ هﺪﺷ و رد ﺖﻳﺎﻬﻧ ﻪﺑ ﻦﺘﻓﺮﮔ تﺎﻤﻴﻤﺼﺗ ﻢﻬﻣ
رد ﻲﺑﺎـﻳرازﺎﺑ ﻲـﻳوراد
ﻚـﻤﻛ
هدﺮﻛ ﺖﺳا . ﺢﻟﺎﺻ يدﺎﺑآ رد لﺎﺳ 1394 ﻚﻴﻨﻜﺗ ﻪﻜﺒﺷ يﺎﻫ ﻲﺒﺼﻋ ار رد ﻲﻜﻳ زا ﺖﻛﺮﺷ يﺎـﻫ ﺶـﺨﭘ
وراد ﻪﺑ رﺎﻛ
.دﺮﺑ فﺪﻫ ﻦﻳا ﻪﻟﺎﻘﻣ هدﺎﻔﺘﺳا زا شور ﻪﻜﺒﺷ يﺎﻫ ﻲﺒﺼﻋ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ نﺎﻳﺮﺘـﺸﻣ
ﺖﻌﻨﺻ ﺶﺨﭘ وراد و رد ﺖﻳﺎﻬﻧ ﻲﺑﺎﻳزرا ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ ﺖﺳا . ﻖﺒﻃ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﺖﺳد
،هﺪﻣآ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ
ﻪﺑ ﻪﺳ ﺶﺨﺑ ﻚﻴﻜﻔﺗ ﺪﻧﺪﺷ و ﻲﮔﮋﻳو يﺎﻫ ﺮﻫ ﻚﻳ زا ﺶﺨﺑ ﺎﻫ ﻲﺳرﺮﺑ و ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺪﺷ .
زﺮﺘﺴﻴﻫ رد لﺎﺳ 2009 رد تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ دﻮﺧ
ﻪﺑ ﻦﻳا عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻣ دزادﺮﭘ ﻪﻛ هداد يوﺎﻛ رد ﺖﻌﻨﺻ
وراد ﻞﻳﺪﺒﺗ ﻪﺑ ﻲﻋﻮﻧ ﺐﺴﻛ رﺎﻛو هﺪﺷ ﺖﺳا . رد ﻦﻳا ﺐﺴﻛ رﺎﻛو تﺎﻋﻼﻃا ﻂﺒﺗﺮﻣ
ﻪﺑ ﺖﻌﻨﺻ وراد
ﻊﻤﺟ يروآ و ﻪﺑ ﺔﻤﻫ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ ﻦﻳا تﺎﻋﻼﻃا ﻪﺘﺧوﺮﻓ
ﻲﻣ دﻮﺷ . ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﻳوراد
ﻲﺗﺎﻋﻼﻃا ار
يراﺪﻳﺮﺧ ﻲﻣ
ﻨﻛ ﺪﻨ ﻪﻛ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ رد فﺪﻫ يراﺬﮔ ﺮﺘﻬﺑ ياﺮﺑ شوﺮﻓ ﻚﻤﻛ ﺪﻫاﻮﺧ دﺮﻛ .
هزوﺮﻣا هدﺎﻔﺘﺳا زا هداد يوﺎﻛ رد ﻦﻳا ﺖﻌﻨﺻ رد لﺎﺣ ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﺳا اﺮﻳز ﻞﻴﺴﻧﺎﺘﭘ رﺎﻴﺴﺑ يدﺎﻳز زا دﻮﺧ
نﺎﺸﻧ هداد ﺖﺳا و ﻪﺑ ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ ﻲﻳوراد رد ﺶﻳاﺰﻓا نﺎﻣﺪﻧار يرﺎﻛ و يروآدﻮﺳ ﻚﻤﻛ
ﻲﻣ ﻨﻛ ﺪ .
نﺎﺠﻧار رد لﺎﺳ 2007 ﻪﺑ ﻦﻳا عﻮﺿﻮﻣ ﺖﺧادﺮﭘ ﻪﻛ ﻢﻬﻓ ﻗد ﻴ ﻖ ﺶﻧاد ﻪﺘﻔﻬﻧ رد تﺎﻋﻼﻃا
ﺖﻛﺮﺷ يﺎﻫ
،ﻲﻳوراد اﺮﺑ ي ﻆﻔﺣ ﺎﺟ ﻳ هﺎﮕ ﺘﺑﺎﻗر ﻲ و ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﮔ ﻴ ﺮ ي ﺎﻫ ﺣ ﻴ ﺗﺎ ﻲ ﺖﺳا . ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ ي وراد ﻲﻳ
ﺐﻠﻏا نوﺪﺑ ﺳ ﻴ ﻢﺘﺴ ﺎﻫ ي ﺗﺎﻋﻼﻃا ﻲ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺘﺴﻫ ﺪﻨ و ﺳ ﻴ ﻢﺘﺴ ﺎﻫ ي دﻮﺟﻮﻣ ﻂﻘﻓ اﺮﺑ ي راﺪﻬﮕﻧ ي
تﺎﻋﻼﻃا هدﺎﻔﺘﺳا
ﻣ ﻲ ﺪﻧﻮﺷ و ﻤﻧ ﻲ ﺪﻨﻧاﻮﺗ يرﺎﻴﺴﺑ زا شراﺰﮔ ﺎﻫ ي درﻮﻣ ﻧﻴ زﺎ ﺪﻣ ﺮﻳ نا ار ﻟﻮﺗ ﻴ ﺪ ﺪﻨﻨﻛ .
ﻢﺠﺣ تﺎﻋﻼﻃا وراد
ﻲﻳ ﺖﺳا دﺎﻳز و
اﻳ ﻦ عﻮﺿﻮﻣ زا دﻮﺟو تﻻﻮﺼﺤﻣ وراد
ﻲﻳ عﻮﻨﺘﻣ رد رازﺎﺑ
ﭘﻴ ﺖﺳاﺪ
؛ ﺎﻣا ﺳ ﻴ ﻤﺘﺴ ﻲ دراﺪﻧ دﻮﺟو ﻪﻛ
اﻳ ﻦ تﺎﻋﻼﻃا ار
ﻪﺑ ﺶﻧاد ﺪﺒﺗ ﻳ ﻞ ﺪﻨﻛ . فﺪﻫ اﻳ ﻦ ﻪﻟﺎﻘﻣ
جاﺮﺨﺘﺳا ﺎﻫﻮﮕﻟا
ي ﻔﻣ ﻴ ﺪ زا ﻣ ﻴ نﺎ هداد ﻫ ﺎ ي هﻮﺒﻧا و دﻮﺒﻬﺑ ﻛ ﻴ ﻔ ﻴ ﺖ ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﮔ ﻴ ﺮ ي رد ﻒﺸﻛ
،وراد
ﭘﻴ ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻲ
، ﺎﻣزآ ﻳ ﺶ و زﻮﺗ ﻳ ﻊ آ ن ﺖﺳا .
يار و ﺎﺑﻮﺷ ) 2010 ( رد ﻪﻟﺎﻘﻣ يا عاﻮﻧا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﺪﻧدﺮﻛ ﻲﺳرﺮﺑ ار .
ﺎﻬﻧآ
اﺪﺘﺑا عاﻮﻧا ﻪﺷﻮﺧ ﺎﻫ ﺪﻧدﺮﻛ ﺢﻳﺮﺸﺗ ار و
ﺲﭙﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻲﻳﺎﻫ ار ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻚﻴﻨﻜﺗ يﺎﻫ
ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﻪﺋارا ﺪﻧداد . رد ﺖﻳﺎﻬﻧ
، ﻒﻌﺿ ﺎﻫ و تﻮﻗ يﺎﻫ ﺎﻬﻧآ ار ﺪﻧدﺮﻛ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻪﻛ
رد ﻦﻳا هار زا
ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا يﺎﻫ ﻪﻠﺴﻠﺳ
،ﻲﺒﺗاﺮﻣ ﻚﻴﻜﻔﺗ ) زاﺮﻓا (
، ﻲﻟﺎﮕﭼ رﻮﺤﻣ و ﻜﺒﺷ ﻪ يﺎﻫ ﻲﺒﺼﻋ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻧدﺮﻛ .
ﺪﻴﺳ ﻲﻨﻴﺴﺣ ﺶﻧارﺎﻜﻤﻫ و )
2010 ( ﻪﻟﺎﻘﻣ يا ﺎﺑ ناﻮﻨﻋ
» ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا دﺮﻜﻳور
هداد يوﺎﻛ ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﺔﻌﺳﻮﺗ شور ﻲﺳﺎﻨﺷ ردCRM
ﻲﺑﺎﻳزرا يرادﺎﻓو نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ « ار ﻪﺋارا ﺪﻧدﺮﻛ . ﻦﻳا
ﻖﻴﻘﺤﺗ اﺪﺘﺑا
RFMشور ﻪﻛ ﻲﻜﻳ زا شور ﺎﻫ ي ﻞﻴﻠﺤﺗ ناﺰﻴﻣ يرادﺎﻓو و شزرا نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﺖﺳا ار
ﺎﺑ نزو ﻲﻫد
(WRFM) ندﺮﻛ ﻪﻌﺳﻮﺗ
ﻲﻣ ﺪﻫد . ﺲﭙﺳ هداد يﺎﻫ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺎﺑ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار
ﻊﻤﺟ يروآ
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ و ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﻚﻴﻨﻜﺗ
K- means
ﻪﻛ ﻲﻜﻳ زا شور ﺎﻫ ي هداد يوﺎﻛ ﺖﺳا
، ﻪﺑ ﻪﺷﻮﺧ يﺪﻨﺑ
نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ﻲﻣ ماﺪﻗا
ﺪﻨﻛ . رد ﺔﻠﺣﺮﻣ ﺪﻌﺑ شزرا نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ ار
زا ﺮﻫ ود
RFM شور
WRFM و
