بداهه سازی در هنر نقاشی و تصویر سازی

* یزاس ریوصت و یشاقنرنهرد یزاس ههادب

2مدقم نایچشفک رغصا رتکد ،^1**یودف دمحم دیس رتکد

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد ،یساکع و یریوصت طابترا هورگ رایشناد ¹ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد ،یزاس همسجم و یشاقن هورگ رای داتسا ²

)89/8/1 :ییاهن شریذپ خیرات ،89/4/15 :هلاقم تفایرد خیرات(

:هدیکچ

یروآون راعش روحم لوح هک فلتخم یرنه یاه شبنج روهظ و متسیب نرق رد نادنمرنه .عونتم یاه یرگشیامزآ و نیون یاه هبرجت و دیدج یاهرنه یریگ لکش دنور رد یقیمع تلاوحت اب هتشذگ نرق زا ههد ره رد هک دوب هدرتسگ نانچنآ ،دومن خر ناهج رد ییارگون و نرق لیاوا رد یفلتخم یاه هنوگ هب یمسجت یاهرنه رد هک تساه هدیدپ نیا هلمج زا زین یزاس ههادب .میوش یم وربور نیون یاه هویش یلیساو راثآ رد یراگن ههادب هژاو اب یمسجت یاهرنه هزوح ،برغ یرنه تلاوحت بیشن و زارف رد 1909 لاس رد .دیدرگ ءایحا متسیب و نادنمرنه یوس زا یتوافتم تارظن ،نآ ینایب و یرصب یاه یگژیو و موهفم ،انعم ،شرگن نیا صوصخ رد .دیدرگ انشآ یکسنیدناک اما ،تسا قرش رنه رد ینلاوط هقباس یاراد ،شرگن عون و لکش ،راتخاس ظاحل هب ،یرنه هویش نیا هچرگ .تسا هدش هئارا نارظنبحاص برغ رد هتینردم هرود رد ،دنمرنه ینآ دوهش و ییارگانعم رب ینتبم ،ههادب راثآ یتخانشابیز و یراتخاس ینابم هک ؛دهد یم ناشن اه یسررب ریسم رد ار یزاسریوصت و یشاقن هژیو هب یمسجت یاهرنه رد یزاس ههادب ینایب یاه تیلباق ات دراد یعس شهوژپ نیا .تسا هتفای ققحت .دهد رارق یسررب دروم نآ یریگ لکش

:یدیلک یاه هژاو .یکسنیدناک ،یزادرپ لایخ ،بان تیقلاخ ،ههادب ،یراگن ههادب

85/12/20 خروم 9104015/1/01 هرامش هب »یزاس ریوصت و یشاقن رنه رد یزاس ههادب« ؛ ناونع تحت یشهوژپ حرط زا جرختسم هلاقم نیا .تسا هدش ماجنا نارهت هاگشناد ابیز یاهرنه سیدرپ رد هک دشاب یم .E-mail: fadavi@ut.ac.ir ،021-66461504 :ربامن ،021-66955625 :نفلت :لوئسم هدنسیون

*

**

،متسیب نرق لیاوا یرنه یاهدادخر نیرتدنمشزرا زا یکی دیاش ددعتم براجت .تسا یمسجت یاهرنه رد یزاس ههادب هویش روهظ فیراعت اب هک دیدج یرنه یاه کبس و اه بلاق نتفای یارب نادنمرنه زراب یاه هصیصخ زا ،دشاب هتشاد یگنهامه هتینردم رصع رد رنه یزاسریوصت و یشاقن رد یزاس ههادب .تسا رنه خیرات زا هرود نیا هچرگا .تسا هرود نیا نادنمرنه هجوت لباق یاه هتفای هلمج زا زین هئارا یتوافتم یاه هویش هب ار یزاس ههادب هبرجت فلتخم نادنمرنه هدش هئارا صوصخ نیا رد هک یرظن ثحابم و فیراعت اما ،دنا هدرک .تسا هدوب زکرمتم یرنه هویش نیا ینایب یاه تیلباق رب ًاتدمع ،وساکیپ ولباپ ،یکسنیدناک نوچ ینادنمرنه یاه یرگشیامزآ رد زیگنج لپ ،یلاد روداولاس ،وریم ناوخ ،هلک لپ ،سیتام یرناه یزاس ههادب هویش یتخانش ییابیز یاه شزرا ندومن صخشم یلجت نیرت بان ،رنه رد یزاس ههادب دیدرت یب .تسا هدوب رثؤم رایسب و سوسحم بلاق رد هک تسا دنمرنه ناسنا ینورد تلااعفنا و لعف ناشفشتآ هجیتن دبای یم روهظ هچنآ اریز .دوش یم هئارا راذگریثأت

لوادتم یاهدنب و دیق نیرتمک هک تسا دنمرنه نورد ضحم تیقلاخ یگدازآ و شمارآ رد دنمرنه اذل ؛دراد ار یرنه رثا کی قلخ رد ههادبلا یف ار دشاب دیاب و تسین هک ارچ نآ ییلاط یا هظحل رد لماک .دنیرفآ یم یراج هشیمه نایرج رد یصاوغ نوچمه زاس ههادب دنمرنه نآ ات تسا یا هظحل راکش دصرتم ،هدنیآ ات رود هتشذگ زا اه هظحل ور نیا زا .دهد رارق نیبطاخم تواضق ضرعم رد و دشخب مسجت ار رد دنمرنه هک تسا یرنه لکش نیرت صلاخ دبای یم مسجت هچنآ یکینکت ییاناوت اب ارنآ و هتفای تسد نآ هب دوخ ینورد تافشاکم ههادب یاه شنیرفآاب یکسنیدناک هکنانچ .تسا هتخاس مسجم دوخ هب ،ار "بان رنه" ای هناسانشابیز تیلاعف ،رنه موهفم رد ،ٌاتحارص دوخ .دومن نیزگیاج "رنه یخیرات ماظن یروئت یاج

یزاس ههادب رب یدمآرد

نادنمرنه ،یرگشیامزآ بت شرتسگ اب متسیب نرق لیاوا زا هک هتینردم رصع اب بسانتم یرنه نیون یاه بلاق نتفای یارب یدایز شلات دشاب رصاعم ناسنا دیدج یاهزاین یوگخساپ دناوتب ،ون ینایب هب یبایتسد صوصخ رد نادنمرنه نیا زا یهورگ .دندومن و یزاسریوصت ،یشاقن رد یزاس ههادب هلمج زا فلتخم یاه هویش .دندرک حرطم ار یدیدج یرظن ثحابم و هبرجت ار یزاس همسجم هک تسا دنمرنه بان تیقلاخ ،یزاس ههادب شزرا نیرتمهم دیاش رد و مجسنم ار دوخ ینورد یاوق مامت ،یرنه رثا شنیرفآ ماگنه ،لایخ رصنع .دشخب یم یمسجت یتیوه نآ هب بسانم ًلاماک یا هظحل لماوع زا دنمرنه قلاخ حور ششوج و لاعف نهذ ،ینورد تافشاکم .تسا یزاس ههادب هویش هب یرنه رثا کی داجیا رد وا هدنهد یرای مهم و مهم یرنه رگید یاه هویش همه رد شیب و مک لماوع نیا هچرگا نیا همه دنمرنه یزاس ههادب هویش رد تسیاب یم اما ؛تسا رثؤم هاگآدوخان اب دوخ یکینکت و یسانش ییابیز شناد هارمه هب ار لماوع .دنیرفایب رخاف و راگدنام یرثا ات ،دزیمآ مهرد و لماکت ساسا و داینب ،دشاب هک یلکش و بلاق ره رد یزاس ههادب یعس ًاعون هک تسا شنیرفآ هخرچ رد تایحوذ تادوجوم لک یلاعت هر و دنراد دوخ یمسر هدش نییعت شیپ زا یاه بلاق زا زیرگ رد هب .تسا هدوب نآ یاروام و یکاخ هرک یورب تایح یرادیاپ نآ دروآ یاه هظحل رد یراج تایح و حور کاردا یزاس ههادب" ؛رگید ریبعت نهذ هطبار نیا رد ".دبای یلجت رثا لامک تهج رد دناوتیم هک تسا ینآ و هتفرگ رارق اه هداد لایس نایرج و روبع ریسم رد یزاس ههادب رد هب تبسن دیدج و هرابود یلکش و هداد رییغت ار اهنآ عیدب یشور اب سیراه مایلیو هکنانچ .دهد یم اهنآ هب دوخ نامز رد دوجوم عضو لیدبت نیا صوصخ رد ؟تسیچ ههادب-هلاقم رد یربلدیم جلاک داتسا

ام همه میرذگب هک اهدرکلمع یعادبا دعب زا" :دیوگ یم نینچ یریذپ میا هدید شزومآ هک یشور هب ار دوخ هرمزور یگدنز یاهراک رثکا کی یریگ لکش هدولاش و هیامریمخ دیلقت و تداع .میهد یم ماجنا ار نآ یمارآ هب یلامتحا یزاس ههادب و رییغت هکنیا نمض تسا گنهرف .)Harris, 2009, 3( "دهد یم تکرح نیون تاهج یوس هب یسانش خیرات و یملع یاه هداد ساسارب یزاس ههادب هژاو و هچخیرات .تسا یدیدج ًاتبسن ترابع ،یسیلگنا نابز رد ناگژاو ماجنا" :زا تسا ترابع دروفسکآ تغل گنهرف رد هسانش نیا حیرشت فشک لداعم هک یلبق یگدامآ ای و همدقم نودب یبلطم و راک نایب ای ".دشاب یلبق هشیدنا نودب و هظحل رد یئامناو و یزادرپ ههادب هک دومن طابنتسا نینچ ناوت یم رگید ترابع هب ارجا و موهفم تفایرد ؛زا تسا ترابع زجوم و هداس ینابز هب یرنه رظن هب نایب نیا ساسا رب .دشاب .دحاو نامز کی رد رثا کی قلخ ای و رظن حمطم دیاب یزاس ههادب هدیدپ هب نتخادرپ رد هک هچنآدسر یم هکلب هدوبن درجم موهفم کی ًاساسا هدیدپ نیا هک تسنآ ،دریگ رارق رب مکاح طباور و موهفم هکنانچ .دنک یم رییغت نامز اب بسانتم ًامازلا یرصب راثآ یارو ات طسب و شرتسگ تیلباق یزادرپ ههادب نایرج ثداح هظحل نآ نیزاغآ هطقن دنچره و هتشاد ار یرشب روصت و -دنمرنه( یناسنا لیخت تیاهنیب ات ینایاپ هطقن یلو دشاب یم ندش تسا نکمم دنمرنه کی یزادرپ ههادب سح .دبای یم همادا )بطاخم هب دنمرنه تولخ رد هک یسح .دهدب تسد عامتجا ای و تولخ رد یرتسب رد تباث و درجم یرثا بلاق رد تسا نکمم دیآ یم یو غارس هب هک ییاج ات رثا نیا .دیامن روهظ یشاقن رثا کی دننام یدربراکریغ

همدقم

یرنه شخب کی رد راذگریثأت یسح تفایرد یعون ار یزاس ههادب هتسه هب رت کیدزن رایسب تفایرد نیا ًلاامتحا هکلب ،درک باسح هقلاخ هتخادرپ نآ هب یشزومآ یاه همانرب رد هک دشاب یم هقلاخ هوق ناوت یم ار یفسلف رادنپ و حلاطصا رد یزاس ههادب ترابع ".دوش یم یایند هدش لیسف و تباث یاه بلاق زا ندش جراخ هب یزاجم روط هب شلات و رضاح نامز نامسیر یور رب هاتوک فقوت و هتشذگ ساسحا شرتسگ اب هدنیآ یاه نایرج معط ندیشچ و هنارگوجتسج ،هراعتسا نیا تسا یهیدب .درک ریبعت نآ یوس هب دوخ رکفت و دیاش و هدوب یناهج یتیعقاو اما تسا بکرم و هدیچیپ یا هراعتسا مایلیو ریبعت نیا .)Harris, 2009, 1( دشاب یگدنز دوخ زا یشخب مه یرگتفایرد نایم هلصاف نامه ریبعت کی هب یراگن ههادب زا سیراه رنه زا دوخ ینافرع شرگن رد یکسنیدناک هک تسا ییارگ کاردا و .دهد یم هیارا

و نادنمرنه رظنم زا یزاس ههادب نادنمشیدنا

و سح هک دور یم شیپ ییاج ات ههادب راثآ قلخرد وساکیپ .دنک یم یرای و تیاده ار وا بلاغ ییورین ناونع هب شینورد تفایرد و راثآ رد یعقاوریغ یاه لکش داجیا هب راداو ار وساکیپ هک هچنآ یسدنه دعاوق و اضف و مرف کینکت و قطنم دیامن یم اه مرف رد قارغا ریسم دوخ کاردا ای ینورد سح نامرف هب اهنت یو هکلب ؛تسین جیار راثآ تلاصا هیامریمخ عقاو رد .دنک یم باختنا ار گنر عونت و ملق ات و دریگ یم لکش دنمرنه داهن قمع رد تروص نیا هب هدش قلخ رهاظ هب ولو رصانع همه دراد رارق لاح و سح نآ رد هک ینامز .دنشاب یم ساسحا نآ یرصب یلجت و نایلغ تولخ رد نوگمهان یاه تشادرب صوصخ رد ار نارگید و دوخ یکسنیدناک هکیروطب و دهد یم رارق باطخ شراثآ یرصب تایفیک و رصانع زا فراعتم رد هچنآ صوصخ رد ،هشیمه یارب راب کی مهاوخ یم" :دیوگ یم و اه ثلثم شیامن هب اهنت مراثآ ؛منک تجح مامتا ،تسه ما یشاقن سپ .)Pinau ,1995, 3("ددرگ یمن دودحم منک یم هدافتسا هک ییاه هریاد ،دوش یم فرص دنمرنه زا یتلااح نینچ کی رد هک یژرنا و نامز مه دنمرنه دوخ رظن زا یتح بسانتم یلوصحم لوا هاگن رد دیاش صاخ هظحل نآ رد دنمرنه نیا هک تسنآ تیعقاو اما .دهدن تسد هب ینوریب باتزاب رگا و هدوب دوخ نورد یوجتسج و هفشاکم مرگرس ارچ .دشاب دناوت یمن یژرنا و تقو فلاتا یانعم هب هتشادن یلوبق لباق و فعض راچد یدام ریغ یاه هدیدپ نایب رد هراومه یدام رازبا هک کی هراومه زین ،یکسنیدناک هناسانش ابیز رکفت رد .تسا ناصقن یونعم رصنع هب ار وا راثآ هک هتشاد دوجو ینورد-ینافرع هتسه هک ،دوخ یدرف یاه یرگوجتسج رد وا هکنانچ درک یم کیدزن دیاب رنه" :هک دوب دقتعم تفای یم یلجت ههادب تروص هب شا"نم"

نیمه زا .)45 ،1369،زابکاپ("!یدام هجو هن دزادرپب یونعم هجو هب تاکاردا هب هجوت ترورض و رنه یونعم هوجو رب زکرمت ینعی ،رظنم نآ ینپاژ یاتمه و نیچ رد ،"نئچ" یئادوب هقرف " دنمرنه یدوهش ییازسب ریثات شرگن و گنهرف ود نیا یرنه لامعا رب زین "نٍذ" ینعی

یشخب و یو هب قلعتم ًارصحنم ددرگ یمرب دنمرنه هویش و تایحور یزرم و دح چیه نیبطاخم تشادرب و ریسفت رد اما .تسوا دوجو زا دنمرنه کی نهذ رد هک هچنآ رگید ترابع هب .دومن میسرت ناوت یمن ار .دشاب یم سنج کی زا اما توافتم هدیدپ ود دتفا یم قافتا هدننیب و رثا کی " ،دوب دقتعم دوخ ههادب یاه شنیرفآ رد یکسنیدناک هکنانچ لیلد هک یلماع ،دیامن لمع هدننازیگنارب لماع کی نوچمه دیاب یشاقن ناشن هکنانچمه .دنک یم ادیپ بطاخم دزن ار شا ییانعم و یدوجو .)Pinau, 1995, 12( "تسا زین رثا قلاخ روضح هدنهد

یزاس ههادب یخیرات قباوس

برغ رد ریخا نرق ود رد یرنه بتاکم و اه کبس لوحت ریس بجوم هنهک و ون یاه بلاق هربمچ رد نادنمرنه تابثو ییاتسیا مدع و یدیدج یرنه یاه شیارگ و یرکف یاه نایرج شیادیپ و شیور یتخانش کبس دویق زا دنمرنه یئاهر اه نایرج نیا لوصحم هک دش شنیرفآ یعون هب دقتعم ،دیدج هاگن رد دنمرنه ،هک یوحن هب ،دش یرثا دندوب دقتعم نایرج نیا نیعفادم .دوب یزادرپ ههادب نامه ای ینآ یعون هب دوش یم قلخ یتخانش کبس موسرم تامدقم ماجنا اب هک اذل .دشاب یم دنمرنه یقیقح تیصخش اب هناگیب و یعنصت ،یعقاوریغ دویق هب هجوت نودب دوخ یصخش تاکاحم شیامن دصق هب دنمرنه هظحل رد دناوتب ات ددرگ یم یهار لابند هب یعوضوم و یتخانشابیز یکسنیدناک .دیامن قلخ ار دوخ رثا ،بسانم یتخانش ابیز سح زورب راتخاس دقن نمض "رنه رد تیونعم" ناونع تحت دوخ باتک رد زین ؛دنک یم نایب نینچ ار یرنه نایب نیا ،رنه کیسلاک دعاوق یکیزیف حورای رادفده سامت رب دیاب ٌافرص ،اه لکش و اه گنر یگنهامه"

.)451 ،1369 ،زابکاپ( ".دشاب راوتسا یمدآ ناروک رد ناسنا ندش شومارف و یبرغ عماوج ندش یتعنص مکاح یرلااس هیامرس و یرادمرازبا هیحور و یسایس تلاوحت ،یکسیندناک نوچ ینادنمرنه زا لکشتم ون ینایرج روهظ زاس هنیمز یشرگن اب یقیسوم و یشاقن هصرع رد وریم ناوخ و نایردنوم بسانم رتسب نادنمرنه زا هورگ نیا یاهولبات و راثآ .دش یونعم .دیدرگ یرنه لفاحم رد یشاقن رد یراگن ههادب شوح و لوح یدج رد یدیلک شزیگنا یورین کی هب یزاس ههادب هرود نیا رد هکنانچ کشخ متسیس هب شنکاو رد و دوب هدش لیدبت یرنه یاه هصرع همه حور متسیب نرق لیاوا رد هک یرنه یاضف رب مکاح کیسلاک حور و تحت یقیسوم و نوزوم تاکرح ،رتائت نوچ یئاهرنه رد ار تیقلاخ طیارش رد ،عیدب هویش و شرگن نیا .تفرگ لکش دوب هداد رارق ریثأت هک دوب دوجوم طیارش هب یضارتعا و نیون یشلاچ و شلات ینارحب رد ار یا هزات ناج ،یرنه راک رد لمع یدازآ یوس هب یشهج رد .تشاد لابند هب اهرنه هیلک هصرع رد نایب و بیکرت ،ارجا شیب یهاگیاج یدوز هب )یشاقن رد( یزاس ههادب نایرج اما"

یمظنم هخاش هب لیدبت و دروآ تسد هب یضارتعا تکرح کی زا هنماد ".دش متسیب نرق رد ارگون نادنمرنه قلاخ حور تاشوارت زا مسینویسرپما رنه رد دیدج یقفا روهظ دیون ،رکفت زرط نیا شرتسگ ناوت یمن رگید ههرب نیا رد" .داد یم ار مسینویسرپسکا ناونع تحت

.دنارتسگ دیدج رصع ،دنمرنه یور شیپ ار یزاب و خارف یاضف ،دوب اب ،اه گنر یسح نورد یاه تیلباق نیا ،یتنس یرصب یاهرنه رد"

یتاذ ییاضف یاه شزرا هک روط نامه تسرد ،دندش یم یکی ءیش ویتکپسرپ هب و ،دنتفای یم مسجت ایشا نطب رد ،گنر هجرد و ینشور ،سپک( "دندش یم دودحم اه گنر ریاس ۀلیسو هب یزاس مجح و یطخ نیا "یکسنیدناک " هشیدنا رد هژیو هب دیدج شرگن رد .)31 ،1368 دندش ادج ایشا نطب زا اه گنر .دش هتسسگ مه زا هنهک یاهدنویپ .دنزیگنارب ار دنمرنه یهاگآ حطس زا رت قیمع ییاه باتزاب دنناوتب ات ،دندرب یم راک هب ار اه گنر یسح نورد یاه تیلباق نیا هک یناشاقن .دنزیگنارب رتشیب عونت و افرژ اب یفطاع ییاه باتزاب دنتسناوت یم .دوب دنمرنه یرگتفایرد هزوح رد هدنزاس و ون یذوفن ،دروخرب نیا هک گنر زا یراتخاس یوج و تسج رد ،تسینویسرپما یاه شاقن و دنتفر شیپ تماهش اب ،دشاب یفطاع یوق یاه باتزاب کرحم دناوتب شتئرج زگره ًلابق هک یرایسب یریذپ فاطعنا اب اه گنر و اه شقن هب هبرجت نیا زا زین نازاس ههادب .)39 ،نامه( "دنداد لکش ،تشادن دوجو دوخ ساسحا زا رپ و دازآراثآ هئارا رد اه تسینویسرپما دنمشزرا اه گنر زا یدوهش و قیمع یسح نایب اریز ؛دندرب ار هرهب تیاهن یوس هب ار اهنآ راثآ یهاگ هک دوب نازاس ههادب راک زا یمهم شخب .داد یم قوس گنر و مرف رد لماک یعازتنا یزاس ههادبرد ییارگ بان هوجو زا رگید یکی یدرف تیقلاخ رنه رد اهنت بان لکش هب یرگشنیرفآرصنع هک انعم نیدب ،تسا هب یرنه راثآ ،نارظن بحاص بلغا دنچره .دبای یم روهظ یزاس ههادب یگژیو نیا اما ؛دنناد یم دنمرنه یدرف تیقلاخ هجیتن ار یمسجت هژیو رثا کی قلخ .دوش یم رولبتم صلاخ یتروص هب ًلاماک یزاس ههادب رد عورش یا هیلوا حرط هنوگره نودب ادتبا یزاس ههادب هویش اب یرنه یمهم شقن دنمرنه هشیدنا و هدارا ،نآ یزاس هدامآ و لیمکت ماگنه اما ی ّسح کاردا هجیتن ًاترورض یرنه رثا هک هدیقع نیا .دنک یم افیا ار قفاوم نآ اب نادنمرنه بلغا هک تسا یا هیرظن ،تسا دنمرنه یدارفنا یدارفنا یسح کاردا نیا یزاس ههادب هویش رد دیدرت یب اما ؛دنتسه ماگنه زاس ههادب دنمرنه اریز ،تسا رادروخرب یرت لماک صولخ زا یاه هیشاح زا رود هب رگید یاه کبس فلاخرب یرنه رثا قلخ نیرت صلاخ ،دنراذگ یم ریثأت یو رب هک دنمرنه فارطا رد دوجوم روهظ هصنم هب ار دوخ یدوهش یاه تفایرد و ینورد تاساسحا .دناسر یم نادنمرنه و هفسلاف دننامه زین متسیب نرق لیاوا ناسانش ناور نیا بلغا .دنتخادرپ رنه هب طوبرم یملع ثحابم هب ،زادرپ هیرظن دنمرنه یتخانشناور رظن زا ار یرنه ییابیز یلجت هک نادنمشیدنا دوخ یاه یریگ هجیتن رد ؛دنداد یم رارق یسررب دروم نیبطاخم و شنیزگ هب ،دوب متسیب نرق یملع هدرتسگ یاهدرواتسد اب قبطنم هک ار ناسنا یرنه تیقلاخ نیرت بان و .دندیسر یم تعیبط یعازتنا رد و هدیشوج دنمرنه نورد زا هک دندرک یم وجتسج یراثآ رد نادنمرنه ،انعم نیا اب .دشاب هدیسر روهظ هصنم هب یعازتنا یبلاق ارگ عقاو یاه لکش زا دوخ یاه هبرجت رد ناشاقن هژیو هب زاس ههادب رد دومن خر یشاقن رد هک تبسن نآ هب هدیدپ نیا اما ؛دندش یم رود هویش رد زاسریوصت دنمرنه اریز .داتفا یمن قافتا نازاسریوصت راثآ

یعون زا "یقیبطت هناسانشابیز" هلاقم رد نوسوار پیلیف .دنا هتشاد ؛دنک یم دای "نذ" ای "ناچ" ناورهر نایم رد یونعم-ینهذ یشاقن )یشاقن( نادب "ینآ" یرگنشور یعون اب نذ ای ناچ ناورهر هک"

هب ،"نیب یا" هویش نیا ینیچ هژاو )لداعم ٌاقیقد هک( ،دنزادرپ یم و اه هژاو موهفم زا هک روطنامه .تسا "هدشنراهم" ای "غراف" یانعم یعون شیامن ،یشاقن عون نیا رد فده" ،دومن کرد ناوت یم اه مان ییوگ ،تسا هدشن راهم یریوصت بلغا نآ لصاح هک ،تسا یژرنا ییادوب هزومآ)هکنانچ( .تسا تیمسج دقاف دوش یم ریوصت هچنآ ،درادن دوجو سوملم یتسه ای تاذ هک تسا هتکن نیا نمضتم )زین(

.)نامه( "دراد دوجو موزلم و مزلا لک یعون طقف هکلب هتسد و نیز بیکرت اب هک وساکیپ »رن واگ رس« عیدب رثا دیاش ناوارف یاهراک هنومن زا یکی تسا هدش قلخ هخرچود نامرف دروم رظنم نیمه زا دناوتب یعونب هک دشاب وساکیپ یزاس ههادب دنمرنه لیخت هرتسگ هجیتن کش نودب رثا نیا ؛دریگ رارق هعلاطم یگداس نیعرد هک تسا هدوب یزاس ههادب هزوحرد نآ درک لمع و .تسا هتشاد راذگریثأتو لمأت لباق یا هجیتن رد واگ کی رس فشک و هخرچود نیز هب وساکیپ هنادنمشوه هاگن هویش اب یزاسریوصت و یشاقن رد هک تسا یدنیارف نآ یرهاظ لکش هک هناسانش ییابیز یاه مرف و لاکشا هوبنا .دهد یم خر یزاس ههادب اه مرف ندید اب ،تسا ینیع روهظ و ششوج هدامآ دنمرنه نورد رد اب و ییاسانش دنمرنه طسوت ،دنا هتسشن مه رانک رد هک ییاه گنر و .دوش یم یرنه یابیز رثا کی قلخ هب رجنم هنادنمرنه فرصت و لخد شنیرفآ و یرنه تیقلاخ هویش نیا تفگ تأرج هب ناوتب دیاش یرنه تیقلاخ نیرت بان ،یتخانش ییابیز رب ینتبم لاکشا و روص ههادب لوصحم رثا توافت "ریاس سیک" هطبار نیمه رد .تسا رشب ای لوصحم کی" :دنک یم فیصوت نینچ ههادب ریغ یرنه رثا اب ار یط ندیسر روهظ هصنم هب یارب ار ینلاوط یهار ًامومع هقلاخ رثا لکش هب دوخ یزادرپ ههادب زا لصاح راثآ لباقم هطقن رد .دیامن یم و هدننیب دوش یم راکشآ صقن و بیع یب هن هتبلا و یئاهن لوصحم رثا نآ دلوت هظحل نایرج رد ار دوخ ههادب یرنه رثا کی هدنونش ای رثا نیا .دبای یم تسا نوگانوگ تاهج زا رارکت لباقریغ و درجم هک دروم دهدب دوخ ناگدننیب ای نادقتنم هب رکفت و لیلحت لاجم هکنیا نودب هدنونش ای هدننیب هب هک یتذل و دریگ یم رارق اهنآ نیسحت و هجوت ناوت یمن ار ههادب رثا .دشاب یم رثا نامه راصحنا رد دهد یم تسد هنوگره هک ارچ داد رارق یلیلحت یبایزرا دروم ندش دلوتم هظحل رد و صقان نآ یاوتحم و راتخاس یریگ لکش و لیمکت نودب یبایزرا بلاغ ههجو یشاقن لثم یرنه یزادرپ ههادب رد .دوب دهاوخ هنلاوجع ینورد یاهورین راو ناشفشتآ نایغط ًاضعب و ششوج و ساسحا

Sawyer,( "دنک یم یلجت ینوریب مرف کی بلاق رد هک تسا دنمرنه کی .)^{2000, 150} رد گنر دربراک صوصخ رد اه تسینویسرپما ینکشراتخاس شیادیپ رد ،اه گنر یسح نورد نایب هب هژیو هجوت و رصاعم هرود رایسب ،دوب هدیسر نآ هب یکسنیدناک هک هنوگنآ دیدج یاه هشیدنا هک هتشذگ یرصب یاهرنه فلاخرب ینکشراتخاس نیا .دوب رثؤم هدش دمجنم تباث ییاه لومرف بوچراچ رد هک جیار تنس ساسارب

صوصخب ،بان یراگن یلایخو یلایخ تیصوصخ نیا دوهشو فشک نیرتمهم زا دیاش ،نایارگ عازتنا تایبرجت رد تعادب و شرگن نیا .دشاب متسیب نرقرد راگن ههادب نادنمرنه و ششوک و شلات هجیتن یزاس ههادب هلمج زا نیون رنه رد هرود ینامز فرظ رد هک دوب یفلتخم نادنمرنه یاه یروآون رد .دندرک یم تیلاعف رگیدکی زا کدنا رایسب هلصاف اب رصاعم مهدزون نرق رخاوا رد نادنمرنه یاه یرگشیامزآ و اه هبرجت اب هک دوب یرنه هب ندیسر یلصا فده ،متسیب نرق لیاوا و ،تعیبط زا )میقتسم ریغ ای میقتسم( ینآ یاه تشادرب هب اکتا هجوت ایو فذح ًلاماک ای ،هتفای هلاحتسا نآ رد یعیبط رصانع نایم زا .دشاب هدیسر لقادح هب نآ هب نادنمرنه نیع هب نیع ،دندومن فده نیا هب ندیسر یارب یدایز شلات هک ینادنمرنه مان هسنارف رد هنولد و اکپوک ،ناملآ رد یکسیندناک زا ناوت یم ،یرنه رصانع یهدنامزاس اب دنتشاد شلات نادنمرنه نیا ؛درب ،دننک یم داجیا رصانع نیا هک یتاناکما و اضف ،طخ ،گنر نوچ .)3،2،1ریواصت( دنیامن قلخ ار دوخ راثآ نازیم ،هویش نیا نادنمرنه بلغا و یکسنیدناک فلاخ رب"

یرصب رصانع رد )1923 دلوتم( زیگنج لپ فرصت و لخد .دسر یم لقادح هب شا یزاس ههادب راثآ )گنر و مرف(

ات و لرتنک لقادح اب هحفص یور واروانش یاه گنر یهاگ یقاب دنمرنه یلک تیاده اب و یدوخ هب دوخ یدایز نازیم هدش قیقر یاه گنر ًلامع وا" بیترت نیدب .)2 ریوصت(دنام یم لکش هک دزاس یم روانش گرزب یاه موب حطس رب نانچ ار اهنآ رد هدنبوشآ ًابلاغ و ینیب شیپ لباقریغ زیگنا تفگش ییاه

یناوارف تیمها یزاسریوصت رد عوضوم هک اجنآ زا یزاس ههادب هدامآ ههادب هویش هب هک راک یاه هنیمز داجیا زا سپ ًامازلا ،دراد یریوصت نایبرد یعس دنمفدهو یدارا ًلاماک یشور اب ،دوش یم .دراد رظن دروم عوضوم

یزاس ههادب رد لایخ رصنع

.تسا لایخ رصنع ههادب رنه هدنهد لکش لماوع نیرتمهم زا شقن صوصخ رد ،رنه یرظن ثحابم رد نادنمشیدنا و افرع ،هفسلاف بلاطم نادنمرنه یاه یروآون و یرنه راثآ قلخ رد لایخ رصنع رد ملاسا گرزب دنمشیدنا و فراع یبرع نبا ،دنا هدرک نایب ار یفلتخم و دیوگ یم نخس لایخ ملاع زا دوخ یونعم کولس و ریس یداو تفه کولس و ریس رد یداو نیا تیمها و لصفنم و لصتم لایخ باب رد نیرکفتم .تسا هدومن ثحب ًلاصفم ،تقیقح هب ندیسر تهج ینافرع دنریگ یم هجیتن هنوگ نیا لایخ ملاع صوصخ رد یبرع نبا ثحابم زا لایخ رصنع ،ابیز یرنه راثآ قلخ رد رثؤم لماوع نیرتمهم زا هک ،یبرع نبا کولس و ریس یداو تفه زا یداو نیرتمهم زا یتح و تسا ،تسا فراع یئاغ فده هک تقیقح هب ار ناسنا هک تسا لایخ رصنع .دناسر یم تیقلاخ رد لایخ رصنع تیمها صوصخ رد هک رصاعم هفسلاف زا فوسلیف نیا .دشاب یم "هچورکوتدنب" ،تسا هدرک هئارا یتارظن یرنه ندوب یلایخ رنه هصخشم تیصاخ« :دیوگ یم هراب نیا رد ییایلاتیا و میهافم ۀلیسوب کاردا زا ار دوهش زایتما هجو هکنانچمه( تسنآ زا و لوقعم تایلک نایب زا و خیرات زا و هفسلف زا ار رنه زایتما هجو هکنآ درجم هب و )دنا هتسناد ندوب یلایخ نیمه عیاقو لقن و هدهاشم زا رنه ،دهدب تواضق و رکفت هب ار دوخ یاج ندوب یلایخ تفص نیا . )66 ،1384،هچورک( »دریم یم و دزیر یمورف مه

موب یور نغورو گنر 1910 -3 هرامش یارب بیکرت ،یکسنیدناک یلیساو -1ریوصت .کرویوین ،میاهنگوگ نوملاس هزوم ، 125/5 × 96

)168 ،1367 ،نسانرآ( :ذخام 290 × 200- موب یور کیلرکا ـ1964 ـ یورخا تراشا هدیدپ ،زیگنج لپ -2ریوصت

کرویوین ـ نسردنا و یره مناخ و اقآ هعومجم )515 ،1374،نسناج( :ذخام

کبس رد هک نوسام هردنآ و وریم ناوخ راثآ رد اما ،دندوب زاتشیپ لیخت زا رپ و هنوگزمر ،امن هدنز مسیلائروس هب نادنمرنه نیا راثآو تسا نایامن رتشیب هتخیگنا دوخ تکرح رد ناوت یم نینچمه ار هویش نیا ناینب .دنوش یم کیدزن عازتنا یاه هبرجت و هاگآدوخان ساسارب هک اه تسیئاداد یاه هبرجت هاگشیامن نیتسخن .دومن یریگ یپ ،تفرگ یم لکش یقافتا یزاس ههادب هویش اب ناشراثآ بلغا هک لائروس نادنمرنه .دش لیکشت ریپ هناخراگن رد 1925 لاس رد ،دوب هدش ماجنا ،تسنرا- ،وکیرک ،پرآ نوچ ینادنمرنه راثآ هاگشیامن نیا رد شیامن هب یورریپ و وساکیپ ،وریم ،نوسام ،یر نم ،هلک ،ناشود لسرام ،یگناتویا 1927 لاس رد .دوب هدش هتشاذگ اه تسیلائروس عمج هب زین یلاد روداولاس تیرگام هنر ناوارف ناشیاهراکرد هدش یزاس ههادبراثآ هنومن هکدنتسویپ یناوارف تهابش هک یراثآ قلخ .)5 و 4ریواصت( دوش یم تفای فرصت و لخد نیرتمک دنمرنه و دراد یناریا یاهداب و ربا هب هلمج زا درادن ار هدش داجیا یدوخ هب دوخ یاه لکش رد

حطس رد روبزم یاه گنر تسا رارق ییوگ هک دروآ یم دیدپ هدرپ نیرت فیرظ زا شیاه گنر ۀنماد دنورب شیپ و سپ موب ؛تسا ناسون رد فرژ و ریس یاه گنر نیرتارگاو ات اه گنر لکش هب ار دماج گنر زا ییاه هگر شراثآ نیرخآ رد شاقنو ،نسانرآ( ".تسا هدوزفا یکلف یاه تروص ای هتسویپ یاه هکچ )596 ،1367 بلغا هک دوب ینادنمرنه زا زین )1940 ـ 1879( هلک لپ وا .دریگ یم رارق یزاس ههادب هویش هب یشاقن هزوح رد شراثآ یدوخ هب دوخ هویش هب ًافرص ار شیاه یشاقن زیگنج فلاخرب نورد رد نتفر ورف اب درک یم شلات هکلب ؛تخاس یمن یقافتا و ههادبلا یف و یلبق حرط نودب و هناکدوک ّسح اب دوخ هاگآدوخان رد نسنرآ .دزاس رهاظ موب یور ار دوخ یاه گنر و اه مرف یاه یشاقن" :دنک یم فیصوت نینچ ار هلک راثآ صوصخ نیا یعیبط دشاب یسدنه هکنآ زا شیپ هک دنراد هدنپت ییورین وا یاه تشاددای و راثآ نیتسخن رد زج اه یشاقن نیا یلو .تسا میقتسم هدهاشم رب هاگچیه ،شیاه حرطشیپ رتفد رد هدنامیقاب زاغآ ناکدوک نوچمه ار یشاقن وا .دندوبن راوتسا تعیبط ًاجیردت لکش ات تشاذگ یم دازآ نانچ ار شملق ای دادم و درک یم و هناهاگآ ۀبرجت لکش ندش رهاظ زا سپ هتبلا .تشگ یم رهاظ نیتسخن ات دنتشگ یمزاب شیوخ یداع لاح هب وا یاه تراهم ریوصت(دنناسرب شخب تیاضر یا هجیتن هب ار یدوهش ریوصت یشاقن وا .دوب زادرپزار کی و کیتنامر کی هلک بیترت نیدب .)3 دنمرنه ،نآ یط رد هک تسناد ییوداج یلمع ار هقلاخ لمع ای ار ینورد یایؤر دناوت یم شیوخ ینورد یقارشا تاظحل رد یئرم تروص هب و دنک قیفلت ناهج زا شا ینوریب ۀبرجت اب »تعیبط ای ناسنا یقیقح باتزاب« ینعم هب هک دروآرد یقیقح نآ دناوت یم و تسا تعیبط ای ناسنا رهوج زارطمه هکلب تسین .)254 ،1367 ،نسانرآ( "دزاس نشور نورد زا ار

یور نغور گنر و یباعل گنر .1939 .ابیز نابغاب ـ هلک لپ -3ریوصت .نرب ،رنه هزوم .هلک لپ هعومجم .رتمیتناس 69 × 93 موب

)263 ،1367 ،نسانرآ( :ذخام .تکیتکنوک ،درفتراه ،ثروزداو هناخباتک ـ رتمیتناس 14/5 ×54 ـ1942 ـ ناراب زا سپ اپورا ـ تسنرا سکام -4ریوصت

219 × 197/5 موب یور نغور گنر ـ زاونیقیسوم هس ـ وساکیپ ولباپ -5ریوصت .کرویوین ،نیون یاهرنه هزوم ،رتمیتناس

)294 ،1367 ،نسانرآ( :ذخام

،ساسحا ،عوضوم کی ندیشک ریوصت هب هظحل رد دنمرنه یحور رد هکنانچ ،تسا عاجرا لباق ریغ و ردان هدیدپ کی ،رثا کی قلخ و هدیا .دشاب یم رارکت لباقریغ و لیدب یب دوخ عون هصرع رد یتح نادنمرنه زونه هک دوش یم ثعاب شرگن نیمه هتشاد نامیا بان تاظحل نیا هب یرامعم و یقیسوم ،دیدج یاهرنه تاظحل نیا ،نیاربانب .دننز یم مقر ار دوخ راثآ اهنآ هب انتعا اب و تهج هک تسا دنمرنه ینآ دوهش و فشک ییلاط هظحل نامه ،بان و دتفا یم راک هب تاکاردا و اه تفایرد زا یشان نورد یاغوغ تبث تسا یرثا قلخ ،دنیارف نیا هجیتن .دنک یم تسه تسین هک ار هچنآ زا ،دریگ یم همشچرس دنمرنه ینورد تاساسحا نیرت بان زا هک فرص ییامنزاب ماد رد دنمرنه نداتفا زا دناوت یم هویش نیا ،ور نیا دبای تاجن ئش نآ یتسه تیهام کاردا نودب تیعقاو یرگتفایرد هک دهد قوس هزات و ون یتایح یوسب ار دنمرنه ره یرگشنیرفآ و .دوب دهاوخ دوخ هنامز حور بسانتم

هویش نیا هچرگ .دوب برغ متسیب نرق نادنمرنه یاهدرواتسد ،دنک یم لاغشا ار رصاعم یزاس ههادب نایرج زا یکچوک هشوگ سکنیمود راکسوا نوچ نادنمرنه یخرب هک تسا یا هبرجت اما نیب رد نونکا مه هویش نیا .دنتخادرپ نآ هب 1936 لاس رد زین دراوم بلغا رد هکدراد جاور یئاپورا نادنمرنه زا یخرب هارمه هدش رهاظ لاکشا رد دنمرنه فرصت و لخد اب یدح ات .تسا یزاس ههادب رد اکیرمآ و اپورا رخأتم نادنمرنه یاه هبرجت کیدزن ،اه گنر و اه مرف رد ندش رو هطوغ ،تسا عونتم رایسب و اه لکش یگتخیر مهب ،نآ زا ندش رود و تعیبط هب ندش نیا زراب تایصوصخ زا هنازادرپ لایخ یاه یزاسریوصت یرت مدقتم ناشاقن زا نادنمرنه نیا یریذپریثأت .تسا راثآ دوهشم ناشراثآ رد ًلاماک زین وریم و یکسنیدناک نوچ و اپورا رد هک تسا دیدج راثآ بختنم .) 7 و 6ریواصت( تسا ،فلتخم یاه کبس نادنمرنه" .تسا هدش هئارا زورما یاکیرمآ .دندنب یم راک هب یتوافتم یاه شور اب ار یزاس ههادب هویش رد یوسنارف زادرپ هیرظن »نوترب هردنا« فیرعت نیا دیاش :دزاس صخشم رتشیب ار تبارق نیا دناوتب مسیلائرروس باب فده هک ،یناور ًافرص یدوخ هب دوخ تکرح ،مسیلائرروس«

هدش لیمحت رکفت .تسا رکفت درکلمع یبتک ای یهافش نایب نآ زا جراخ رد و ،لقع زا یشان ۀدنرادزاب رصنع هنوگره بایغ رد "یقلاخا ای یتخانش ییابیز تشادنپ شیپ هنوگره و ورملق زا .)321 ،1367 ، نسانرآ(

،اوقم یور کیلرکا ،45 × 35 داعبا ،روهظ راظتنا رد ،گنوی لراک -7ریوصت .اکیرمآ دنلشآ ،تسروفید یرلاگ

،اوقم یور شاوگ 18×23 زبس هکرب ،رنیبود اهاشوش -6ریوصت .کرویوین ،میاه نگوگ هزوم

و تفرگ جوا و عورش یخیرات هرود کی رد هچ رگ ییارگ ههادب یاه تیلباق هب هجوت نکل ،دش یرپس یرنه هبرجت کی ناونعب سپس یکسنیدناک راثآ زا یدادعت و هرود نآ هب اهنت نآ یرصب و ینایب یمامت رد ار نآ روضح ناوت یم و دوش یمن متخ ههادب ناونع تحت میناد یم هک روطنامه ،عقاو رد .دومن سح رصاعم یرنه یاه شنیرفآ هک تسا حیضوت لباقریغ ٌامومع و صاخ یا هظحل ،رثا شنیرفآ هظحل .دتفا یم قافتا دنمرنه ینهذ راتخاس رد هکلب ،موب یدام رتسب رد هن تاکاردا و اه تفایرد ،اه شزومآ زا لکشتم هک ییا هدیچیپ راتخاس ات وا هک هچنآ مامت و تعیبط ،هعماج ،هداوناخ طیحم زادنمرنه ینهذ هب هک اهنیا همه ءاروام یزیچ هتبلا و دراد طابترا اهنآ اب شنیرفآ هظحل هدوبن سمل لباق هک یزیچ .دهد یم تیوه اه تفایرد نآ همه عومجم .تسا هدنام رارسا وزج هشیمه و دزاس یم ار دنمرنه تیصخش و بلغا هک دنیب یم ار یزیچ نآ یارو زا هک تسا هتخانشان سح نیمه تلاح و ینورد شزیگنا لیلد نیمهب .تسا هدنام ناهنپ نارگید رظنم زا

هجیتن

:عبانم تسرهف

.نارهت ،نیرز تاراشتنا ،یزرمارف یقت دمحم مجرتم ،نیون رنه خیرات ،)1367( ه . ی ،نسانرآ .نارهت ،هاگن تاراشتنا ،ون نابز یوجتسج رد ،)1369( نیئور ،زابکاپ .نارهت ،ریبکریما تاراشتنا ،نابزرم مجرتم ،رنه خیرات ،)1374(و.ه ،نسناج .نارهت ،شورس تاراشتنا ،رجاهم هزوریف همجرت ،ریوصت نابز ،)1368( یگروئج ،سپک .نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا ،یناحور داؤف ۀمجرت ،یسانشابیز تایلک ،)1384( وتدنب ،هچورک .نارهت ،یماج تاراشتنا ،هیناطلس همجرت ،شیاهلبمس و ناسنا،)1378( لراک ،گنوی Gwerma, Mikhail (1998(, Vasily Kadinsky, ed. Parksto Press, England.

Harris, William (2009(, The New Spirit in The Arts -- What is Improvisation, www. middlebury.edu/

Onslow Ford, Gordon (2000(, Once Upon A Time, Lucid Art Foundation, California, USA.

Pinau, Corrine; Robert, Eric; Sabre, Regine (1995(, Improvisation 26- (en Ramant(/ Regards Sur la Painture, N 24.

Sawyer, Keith (2000(, Improvisation and the Process of Creativity, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol 58, No 2, USA.