رنه رب نآ ریثات و ینا�ساس رنه رد "هایگ-ناویح"شوقن هسنارف راو یمور رنه و یملاسا
*یرهاط اضریلع .ناریا ،نادهاز ،ناتسچولب و ناتسیس هاگشناد ،رنه هدکشناد رایشناد )91/12/13 :ییاهن شریذپ خیرات ،91/10/24 :هلاقم تفایرد خیرات(
هدیکچ یازجا و یلیخت ای یعقاو ناوــیح کی ندب زا یبیکرت هک دریگ یم رارق یــسررب دروم یا یبیکرت دوجوم ،هــلاقم نــیا رد نیا زا یفلتخم یاه هنوگ یناساس رنه . "هایگ -ناویح " مان هب یبیکرت و یا هناــسفا تادوجوم زا گرزب یهورگ ،تــسا یهایگ هژیوب و هنارتیدم یایرد هنارک یاهروشک ،یملاسا یاهروــشک رنه رد هک هدرک قلخ توافتم ییاه هویــش اب ار یبیکرت دوجوم رنه یور رب نآ ریثات ؟تسا هتفرگ لکش ییانبم هچ رب دوجوم نیا راتخاــس .تسا هدرک ادیپ روهظ زین هــسنارف راو یمور رنه یعقاو تبیه هب یناویح یاه مرف بیکرت زا دوجوم نیا ؟تسا هدوب هنوگچ راو یمور رنه هژیوب یبرغ یاپورا و یملاسا نارود هدیچیپ لاکشا هب و عورــش هداــس تابیکرت زا و هدمآ دوجوب یدیرجت و یعیبط یهایگ لاکــشا فلتخم یاه هنوگ اب یلیخت و تفای هار یبرغ یاپورا و سنازیب ،یملاسا یاهروشک هب یتنطلس یایاده و يراجت تلادابم قیرط زا شقن نیا .ددرگ یم متخ تروص یشهوژپ نونکات صاخ تروص هب یناساس "هایگ -ناویح" عوضوم صوصخ رد .داد رارق دوخ ریثات تحت ار اهنآ رنه و و یا هناخباتک عبانم زا هدافتسا اب و یلیلحت و یفیصوت ساــسا رب قیقحت شور و هدوب یرظن عون زا شهوژپ نیا .تــسا هتفرگن .تسا هتفرگ تروص یدانسا
یدیلک یاه هژاو .يا هناسفا تادوجوم ،راو یمور رنه ،یملاسا رنه ،یناساس رنه ،هایگ -ناویح
.E-mail: [email protected] ،021-66944105 :ربامن ،0541-2447433 :نفلت*
گرزب تردق ود زا کرتشم یریوصت ،یدوجوم نینچ شنیرفآ هدیا هداد رارق ریثات دروم ار رشب یگدنز هک دهد یم هئارا ار رادناج و یعیبط نوماریپ ناهایگ و تاناویح اب رشب یگدنز ،اه هرازه و نورق یط رد .دندوب هب تادوجوم نیا یود ره .تــسا هتشاد میقتسم هطبار و دنویپ ،دوخ هتسباو یناسنا تایح و یگدنز و هدوب هیذغت یلصا و مهم عبنم ناونع زیمآرارسا ،یعیبط تادوجوم نیا یود ره ،يفرط زا .دشاب یم ود نیا هب زراب روطب ییوداج و یتنس یاه نیئآ و مسارم ،تاداقتعا رد هتخانشان و ،دراوم رثکا رد ،یعیبط یایلاب ریاــس رانک رد نانآ .دندرک ادیپ روضح دیدهت و سرت ساسحا هدننازیگنا رب و روآ بعر و کانسرت یرهاظ یاراد .دنتفرگ یم رارق مارتحا و شتسرپ دروم هکیروطب ،دندوب یعیبط تردق و اوق ود عمجت ،یبیکرت نینچ اب هدش قلخ دوجوم نیا .دنک لمح دوخ اب ار اهدامن و میهافم زا یخرب تسناوت یم هک دوب "هایگ -ناویح" بیکرت .دیدهت مه دشاب یماح مه هتسناوت یم دوجوم لاصتا زا هک دیامن یم یفرعم ار یلیخت تادوجوم نیرت یدربراک زا یکی ای یعیبط یهایگ یاه مرف اب یناویح وضع نیدنچ ای کی نــتخیمآ و یراکزلف زا ییاهبنارگ راثآ یور رب شقن نیا .تسا هدمآ دوجوب یدیرجت یصقا هب یناساس نیمشیربا سیفن یاه هچراپ و لاط دودنا اب نیمیس هب هژیو هب ،ناسیدق هدنامزاب دتــس و داد ییافوکــش اب ".تفای هار طاقن هب یمشیربا یاه هچراپ زا یدایز تاعطق ،یبیلص یاه گنج هطــساو .)163 ،1383،نام پیش ( "دمآ نیمز برغم یناساس غرمیــس نوچمه یلیخت و یعقاو یناویح یاه تروص و یقرــش یاپورا هب نآ هناقلاخ یاه یروآون و یــنییزت تابیکرت اــب ،نایناریا بوبحم حرط یراجح هنیمز رد" .دوب هتفای هار زین یزکرم ]...[ تفرگ رارق دیلقت دروم نیمز برغم رد ،دوب تاناویح تروص هک ًلاماک یناریا کیدزن طباور مه سنازیب یتامدقم یاه هرود یراکزلف رد
هبنج یاراد یتح ناکلاب هریزج هبــش یراکزلف و تــسا سوسحم رد هک سولکیم تنس یگان فورعم هنیجنگ ًلاثم .تسا یرت یقرش ]...[ .دراد یناساس حضاو ًلاماک هبنج ،هدمآ تسدب ناتسراجم قرــش و تسا هدوب رت کیدزن یلیخ نایناــساس و اهراغلب نیب طباور ًارهاظ قیرط زا یناساس یاه حرط تاییزج و لوصا زا یا هراپ تــسین دیعب هرابرد صوصخب ،تواضق نیا .دشاب هدیسر یقرش مور هب ناتسراغلب دیفس یلافس یاه هحول اریز ،دنک یم قدص یزاس لافس و یرگ هزوک هینطنطسق رد مه و ناتسراغلب رد مه اهراوید رد بصن یارب ،یا یلاع راثآ زا ،دراوم زا یرایسب رد اهنآ یور یاه حرط و دنا هدمآ تــسد هب .)67 ،1384،سیار ("تسا یناساس عاطقنا نودب ًابیرقت و برغ هب قرش زا اه هشقن و اه حرط ریثات و لاقتنا ات مراهچ نرق زا ینعی ،یناساس یهاشنهاش و سنازیب راودا رسارس رد ار یراذگریثات ریسم نیا .تسا هتشاد همادا زین اهدعب و یدلایم متفه یقرش هنارک(هیروس نوچمه ناریا برغ یملاسا یاهروشک زا ناوت یم ،)هنارتیدم یایرد یبونج هنارک(شکارم و سنوت،رصم ،)هنارتیدم یایرد لامش( ایلاتیا و هیکرت و )هنارتیدم یایرد یبرغ هنارک(هسنارف و ایناپسا شقن ،دوــش یم هظحلام هچنانچ .دومن یرــیگیپ )هنارتیدم یاــیرد رنه لاقتنا رد هژیوب ناریا رنه رد یا هنارتیدم یایرد هزوح یاهروــشک اهنآ زا ییاه هنومن رکذ هب همادا رد .تــسا تیمها زئاح رایسب یناساس هب هجوت اب .دوش یم هتخادرپ ،دنتــسه "هایگ-ناویح" شقن لماح هک باختنا اهنآ نایم زا ییاه هنومن ،دوجوم نیا هدــنهد شیامن راثآ روفو هدش هتخادرپ یزلف و یلافس راثآ هب هلاقم نیا رد هکنیا نمض ،هدیدرگ .تسا هدش یشوپ مشچ یناساس نیمشیربا یاه هچراپ یاه هنومن زا و
یناساس ”هایگ-ناویح“ شقن
نهذ راکهاش ناونع هب یبیکرت دوجوم نیا ،یناــساس نارود رد .دمآرد شیامن هب یرنه یاه هنوگ زا یرایسب یور رب دنمرنه قلاخ تاناویح روهظ یناساس رنه زیامتم و زراب یاه ههجو زا یکی عقاو رد رد هشیر هک هنادنمرنه و فیرظ رایــسب تابیکرت اب تسا یا هناــسفا یموق تاداقتعا و ینید یاهرواب ،یریطاسا یاه ناتــساد ،اه هناسفا .دنتشاد یلم و دوش یم صخشم ینامز ،یناساس دنمرنه فرگش دادعتــسا نیا .دریگ رارق یسرربو ثحب دروم تادوجوم نیا قلخ و بیکرت هویش هک زا کی ره هک یمیهافم و دنویپ لباق یناویحفلتخم یاه شخب باختنا تفارظ و تراهم اب هارمه )...،رس ،مد ،هجنپ ،لاب( دنک یم لمح اهنآ .دنتسه یرنه شنیرفآ نیا توق طاقن زا مه هب اهنآ لاصتا رد میسرت هنایارگقاو نانچ یلیخت تادوجوم نیا دراوم زا یرایسب رد .دنک یم لوبق ار اــهنآ تایح و دوجو یتحارب هدــننیب هک دنا هدــش ناداتسا ار یناساس یرنه یاه هیلتآ و اه هاگراک نادنمرنه ناوت یم .تسناد اهلاویه و یا هناسفا تادوجوم ریوصت و روصت ملسم
شقن ،”هایگ-ناویح“ بــیکرت یاــبیز یاه هنومن نیا زا یــکی متفه نرق هب قلعتم نیمیس فرظ کی یوررب هداعلا قراخ یدوجوم دنچ زا یکیزیف ظاحل هب دوجوم نیا یبیکرت راتخاس .تسا یدلایم اه لای ،هدنرپ لاب ،گس ندب و رس:تسا هدش لیکشت فلتخم ناویح .یهایگ مرف هب یمد و رس رب یخاش مرف ود ،ریش هیبش ییاه هجنپ و رد هک ینامسآ و ینیمز تردق یاهدامن زا تسا یبیکرت ،دوجوم نیا تمسب مرن یشچیپ تلاح کی رد وا مد .دنا هدیدرگ عمج رکیپ کی .دوش یم یهتنم لکش یگرب مرف هب S لکــش هب و هدرک تکرح لااب هولج یعیبط اه تمسق یخرب رد روناج ندب یور رب یهایگ یاهدامن .دوــش یم متخ یهایگ یمرف هب بیکرت نیا رد مد لکــش .دنک یم هدش میسرت رگید یتهج رد یلو ناویح هنیس ولج رد لکش نیمه ییاهتنا تمسق یحارط رد یهایگ یاه لکش زا هدافتسا هویش نیا.تسا
همدقم
ندب زا هدز نوریب یدیرجت ای یعیبط یهایگ یاه مرف ای و مد ،روناج ،)رگید یاه شخب ای و هنت ریز ای هنیــس ولج رد( رگید یتمــسق رد هنوگنامه ،دراد یناساس رنه یبیکرت تاناویح قلخ رد یناوارف دربراک مــشش - مجنپ نرق هب قلعتم هــساک یور رب نوفیرگ شقن رد هک .)2ریوصت( دوش یم هدید یدلایم طسو رد یدادرارق تروص هب یناساس نوفیرگ ،نیمیس رثا نیا رد لااب نوفیرگ تسار یاپ .تسا هتفرگ رارق ییلاط گرزب نویلادم کی یمرف هب مد یاهتنا .تــسوا هتــشارفا رب مد اب یگنهامه رد و هدمآ مکش ریز رد هدمآ نوریب یهایگ لکــشاب هک ددرگ یم متخ یهایگ .تسا بسانتم و هدیچیپ لاکشا هب یهایگ هداــس لکش ،دراوم زا یرایــسب رد یراتخاــس عونت ندمآ دوجوب ثعاب و دوــش یم لیدبت هدینت مهرد نادبآ کی هندب ییلااب تمسق یور رب هک هنوگنامه .ددرگ یم یدایز و فیرظ یزرط هبو هویــش نیمه هب یا هناــسفا دوجوم کی ،یزنرب زا یناشن نآ یحارط هویش .)3ریوصت(تسا هدش میسرت قیقد رایسب تمسق رد شقن نیا .دراد یشنماخه هرود تاناویح یحارط رنه ریثات هک دهد یم ناشن ار رادلاب یناویح و هدش یراک هتسجرب نادبآ ییلااب دوخ ندب ینیگنس هکیلاح رد هدــش دنلب دوخ بقع یاپ ود یوررب ،دراد رارق شندب ریز هک دوخ یهایگ یــشچیپ ییاهتنا مد یور رب ار .تسا هتشاذگ دراد یهایگ رپ هس لکش و هتــشگرب لااب تمــس هب شرگید مد یــشقن ،فرظ نیمه هندب یور رب .تــسا گرزب یفاک هزادــنا هــب و یناویح هارمه هب ار تولف هدنزاون نز هک تسا یناساس شوقن هباشم تسا یهایگ مد کی یاراد زین ناویح نیا .دهد یم شیامن یا هناسفا اجنآ رد و هتشگرب لااب تمس هب هرابود و هتفر نییاپ هب ییانحنا اب هک دننامه هک (زین رگید یا هخاش .دهد یم شیامن ار دوخ یهایگ تلاح
هدمآ نوریب بقع یاهاپ تهج رد و وا ندب ریز زا )تسه زین یو مد هب زین یناساس غرمیس یحارط رد یهایگ یاه مرف یگدیچیپ نیا.تسا ،نیمیس فرظ نیا .)4ریوصت( تسا هدمآ رد شیامن هب رگید یا هنوگ تردق دامن ،دهد یم ناشن ار غرمیس ینعی یناساس یا هروطسا روناج .یناساس یهاشنهاش لوادتم و بوبحم رایــسب شقن و وگلا کی ناونع هب شقن نــیا یرامعم تانییزت ،یناساس نیمیس فورظ ،یرنه ءایشا رد )نیدامن(
و یملاسا ،یناساس اسپ ،یناساس نیمشیربا یاه هتفاب یور رب هژیوب و .تسا هتفرگ رارق هدافتسا دروم سنازیب یا ه یارآ هویــش ،دیامن یم بلج ار هدننیب رظن اجنیا رد هــچنآ رد ،یبیکرت شوقن زا یرایــسب رب هک تــسا غرمیــس مد تانییزت و راذگریثات ،اپورا و یملاــسا نارود رد دوخ زا دعب یرنه یاه هویــش کزان یــشچیپ یاه هقاــس هب دننام هچنغ یهایگ مرف ود .ددرگ یم لصتم ندب هب ار اهنآ یاهتنا رد یدننام گرب لکش و دنا هدش لصو بیکرت ندب اب هک یوحن هب یگرب و هچنغ هیارآ زا هدافتــسا .دنک یم تادوجوم زا یرایسب رد و تسا یناساس ًلاماک یا هویش ،دنشاب هدش برغ رنه و سنازیب ،یملاسا ،یناساس اــسپ نارود یعقاو و یبیکرت یاه هیارآ هدافتــسا دهاــش ریوصت نیا رد .دریگ يم رارق دیلقت دروم گرب هیبش هک غرمیس نابز ،میتسه زین رگید یاه تمسق رد یهایگ .روناج ندب ریز زا هدمآ نوریب یهایگ مرف و تسا یهایگ دنلب
یزکرم یاپورا و یزکرم یایسآ
یروطارپما یاج همه رد ابیرقت یهایگ و یناویح یاه قیفلت ریثات
یور رب هت�سشن تولف هدنزاون شقن اب نادبآ – 3 ر�یوصت ،ناتسغاد ،یدلایم مهن و متشه نرق ،زنرب ،یلیخت ناویح .هیسور ژاتیمرا هزوم ،رتمیتناس 43 عافترا ،یناساس نارود )www.hermitagemuseum.org( :ذخام
ناویح تشپ رب هتسشن تولف هدنزاون نز ،هدش یراکلاط ،نیمیس ینیس -1 ریوصت .ژاتیمرا هزوم ،یناساس هرود ،یدلایم متفه نرق لوا همین ،یا هناسفا )www.hermitagemuseum.org( :ذخام مجنپ نرق ،یراکلاط و هرقن ،ینییزت هریاد زکرم رد نوفیرگ شقن اب هساک -2 ریوصت
.نیلرب ،یملاسا رنه هزوم ،یناساس ،یدلایم مشش و )depts.washington.edu( :ذخام
متفه نرق ،یناساس غرمیس یا هروطسا شقن اب ،هدش یراک لاط هرقن کلاپ-4ریوصت .ندنل مزویم شیتیرب ،رتم یتناس 7/6 رطق ،یدلایم )www.britishmuseum.org(:ذخام
اسپ نارود و یزکرم یایسآ ،)برغ رد هچ و قرش رد هچ( یناــساس یزکرم یاپورا“ .دوش یم هدید زین یقرش یاپورا رد نینچمه ،یناساس ،نمشریگ(”درک دیلقت ار یناساس هرود یراک هدنک تاعوضوم اهدعب قافتا زین یزکرم یایسآ رنه صوصخ رد رما نیمه و )404 ،1388 هویش نیا زا یهاگ هولج یزکرم یایسآ هب قلعتم ییلاط هزوک.داتفا .)5ریوصت( تسا یهایگ یاه گرب و هقاس شوقن زا هدیشوپ ،هزوک نیا حوطس مامت نییزت ار ینیئاپ و ینایم ،ییلااب حوطــس صاخ یمظن اب هک تــسا ناگدنرپ ،مخ و چــیپ رپ شوقن دایز مــجح نیا نیب رد .دــنا هدومن ،شوقن نیا رد .دنا ییاسانش لباق زیگنا تفگش یرهاظ اب یریطاــسا رادرپ مد رگید و تسا هتفرگ دوخ هب یهایگ لاکشا ًلاماک ناگدنرپ مد .دیمان "هایگ – هدنرپ " ار بیکرت عون نیا ناوت یم عقاو رد .درادن دوجو لاب اب بسانتم هدنرپ یهایگ مد ییانحنا و لااب هب ور تکرح یگنهامه نامه زا هتفرگ رب مه هدنرپ لکاک مرف هکنیا نمض .تسا نآ هدوشگ .تسا هنیمز تانییزت رد دوجوم یهایگ یاه حرط فرظ کی رد .دراد دوجو شقن نیا یاپدر زین یزکرم یاپورا رد شقن ،زین )ناتسراجم( یقرــش یاپورا ،مهد نرق هب طوبرم یا هرقن رد ،هدش دنلب ییولج تــسار یاپ اب یریــش تبیه رد هایگ-ناویح یاه مرف زا لکشتم یا هیــشاح یاراد هک هتفرگ رارق یا هریاد زکرم یدیرجت شوقن اب هریاد زا هدافتسا هویــش .)6ریوصت( تسا یسدنه ناریا رنه اب ار نآ هــطبار ،ناویح هدنریگرب رد ،یهایگ ای یــسدنه
هب یشچیپ مرن لاکــشا ناوت یم ناویح ندب یور رب .دنک یم تیوقت .دومن هدهاشم اپ یلااب تمسق رد هژیو زا سپس و هدش تــسرد ناریا یاه هاگراک رد فورظ نیا هکنیا ای هتفر اجنآ هب )هریغ ای یراجت یلااک ،تمینغ ،ایاده( فلتخم قرط رتشیب یلو تسین نشور ،تسا هدش راک یلحم یاه هاگراک رد هکنیا .دشاب رت لمتحم لوا هقیرط دسر یم رظنب هریاد و نآ نداتــسیا زرط و روناج یهایگ مد مرف تروص ره رد یهایگ مرف .دروآ یم رد یناساس یاه هویش هرمز رد ار وا هدننک طاحم نآ یگرزب و تسا یعیبط ناهایگ گرب هب کیدزن رایسب اجنیا رد مد .دشاب یم نارغ ریش تردق اب بسانتم
یملاسا نارود
یاهروشک رد یرنه عاونا زا یرایسب ماهلا بجوم یناــساس رنه ،یناساس ناریا یقیقح ثراو" تفای لاقتنا اجنآ هب و دــش یملاــسا یناساس نهک رنه لاکشا ،تفای هعسوت ملاسا هک اجره و تسا ملاسا .)405 ،نامه( "داد لاقتنا دوخ اب ار شرتسگ و طسب یناساس یرنه هویش نیا زین یملاــسا هرود رد ،دنروهشم 1سورگ ای سوراگ هب هک دراد دوجو یئاه کیمارس .دبای یم نیب هک دنتسه یناکم هب قلعتم اهنآ زا یرایسب هک دسر یم رظن هب ناتسب قاط ،هیمروا ،نامیلس تخت هقطنم رد ناجیابرذآ و ناتسدرک تادیلوت رگید عون ود اب ًاــمومع اه کیمارــس نیا .دراد رارق ناجنز و نیا .دنراد تبارق ناتسجرگ رد دنکقآ و ناردنزام ناتسا رد لمآ ینعی .دنروهشم "ناریا لامش ییاتسور یاه کیمارس "مان هب هورگ رتشیب تــسا هدومن روهــشم ار اه کیمارــس زا هورگ نیا هچنآ یتنس و کیسلاک شوقن اب یهایگ یاه مرف :تساهنآ تانییزت یگژیو یاه گرب ،یهایگ هدینت مه رد یــشچیپ یاه مرف ،هقاس(ناناملسم نیا .یا هناــسفا و یعقاو تاناویح شوــقن ای ،)هچنغ ،لکــش یلخن تشپ یاه فیدر تروص هب یراتخاس اب ،هوکش اب يا هویش هب ناروناج رایسب هک یتاناویح عاونا زا .دنا هدش میسرت تخت ای یا هریاد مهرــس تاناویح و اهرتش یلو ،درب مان ار ریــش ناوت یم ،دنا هتــشاد دربراک ،نیهاــش ،سوواط زین ناگدنرپ زا .دنراد دوجو زین زب ریظن رادخاــش .دنتسه لومعم شوقن زا هدوشگ یاه لاب اب باقع و شوق و تکرح لاح رد ،تخــس و یدج یرهاظ تاناویح نیا ةــمه ،یلیخت و یا هناــسفا تاناویح شوــقن .دنراد هدننک دــیدهت یهاگ هدید زین نوفیرگ و سکنفــسا ،ناناس هبرگ ،ریــش رــس اب ناگدنرپ دربراک رد یرتــشیب تیباذج نیب نیا رد نوفیرگ شقن .دنوــش یم کیمارس عون نیا زراب یاه یگژیو و تاصخشم زا یکی .تسا هتــشاد .تــسا فورظ یور رب ناروناج گرزب و زیمآ قارــغا میــسرت رد ،اه یدلایم مهدزیس و مهد نورق نیب ار اه کیمارــس نیا خیرات ًامومع زکارم تیلاعف اب نامزمه و نایقوجلس نامز ات اهنآ دیلوت .دننز یم مقر اه هاگراک نیا .تشاد همادا ناشاک و یر دننامه کیمارس دیلوت گرزب رارق اهنآ شوقن و یناساس یرنه یاه هویــش ریثات و ذوفن تحت زونه .دندومن یم هدافتسا اهنآ زا روفو هب و دنتشاد
یای�سآ ،یدلایم 7-9 نرق ،ناگدنرپ و ی�هایگ شوقن اب ،ییلاط هزو�ک – 5ر�یوصت .وکسم خیرات هزوم ،یزکرم )www.shm.ru( :ذخام
یاپورا ،یدلا�یم مهد نرق ،یهایگ مد ا�ب ری�ش شقن اب یا هرقن ینی�س - 6ر�یوصت .ناتسراجم ،یزکرم )depts.washington.edu( :ذخام
ینایناریا( "نایربگ" هب یهاگ ار اهنآ ،ناش ینییزت تاعوضوم لیلد هب ار دوخ یتشترز شیک و دنتفریذپن ار ملاسا یدلایم متفه نرق رد هک ناناملسم طسوت ناریا حتف زا سپ هک ،دننک یم بوسنم )دنتشادهاگن یلو .دنتسه رت میدق نرق ود ًابیرقت اهنیا ،دندرب هانپ اه ناتــسهوک هب .دراد دوجو زین اهنآ یرنه راثآ تسرهف رد یملاسا شوقن ریوصت ،"هایگ-ناویح" شقن و یسوراگ هویش یریوصت یاه هنومن زا و هوکش اب ،راقو اب نانچ هک تسا یکیمارس باقــشب یور رب نوفیرگ .دیامن یم گنت رایسب وا یارب باقشب یاضف هک تسا هدش مسر دنمونت ریوصت(تسا هدش هداد ناشن تشرد یزیمآ قارغا تروص هب ناویح هنت یصاخ تفارظ و تقد یهایگ یاه مرف و روناج یحارط رد دنمرنه .)7 تانییزت و باقع ندرگ یاهرپ و رس یحارط رد نیا و تسا هداد ناشن .تسا هظحلام لباق یهایگ یاه هیارآ نینچمه و مکش ریز فیرظ یولج یاپ کی و هدوب نیشیپ هویش وریپ ،روناج ییاتسیا تلاح یتنیز لاکشا و اه هیارآ یگدرشف مه هب ،اجنیا رد .تــسا هدمآ لااب وا ،یناساس هویش دننامه .تسا صخشم دوجوم گنت یاضف رد یهایگ اب زین وا مد .دوش یم هدید نوفیرگ یبقع نار یور رب هایگ زا یــشقن ییاج ،ناویح تشپ رد هدمآ دوجوب گنت یاضف رد یصاخ یگدرشف ،هنحص یاج همه رد .دنک یم ادیپ یا هچنغ هیارآ هب ندش لیدبت یارب .دنا هدمآ رد نوفیرگ ندب زا ییوگ هک دنا نانچ یهایگ یاه مرف لخاد رد ،هایگ و ناوــیح یگدینت مهرد نیا زا یرــگید هنومن .تسا هتسب شقن ،سورگ هب طوبرم یرگید یباعل نیلافــس هــساک رب قبطنم هریت زبس هنیمز رد نــشور زبــس گنر هب یهایگ شوقن شوقن .)8 ریوصت( دنا هدش یزادرپ شقن فرظ یا هریاد یدنب بیکرت هطاحا ار یا هریاد ،نهپ یا هیــشاح رد رت تــشرد تروص هب یهایگ نیا .تــسا هتفرگربرد ار هداعلا قراخ یدوجوم شقن هک دــنا هدرک یناــساس یریثات ،طاحم یا هریاد نورد رد شقن نتفرگ رارق هویــش و اه لافس زا یرگید هجوت لباق دادعت رد ،لافس نیا رب هولاع و تسا ،هریاد لخاد ریوصت .دوش یم هدید زین یملاسا نارود یاه کیمارــس هب اپراهچ ناویح کی ندب زا هدش بیکرت )سکنفسا(تسا یدوجوم نیا ،بیکرت عون هب هجوت اب .یهایگ مد و ناسنا رس ،ریش دایز لامتحا زا یخرب رد .دیمان "هایگ -ناویح – ناسنا" ناوت یم ار یلیخت دوجوم )ریش هژیو هب اپراهچ ندب اب ناسنا رس( بیکرت نیا هابتــشا هب عبانم
هنیــس و هنت مین ،رــس" یپراه هکیلاح رد ،دنا هدومن رکذ یپراه ار و ،(Mode,1977, 277) "تسا ریــش یاه هجنپ و هدنرپ ندب و نز .(Ibid , 283)"نز ای درم ،ناسنا رس اب تسا یریش بلغا “ سکنفسا یباعل ینیس کی یور رب یهایگ بیکرت اب یپراه یریوصت هنومن زا هک یپراه یا هناــسفا ناویح اجنیا رد .)9ریوصت( دوــش یم هدید رگا .دراد رارق فرظ طــسو رد ،هدمآ دوجوب نز رــس و هدنرپ بیکرت – یپراه" ار وا دیاب مــیهدب بیکرت نیا هب رت قیقد یمان مــیهاوخب دوش یم هدهاشم هچنانچ .میمانب »هایگ – هدنرپ– ناــسنا« ای »هایگ اب .تــسا هدنرپ نییاپ هب ندرگ زا و ناــسنا رــس یاراد ،دوجوم نیا یگنهرب ریوصت تــیعونمم و ناناملــسم ینید تاداقتعا هب هــجوت )نز( یناسنا رس ،یملاسا رنه رد هدــش قلخ یاه یپراه رد ،ناسنا عوضوم نیا و دوش یم لصتم هدنرپ هنت هب ندرگ حطــس نیرتلااب زا یپراه مد .تسا هدش تیاعر لااب هنومن دننامه دراوم همه رد ًابیرقت .ددرگ یم متخ یــهایگ مرف هب اهتنا رد فیرظ رایــسب یا هویــش هب هب اه تمــسق زا یخرب رد ناچیپ ناهایگ لکــش هب لمکم تانییزت یهایگ یبیکرت شوقن روآدای هویــش نیا .دنا هدومن ادیپ لاصتا ندب .دندوب هتــسب شقن نیمیــس فورــظ یوررب هک تــسا یناــساس هب ،اپورا هب یناــساس "ِهایگ– ناویح" شوقن تکرح ریــسم رد هنارتیدم یایرد هنارک یاهروــشک هزوح رد هک میروخ یم رب یراــثآ مهدراهچ نرق هب قلعتم یــباعل فرظ .دنا هدوب شوقن نیا زا رــثاتم یا هیشاح هب شوقنم لااب تمــسق رد ،هیروــس )10ریوصت(یدلایم یاه مرف ،یهایگ یلاریپسا و یشچیپ ،یشخرچ یاه لکش زا ینییزت شوقن ،گنر یبآ یا هنیمز یور رب .تسا یا هناسفا تاناویح و یسدنه رظن هب لوا هاگن رد .دراد رارق نــشور مرک گنر هب یناویح و یهایگ و دنا هدمآ راتفرگ ناهایگ زا یا هدیچیپ هکبش رد ناروناج هک دسر یم .دنا هدش اهنآ تکرح اب وسمه زین طاقن یضعب رد وا یاه لاب هک تسا رادلاب یناویح ،یا هناسفا تاناویح نیا زا یکی یمیلسا یاه تکرح اب هک تسا یهایگ هدش زاب یاه گرب تروص هب هلهو رد هک دراد رس یور رب دننام گرب لکش کی .تــسا گنهامه و دنام یم نوفیرگ هب رتشیب ،روناج نیمود .دسر یم رظن هب خاش لوا
نرق ،ناریا ،سور�گ ،یکیمار�س باق�شب – 7ریوصت .دنلاولک رنه هزوم ،یدلایم مهدزیس و مهدزاود )www.clevelandart.org( :ذخام نرق ،سکنفسا شقن اب ،یباعل نیلاف�س هساک -8ریوصت
.ریرف یرنه یرلاگ ،ناریا ،سورگ ،یدلایم مهدزاود و مهدزای )www.asia.si.edu( :ذخام نرق مود همین ،یپراه شقن اب ،یباعل دوگ ینیس -9ریوصت
،رتم یتناس 41.5 رطق ،هیرو�س لام�ش ،یدلایم مهدزاود .ندنل مزویم شیتیرب )www.britishmuseum.org( :ذخام
یلبق روناج دننامه زین یو لاب .تسوا باقع هب هیبش رس ظاحل هب نیا زا یا هتشگرب مرف زین وا دننام باقع رس رب .تسا یهایگ لاکشا دننام .دنا هدینت مه رد یهایگ یشچیپ لاکشا اب دوجوم ود ره .تسا هایگ ،هیروس لامــش زا یرگید هزوک رد شقن شچیپ و یگدینت نیا .)11ریوصت( دوــش یم رهاظ رگید یا هنوگ هب رــس ود باقع شقن اب و هتــشاد دربراک هنایمرواخ رد بلغا هک تــسا یلکــش هب هزوک نیا هدش یم هدافتسا ،هتــشاد ییوراد دربراک هک یتاعیام یرادهگن یارب هک تسا ییوراد هتشون کی ،ندرگ یور رب هدش شقن هبیتک .تــسا لامش هب طوبرم ًاصخشم راک کینکت «.دشخب یم توق ار هیرظن نیا .)1260-1171( اه یبویا نارود رد ،هریزج قیقد روطب ،تسا هیروس تظفاحم فافش ییایلق دودنا هلیسوب تانییزت و زوکیلیس سنج زا لگ .(Exposition d’Art Oriental, 1985, 24-25)»تسا هدش ،هدییارگ یزمرق هب یمک و تسا یبآ و هایــس زا یبیکرت اه گنر باقع شقن هس .تسا هدش بیکرت نهآ دیسکا اب زمرق گنر لاامتحا هب ار هدننیب رظن کش نودب هدش هدرتسگ هندب یور رب هک یرس ود یگداوناخ تباجن یاه ناشن هیبش رتشیب اهنآ حرط .دنک یم بلج دوخ ناشن یلاح رد ار اهنآ گنرهایس حطس یگچراپکی .تسا کیدلاره و
لاح رد ناچیپ هقاــس کی یور رب هک دــسر یم رظن هب هک دهد یم مه اب ار اهنآ یهایگ یاه هقاس مرف اب طابترا یلو .دنشاب یم تحارتسا طسو رد .تسا هتشاذگ شیامن هب "هایگ-ناویح" زا یبیکرت و هتخیمآ اب یا هوهق هب لیام زمرق گنر اب هک دراد دوجو یلاخ یا هرفح مکــش ناویح فارطا رد .تسا هدش هدیشوپ هزوک یگنر نتم زا یا هیــشاح .دراد دوجو گنر یبآ ییاه هکل زین هدید اه یقوجلس زا یتاریثات ،یکیمارس یاه هزوک زا هنوگ نیا رد"
طلست هنایم رواخ رب واهنآ یگیاسمه و راوج رد یلوتانآ رد هک ،دوش یم .(Art de l’Islam, 1971, 56) »)یدلایم مهدزای نرق مود همین( دنتشاد ددرگ یمرب یزکرم یایسآ هب ناش هشیر اه کرت نیا هک دنچره هدرک ظفح ار ناــشنابز و یعامتجا یاه نامزاــس ،بادآ و موــسر و تاداقتعا ساسا رب .دنتشاد زین ار مسینمش زا ییاه هشیر یلو ،دندوب ،دهد یم دنویپ”ادخ -نامسآ“ اب ار اه ناسنا ،حور لماح ،هدنرپ ، میدق .دشاب یم للها روآدای اهنآ یارب هک هدوب یمان 2 "Tengri" یرگنِت و دمآ یم )راــبت لوغم ناکرت( کیئاتلآ یاــیند زا تاداقتعا نــیا تردق زا یا هناشن روآ مایپ ناگدنرپ اهنآ یارب هک نایــسراپ نینچمه نرق هب طوبرم یناریا یمشیربا هچراپ یاه هکت یدادعت «.دندوب یبهذم ،ینیسیدزم عوضوم ،)دندوب هدش ناملسم هک دنچره (یدلایم مهدزاود ار ،دوش یم لمح یرس ود باقع هلیسوب هک رس رب هلاه اب یتیصخش دننام زیچ همه ،دور یم تبحص نآ زا هک رصع نیا رد .دنهد یم ناشن و هدش ایحا هرابود نایقوجلس هلیسوب ،هدش ادیپ هک یتنس ریوصت نیا
Arabesques et »دریگ یم لکــش هرابود یماح و تردق هب داقتعا
.(jardins de paradis,1989, 265)
هتسجرب رکبراید یاهوراب یور رب رسود باقع ،هیکرت یلوتانآ رد خاک رهش ،دابآدابق یاه یشاک زا یرایسب یور رب .تــسا هدش یراک هینوق رد )یدلایم 1237-1219( لوا دابقیک نیدلاءلاع ،نایقوجلس زرطب شقن نیا ،هنایمرواخ اب نامزمه .دوش یم هدهاشم شقن نیا زین ،دنامرن لیسیس رد ؛دوــش یم جیار برغ ناناملــسم نیب رد یناوارف .ددرگ یم دوخ یمور دازمه نیشناج شقن نیا هک ییاج ایناپــسا رد هچراپ زا نیمــشیربا یا هکت و دوــش یم هــسنارف بونج دراو اجنآ زا هنیریپ رد عقاو یاسیلک کی رد رــس ود باقع شقن اب کیناپــسیه .تسا عوضوم نیا هاوگ هسنارف ،)یدلایم 1453-1258(3 اه گولوئلاپ ذوفن تحت ،ســنازیب رد یاه سابل و اه هچراپ هژیوب ،یتنطلــس ءایشا یور رب رــسود باقع یخرب ماجنا یارب شقن نیا ناکلاب قیرط زا« .ددرگ یم رهاظ یبهذم اپورا لامش رد و دریگ یم رارق هدافتسا دروم ناوارف تروصب مــسارم نس ناشن یطسو نورق نارود رد ،رــس ود باقع .دبای یم شرتسگ هیسور و ناتسراجم ،شیرتا ،ینمرژ و یمور (Saint-Ampire) ریپمآ
L’Etrange et le merveilleux en terres d’Islam, »ددرگ یم
.( 2001,129)
هزوم رد و ،هنارتیدم یایرد هنارک بونج یاهروــشک زا ،رصم رد دوجو یملاسا نارود زا هدنام اج هب یا هساک زین هرهاق یملاسا رنه نیا رد .تــسا تیمها زئاح رایــسب نآ نورد شقن ظاحل هب هک دراد یهایگ مداب "هایگ – ناویح" بیکرت زا رگید یا هنومن ،نیلافس هساک
.رلکاس م روترآ و ریرف رنه یرلاگ ،یدلایم 1400-1350 ،هیروس ،رادباعل فرظ -10ریوصت )www.asia.si.edu( :ذخام
مهدزاود هد�س ،هیروس لام�ش ،ر�س ود باقع شقن اب یکیمار�س هزوک -11ریوصت .سیراپ ،روول هزوم ،رتم یتناس 24 عافترا ،یدلایم )www.louvre.fr( :ذخام
ار یعیسو حطس هک دوش یم هدید هــساک طسو رد هدیچیپ ینییزت ،ریش گرتس و یوق هنت اب نوفیرگ .)12ریوصت( تــسا هداد ششوپ یاپ کی کیسلاک تروص هب هکیلاح رد باقع هیبش یرــس و اه لاب .تسا هدش میسرت ،هدروآ لااب ار دوخ یولج و سوق اب یکی :دوش یم میسقت یهایگ ینییزت هخاش ود هب مد و هتشگرب روناج ندب یلااب فرط هب یا هخاش دنچ و مرن یاه چیپ ود لکش یگرب مرف هب رس لباقم رد تسار لاب ریز زا روبع زا سپ یاه تکرح اب یلصا مد زا باعشنا اب یرگید ،دوش یم میسقت هخاش .دــسر یم پچ لاب لباقم هب و هدرک روبع اهاپ یلا هبلا زا توافتم .تسا یهایگ ینییزت لاکشا هدننک یعادت زین اه لاب هتــشگرب مرف هدیچیپ هویــش هب هایگ-ناویح بیکرت زا ابیز یا هنومن شقن نــیا اب یراثآ مه هنارتیدم یایرد بونج و اقیرفا لامش رد سنوت زا.تسا تسا یا هساک یور رب اه هنومن زا یکی هک هدمآ تــسدب شوقن نیا یدلایم 1950 لاس رد سنوت هیروصنملا ارباــس یاه شواک رد هک یور رب یا هوهق ،زبس گنر هب نآ تانییزت .)13 ریوصت( دش فشک لکش هب یشوقن ،یجراخ هبل یور رب ".تسا هدش ماجنا درز هنیمز میسقت هورگ هس هب زبــس یاه راون اب مهرس تــشپ تروصب یهام لاکــشا .دننک یم ادیپ دادتما یلخاد هبل تمــسق ات هک دنا هدــش یور رب یملاسا نارود لیاوا زا ، هدش یزیمآ گنر و هدروخ روشاه
De Carthage àKairouan,"دننک یم ادیپ روضح اه کیمارــس
.( 2000, 224)
هک دهد یم لیکــشت یهوک زب کی ار هــساک لخاد یلصا شقن یاهاپ اب ،میلام ییاهانحنا و رــیذپ فاطعنا یندب اب و فیرظ رایــسب مرف .تسا هدش میسرت ،بقع هب هتشگرب راقو اب یرس اب و فیرظ رایسب .تسا هدش جراخ ناویح ناهد زا بقع هب تــشگرب تلاح هب یهایگ یهایگ مرف .تسا لصتم ناویح یاهاپ هب زین یرگید یهایگ یاه مرف تکرح ،دیامن یم نییزت ار ناویح هزوپ و یبقع ،ییولج یاپ هک هچلگ تشپ شوپور کی ای نیز کی .دنک یم دیدــشت ار ینارود یکیمانید هزیلیتسا لاکشا و اه هچلگ زا "فارطا یاضف .دهد یم ششوپ ار ناویح یمن هدناوخ تلوهس هب هک( ینییزت یفوک طخ هب یا هتشون و هدــش ندرک رپ یارب عطاقتم ینز روشاه دربراک .تسا هتفای شیارآ )دوــش
(Ifriqiya) 4ایکیرفیا کیمارس صاخ و هژیو رایسب ناویح ندب حطس
.(Les Andalousies, 2000,193)"تسا هرود نیا
ایلاتیا و ایناپسا
،ایناپــسا بونج رد ،هنارتیدم یایرد یبرغ هنارک رد و اــپورا رد ،ایناپسا ناناملــسم تردق نیرخآ .دنا هدــش ییامنزاب زین شوقن نیا ار یناشخرد یفارشا هرود )یدلایم 1492-1238( اه یرصن هلسلس هدنام یاجرب یراثآ نآ زا هــکدندروآ دوجوب هطانرق ارــمحلا خاک رد یرس کی ،یرصن یاه هاگراک طسوت هدش هتخاس راثآ نیب زا.تــسا مان هب هزورما هک تسا هدنام یاجرب یباعل ناشخرد تانییزت اب هزوک تسد تروص هب هزوک تشه اهنت .دوش یم هدیمان "ارمحلا یاه هزوک"
.تسا هدنام یاج رب ملاسو هدروخن تادیلوت زا یناشن ،ارمحلا رد هدش فشک هتسکش یاه لافس هکت مان هلیسوب یدادرارق هویش هب اه هزوک نیا .تــساجنآ رد مهم رایسب ناش ینییزت شوقن ای یرادهگن یلعف لحم ،ناــش نابحاص یمیدق گرزب یاه هزوک زا ار دوخ هژیو مرف اه هزوک نیا 5.دنوــش یم هتخانش لامش و سلدنا رد یدلایم مهدزایو مهد یاه هدس نیب هک یبارــش صخاش زین ناش هزادنا هلیسوب اهنآ .دنا هتفرگ ،هدش یم دیلوت اقیرفآ ،ناش هدیچیپ تانییزت نینچمه و )رتم یتناــس 170 ات( دنتــسه دنلب یاه هبیتک :دنا هدش یدنب نامزاــس یقفا یاه راون هلیــسوب هک تروص هب یهاگ هک )للها لا کلملا( یفوک طخ هب ییاه هتــشون رارکت یاه راون و یقفا شوقن ،کــسبارآ ،دوش یم هتــشون "کلملا "هصلاخ .هزوک حطس هدنناشوپ یسدنه ینییزت هزوک« مان .تسا هدش ادیپ هطانرق رد نایم نیا زا هزوک ود اهنت دنک یم یزادرپ شقن ار کیتنامور یاه ناتــساد رتــشیب »ارمحلا رهــش هب ار تادیلوت نیا ،ناخروم همه ًابیرقت.یخیرات تایاور اــت بوسنم هلــسلس نیا یرنه و یگنهرف زکرم و گرزب ردنب ،اگلاام اگلاام نازاس لافس ،مهدزناپ لیاوا و مهدراهچ نرق رد" .دننک یم رایــسب نییزت اب ماج و یــشاک و گرزب یاــه نادلگ تخاــس رد یدایز تراهم یبآ اب هدــش بیکرت ای اهنت ییلاط یلاج اب فیرظ هب اگلاام زا یکیمارس تلاوصحم .)213 ،1383،دنامید( "دنتشاد یکی ،نیا و دش یم رداص زین اپورا لامش و یا هنارتیدم یاهروشک رامشب زین یناــساس رنه زا هتفرگرب شوقن لاقتنا مهم یاه هار زا تادیلوت نیا ات دنا هدومن یعــس نیصصختم زا یرایــسب .دمآ یم کی .دنیامن یراذــگ خیرات ناــش تانییزت و اه حرط ساــسا رب ار یراذگ خیرات یدلایم مهدراهچ نرــق لیاوا هک ،یمیدق هعومجم میجح هاتوک لاکشا هئارا و یسیون هبیتک رد یمهم هاگیاج ،هدــش
رنه هزوم ،یدلایم مهدزای و مهد نرق ،نوفیرگ شقن اب نیلاف�س ه�ساک -12ریوصت .رصم ،هرهاق ،یملاسا )www.islamicmuseum.gov.eg( :ذخام اب کیمار�س ه�ساک -13 ر�یوصت
ز�ب ش�قن و با�عل یور تا�نییزت نرق لیاوا و مهد نرق رخاوا ،یهوک 11 عافترا ،سنوت ،یدلا�یم مهدزای ،رتم یتناس 27 رطق ،رتم یتنا�س .سنوت یملاسا یاه رنه هزوم )www.museumwnf.org(:ذخام
.یتنومیس و امسوا یاه هزوک دننام ،دراد هدش بوــسنم یدلایم مهدزناپ نرق لیاوا هب هعومجم نیمود تانییزت و تلابک یبآ یاه گنر ،هدیــشک ِمرف و حرط هلیــسوب هک اه لازغ شقن اب هزوک دننام ،دوــش یم هتخانــش ویتاروگیف رایــسب هدافتسا ،اهنآ یگدننکــش و اه هزوک نیا نزو و هزادنا .)14 ریوصت(
یاهرابنا هب هک دــسر یم رظن هب .دروآ یم رظن رد ار صاخ یدرباک ،دراد دوجو یرصن ناگدازهاش یگدنز لحم رد هچنآ دننامه ،گرزب یا هنارعاش یاه هتشون یرایسب .تــسا هدوب زاین اهنآ يرادهگن يارب یاه هزوک روصت هک هتسب شقن ناــشیور رب اهنآ ياوتحم اب طبترم یخرب نینچمه و تایح عیام نیا .تــسا هدروآ دوجوب ار بآ یلگ تخرد فارطا رد اه لازغ لاثم یارب( اه هزوک نیا ینییزت شوقن زا گرزب هندب تهج هب .دننک یم يعادت ار تشهب رد ییاه خاک)یگدنز مسجت ار وا تیهولا و هدازهاش یگرزب ،ناش ینییزت یانغ و یوق و ینییزت موسرم هویش نامه هب لازغ ود هزوک یور رب .دنا هدیشخب یم تروص هب هک اه لازغ ندب یور رب .دوش یم هدید یروناج و یهایگ رارق یهایگ ینییزت شوقن ،دنا هدش حرط یا هنارهام و فیرظ رایسب و هدمآ ردف یدیرجت تروص هب اه لازغ لکش هکنآ اب .تــسا هتفرگ کــش نودب یلو دنا هدیدرگ ناوخمه اهنآ اب زین یهایگ یاــه هیارآ -ناویح" یزادرپ شقن رد یناساس یاه هاگراک هویــش یریذپریثات .تسا راکنا لباقریغ نآ "هایگ زین "هایگ– ناویح" شوــقن ذوفن ،هنارتیدم یایرد لامــش رد هدنک هنحص ،ایلاتیا هب قلعتم نویلادم کی یور رب .دوش یم هدید یعقاو تاناویح اب هدینت مه رد یهایگ تانییزت زا یا هدــش یراک رد .)15ریوصت( تــسا هدروآ دوجوب هداعلا قراخ ییاضف ،یلیخت و زب( نروکیرپاک یا هناسفا ناویح ،لکــش هریاد ینییزت مرف لخاد هلیــسوب هک دراد دوجو )یزبآ ناویح ییاهتنا هنت مین اب رادخاــش مد .تــسا هدــش هطاحا "هایگ-ناویح" هداعلا قوف بــیکرت کی .تــسا هتفای شیارآ یهایگ ینییزت مرف هب اهتنا رد زین نروکیرپاک هکیلاح رد ،دراد رارــق نروکیرپاک مکــش ریز رد اپراهچ یــناویح روطق ًاتبسن دننام هخاــش یمرف ،هدنادرگرب بقع هب ار دوخ رــس فلتخم تهج ود رد هخاش ود هب سپــس و هدز نوریب شناهد زا چیپ اب یهایگ یاه هیارآ .تسا هدرک هطاحا ار فارطاو هدش میسقت و گرزب هدنامیقاب یلاخ یاهاضف اب قباطم یکــسبارآ یاه سوق و .دنا هدش مسر کچوک
هسنارفراو یمور رنه رد »هایگ– ناویح« شوقن
نیب یبرغ یاپورا یرنه رهاظم همه ادتبا رد ،"راو یمور" حلاطصا يا یرنه نارود ًلابق .دریگ یم رب رد ار یدلایم مهدزیس و متشه نورق رنه :دنوش هظحلام لقتسم تروصب هک دنتشاد ار نآ تیلباق هک دندوب )یدلایم متشه نرق یایناپسا رد( ینوتوا رنه ،یژنلوراک رنه ،توگیزیو ءانثتساب .یدلایم مهد نرق زا ناملآ رد و مهن نرق زا یزکرم یاپورا رد ره رد راو یمور هبرجت دننامه ییاپورا ویتاروگیف هــبرجت ،کوراب رنه .(Conti,1983,8) "راد موهفم ایوق و ینغ یتایبرجت ،درادن دوجو روشک راو یمور یاه لاردتاک و اهاسیلک ینوریب یاه هراوید و اه نوتسرس دنتسه یا هناسفا و یلیخت تادوجوم زا ولمم هسنارف و ایناپسا ،ناملآ رد
.تسا رادروخرب ییلااب تیمها زا "هایگ-ناویح“ شوقن اهنآ نایم رد هک مظن تایئزج و صاخ هویش راو یمور هرود ”کیبوک نوتــسرس“
.دنک یم اهر ار )کــینوی و یتنرک ،کیرود( مور و نانوی کیــسلاک يراو یمور هویش ًاصاصتخا هک دنک یم نییزت ار ینوتسرس ،نامزمه لماح یبعکم یاه نوتسرس نیا .دنمان یم کیبوک ار نآ هک دوش یم و یلیخت تادوجوم اهنآ رد هک دنتسه یتیاور و يشیامن ياه هنحص شدوخ هویش نیا .دنا هتخیمآ و هدینت مه رد یهایگ یاه مرف اب یعقاو زاس نوتسرس نازاس همسجم .دهد یم ناشنیا هژیو و رتهب دربراک اب ار هیارا یارب هناقلاخ ییاه هنحص شیامن هلیــسو و رازبا دننام هب اهنآ زا .دننک یم هدافتسا شوقن هک تــسا ییاه باق رداک دننامه بعکم نــیا یور و هراوــید"
،هدــش یراک هدنک نآ یور رب لیجنا زا هدیزگ هاــتوک یاه ناتــساد اهلاویه و اه ناــسنا دربن ،هرمزور یگدنز ای لغاــشم زا ییاه هنحص
.(UPJOHN,1965,40)"نیدامن و کیلبمس ًلاماک یاهروگیف ای و و اه نوتسرس زا یرایسب یور رب "یهایگ -ناویح" یبیکرت لاکــشا هجوت اب .تسا یناــساس یاه هنومن روآدای اهاــسیلک یاه هراگن راوید یاه هنوگ اب سایق لباق هک هنومن دــنچ هب اهنت ،شوقن نیا روفو هــب یاهاسیلک زا یکی رِیپ نس یاسیلک .دوش یم هتخادرپ ،تسا یناساس تسا یناوارف یاه یکاکح و هتسجرب شوقن یاراد هسنارف مِلوگنآ رهش یناسنا ،یهایگ ،یناویح شوقن زا یتشابنا اسیلک نورد و نوریب رد هک .دنک یم هضرع ار یلیخت و هداعلا قراخ تاناویح نینچمه و ریش ،هسنارف ملوگنآ یاسیلک ینوریب هراوید یاه هتسجرب شقن زا یکی
)17 ریوصت(تسا هایگ لکش هب یمد یاراد هک دهد یم ناشن ار یرادلاب
شقن اب "ار�محلا هزوک" ،یکیمار�س هزو�ک -14ر�یوصت م�هدزناپ-مهدراهچ هد�س ،ور�بور ه�نیرق یا�ه لازغ .هطانرق یرادهگن ناکم ،ایناپسا ،اگلاام ،یدلایم )www.qantara-med.org(:ذخام ،یدلایم 900 ،یلیخت ناو�یح و نروکیرپاک ،راک�ش هنحص اب نویلادم -15 ر�یوصت
.یطسو نورق هزوم ،ایلاتیا لامش )www.qantara-med.org( :ذخام
هجیتن
تاناویح شقن زا تسا یبیکرت یناــساس "هایگ-ناویح" شقن جازتما یهایگ شوقن اب توافتم یاه هویــش اب هک یلیخت ای یعیبط ناویح مد اب بیکرت زا یهایگ لکش دراوم زا یرایــسب رد .دنا هتفای لصتم ناویح ندب هب یرگید یهایگ یاه هدئاز نوچمه ای اهتنا رد جراخ ناویح ناهد زا یهایگ لکش مه اهنآ زا یعاونا رد .تسا هدش .تسا هدش وا نابز هیبش و هدش رگیدکی اب ازجا یگنهامه رد ًامومع تابیکرت نیا یلک راتخاس هکیروطب هدوب ،دنا هتفرگ یم رارــق نآ رد هک یناکم ای رداک اب اــی و هدش یم مسر یناویح یازجا اب لداعت زا یتلاح رد یهایگ یاه مرف ییابیز لوصا اب اهنآ ناقلاخ تخانــش و رکفت زا ناــشن هک ،تــسا ،یملاسا نارود راثآ رد ،یناساس یاهوگلا نوچمه .دراد هناــسانش اب هداــس یاه مرف زا "هایگ-ناویح" شوــقن ،راو یمور و ســنازیب یاه مرف هب و هدش عورش ناهد اب ای مد اب یهایگ شقن هداس بیکرت .دوش یم متخ هدینت مهرد و هدیچیپ رایسب یور رب ،لافس و هدــش یراکزلف ءایــشا رب هولاع تابیکرت نیا تیقلاخ و ییابیز .دنا هدش شقن زین یناساس یمــشیربا یاه هچراپ هب هک هدوب هدننک بوذجم و اریگ نانچ یدوجوم نینچ شــنیرفآ
برغ ات قرش زا یناساس روانهپ یروطارپما رد یعیسو رایسب تروص ،سنازیب یروطارپما ،یملاسا یاهروشک رد ،یناساساسپ نارود رد و یبرغ یاپورا و یزکرم یاپورا ،هنارتیدم یایرد هیشاح یاهروــشک ترجاهم رد زین یزکرم یاپورا و یزکرم یایسآ .درک ادیپ شرتسگ .دنتشاد شقن زین یبرغ یاپورا هب شوقن نیا هنحص هسنارف صاخ روط هب و ایناپسا رد راو یمور یاهاــسیلک یزادرپ شقن و یکاکح هــب هجوت اب .دندــش تادوجوم نیا شیامن یاه هراوید یور رــب دیدج و قیتع دهع باتک ییاور یاــه هنحص ییاهاضف ،اهاسیلک نیا میجح و کیبوک یاه نوتــسرس و ینوریب ریاــس اب شوقن نیا یزیمآ مه رد زا زیگنا تفگــش و هداعلا قراخ "هایگ-ناویح" شوقن زا یرایسب هسیاقم .تسا هدمآ دوجوب رصانع هنیرق یاه نوفیرگ شوقن صخلااب ،اه نوتسرس و اه هراوید یور رب یهایگ لاکــشا جورخ ای و اهنآ مد اب یهایگ بیکرت هویــش و وربور یناــساس یاه هنومن زا ار اهنآ ناقلاخ یرــیذپ ریثات ،ناــشناهد زا .دزاس یم ریذپانراکنا
،ریپ نس یاسیلک یراوید هبیتک زا یتمسق ،رادلاب ری�ش هتسجرب شقن -16ریوصت .هسنارف ،ملوگنآ ،راو یمور هرود )www.art-roman.net/angouleme( :ذخام
نس هورژ نس یا�سیلک نوت�س ر�س ،لباقتم هنیرق یاه نوفیرگ شقن -17ریوصت .هسنارف ،وویس ،هتورپ )www.art-roman.net/sive( :ذخام یاسیلک یا هناسفا ناروناج و یهایگ و یناویح ینییزت شوقن زیرفا هبیتک -20ریوصت
.هسنارف ،راو یمور ،Notre Dame Cunault ،ونوک ماد رتون )www.art-roman.net( :ذخام حطس ینییزت یاه نوتسرس -19 ریوصت
،Airvault ت�لوریا یا�سیلک ینوریب .هسنارف ،راو یمور )www.art-roman.net/airvault(:ذخام
،نیفیرگ شقن ا�ب نوت�سرس -18 ریوصت مهدزای نرق مود همین ،لزاب ریپ -نس رید .یدلایم )www.art-roman.net/basel(:ذخام
هدننیب هب هاگن لاح رد خر ماــمت تروص هب ناویح تروص و رــس و هدــش تیاده ندب نوریب هب گرزب ییانحنا و سوق اب یو مد .تــسا نیب زا مه نآ زا یا هخاش .دوش یم لیدبت یگرزب یاه گرب هب سپــس یهتنم یرگید گرزب گرب هب رــس کیدزن رد و هتــشذگ لاب و ندب .دریگ یم لکش ندب ریز رد زین نآ زا یهباشم مرف هکیلاح رد ،دوش یم .داد یاج یلیطتسم یرداک رد ناوت یم ار یبیکرت دوجوم ندب لک رنه زا هتفرگ ریثات هــنومن ناونع هب ناوت یم هک یرگید شــقن مد و هدــش دنلب ییولج یاپ اب نوفیرگ شقن ،دومن ناونع یناــساس یور رب ،وربور هنیرق تروص هب دوجوم نیا .تسا یهایگ مرف هب یهتنم .)17ریوصت(دنک یم ییامن دوخ ،هسنارف هورژ نس یاسیلک نوتسرس لِزاب رــیپ -نــس رید یاه نوتــسرس یور رب شوقن نیمه رــیظن
.دراد دوجو زین تلوریِا یاسیلک و )18ریوصت(
یاه هنومن نوچمه هک تــسا نیا دراد دوجو هک یمهم هــتکن هایگ اب ناوــیح بیکرت یاه مرف مه راو یــمور رنه رد ،یناــساس دوجو هدینت مــه رد و هدیچیپ یاــه هنوگ ات هداــس ياــه هنومن زا .)20ریوصت(دراد
اه تشون یپ
و زمرق سر کاخ لگ (Garrous) "سوراگ ای سورگ " یاه کیمارــس 1 زبس دناوت یم هک ،دنوش یم هدیشوپ فافش یسم دودنا هلیــسوب هک دنراد میخض
.دشاب گنر یب ای هدش هتشون ینمکرت ی هسامح ،(Dede Korkut) توکرُک هِدِد باتک رد 2 اه زوغا هدننک یعادت هک هدش هدرب راکب زین یرگنات هملک ،یدلایم مهدزناش نرق رد لماش مه نایقوجلــس کرت لیابق گرزب نویــساردفنک و -(Oghuz) هدوب زین .تسا یراکش ناگدنرپو گرزب تاناویح هب طوبرم میدق یا هروطسا گنهرف و-هدش یم رد هک دندوب یــسنازیب یفارــشا هداوناخ ،Paléologue اــه گولوئلاپ 3 1258 لاس زا و دندومن حتف ار )هینطنطسق(لوپونیتناتسنک یبیلص یاه گنج
.دندرک یم ییامرفمکح سنازیب رب 1453 ات هداد ریازجلا و سنوت یاهروشک برع ناحتاف هب هک تسا یمان ،ایکیرفیا 4
.تسا هدش اب هزوک و یتنومیس هزوک ؛دیردام ، هزوخ نود ایسنلاو وتیتسنا ،امسوا هزوک 5
... ،مرلاپ یلم هزومهزوک ؛هطانرق ، ناملسم -وناپسیه رنه یلم هزوم ،اه لازغ شقن
عبانم تسرهف
،یربرآ ناج روترآ رظن ریز ،نایناریا ثاریم ،)1384( توبلات دیوید ،ســیار .نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا تکرش ،نارگید و کشریب دمحا همجرت هلادبع همجرت ،یملاسا عیانص یامنهار ،)1383( نوــسا سیروم ،دنامید
.نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا تکرش ،رایرف زرمارف مجرتم ،یناساس یهاــشنهاش خیرات ، )1383( سولاک ،نام پیــش
.نارهت ،یگنهرف ثاریم نامزاس ،یعیمس دجن ،نیعم دمحم همجرت ،ملاــسا ات زاغآ زا نارــیا ،)1388( نامر ،نمــشریگ
.نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا تکرش Arabesques et jardins de paradis (1989), n° 199, Paris.
Arts de l’Islam des origines à 1700 dans les collections publiques françaises,(1971), n° 36, Paris.
CONTI Flavio & GOZZOLI Maria Cristina (1983), Reconnaitre l’Art, éd. France Loisir, Paris.
De Carthage à Kairouan (1982), 2000 ans d’art et d’histoire en Tunisie, (cat. exp., Paris, Petit Palais), Paris.
Dictionnaire Encyclopédique Universel (2000), éd.
Larousse Bordas, Paris.
Dictionnaire Hachette (2004), éditions Hachette, Paris.
Exposition d’Art Oriental (1985), N° 82, Paris.
Garcia, M. (2001), Las Ollerias de Paterna, vol. I, siglos XII y XIII, Valence, Ayuntamiento de Paterna.
Les Andalousies de Damas à Cordoue (2000), IMA, Hazan, (cat. exp. Paris, Institut du monde arabe), Paris.
L’Etrange et le merveilleux en terres d’Islam( 2001), n° 92, Paris.
MODE Heinz (1977), Démons et Animaux Fantastiques, Editions Leipzig, Allemagne.
Upjohn M. E. & Wingert P. S. (1965), Histoire mondiale de l’Art, vol.2, éd. Marabout Université, Paris.
www.art-roman.net www.art-roman.net/airvault www.art-roman.net/basel www.art-roman.net/sive www.art-roman.net/angouleme www.qantara-med.org www.museumwnf.org www.islamicmuseum.gov.eg www.louvre.fr
www.asia.si.edu www.britishmuseum.org www.clevelandart.org depts.washington.edu www.hermitagemuseum.org
