111
تظلغ ینامز تارییغت یسررب
PM
10نآ رب یسانشاوه یاهرتماراپ ریثأت و
یط لاس اه ی 1334 -
1331
یرظن بنیز
1*
تمعن ، یناسارخ للها ضیف تاداس ،2
2این ، یمرک دومحم
2
1 يعيبط عبانم يسدنهم دشرا سانشراك . طيحم_
نارهت هاگشناد ،تسيز
2 تسا . دكشناد ،دا ۀ
نارهت هاگشناد ،يعيبط عبانم و يزرواشك سيدرپ
:تفایرد خیرات 8
/ 9 / 1331 :شریذپ خیرات
82 / 3 / 1331
هدیکچ
دیدپ ۀ قلعم تارذ دیلوت و اخ و درگ (
PM10
) دیدپ زا یکی ه
اه و کشخ قطانم وج همین
کشخ یه قطانم ای و ییا ایب راویج
تارطاخم هک تسا یحاون هنوگ تسیز
یطیحم .دراد هارمه هب دایز ینامز تظلغ تارییغت یسررب قیقحت یا فده
PM10 یط لایس ایه
1322 - 1323 نآ تظلغ رب یسانشاوه اهرتماراپ ریثأت یسررب و تسا
رود یط هاشنامرک کیتپونیس هاگتسیا یسانشاوه تاعلاطا . ۀ
رامآ
1322 - 1323 هنومن و تظلغ اه PM10
رد اوه یفیک لرتنک هاگتسیا زا هاشنامرک
هب تروص ه نامز عمج روآ دش دن رویظنم هیب سسس و
داد لیلحت ه
اه مرن زا رازفا EXCEL و
هدافتساSPSS دش تیظلغ ینایمز تارییغت یسررب زا لصاح جیاتن . PM10
ییم نایشن رییت هایم دیهد
هام و تظلغ رثکادح د
یس تاریییغت ییسررب ،تییاهنرد .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار رادقم لقادح نلاا
ۀ PM10 هیک تیسا نآ زا یکایح
تظلغ یرتشیب PM10
لاس هب قلعتم 1322
.تسا هدوب ه
ینچ یم ناشن یسررب یا زا لصاح جیاتن ، ،یبیسن تبوطر اهریغتم هک دهد
اب مارآ داب دصرد و یگدنراب PM10
ۀطبار نآ اب بلاغ داب تعرس و بلاغ داب دصرد ،امد اهریغتم و وکعم ۀطبار
یقتسم راد دن ، یارباینب .
یم ناوت تفگ تظلغ ،یسانشاوه اهرتماراپ هک PM10
داد رارق ریثأت تحت دایز دح ات ار ه
دنا .
هژاو یاه :یدیلک
یسانشاوه اهرتماراپ و
هاشنامرک ، ، اخ و درگ PM10
..
لوئسم ۀدنسیون*
: : فلت
13132092102 Email: nazarizeinab4@gmail.com
1 . همدقم
قلاطا یتارذ هب قلعم تارذ ییم
دویش هیب هیک ترویص
یگ ۀطساو رد )عیام ای دماج( هدنکارپ هیتفرگ راریق زا
( دنیییشاب
Erfanmanesh & Afyuni, 2002
رد .)
لاس اه هب قلعم تارذ ،ریخا ۀباثم
دنیلاآ زا یکی ه
اه
)یعونیصم أیشنم ایب هاوخ و یعیبط أشنم اب هاوخ( اوه دریک فویطعم دوخ هب ار دایز هجوت ه
و دینا ریما ییا
هب نآ شقن لیلد دایجیا ،یناهج اوه و بآ رییغت رد اه
لئاسم رطخ و یگدولآ اه
قلعم تارذ .تسا یتشادهب
شبات شنکارپ و بذج رد ریثأیت دییشروخ دورو اه
داییجیا للاتییخا یییشبات لداییعت رد ًامیقتییسم و دیینراد یم دننک . ه ینچ ، هب ناونع ،ریبا تاریطق کارت ۀتسه
یم دنناوت تحت ار شراب و ربا لیکشت دینهد رارق ریثأت
(
Han et al., 2008
.)
م تایییعلاطم ییینیمز رد ددیییعت
ۀ قیییلعم تارذ
(
PM10
لمج زا هک تسا هدش ماجنا ) ۀ
نآ اه یم ناوت هیب
درک هراشا ریز دراوم :
د ییاییوف تاراییشتنا یییسررب ،درگوییگ دیییسکا
قییلعم تارذ و
رزییب عبایینم زا یییشان یمییس تازییلف
ژرنا لک فرصم هک داد ناشن دنه یئبمب رد یتعنص لمایش تعنیص شیخب رد یلیسف تخوس زا یشان 83
دصرد ایگورین رد تخویس فرصم ه
ایه تیسا هدویب .
رد
اگورین ،عیانص نایم ه
اه یترارح تاراشتنا یلصا عبنم
هقطنم رد هدوب
دنا نآ تاراشتنا هک لماش اه
82 دیصرد
د ،درگوگ دیسکا 13
دصرد و قلعم تارذ 08
دیصرد
( دوب تازلف
Bhanarkar et al., 2005
).
یییگژیو ییایمیییش اییه ف رد قییلعم تارذ
لییص
ناویاییت بویینج رد ناتییسمز دییش خییشم
ارییب و
دمع عبانم ییاسانش ۀ
دولآ ه دننک ۀ رد اوه اگتسیا ه ایه
یسررب دروم زا
ییسواگ لایقتنا بیرض لدم هدافتیسا1
1 Gaussian Trajectory Transfer Coefficient Model(GTx)
دش . ناشن جیاتن داد
هک هم کیمک یریت دیننک
ۀ تارذ
قلعم اسارب
،مرج
،تافلوس برک ،تارتین ،یلآ برک
مویینومآ و رصنع یه ایب
20 - 3 / 22 دیصرد لیک زا
کییمن یندییعم لوییلحم اییه PM2.5
و 3 / 02 - 3 / 22
دصرد کمن لک زا لویلحم ایه
ییلآریغ PM2.5-10
ار
یم لیکشت دنهد
. هس دنب عبنم ناشن داد عباینم هک
هیطقن ا رزیب عیبنم یریت PM10
( دیندوب
Tsai &
Chen, 2006
.) ۀیحان رد قلعم تارذ هوکارک
رظن زا ناتسهل رد2
هب هزادنا هس
هورگ هقبط دش دنب هک
زییر تارذ لماش
زا رتمک رطق اب m
9µ / 8 ییب ریطق اب طسوتم ، m
2µ -
9 / 8 زا رتشیب رطق اب تشرد تارذ و m
2µ دوب ،سسس .
داد ه اییه هیینومن لیییلحت زا لییصاح اییه
تییظلغ و اییه
ۀیسیاقم قییرط زا تارذ ۀیقبط ریه هب طوبرم رصنع رد ریصانع تظلغ شیخب
ایه نوگاینوگ و
لیصف ایه
گ نوگانو ( دش یسررب
Samek, 2009
.)
قیلعم تارذ رصنع تظلغ و ییایمیش بیکرت تنوم هاگتسیا رد رفسمتا اگناگ
دیش ییعت یچ رد3
.
روتکاف ۀبساحم اب ،سسس یینغ
زایس طیخ لییلحت و
وکعم اوه ۀدوت ریس
، قیلعم تارذ أشنم یسررب هب
( دش هتخادرپ
Yangjie et al., 2009
.)
قلعم تارذ
PM10
برم لایس لیصف رایهچ هب طو
ناکم جنپ رد هنومن
ریگ وزنایه رهیش رد بوینج رد4
ومن لییلحت زا سیپ .دش یسررب یچ هین
ایه یییعت و
تظلغ 88 یلیصا نویی جنپ و بایمک رصنع بریک و5
رصنع و یلآ
، روتکاف لومرف زا هدافتسا اب ینغ
زایس
تافلویس هب تارتین تبسن و
، نآ أیشنم ییسررب هیب ایه
( دش هتخادرپ
Cao et al., 2009
.)
رهییش اوییه رد قییلعم تارذ یگدوییلآ نازیییم
2 Krakow
3 Mount Gongga
4 Hanzhou
5 NH) +4 ، SO2-4 ، NO-3، Cl-، F-(
لاس رد ناراسچگ 1322
ایسارب .تیسا هدش یسررب
یجرد ییب ،هعلاطم یا جیاتن ۀ
نازییم و اویه تراریح
قییلعم تارذ تییظلغ ۀییطبار
.دراد دوییجو یمیقتییسم
ه ینچ تیظلغ یگنایم ، 82
تعایس ۀ دینیلاآ ه ایه رد
اییم ه اییه نوگایینوگ ناییشن
یییم دییهد ییک هاییم هییس رد ه
زاجم دح زا قلعم تارذ تظلغ دادرم و ریت ،تشهبیدرا ( 801 تییسا هدوییب رتلااییب )بییعکمرتم رییب مرییگورکیم
(
Jamshidi et al., 2006
.)
جیاتن رگید قیقحت ناشن
یم دیهد نازییم هیک
رهیش اوه قلعم تارذ تظلغ رد دزیی
ییخرب دراویم
شیب زا دح درادناتسا یلم
.تسا ه یینچ یگناییم ،
غ تیظل تارذ قیلعم اویه رد ایم ه ایه ، یدروریف
،تشهبیدرا
،دادرخ ریت دادرم و هیب بییترت 112
، 133 ،
831 ، 802 و 333 مرییگورکیم رییب
بییعکمرتم تییسا
.
یگنایم لک
تظلغ بریس ریبارب 12 / 1 مریگورکیم ریب
بعکمرتم تسا درادناتسا دح زا رتمک و
. رادیقم داویم
ییلآ و یندیعم لیک قیلعم تارذ رد دویجوم
ن ار1
زیی
هب بیترت 31 / 89 و 02 / 22 دیصرد هیب دروآ تیسد ه ا
دین
(
Naddafi et al., 2008
.)
( قیییلعم تارذ تیییظلغ نازییییم
PM1
،
PM2.5
،
PM10
اگتسیا رد ) ه
اه رهیش زکرم ۀدودحم رد عقاو
تییظافح سییناژآ دیییدج درادناتییسا اییسارب ،نارییهت طیحم اکیرمآ تسیز
، 2
هاگتیسیا اریب 1
رد 02 دیصرد
ومن هن ایه ا اریب و هاگتیسی
8 رد 89 دیصرد ومن هین ،ایه
هاگتیسیا رد .تیسا هدویب درادناتسا دح زا رتشیب 1
رد ،
22 دصرد هاگتسیا رد و دراوم 8
رد ، 28 دصرد ،دراویم
PM2.5
دنیلاآ ۀ ( تسا هدوب لوئسم
Lili et al., 2009
.)
و بآ تاریییغت رد قیلعم تارذ شقن هب هجوت اب رطخ و یناهج اوه اه
نآ یتشادهب
، ییا رد هیلاقم
تظلغ ینامز تارییغت تسا هدش یعس
PM10
رهیش رد
1 Total Suspended Particles (TSP)
2 Environmental Protection Agency (EPA)
یسررب هاشنامرک دوش
. ه ینچ اهارتماراپ هکاجنآزا ،
،یگدیینراب ،یبییسن تییبوطر ،اییمد لیییبق زا یییسانشاوه دایب تیهج و تعرس ییم
دینناوت و تیظلغ نازییم ریب
دنیلاآ شنکارپ ه
اه رد ،دنشاب رثؤم قلعم تارذ هلمج زا
یییسررب هییب ،قیییقحت یییا ۀییطبار
تییظلغ
PM10
اییب
.تسا هدش هتخادرپ زین یسانشاوه اهرتماراپ
2 . شور و داوم اه
2 . 1 . اوه و بآ ،ایمد( یسانشاوه اهرتماراپ یلصف و هنایهام یگنایم
یگدیینراب ،یبییسن تییبوطر و
رهییش رد )داییب تعرییس
لودیج رد هاشنامرک 1
و بآ .تیسا هدیش هداد نایشن
و مرگ زا هاشنامرک اوه هیمین
کیشخ ایت ناتیسبات رد
و درس همین کشخ رییغت ناتسمز رد ییم
دینک م . رادیق
نایشن شراب ییم
دیهد و شرایب لقادیح ناتیسبات هیک
صاصتخا هب دوخ هب ار شراب رثکادح ناتسمز یم
دهد .
تیسا یکمم ریگید لایس هیب یلاس زا شراب رییغت
، زا
هت قیرط بوطرم تشن
، تظلغ رب
PM10
.دراذیگب ریثأت
ه ینچ لا تارییغت ، دایب ایهوگ
ییم دیناوت حطیس رد
تظلغ
PM10
داد هب هجوت اب .دشاب رثؤم ه
ایه تعریس
رد رتلااب تعرس اب اهداب ،بلاغ داب لصف
ایه و رایهب
ییاپ تعرس اب اهداب و ناتسبات رد رت
لصف اه زییاپ
ناتسمز و یم
دنزو رد بلاغ داب تهج . لصف
اه و راهب
لامش ات یبرغ ناتسبات رد و یبرغ
یصف ل ایه و زییایپ
ناتسمز
، بلغا رد بونج ات یقرش ،تاقوا
تیسا یقرش
(
Nazari, 2011
.)
2 . 2 شور . هنومن یاه داد لیلحت و یرادرب
ه اه
تظلغ ،قیقحت یا رد
PM10
هیب ترویص 82 زا هتعایس
یدرورف 1322
رویرهش ات 1323
هاگتیسیا رد لریتنک
هاشنامرک ناتسرهش رد اوه یفیک (
ییایفارغج رع اب
لودج 1
.
هاشنامرک‌رهش‌رد)داب‌تعرس،یگدنراب،یبسن‌تبوطر،امد(یسانشاوه‌یاهرتماراپ‌یلصف‌و‌هنایهام‌نیگنایم
هام
لصف‌و‌اه
اه
(یگدنراب )mm
(امد
oC )
یبسن‌تبوطر
)%(
(بلاغ‌داب‌تعرس )m/s
(داب‌تعرس )m/s
یدرورف 8
/ 92 3
/ 18 93
8 / 2 2
/ 2
تشهبیدرا 13
/ 32 3
/ 12 91
2 / 2 1
/ 2
دادرخ 90
/ 8 2
/ 82 83
9 / 83 8
/ 2
راهب 08
/ 38 8
/ 12 29
2 / 11 8
/ 2
ریت 133
/ 1 0
/ 82 81
9 / 2 1
/ 2
دادرم 10
/ 1 2
/ 83 81
0 / 2 1
/ 2
رویرهش 08
/ 2 3
/ 82 88
9 / 2 1
/ 2
ناتسبات 0
/ 1 2
/ 82 81
9 / 2 1
/ 2
رهم 98
/ 2 9
/ 13 31
0 / 3 0
/ 3
نابآ 28
/ 22 9
/ 11 92
2 / 3 2
/ 3
رذآ 10
/ 33 2
/ 9 02
2 / 3 3
/ 3
زییاپ 9
/ 32 2
/ 18 91
0 / 3 9
/ 3
د 32
/ 32 9
/ 1 03
2 / 3 2
/ 3
مهب 9
/ 29 0
/ 3 99
3 / 3 1
/ 2
دنفسا 2
/ 32 3
/ 2 22
3 / 2 8
/ 2
ناتسمز 28
/ 23 1
/ 0 02
1 / 2 1
/ 2
23//
10/
22o
ییایییفارغج لوییط و 83//
81/
32o
) اییب
هینومن هاگتسد قیلعم تارذ رادریب
(Japanese Oryba
Model)
هزادیینا ریییگ اپ یگنایییم .دییش اییهرتمار
،یگدیینراب ،یبیسن تیبوطر ،اییمد هیلمج زا ییسانشاوه یدروریف زا بیلاغ داب دصرد و تعرس ،مارآ داب دصرد 1322 رویرهیییش اییت 1323
ییییسانشاوه هاگتییسیا زا
هاییشنامرک (
ییایییفارغج رییع اییب 13/
22o
لوییط و
ییایفارغج 81/
32o
) هب ،هینایهام یگناییم .دیمآ تسد
نایلاس و یلصف ۀ
تظلغ
PM10
زا نآ یتعایس ریداقم ایب
مریین رازییفا
EXCEL
تارییییغت ،سسییس .دییش هبییساحم
نایلاس و یلصف ،هنایهام ۀ
هب قلعم تارذ رادویمن ترویص
( دش یسرت ینوتس
Coa et al., 2009
;
Zhoa et al.,
ییسررب ،هیعلاطم ییا فادها زا یکی هکاجنآزا .)2009
طبار ۀ تظلغ
PM10
،تیسا ییسانشاوه ایهرتماراپ اب
هب ت روظنم درویم ایهریغتم ییب یقطنم طابترا ییع
دیش هدافتیسا یگتسبمه و نویسرگر لیلحت زا یسررب (
Jamshidi et al.,2006
یجرد یگتیسبمه .) ۀ
طایبترا
ناشن ار اهریغتم یب یم
دهد نوییسرگر لییلحت یلو ،
شور ی ایهریغتم ییب ۀیطبار نآ رد هیک تیسا رایمآ
ییسررب ییم دویش (
Bihamta & Zare Chahouki,
داد ،قیقحت یا رد .)2009
ه اه ایقم اراد هلیصاف
ا
لایمرن عییزوت اب یتبسن و ؛دینا
یییعت اریب ، یارباینب
طییحم رد نویسریپ یگتیسبمه بیریض زا یگتسبمه مرن رازفا هدافتساSPSS
دش ،شنکاریپ رادویمن سر اب .
اهریغتم شنکارپ لکش هب
تروص دویب یطخ
؛ ، یارباینب
طبار شزارب ارب ۀ
بسانم یم ناوت ییطخ نویسرگر زا
( دریک هدافتسا
Bihamta & Zare Chahouki, 2009
.)
هب ه دوجو لیلد ،ایمد( لقتیسم اهریغتم یب یطخ
و تعریس ،مارآ دایب دیصرد ،یگدینراب ،یبیسن تبوطر هداس یطخ نویسرگر زا )بلاغ داب دصرد هدافتسا
دش .
اهرتماراپ
وج
، ،دایب تیهج و تعرس دننامه
بوطر ،امد تارییغت یبیسن ت
، دایب ماود نایمز تدیم و
یگدنراب
، ار اوه تیفیک هب
روط هژیو ا یم رییغت دینهد
اپ ثعاب و یم اوه زاس
( دنوش
Zhoa et al., 2009;
Yngjie et al., 2009; Coa et al., 2009
، یارباینب .)
یا رد قیقحت ایهریغتم یا ۀطبار یگنوگچ یسررب هب
و دیینیلاآ زا یییکی( قییلعم تارذ تییظلغ ه
اییه )اوییه
.تسا هدش هتخادرپ
3 . جیاتن
3 . 1 . تظلغ هنلااس تارییغت PM10
تییظلغ رثکادییح
PM10
لاییس هییب 1322
یگنایییم اییب
³ /m g
98µ
/ 128 تظلغ لقادح و نآ
لاس هب 1329 ایب
یگنایم
³ /m g
81µ
/ 21 طوبرم تیسا تیظلغ .
PM10
زا
لاییس 1322 اییت 1322 هییب(
لاییس زییج 1329
دیینور ) شیازفا
ی ناشن ار یم دهد لکش(
1 .)
3 . 2 تظلغ یلصف تارییغت . PM10
رد لاس یا ه
نوگانوگ تییظلغ رثکادییح
PM10
اییب ناتییسبات لییصف هییب
یگنایم
³ /m g 23µ / 802 لاس رد 1322 رایهب لصف و
یگناییم ایب
³ /m g 32µ / 812 لایس رد 1322
طویبرم
تسا تیظلغ .
PM10
رد لیصف ایه ناتیسمز و زییایپ
،
هب رد صوصخ لاس
اه رایبغودرگ عویقو نودب
، ییایپ
تظلغ .تسا
PM10
رد دینور ناتیسبات ایت رایهب لیصف
یشهاک دنور ناتسمز لصف ات نآ لابند هب و یشیازفا ی
شیامن ار یم
دهد لکش(
8 .)
لکش
1
.
نایلاس‌نیگنایم ة
یط‌قلعم‌تارذ لاس
اه
ی 1984 –
1988
1983-1984یاهلاس یط‌قلعم‌تارذ‌یلصف‌نیگنایم.1لکش
3 . 3 . یهام تارییغت نا
ۀ تظلغ PM10 رد لاس ا ه ی
نوگانوگ تظلغ رثکادح
PM10
رد رییت هایم رد ناتیسبات لیصف مرگ(
یگناییم اب )لاس هام یرت
³ /m g
28µ
/ 888 رد و
یگنایم اب دادرخ هام رد راهب لصف
³ / m g
3µ
/ 101 رد و
یگناییم ایب رهم هام رد زییاپ لصف
³ /m g
09µ
/ 183 و
یگناییییم ایییب هامدنفیییسا رد ناتیییسمز لیییصف رد
0 50 100 150 200
1384 1385 1386 1387 1388
لاس
)بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌هنایلاس‌نیگنایم
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180
راهب ناتسبات زییاپ ناتسمز
لاس‌یاه‌لصف
)بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌یلصف‌نیگنایم
³ /m g
23µ
/ 121 ایم ییب رد .تسا هدش هدهاشم ه
ایه
لقادیح د هایم و تیظلغ رثکادیح رییت هایم ، لتخم هداد صایصتخا دویخ هب ار رادقم دینا
تیظلغ .
PM10
زا
لاس 1322 ات 1323 هب یدرورف هام زا هنایهام تروص
ات هام شیازفا دنور ریت ی
د ایت سسس ،تسا هتشاد هایم
ا نآ لابند هب و هتفای شهاک هایم دنفیسا ات هام مهب ز
شیازفا دنور ی
ناشن ار یم دهد لکش(
3 .)
3 . 4 . تظلغ ۀطبار یسررب PM10
یا هرتماراپ ا ب
یسانشاوه طبار ۀ تیظلغ اب یسانشاوه اهرتماراپ یب ینویسرگر
PM10
یط لاس اه 1322 - 1322 لکیش رد ایه
2 ، 9
، 0 ، 2 ، 2 و 3 نویمزآ جیایتن .تیسا هدیش هداد ناشن
یپ یگتییسبمه
ِ یقتییسم یییطخ طاییبترا نوییسر ییجرد
ۀ
( ترارح 21 / 1 11, r=
/ 1
P<
)،
( بیلاغ داب دصرد 98
/ 1
,
1r=
/ 1
P<
( بیلاغ داب تعرس و ) 21
/ 1 11, r=
/ 1
P<
ایب )
تظلغ
PM10
ِ وکعم یطخ طابترا و یبیسن تیبوطر
( 21 / 1
, r=
11 / 1
P<
) ، یگدینراب (
03 / 1
, r=
19 / 1
P<
) و
مارآ داب دصرد (
03 / 1
, r=
19 / 1
P<
تیظلغ اب )
PM10
ار
ناشن یم دهد . هب روط یجرد شیازیفا ایب هک ۀ
،تراریح
تیبوطر شهاک اب و بلاغ داب تعرس و بلاغ داب دصرد تیظلغ نازیم ،مارآ داب دصرد و یگدنراب ،یبسن
PM10
.تسا هتفای شیازفا
لکش
9 .
نایهام‌نیگنایم ة
یط‌قلعم‌تارذ لاس
اه
ی 1984
-
1983
لکش 4
.
طبار ة
ایهام‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر ن
ة
تظلغ‌و‌یبسن‌تبوطر PM10
یط لاس
اه
ی 1984
-
1988
0 50 100 150 200 250
یدرورف تشهبیدرا
دادرخ ریت دادرم
رویرهش رهم نابآ رذآ د مهب
دنفسا لاس یاه هام
رب‌مرگورکیم(PM10تظلغ‌هنایهام‌نیگنایم )بعکمرتم
y = -1/934x + 207/42
0 50 100 150 200 250
10/01 20/01 30/01 40/01 50/01 60/01 70/01 80/01
)٪(یبسن‌تبوطر‌هنایهام‌نیگنایم
)بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
لکش 5
.
طبار ة
نایهام‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر ة
تظلغ‌و‌یگدنراب PM10
یط لاس
اه
ی 1984
-
1988
لکش
6 .
طبار ة
نایهام‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر ة
تظلغ‌و‌امد PM10
یط لاس
اه
ی 1984
-
1988
لکش
2 .
طبار ة
م‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر نایها
ة
تظلغ‌و‌مارآ‌داب‌دصرد PM10
یط لاس
اه
ی 1984
-
1988
لکش 8 .
طبار ة
نایهام‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر ة
تظلغ‌و‌بلاغ‌داب‌دصرد PM10
یط لاس
اه ی 1984
-
1988
y = -0/9532x + 153/36
0 50 100 150 200 250
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
)رتمیلیم(یگدنراب‌هنایهام‌نیگنایم )بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
y = 3/7991x + 62/742
0 50 100 150 200 250
0 5 10 15 20 25 30 35
)دارگ‌یتناس(هنایهام‌یامد‌نیگنایم
)بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
y = -3/6472x + 236/98
0 50 100 150 200 250
20/01 25/01 30/01 35/01 40/01 45/01 50/01
)٪(مارآ‌داب )بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
y = 7/7372x - 49/124
0 50 100 150 200 250
17/01 19/01 21/01 23/01 25/01 27/01 29/01
)٪(بلاغ‌داب
)بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
لکش 3 .
طبار ة
نایهام‌نیگنایم‌نیب‌ینویسرگر ة
تظلغ‌و‌بلاغ‌داب‌تعرس PM10
یط لاس
اه ی
–1984
1988
4 . جیتن و ثحب ه
یریگ
دییدپ ۀ زا یتعنییص و رهییش قطایینم رد اوییه یگدوییلآ
هم تلاکشم یرت تسیز
یطیحم تملایس هیک تیسا
ناسنا دیدهت ار یم
دنک هم زا . دینیلاآ ییا یریت ه
ایه ،
هب هک تسا قلعم تارذ ره شیازفا ازا
11 مریگورکیم
رب رتم ریم نازییم اویه رد نآ بیعکم و
هینازور رییم
زیفا دیصرد کیی ات ًابیرقت ییم شیا
( دیبای
Cao et al.,
دینیلاآ درادناتسا خاش اسارب .)2009
ه ایه ( )PSI
ام رد ه اه نوگانوگ لاس
وس زا هک تیظافح سیناژآ
طیحم تسیز اکیرمآ
، هدش هئارا ییوعب رد اوه تیفیک
هدویب درادناتیسا دیح زا جراخ اهزور ریما ییا و تیسا
هب ام رد هژیو ه
اه ًلامایک دادریم و ریت ،دادرخ دوهیشم
( تییسا
Nazari, 2011
یلییصف و هیینایهام تارییییغت .)
ینعم راد تظلغ رد
PM10
هدش هدهاشم هاشنامرک رد
لیصف هیب طوبرم تظلغ یرتلااب .تسا ایه
ناتیسبات
هب(
ام هژیو ه اه هب( راهب و )دادرم و ریت )دادرخ هام هژیو
ییاپ و لیصف هیب طویبرم تیظلغ یرت ایه
ناتیسمز
هب(
ام هژیو ه ه ا هب( زییاپ و ) مهب و د ایم هژیو
ه ایه
)رذآ و نابآ تسا
تظلغ یگنایم . 82
تعاس ۀ دنیلاآ ه اه
ام رد ه اه نوگانوگ ناشن ناراسچگ رهش رد
ییم دیهد
دادرییم و ریییت ،تییشهبیدرا هاییم هییس رد لقادییح هییک ( لصف اه زا رتلاایب قلعم تارذ تظلغ )راهب و ناتسبات
( تسا هدوب زاجم دح
Jamshidi et al., 2006
.) ه
ینچ یعلاطم جیاتن ، مایجنا ۀ
هیتفرگ رهیش رد
رد قیلعم تارذ تیظلغ نازییم شیازیفا زا یکاح ،دزی ام ه اه ( تیسا دادریم و ریت ،دادرخ
Naddafi et al.,
درگ عوقو یناوارف .)2008
و رخاوا رد ناریا برغ رد رابغ
ریاییس زا رتییشیب ناتییسبات لیییاوا و راییهب لییصف
اه تییس
(
Zolfaghari & Abedzadeh, 2005
هب .) یم رظن دیسر
دزیی ،هاشنامرک رهش هس رد قلعم تارذ تظلغ شیازفا شهایک ،طییحم ایمد شیازیفا زا ییشان ناراسچگ و تیبوطر شهایک و یگدنراب رد .دیشاب یبیسن
شهوژیپ
هک رگید مایجنا دزی رهش رد اوه یگدولآ ور
هدیش ،
نازییم ایب اویه رد قیلعم تارذ تظلغ نازیم ندوبلااب طبترم رهش یا رد ییاپ رایسب تبوطر و ک یگدنراب ( تیسا هدیش هتخانیش
Ehrampush & Aminipour,
.)2000
ییه ییینچ ددییعتم تاییعلاطم ، یلییصا لییماع
تیظلغ ییعیبطریغ شیازیفا و رابغودرگ عوقو یناوارف رد قییلعم تارذ لییصف
اییه ناتییسبات و راییهب ار
داییجیا
تسیس ک اه راشف رد رد عقاو اهروشک ناریا برغ
،
درگ داجیا اهروشک یا رد رابغو
، تاینایرج اب نآ لاقتنا
ییشاح هیب ویج ینایم حوطس و یمز حطس ۀ
و زریم
درییک شرازییگ روییشک برییغ هییب یجیردییت ذوییفن ه
دیینا
(
Zouravand & Shabazi, 2010; Ghasemi, 2009;
Ataei & Ahmadi, 2010; Zolfaghari &
Abedzadeh, 2005
اس یگنایم یسررب .) نلا
ۀ تظلغ
y = 75/725x - 188/9
0 50 100 150 200 250
3 4 4 5 5
)هیناثربرتم(بلاغ‌داب‌تعرس‌نیگنایم )بعکمرتمربمرگورکیم(PM10تظلغ‌نیگنایم
PM10
هک تسا نآ زا یکاح تظلغ
PM10
رد لاس اه
1322 و 1322
، اب هسیاقم رد رگید
لایس ،ایه شیازیفا
شچ ریگ هتفای رادا رییخا تایقیقحت اسارب .تسا ۀ
هایشنامرک ییسانشاوه دربراک تاقیقحت لک
(2010)
،
کییشخ یییبآ لاییس رد دیدییش رایییسب یلاییس 20
- 22
راهب و ناتسبات(
22 و زییاپ ناتیسمز و 20
یقطنم رد ) ۀ
دروم دیننامه هیایسمه اهرویشک رد ییتح و هعلاطم یبآ عبانم شهاک هک تسا هداد ور ... و هیروس ،قارع
یهایییگ شییشوپ دییشر و
، اییخ شیاییسرف شیازییفا
، و
هب نآ لابند
، رد قیلعم تارذ شیازفا لایس
ایه رییخا
یلاسکشخ یا دمایپ .تسا هدوب اه
اپ ود لااب یگتسبمه نازیم تبوطر و امد رتمار
( یبسن 21 / 1 اب )r=
PM10
ایهرتماراپ ریاس اب هسیاقم رد
رتمارایپ ود ییا داییز رایسب ریثأت زا یکاح رد
تیظلغ
PM10
یبسن تبوطر .تسا هب
روط تاریییغت اب یقتسم
طاییبترا رد ترارییح تییسا
هییک یطیارییش رد یاربایینب .
تبوطر یبسن رایسب یجرد شهایک ،دشاب لااب ۀ
تراریح
یر ثعاب فرب ای ناراب شز یم
دوش (
Ardakani, 2003
)
زا و هت قیرط تیظلغ شهایک نایکما بویطرم تسشن
یم هارف ار قلعم تارذ و یبسن تبوطر ندوبلااب .دروآ
شزیر زین تظلغ شهاک لماع راهب لصف رد وج اه
هدیش شرازیگ لیصف ییا رد دزی رهش رد قلعم تارذ ( تسا
Naddafi et al., 2008
یکمه و دیشمج .) نارا
(2006)
جرد لااب یگتسبمه هب زین ۀ
ایب اویه ترارح
( قییلعم تارذ تییظلغ نازیییم 283
/ 1
, r=
111 / 1
P<
)
هراشا هدرک دنا . ،هینیمز یا رد ریکذ
هیتکن ییا تیسا مزلا
هیک
اخ تبوطر شهاک ثعاب امد شیازفا یم
دوش و ییا
ییسم هلئ هییجیتنرد و هناتییسآ تعرییس شهاییک رد دوییخ
اخ لمح و داب ناوت شیازفا تسا تیمها زئاح رایسب
(
Mohammedan Behbahani, 2006
.) ییه ییینچ ،
امد و یگدنراب هب
روط ریب ریثأیت قییرط زا یقتیسمریغ
ششوپ یهایگ ییم دینناوت تیظلغ نازییم و دییلوت رد
ییلقا عون رتماراپ ود یا اریز ،دنشاب رثؤم قلعم تارذ یم ییعت ار هقطنم
دننک . ییعت زین یلقا عوین ۀدیننک
اخ ششوپ و ( تیسا یهاییگ
Makhdoum, 2006
.)
شیازیفا ایب نویسریپ یگتسبمه نومزآ جیاتن اسارب تظلغ ،مارآ داب دصرد و یگدنراب ،یبسن تبوطر
PM10
یم شهاک یمز وج رد ریما ییا زا تییعقاو ییا .دبای
یشان یم دوش دینام نایمز ،ایهریغتم یا شیازفا اب هک
اربایینب و شهاییک رفییسمتا رد قییلعم تارذ نازیییم ، ی
نآ بوسر هیت قییرط زا اه
کیشخ و بویطرم تیسشن
یم شیازفا .) یقتسم رثا( دبای
شرایب ،دایب لااب تعرس ایهداب ،ناواریف ایه
و یلامیش اپ ندیشن دایجیا
ینایهگان ایهرابغودرگ
هب تروص انعم راد تیظلغ نازییم ریب
PM2.5
رثؤم دین
(
Zhoa et al., 2009
هیت و شنکاریپ .) ،ریتهب تیسشن
اهداب لیماع ناتیسبات ناواریف شرایب و رایهب ویق
تظلغ شهاک
PM2.5
رد لصف اه رد رایهب و ناتیسبات
قطنم ۀ گنیجیب ( تیسا هدش شرازگ1
Guinot et al.,
ایب ،نویسریپ یگتسبمه نومزآ جیاتن اسارب .)2007
تیظلغ نازیم بلاغ داب تعرس و دصرد شیازفا
PM10
یم شیازفا ن تیعقاو یا زا رما یا .دبای
یشا ییم دویش
لامیش ایت یبرغ تهج اب بلاغ اهداب هاشنامرک رد هک رد یییبرغ لییصف
اییه لییمح ناییکما ناتییسبات و راییهب
دنیلاآ ه اه اوه ار یم داجیا روشک برغ زا دیننک
، رد و
بوینج و یقرش اهداب ،لباقم رد یقریش
لیصف ایه
زا ار اییپ اوییه لییمح ناییکما ناتییسمز و زییاییپ ناتسا یاسمه اه ۀ
شنامرک و ها شهایک تیظلغ
PM10
یا رد لصف ایه هاریف ار ییم
دیننک ریوایصت ییسررب .
راوهام ه ا نایرج تکرح و یا ۀدننکدییأت ییاوه اه
اهرویشک زا رویبع زا سپ اهداب یا هک تسا تیعقاو هیب ناتیسبرع و ندرا عیقاوم ییوعب رد و قارع ،هیروس قطنم ۀ یم دراو برغ دنوش
یلایسکشخ .
رد رییخا ایه
یینم یییا بلااییت یکییشخ ثییعاب قطا بآ تفرردییه ،اییه
اخدور هن اه ییا ایخ ندیش تیخل و اهدیس تیشپ و
هیچره ، یارباینب ،تیسا هدش یهایگ ششوپ زا قطانم ،دیبای شیازیفا هقطنم یا رد بلاغ داب تعرس و دصرد
1 Beijing
دراو قلعم تارذ تظلغ نازیم شیازیفا ناتیسا هیب هدش
اهداب یا .تفای دهاوخ ه
ینچ تارذ شنکارپ رد هیب
ناتسا زکرم اه روشک
زیین ( دینراد شیقن
Nazari,
دینیلاآ لیمح رد هیک دایب یلصف اهوگلا .)2011
ه ایه
ییعت شقن دنراد هدننک
، اب هسیاقم رد لماع رگید
ایه
یییسانشاوه ییاتییسور قطایینم رد
، تییظلغ رییب
PM2.5
راذگریثأت دیین
(
Zhoa et al., 2009
.) رد یتروییص هییک
حوطس تانایرج رتلاایب
ییبرغ تیهج بوینج و
ییبرغ
هتشاد تانایرج یا ،دنشاب ییم
دینناوت دریگ و رایبغ و
داجیا اخ یناییم حوطس هب ار قطانم یا وج رد هدش
بونج یحاون وج لیقتنم ناریا برغ و یبونج و یبرغ
دننک (
Haideri, 2009
.)
قوف جیاتن هب هجوتاب یم
ناوت تفگ طیاریش هیک
بولطمان یسانشاوه تیسا کمم
تیظلغ شیازیفا هیب
PM10
، یاربانب .دوش رجنم تیسا یکمم
هیک دویبمک لودج( اوه تبوطر و یگدنراب
1 ) و دایب یلصف اهوگلا
یگدوییلآ طیارییش
PM10
،هاییشنامرک رد ار
هییب رد هژیییو
لصف ایه لایس مریگ
، ایسارب .دنیشاب هدریک دایجیا
شیقن قاریع ریظن هیاسمه اهروشک ،ددعتم تاعلاطم هیییقطنم هیییب تارذ ییییا دورو رد ار یلیییصا دییینراد
(
Zouravand & Shabazi, 2010; Ghasemi, 2009;
Ataei & Ahmadi, 2010; Zolfaghari &
Abedzadeh, 2005
هب یاربانب .) زا ریگویلج رویظنم
دوعص و شیاسرف هب دعتسم قطانم رد اخ شیاسرف رد هاویخ و رویشک لیخاد رد هاویخ ،ویج هب تارذ یا .. ،ندرا ،هیرویییس ،قاریییع( هیایییسمه اهرویییشک ).
راکمه یب اه تسا مزلا یللملا
ینچمه . تامادیقا
ییلمع ی نوییچمه ا هلاییم
یییشاپ و یعونییصم تییشاک
ناهایگ
، قیلعم تارذ لکیشم عیفر تهج
، دییاب مایجنا
دوش .
عبانم
Ardakani, M.R (2003) General Ecology, second edition, Iran, Tehran, University of Tehran Press, 340.
Ataei, H., Ahmadi, F (2010) “Dust one of the environmental problems in Islamic world (Case study: Khozestan Province),” In: Proceedings of the Fourth International Congress of Islamic World Geographers, Iran, Zahedan, 14-16.
Bhanarkar, A.D., Rao, P.S., Gajghate, D.G., Nema, P (2005) “Inventory of SO2, PM and toxic metals emissions from industrial sources in Greater Mumbai, India,” Atmospheric Environment, 39: 3851-3864.
Bihamta, M.R., Zare Chahouki, M.A (2009) Principles of statistics for the natural resources, Iran, Tehran, University of Tehran Press, 300.
Cao, J., Shen, Zh., C.Chow, j., Qi, g., G.Watson, j (2009) “Seasonal variations and sources of mass and chemical composition for PM10 cerosol in Hangzhou, China,” Journal of Particuolog, 7: 161-168.
Dabiri, M (1996) Environmental pollution (air - water - soil - noise), Iran, Etehad Publications, 399.
Department of Meteorology Researches in Kermanshah Province (2010) “Climate classification in Kermanshah Province,” Available from 2010. www.kermanshahmet.ir.
Ehrampush, M.H., Aminipour, M.R (2000) “Determination of some air pollutants in Yazd City,” University of Medical Sciences – Health Services of Sadoughi,s martyr of Yazd, 7(2): 25-31.
Erfanmanesh, M., Afyuni, M (2002) Environmental pollution (water, soil and air), Iran, Arkan Publications, 330.
Ghassemi, M (2009) “Investigation of dust in Kermanshah Province,” Meteorology of Kermanshah, 13: 4-6.
Guinot, B., Cachier, H., Sciare, J., Tong, Y., Wang, X., Yu, J (2007) “Beijing aerosols: Atmospheric interactions and new trends,” Geophysical Resech, 112, D14314.
Haideri, M.T (2009) “uninvited guests and harmful phenomena,” Meteorology of Kermanshah, 7: 4-13. in Persian.
Han, Y.M., Cao, J.J., Jin, Z.D., ZS, AN (2008) “Elemental composition of aerosols in Daihai, a rural area in the Front Boundary of the Summer Asian Monsoon,” Atmospheric Research 92: 229-235.
Jamshidi, A., Karimzadeh, K., Raiganshirazi, A (2006) “Investigation of suspended particles pollution in Gachsaran air,” Armaghan of Danesh, 12(2): 89-97. in Persian.
Lili, M., Naddafi, K., Yonsyan, M., Mesdaghinia, A., Nazmara, Sh (2009) “Concentration of aerosols and air quality index (AQI) in the central area of Tehran,” Faculty of Health and Institute of Health Researeches, 7(1): 57-67. in Persian.
Makhdoum, M 2006. Fundamental of Land use planning. University of Tehran Press, Iran, sixth edition, 289pp.
Mohammedan Behbahani, A 2006. Investigation and determination of movement of the fluent sands on the
desert roads and their control (Case Study: Yazd - Meibod Road). M.Sc. Thesis. Faculty of Natural Resources. University of Tehran. in Persian.
Naddafi, K., Ahrampush, M.H., Jafari, V., Yonesyan, M (2008) “Investigation of total suspended particles and its ingredients in the central area of Yazd,” University of Medical Sciences– Health Services of Sadoughi,s martyr of Yazd, 16(4): 25-21. in Persian.
Nazari, Z 2011. Investigation of Chemical Composition and Source Identification of PM10 Aerosols in Kermanshah. M.Sc. Thesis. Faculty of Natural Resources. University of Tehran.86pp.in Persian.
Samek, L (2009) “Chemical characterization of celected metals by x-ray fluoresecence method in particulate matter collected in the area of Krakow,” Poland. Microchemical Journal, 92: 140-144.
Yangjie, Y., Yuesi, W., Tianxue, W., Wei, L., Ya,nan, Z., Liang, L (2009) “Elemental composition of PM2.5 and PM10 at Mount Gongga in China during 2006,” Atmospheric Research, 93: 801-810.
Zhao, X., Zhang, X., Xu, j., Meng, W., Pu, W (2009) “Seasonal and diurnal variations of ambient PM2.5 concentration in urban and rural environments in Beijing,” Atmospheric environment, 43: 2893-2900.
Zolfaghari, H., Abedzadeh, H (2005) “Synoptic analysis of dust systems in the West,” Geography and Development, Fall and Winter: 174-188. in Persian.
Zouravand, A.M., Shabazi, F (2010) “Synoptic analysis of atmosphere in Kermanshah Province,” Meteorology of Kermanshah, 13: 7-9. in Persian.
Tsai, I.Y., Chen, Ch (2006) “Atmospheric aerosol composition and source apportionments to aerosol in southern Taiwan” Atmospheric Environment, 40: 4751-4763.
