یسررب و یگدولآ نازيم
ینغ نيگنس تازلف یگدش
علاطم(
ۀ )نآ فارطا یضارا و زاريش یتعنص کرهش :یدروم
باتناهج رایدنفسا ؛*
رایداتسا
،یرادزیخبآ و عترم هورگ دکشناد
ۀ .ناریا ،اسف ،اسف هاگشناد ،یزرواشک
لع ی مجن یدلا ن ؛ اسپ رگشهوژپ رتکد
ی مز ی ن یسانش ز ی تس یحم ط ی
، مز هورگ ی ن یسانش
، دکشناد ۀ سودرف هاگشناد ،مولع ی
،دهشم
ا ،دهشم ی نار .
هديکچ گدولآ
ی گنس تازلف ی
ن ی ک ی يدج زا یرت ن ز تلاکش م ی
تس یحم ط ی ند رس ارس رد هک تس ا ی
ا م شرتس گ لاح رد ی
دش اب . نیا زا فده
شهوژپ نییعت و یگدولآ نازیم ینغ
نیگنس تازلف یگدش زاریش یتعنص کرهش فارطا یض ارا و لخاد رد
نیا هب ندیسر يارب .تسا
دادعت ،فده 20
قمع زا یحطس کاخ هنومن 0
ات 15 یتناس تظلغ و هدش تشادرب زاریش یتعنص کرهش فارطا و لخاد زا رتم تازلف
زنگنم ،مینیمولآ ،مورک ،برس ،
سم ، ،میدناکس ا ،تلابک ،لکین ،میداناو ،میس نارتس ا ،يور نهآ
و نس رآ ی ک نآ رد شور زا هدافتس ا اب اه
ICP-MS
.دش یس ررب مورک ،زنگنم ،برس ،سم رص انع نیگنایم تظلغ داد ناش ن جیاتن
، مینیمولآ ،لکین ،میداناو ،میس نارتس ا ،يور ،
،تل اب ک نهآ ، ننننسرآ ی ک و میدن اک نننسا بی ترت هب
75 ، 9 / 87 ، 6 / 541 ، 3 / 143
، 8 / 21804 ، 4 / 275 ، 9 / 439 ، 3 / 173 ، 4 / 55 ، 0 / 12 ،
3 / 50579 ، 8 / 4 و 7 / 4 یلیم یم مرگولیک رب و مرگ .دننشاب
ناننشن جیاتن داد
م هک ی گنا ی ن مه تظلغ ۀ مولآ زج هب رننصانع ی
ن ی م ( 8 / 21804
یلیم )مرگولیک رب مرگ میدناکسا و
( 7 / 4 یلیم )مرگولیک رب مرگ سب
ی را ب ی رتش داقم زا ی ر ا تظلغ ی ن کاخ رد رصانع ياه
ناهج ی .تسا هولاع
،نیا رب اقم رد ی هس اهدرادناتس ا اب ي
اهروش ک ي چ ی ن ن اداناک و ی ز برس ،سم رص انع ،
يور
، میداناو تظلغ مورک و ياه
س ب ی را ب ی رتش ي زا
داقم ی ر م ناشن ار درادناتسا ی
دنهد . بساحم ۀ ینغ بیرض هنومن رد روکذم رصانع یگدش
ناشن کاخ ياه دنهد
ۀ ینغ دایز یگدش رصانع
سم ( 32 / 8 ) ، برس ( 42 / 5 )،
يور ( 04 / 7 )،
میس نارتس ا (
15 / 5 )،
میداناو ( 04 / 5 ) و مورک ( 34 / 5 ) تس ا . نآ يایوگ رض اح قیقحت جیاتن
کاخ هک تسا هب هدولآ هقطنم ياه
دنتسه يور و زنگنم ،میداناو ،برس ،سم تازلف
، یم داهنشیپ اذل اب دوش
ی اب یتس شور فلتخم ياه
.تشاد طیحم رد تازلف شهاک رد یعس ناگژاو ديلک :
نیگنس تازلف ،
لآ کاخ یگدو
، تیلاعف یتعنص ياه
، یگدش ینغ صخاش ،
مز صخاش ی
ن تشابنا .
:لوئسم هدنسیون * سامت هرامش
: 989171485406 +
Email: e.jahantab@fasau.ac.ir
:بیوصت خیرات 09
/ 09 / 1399
ص 51-37
1 . همدقم
خرچ زا یشخب ناونع هب کاخ ۀ
تسیز نیمز رد ،ییایمیش
خ رچ ۀ یم اف یا یمهم شقن رنننصان ع دن ک
[ 19 .]
نیا لی لد
یم عوضوم رصانع دورو لماع ناونع هب طیحم نیا شقن دناوت
هخرچ هب نوگانوگ یهایگ و يروناج یتس یز ياه
دشاب [ 24 .]
رد متنسینسوکا ياه
هدمع شقن کاخ ،یکنشخ خرچ رد يا
ۀ
یم افیا رصانع دنک
[ 4 .]
تازلف یگدولآ ،یتعنص بلاقنا زاغآ زا
هب ،رفنننسویب رد نیگننننس هظحلام لباق روط
هتفای شیازفا يا
تسیز يدج ینارگن کی هب و تسا .تسا هدش لیدبت یطیحم
،يور ،سم دننام نیگننس تازلف اب قطانم زا یعینسو طنس ،برس و هویج ،لکین میمداک
تس ا هدش هدولآ [
18 .]
عس وت ۀ
يزاساهر ثعاب يزرواشک و تعنص دیدش
رد نیگنس تازلف
تس یز طیحم هدش
و تس یز طیحم يارب يدج تلاکش م و
رد نیگنننس تازلف دوجو .تننسا هدرک داجیا رننشب یتملاننس تی لاع ف هج یتن تنننسیز طیحم يزانننسکاخ یعیبط ياه
تسا )کینژوپورتنآ( تخاس ناسنا و )کینژودپ(
[ 17 .]
رصانع
مهم هلمج زا نیگنس هدنیلاآ نیرت
طیحم ياه هب تس یز
رامش
یم دن یآ هد دن چ رد هک ۀ
ریخا هب دروم تدنننش رارق هجوت
هتفرگ .دنا رنننصانع نیا زا نت نارازه هنلاانننس زا ینننشان هک
تیلاعف يرهنش ياه ،
و یتعننص تنسا يزروانشک
، کاخ دراو
یم دونننش [ 2 ] تی لاع ف رفا رد نیگننننس تازلف .
؛ریظن ییاه
تخوننس ندنازوننس ندعم ،یلیننسف ياه
بوب عیانننص ،يواک
هلابز ،تازلف ،يرهنننش ياه
زا هدافتنننسا ،ییایمینننش ياهدوک
تفآ شک اه و بلاضاف نجل یم کاخ دراو
دوش [ 10 ].
هد دنچ رد ۀ
ینارگن ریخا لکنننشم لیلد هب يدایز ياه
کاخ یگدولآ ياه
قطانم يرهش هموح و نیگنس تازلف اب
دوجو هب ندش یتعنص و ینیش نرهش شیازفا هب هجوت اب تننننسا هدم آ [
26 .]
رد تاج ناخ راک و عیان نننص عمجت
کرهننش یگدولآ مجح و یتعنننص ياه رد هدننش دیلوت ياه
هدش ببس دنتس ه اهرهش یکیدزن رد بلغا هک زکارم نیا و تیمها زا زکارم نیا رد یطیحم تنننسیز تانننضحلام ات دننشاب رادروخرب يرتننشیب تیننساننسح [
1
، 28 ] . هلمج زا
نیمز رد هک یتاعلاطم ۀ
رد نیگنننس تازلف تظلغ یننسررب
یم تننسا هتفرگ تروننص یتعنننص زکارم هب ناوت
:تاقیقحت بایزرا
کاخ رد نیگننننس تازلف زا یخرب یگدولآ نازیم ی نآ فارطا یضارا و نانمس یتعنص کرهش یحطس [
26 ] ؛
کاخ رد نیگنس تازلف یگدولآ یسررب فارطا یحطس ياه
رامننش یتعنننص کرهننش ۀ
2 زاوها [ 27 ] نازیم یننسررب ؛
کرهننش کاخ رد هویج یگدولآ کارا یتعنننص ياه
[ 31 ] ؛
کاخ رد نیگنس تازلف نازیم یس ررب ،لیوس يرهش ياه
اینانننسا [
21 ]،
ایزرا تارفا و تابوننسر رد تازلف تظلغ یب
تیلاعف ناتسودنه ،نودنیه رد یتعنص ياه [
32 ] ، یگدولآ
کاخ رد نیگننننس تازلف زاوها یحطنننس ياه
[ 6 ] عیزوت ،
کاخ رد نیگنس تازلف قطنم ياه
ۀ کسنیودوروس یتعنص
(
Severodvinsk
) [ هیسور 35 ] و ینغ یسررب تازلف يزاس
کاخ رد نیگنس قطنم ياه
ۀ اکاد [ 5 ] .درک هراشا
کرهننش یتعنننص
زاریننش هک رد بونج نیا رهننش عقاو
هدنننش تنننسا اب تعنننسو یبیرقت
1400
،راتکه یکی زا
نیرتگرزب و
مهم نیرت کرهش ياه یتعنص روشک بوسحم
یم ،یتعنص ياهدحاو یگدرتسگ هب هجوت اب نیاربانب .دوش
هدنیلاآ تظلغ رد یلآ و يرننصنع ياه
کاخ یحطننس ياه
یم دناوت هب ریداقم رتنننشیب زا
دح درادناتنننسا هدینننسر
و
تلاکشم یتملاس
يدج ار يارب نینکاس هب
دوجو دروآ . رد
اتسار نیمه
، رد نیا شهوژپ رفا عیانص رزب عقاو سایقم گ
کاخ رب زاریش رهش فارطا و لخاد رد یسررب یحطس ياه
تس ا هدش .
نیاربانب
، فده اب رض اح قیقحت نییعت
نازیم
و یگدولآ یگدنننش ینغ
مولآ ،مورک ،برنننس تازلف ی
ن ی
،م
ور ،سم ،زنگنم ي
، نننسنارتنننسا ی
،م داناو ی
،م ن ی
،لک ،تلابک
دناکننسا ی
،م نهآ و نننسرآ ی ک کاخ رد ياه فارطا و لخاد
زاریش یتعنص کرهش .دش ماجنا
2 . یسانش شور
1.2 . یفرعم قطنم ۀ هعلاطم دروم
سراف ناتس ا زکرم زاریش رد
لوط ياه ییایفارغج 51
و هجرد 48 هقیقد ات 53 و هجرد 35 ضرع و هقیقد ياه
ییایفارغج 29
و هجرد 1 هقیقد ات 29 و هجرد 57 هقیقد ،
اب دودح رد یتحاسم 1268
عبرمرتمولیک ،
هدش عقاو .تسا
کولب رد هدودحم نیا 99
ننشقن زا ۀ 1:250000 و زاریننش
شقن ۀ یسانش نیمز 1:100000
نامزاس تاراشتنا زا زاریش
نیمز دودحم رد و یسانش ۀ
شقن ۀ هرامش اب یفارگوپوت ІІІ
6549 .دراد رارقNW
رهننش نیمجنپ زاریننش گرزب
ناریا
تنننسا و لنننصاف رد ۀ
919 يرتمولیک عقاو نارهت
هدنننش و
نآ تحاس م 340
یم عبرم رتمولیک تحاس م لک زا .دش اب
ناتننسرهننش نیا 4
/ 60 هنت و یناتننسهوک قطانم ار دننصرد
و روهام 6 / 39 تشد و تسپ قطانم ار دصرد لیکشت ار اه
یم دنهد . عافترا رد زاریننش 1486
رد ایرد طننس زا يرتم
نماد ۀ هوک ياه کارد ، ومب ، نانننشوپ زبنننس
، ماقم لهچ و
یهوکاباب ( زا هتشر سرگاز هوک )
عقاو هدش تسا . رد تمس
ننش گیدکی تازاوم هب هوک هتننشر دنچ لام هک هتفای دادتما ر
هتشر نیا نیرتدنلب هوک
اه یم ومب هوک مان هب دشاب
.
2.2 . قيقحت شور رضاح قیقحت ماجنا تهج دادعت لوا ماگ رد ،
20 هنومن
لاس هامدادرخ رد 1398
قمع زا 0 ات 15 یتناس زا يرتم
دننش تننشادرب زاریننش یتعنننص کرهننش فارطا و لخاد .
هن ومن هب دن مفده شور هب يرادرب شقن ینننسررب روظنم
کاخ یگدولآ رد فلتخم یتعنننص ياهدحاو یتعنننص ياه
هنومن نیننمه .دنننش ماجنا فارطا بکرم شور هب يرادرب
(
Composite
هنومن زا سپ .تنننسا هدنننش ماجنا ) ،يرادرب
هنومن هننسیک رد اه یکیتننسلاپ ياه
هداد رارق تهج و دننش
هدامآ یننسررب روظنم هب .دننش لقتنم هاگننشیامزآ هب يزاننس
هنومن یمامت ،ییایمینننشوکیزیف ياهرتماراپ کلا زا اه
2
یلیم ل حرم رد .دن دننننش هداد روبع رتم ۀ
ته ج ،يدع ب هزادنا
شور هب رنننصانع تظلغ يریگ
ICP-MS
، هنومن اه زا
کلا 220 .دندش هداد روبع شم لیس و هب رص انع تظلغ
ۀ
هاگتننسد
ICP-MS
داوم تاعلاطم تکرننش هاگننشیامزآ رد
هزادنا امزآرز یندعم .دننش يریگ
هنومن یننسررب تهج ياه
دینننسا راهچ شور زا ،کاخ .دنننش هدافتنننسا
نیننمه
وکیزیف ياهرتماراپ -
،کاخ تفاب لمانننش ییایمینننش ،pH
( یکیرتکلا تننیادننه داننم ياوتحم ،)EC
ۀ ( یلآ و )OM
( ینویتاک لدابت تیفرظ شور زا هدافتنننسا اب )CEC
ياه
هزادنا درادناتسا دش يریگ
[ 12 ].
3.2 . صخاش هبساحم یگدولآ یاه
1.3.2 . تش ابنا نيمز صخاش
Geoaccumulation (
Index
) یگدولآ فیص وت و نییعت يارب تش ابنا نیمز صخاش
طننسوت ،طیحم رد زلف [
25 ] ریاننس طننسوت سنننس و هئارا
طبار زا هدافتسا اب بیرض نیا .دش لیمکت نارگشهوژپ ۀ
یز ر
یم هبساحم :ددرگ
Igeo = Log2 Cn
1.5 Bn
⁄
هطبار نیا رد
Cn
و کاخ هنومن رد رنننصنع تظلغ
Bn
،
یم عجرم ای هنیمز هنومن رد رننصنع تظلغ ننشاب
[ د 8 .]
رد
شهوژپ نیا
، کاخ نیگنای م هن ومن ناونع هب یناه ج ياه
دنش هتفرگ رظن رد عجرم ای هنیمز [
3 ] ،هبنساحم زا سپ و
هدر زا هدافتنننسا اب نییعت کاخ تیفیک هدنننش هئارا يدنب
لودج( دیدرگ 1
.)
لودج 1 . هدر نیمز صخاش رادقم یانبم رب کاخ تیفیک یدنب ،رلوم( تشابنا
1969 )
کاخ تیفیک نییعت هدر
رادقم Igeo Igeo
دایز یلیخ یگدولآ
> 6 5
دایز یلیخ ات دایز یگدولآ 5
5 - 4
دایز یگدولآ 4
4 - 3
دایز ات طسوتم یگدولآ 3
3 - 2
یگدولآ طسوتم 2
2 - 1
طسوتم یگدولآ ات هدولآان 1
1 - 0
هدولآان 0
0
2.3.2 . ینغ بیرض یگدش
(Enrichment Factor)
بیرننض نغ ی گدننش تظلغ یبایزرا يارب رفرم یننشور ی
لاآ ی هدن اه طبار زا بیرض نیا .تس ا کاخ رد يزلف ي ۀ
یز ر
یم تسد هب :دیآ
𝐸𝐹 = (𝑋
𝑅𝐸)
𝑠𝑎𝑚𝑝𝑙𝑒
( 𝑋 𝑅𝐸)
𝑏𝑎𝑠𝑒𝑙𝑖𝑛𝑒
طبار رد ۀ ،لااب
(𝑋
𝑅𝐸)
𝑠𝑎𝑚𝑝𝑙𝑒
دروم رص نع تظلغ تبس ن
و کاخ هن ومن رد عجرم رنننصنع هب رظن
(𝑋
𝑅𝐸)
𝑏𝑎𝑠𝑒𝑙𝑖𝑛𝑒
نومن رد عجرم رننصنع هب رظن دروم رننصنع تظلغ تبننسن ۀ
.تسا هنیمز بس احم رد ۀ
بیرض نغ ی نیگنس تازلف تظلغ ،یگدش
راجنهب عجرم رنننصنع کی زا هدافتنننسا اب م
ی دونننش [ 22 .]
بساحم رد عجرم رصانع نیرتدربراکرپ ۀ
ینغ بیرض یگدش
،نهآ لماش مولآ
یم میناتیت و میدناکس ا ،مینی نش اب
[ د 5 .]
ارب تظلغ زا زین عجرم هنومن ي نیمز هنیمز ياه
ییایمیننش
یگنایم لیش ریداقم زا ای و هقطنم کاخ ،ن
ای و یناهج ياه
تننسوپ ۀ هدافتننسا ییلااب م
ی [ دوننش 24 ] شهوژپ نیا رد .
کاخ نیگنایم و عجرم رنننصنع ناونع هب میدناکنننسا ياه
يانبم رب .دش هتفرگ رظن رد عجرم طیحم ناونع هب یناهج بیرض نغ ی گدش ،ی 5 در ۀ فیرعت یگدولآ م
ی دوش رد هک
لودج ( 2 ) .تسا هدش هدروآ
لودج 2 . هدر دنب بیرض ی نغ ی گدش ی
(Chabukdhara et al., 2012)
ینغ بیرض یگدش
هدر
ینغ ای دوبمک هنیمک یگدش
>2
ینغ طسوتم یگدش 5
- 2
ینغ لباق یگدش هجوت
20 - 5
ینغ دایز رایسب یگدش 40
- 20
لااب دح زا شیب
<40
3.3.2 . وقلاب رطخ صخاش ۀ
موب یتخانش
موب رطخ یبایزرا يارب تازلف یتخاننننش
نننس م کان رد
وقلاب رطخ صخاش زا ،کاخ ۀ
موب هدافتسا یتخانش م
ی دوش .
لاس رد نوس ناکاه طس وت راب نیلوا شور نیا 1980
هئارا
هبساحم ریز طباور طسوت صخاش نیا .تسا هدش م
ی ددرگ :
𝐶ri= Csi/Cni 𝐸𝑟𝑖 = 𝑇𝑟𝑖× 𝐶𝑟𝑖
𝑅𝐼 = ∑ 𝐸𝑟𝑖
𝑛
𝑟=1
طباور نیا رد
𝐶ri
،زلف ره یگدولآ صخانننش
Csi
تظلغ
،هنومن رد زلف
Cni
نومن رد زلف تظلغ ۀ
،هنیمز
𝐸𝑟𝑖
بیرنننض وقلاب رطخ
ۀ موب ،یتخانننش
𝑇𝑟𝑖
نیگنننس زلف زننساپ بیرننض
هدش نییعت فلتخم رصانع يارب نوسناکاه طسوت هک تسا تننسا (
Zn=1 < Cr=2 < Cu=Ni=Pb=5 < AS=10 <
Cd=30 < Hg=40
).
لومرف نیا رد نیننمه اه
صخاشRI
وقلاب رطخ ۀ
موب يارب یتخاننننش زلف یلک یگدولآ
ا ي .تنننس
هدر دنب ي و 𝑅𝐼 𝐸𝑟𝑖
لودج رد (
3 ) سا هدش هئارا ت
[ 36 ].
4.2 . هداد ليلحت و هیزجت اه
هداد عیزوت ندوبن ای ندوب لام رن ینننسررب يارب زا اه
فوروگوملوک نومزآ -
فونریمننسا .دننش هدافتننسا(KS)
اب
هنومن رد رننصانع تظلغ هکنیا هب هجوت یتعنننص کاخ ياه
نمرینسا یگتسبمه بیرض زا تسا لامرنریغ عیزوت ياراد .دننش هدافتننسا نیگنننس تازلف نیب طباور ریننسفت يارب زا
نومزآ لاکسورک نومزآ -
لاو ی س ۀسیاقم يارب رصانع تظلغ
.دش هدافتسا هقطنم رد دوجوم فلتخم عیانص نیب فلتخم مرن رد اهزیلانآ
رازفا
SPSS20
.دش ماجنا
لودج 3 . تاجرد وقلاب رطخ ۀ موب یتخانش
(Zheng et al. 2010)
دایز رایسب دایز
هجوت لباق طسوتم
مک
≤320 320
- 160 160
- 80 80
-
˂ 40 40
ri
E
≤600 600
- 300 300
-
˂ 150 150
RI
3 . جیاتن
1.3 . کاخ ییايميشوکیزيف یاهرتماراپ
ناشن جیاتن داد
هک زا کاخpH
2 / 6 ات 7 / 9 تسا ریغتم
دودحم رد هک ۀ
یم رارق ییایلق ات يدیس ا یمک .دریگ
جیاتن
نانننشن داد قطنم رد کاخ بلاغ تفاب هک ۀ
مول ،یتاعلاطم
هس ام یس ر تس ا یس ر مول و يا
.
،جیاتن ساس ا رب زاCEC
55 / 7 یک ا یلی م رب نلااو
100 اننت مرگ 73
/ 54 یلی م
یکا رب نلااو 100
یم رییغت مرگ تی فرظ نیگنای م .دن ک
ینویتاننک لداننبت 61
/ 21 رب نلااو یکا یلیم 100
مرگ
یم دننشاب . قطنم رد ۀ هنومن یکیرتکلا تیاده یتاعلاطم ياه
دودحم رد کاخ ۀ
16 / 19 - 79 / 6 یلیم یتناس رب سنمیز رتم
یم هن ومن یکیرتکلا تی اده نیگنای م .دنننشاب کاخ ياه
89 / 11 یننسد رب سنمیز رتم
یم .دننشاب کاخ طنم ياه ق
ۀ
ياراد نیگنایم روط هب یتاعلاطم 69
/ 6 یلآ داوم دنننصرد
یم .دنشاب
2.3 . نيمز وقلاب رصانع یميش ۀ
یمس
نننسیاقم يارب ۀ
طیحم اب رنننصانع تظلغ زا عجرم ياه
انع تظلغ کاخ رد رننص
دننش هدافتننسا یناهج ياه لودج(
4 ناش ن جیاتن .) داد
مه تظلغ نیگنایم هک ۀ
زج هب رص انع
مینیمولآ میدناکننسا و
نیا تظلغ ریداقم زا رتننشیب رایننسب
کاخ رد رص انع هنایم ریداقم ،نیننمه .تس ا یناهج ياه
کاخ زا رتش یب زین رص انع نیا تظلغ زا .تس ا یناهج ياه
برس ،سم دننام يرص انع دایز رایس ب تظلغ ،نایم نیا ،
میداناو ،يور هجوت لباق یناهج نیگنایم هب تبننسن مورک و
ناونع هب .تس ا نیش یب ،لاثم
ۀ سم رص انع تظلغ ،
برس ،
يور میداناو و هنومن رد
زاریننش رهننش یتعنننص کاخ ياه
هننب بننیترت 153
یلیم مرگولیکرب مرگ
، 215 یلیم مرگ
مرگولیکرب ،
465 یلیم و مرگولیک رب مرگ 871
یلیم رب مرگ
مرگولیک .تسا
هنومن رد رصانع تظلغ تارییغت یسررب يارب کاخ ياه
یغت بیرض زا یتعنص ( تاری
coefficients of variation
ای )
ریداقم میننسقت زا بیرننض نیا .تننسا هدننش هدافتننسا CV
هب رصانع نیگنایم رب رایعم فارحنا یم تسد
رادقم رگا .دیآ
زا رتنننشیب CV
3 / 0 نانننشن ،دنننشاب دنهد
ۀ و دایز تارییغت
هداد رد ینوگمهان تس ا اه
. تظلغ ،عوض وم نیا هب هجوت اب
برس ،سم رص انع
،يور ، ،زنگنم ،تلابک نس رآ ،نهآ
ی ک و
میداناو هنومن رد تارییغت زاریننش رهننش یتعنننص کاخ ياه
لودج( دراد يدایز 4
.)
نیننشیب اب رننصانع تظلغ ۀ
رد هدننش هئارا زاجم تظلغ
کاخ نامزاننس طننسوت یتعنننص ياه طیحم تظافح ياه
لودج( تسا هدش هسیاقم اداناک و نیچ ،ناریا تسیز 4
.)
سم رص انع تظلغ ناو ،يور ،
مورک ،میدا و
برس یخرب رد
هاگتس یا زا یم زاجم دودح زا رتش یب اه
رد نیننمه .دش اب
زین اداناک و نیچ ياهرونننشک ياهدرادناتنننسا اب هنننسیاقم سم رص انع میداناو يور ،برس ،
و مورک تظلغ رایس ب ياه
یم ناشن ار درادناتسا ریداقم زا يرتشیب .دنهد
لودج 4 . صلاخ ۀ رامآ ی هنومن رد هدش باختنا رصانع تظلغ یاه
یتعنص کرهش کاخ نآ یضارا و زاریش
نآ ریداقم اب ۀسیاقم و کاخ رد اه
،ناریا تسیز طیحم تظافح نامزاس یاهدرادناتسا و یناهج یاه کاخ تیفیک یارب اداناک و نیچ
ارب تظلغ(
ی م بسح رب رصانع مامت ی
ل ی مرگ ک رب ی مرگول )
میدناکسا (Sc) میسنارتسا (Sr) میداناو (V) کینسرآ (As) نهآ (Fe) تلابک (Co) لکین (Ni) يور (Zn) سم (Cu) برس (Pb) زنگنم (Mn) مورک (Cr) مینیمولآ (Al) رصنع
7 /
4 439/9 173/3 4/8 50579/3 12/0 55/4 275/4 75/0 87/9 541/6 143/3 21804/8 نیگنایم 7
/
4 506/8 122/5 4/7 41709/5 10/8 56/0 283/0 72/0 89/0 494/5 135/0 22050/0 هنایم 9
/
0 68/8 178/3 1/7 27561/7 4/4 8/9 94/6 32/6 46/2 282/7 35/4 4034/0 رایعم فارحنا 8
/
0 4727/3 31778/7 3/0 759646438/6 19/2 79/7 8949/7 1059/6 2130/8 79910/2 1253/1 16272975/3 سنایراو 2
/
0 -1/0 3/5 -0/4 0/6 1/5 0/5 0/1 0/8 1/1 3/9 1/0 -0/3 یگلوچ بیرض
5 / 0
- 1/5 13/5 -0/8 -0/9 2/6 0/7 -0/5 0/1 1/4 16/3 0/5 0/7 یگدیشک بیرض
0 /
3 309/2 63/0 1/4 22040/0 7/0 41/0 130/0 35/0 34/0 361/0 102/0 12022/0 هنیمک 4
/
6 599/4 871/0 7/3 100000/0 24/7 77/0 465/0 153/0 215/0 1691/0 227/0 28813/0 هنیشیب 0
/
7 147/0 60/0 4/7 47000/0 6/9 18/0 62/0 14/0 25/0 418/0 42/0 71000/0 یناهج ياهکاخ 19
/
0 0/14 1/03 0/36 0/55 0/37 0/16 0/34 0/43 0/53 0/52 0/25 0/19 )CVa( تارییغت بیرض
- - 200/0 40/0 - 50/0 155/0 500/0 400/0 80/0 - 170/0 -
نامزاس درادناتسا تسیز طیحم تظافح
( ناریا ISQGsb
)
- - - 20/0 - - 50/0 250/0 100/0 300/0 - 200/0 -
نامزاس درادناتسا تسیز طیحم تظافح
( نیچ ChSQGSc
)
- - 130/0 12/0 - 50/0 45/0 200/0 63/0 140/0 - 64/0 -
نامزاس درادناتسا تسیز طیحم تظافح
( اداناک CSQGsd
) a. Coefficient of variation
b. Iranian soil quality guidelines (IDOE 2014) c. China soil quality guidelines (NEPAC 1995) d. Canadian soil quality guidelines (CCME 2007).
کاخ رد سم رنننصنع تظ لغ نیگنای م ق طنم ياه
ۀ
،یتاعلاطم 75
یلیم مرگ یم مرگولیکرب نیا تظلغ .دنننشاب
هنومن یمامت رد رنننصنع طیحم تظافح درادناتنننسا زا اه
تسا رتمک کاخ يارب ناریا تسیز .
رصنع تظلغ نیگنایم
کاننخ رد يور ننقننطنننننم ياننه
ۀ ،یننتاننعننلاننطننم 4
/ 275
یلیم مرگ یم مرگولیکرب درادناتنننسا اب هنننسیاقم رد .دنننشاب
ناریا تس یز طیحم تظافح یمامت رد رص نع نیا تظلغ ،
هاگتس یا ( درادناتس ا رادقم زا اه 500
یلیم )مرگولیک رب مرگ
( نیچ ياهدرادناتننسا اب هننسیاقم رد یلو تننسا رتمک 250
یلیم ( اداناک و )مرگولیک رب مرگ 200
یلیم )مرگولیک رب مرگ
هنومن زا يرایننسب رد دح زا رتننشیب يور رننصنع تظلغ اه
هدننش هئارا درادناتننسا ناننشن هک ،تننسا
دنهد ۀ نیا یگدولآ
کاخ رد رص نع قطنم یحطس ياه
ۀ زاین و تس ا یتاعلاطم
رد رنننصنع نیا تظلغ شهاک روظنم هب رتنننشیب هجوت هب کاخ يزاسکاپ و طیحم .تسا هدولآ ياه
رنننصنع تظ لغ نیگنای م لک ین
کاخ رد ق طنم ياه
ۀ
،یتاعلاطم 4
/ 55 یلیم مرگ یم مرگولیکرب هس یاقم رد .دش اب
رصنع نیا تظلغ ،ناریا تسیز طیحم تظافح درادناتسا اب
هاگتس یا یمامت رد ( درادناتسا رادقم زا اه
155 یلیم رب مرگ
ياهدرادناتننسا اب هننسیاقم رد یلو تننسا رتمک )مرگولیک ( نیچ 50 یلیم ( اداناک و )مرگولیک رب مرگ 45
یلیم رب مرگ
هنومن زا يرایسب رد )مرگولیک غ اه
رتشیب لکین رصنع تظل
.تنسا هدنش هئارا درادناتنسا دح زا رنصنع تظلغ نیگنایم
کاننخ رد تننلاننبک ننقط ن م ياننه
ۀ ،یت اننعل اننطم 12
یلیم مرگ یم مرگولیکرب ياهدرادناتس ا اب هس یاقم رد .دش اب
نیا تظلغ اداناک و نیچ ،ناریا تنننسیز طیحم تظافح هاگتنننسیا یمامت رد رنننصنع ( درادناتنننسا رادقم زا اه
50
یلیم ندوب هدولآریغ رگنایب هک تسا رتمک )مرگولیک رب مرگ
کاخ .تسا رصنع نیا هب تبسن هقطنم ياه کاخ رد نهآ رنننصنع تظ لغ نیگنای م ق طنم ياه
ۀ
،یتاعلاطم 3
/ 50579 یلیم
مرگ یم مرگولیکرب دیاب .دنننشاب
رد زنگنم رصنع دننام زین نهآ رصنع يارب هک تشاد هجوت کاخ یرعت يدرادناتسا یتعنص ياه .تسا هدشن ف
نیگنایم
کاخ رد کینسرآ رصنع تظلغ قطنم ياه
ۀ ،یتاعلاطم 8
/ 4
یلیم مرگ یم مرگولیکرب رص نع نیا تظلغ .دش اب
رد قطنم ۀ
تننسیز طیحم تظافح ياهدرادناتننسا یمامت زا یتاعلاطم ندوب هدولآریغ رگنایب هک تنننسا رتمک اداناک و نیچ ،ناریا کاخ .تسا رصنع نیا هب تبسن هقطنم ياه کاخ رد میداناو رنننصنع تظلغ نیگنایم قطنم ياه
ۀ
،یتاعلاطم 3
/ 173 یلیم مرگ یم مرگولیکرب هسیاقم رد .دشاب
رصنع نیا تظلغ ،ناریا تسیز طیحم تظافح درادناتسا اب هاگتسیا زا يرایسب رد ( درادناتسا رادقم زا اه
200 یلیم مرگ
ناننشن هک ،تننسا رتننشیب )مرگولیک رب دنهد
ۀ نیا یگدولآ
رص نع کاخ رد قطنم یحطس ياه ۀ
زاین و تس ا یتاعلاطم
رد رنننصنع نیا تظلغ شهاک روظنم هب رتنننشیب هجوت هب کاخ يزاننسکاپ و طیحم نیا تظلغ رگا .تننسا هدولآ ياه
( اداناک درادناتننسا اب ار رننصنع 130
یلیم )مرگولیک رب مرگ
؛مینک هسیاقم 50
هنومن زا دصرد يرتشیب میداناو تظلغ اه
ناتسا رادقم زا .دنراد دراد
میسنارتسا رصنع تظلغ نیگنایم
کاخ رد قطنم ياه ۀ
،یتاعلاطم 9
/ 493 یلیم مرگ مرگولیکرب
یم زین میس نارتس ا رص نع يارب هک تش اد هجوت دیاب .دش اب
کاخ رد نهآ و مینیمولآ ،زنگنم رصانع دننام یتعنص ياه
.تسا هدشن فیرعت يدرادناتسا کاخ رد میدناکننسا رننصنع تظلغ نیگنایم ه
قطنم يا ۀ
،یتاعلاطم 7
/ 4 یلیم مرگ یم مرگولیکرب دنننشاب
هجوت دیاب
رنننصانع دننام زین میدناکنننسا رنننصنع يارب هک تنننشاد کاخ رد نهآ و مینیمولآ ،زنگنم ،میس نارتس ا یتعنص ياه
کرحت یلک روط هب .تنننسا هدنننشن فیرعت يدرادناتنننسا نیمز هب و هدوب مک کاخ طیحم رد رننصنع نیا ییایمیننش
ا یکانمس تردن هدهاشم ناروناج و ناهایگ يارب رصنع نی
.تننسا هدننش کاخ رد برننس رننصنع تظلغ نیگنایم
ياه
قطنم ۀ ،یتاع لاط م 9
/ 87 یلیم مرگ یم مرگولیکرب .دنننشاب
رد رنننصنع نیا تظلغ 11
( هنومن 55 هنومن دنننصرد زا )اه
رتش یب کاخ يارب ناریا تس یز طیحم تظافح درادناتس ا تسا
، ناشن هک دنهد
ۀ ا دیدش یگدولآ قطنم رد رصنع نی
ۀ
شهاک روظنم هب رتنننشیب هجوت هب زاین و تنننسا یتاعلاطم .تسا طیحم رد رصنع نیا تظلغ کاخ رد زنگنم رنننصنع تظ لغ نیگنای م ق طنم ياه
ۀ
،یتاعلاطم 6
/ 541 یلیم مرگ یم مرگولیکرب هجوت دیاب .دننشاب
کاخ رد زنگنم رنننصنع يارب هک تنننشاد یتعننننص ياه
تننسا هدننشن فیرعت يدرادناتننسا .
رننصنع تظلغ نیگنایم
مورک کاننخ رد ننقط ن م ياننه
ۀ ،یت اننعل اننطم 3
/ 143
یلیم مرگ یم مرگولیکرب درادناتنننسا اب هنننسیاقم رد .دنننشاب
يرایسب رد رصنع نیا تظلغ ،ناریا تسیز طیحم تظافح هاگ تنننسیا زا ( درادن ات نننسا رادق م زا اه
170 یلیم رب مرگ
،تسا رتش یب )مرگولیک ناش ن هک
دنهد ۀ رصنع نیا یگدولآ
رد کاخ قطنم یحطنننس ياه ۀ
هب زاین و تنننسا یتاعلاطم
طیحم رد رص نع نیا تظلغ شهاک روظنم هب رتش یب هجوت کاخ يزاس کاپ و ار رص نع نیا تظلغ رگا .تس ا هدولآ ياه
( اداناک درادناتنننسا اب 64
یلیم هنننسیاقم )مرگولیک رب مرگ
م ه ؛مینک ۀ
هن ومن تظ لغ اه مورک
رادق م زا يرتنننشیب
.دن راد درادن ات نننسا ی م
رد مینیمولآ رنننصنع تظ لغ نیگنا
کاخ قطنم ياه ۀ
،یتاعلاطم 8
/ 21804 یلیم مرگ مرگولیکرب
یم زین مینیمولآ رننصنع يارب هک تننشاد هجوت دیاب .دننشاب
دننام رنننصنع کاخ رد زنگنم يدرادناتنننسا یتعننننص ياه
تسا هدشن فیرعت
، یم هک دشاب عوضوم نیا زا یشان دناوت
ارش تحت کاخ طیحم رد رصنع نیا هک کرحت ،لومعم طی
نیمز یکانمس داجیا ببس تردن هب و دراد یمک ییایمیش
یم ناروناج و ناهایگ يارب .دوش
3.3 . ینغ بیرض یگدش
ینغ دنور رتنننشیب ینننسررب يارب رد رنننصانع یگدنننش
هنومن ینغ بیرض ،کاخ ياه .دش هبس احم یگدش
ا رد ی ن
ارب شهوژپ ي
بنننساحم ۀ رنننض ی ب نغ ی یگدنننش رنننصنع زا
دناکنننسا ی
م زا و عجرم رنننصنع ناونع هب نیگنایم تظلغ
کاخ رد رصانع یناهج ياه
حم ناونع هب ی
ط هدافتسا عجرم اتن .دننش
ی ج ب ی رگنا نغ ی یگدننش نغ ات مک
ی گدننش ی دننش ی د
م دنور .تسا ی
نا ۀ رض ی ب نغ ی یگدش ز تروص هب ی
ر :تسا
Cu > Zn > Pb > Cr > Sr > V> Ni > Co > Mn ≈ Fe ≈ As ≈ Al
غت یی تار رض ی ب نغ ی یگدش ارب ي ادتبا رص نع شش یی
رس ي س ب ی را ب ی رتش قب زا ی ه لک روطب .تس ا ی
ارض ی ب نغ ی
یگدش ارب ي ور ،سم رصانع ي
، سنارتسا ،مورک ،برس ی
م و
داناو ی م سب ی را ب ی رتش قب زا ی ه ننمه .تسا رصانع ی
،ن رصانع
مولآ ی ن ی
،م نس رآ ی
،ک رتمک تلابک و زنگنم ،نهآ ی
ن رض ی ب
نغ ی یگدش اشن ار ن م ی دنهد لودج(
5 ).
لودج 5 . روتکاف رض ی ب نغ ی یگدش فلتخم رصانع
هدر
یگدش ینغ یدنب یگدش ینغ بیرض رصانع
دوبمک یا نغ ی گدش ی مک ی
هن 0/46 )Al( مینیمولآ
ینغ لباق یگدش
هجوت 5/34 )Cr( مورک
ینغ
طسوتم یگدش 2/12 )Mn( زنگنم
ینغ لباق یگدش
هجوت 5/42 )Pb(برس
ینغ لباق یگدش
هجوت 8/32 )Cu( سم
ینغ لباق یگدش
هجوت 7/04 )Zn( يور
ینغ
طسوتم یگدش 4/73 )Ni( لکین
ینغ
طسوتم یگدش 2/75 )Co( تلابک
ینغ
طسوتم یگدش 1/74 )Fe( نهآ
ینغ
طسوتم یگدش 1/57 )As( کینسرآ
ینغ لباق یگدش
هجوت 5/04 )V( میداناو
ینغ لباق یگدش
هجوت 5/15 )Sr( میسنارتسا
4.3 . وقلاب رصانع نيب یگتسبمه بیرض ۀ
یمس
رد رنننصانع تظلغ هکنیا هب هجوت اب ،هعلاطم نیا رد هنومن زا تننسا لامرنریغ عیزوت ياراد یتعنننص کاخ ياه
تسا هدش هدافتسا نمرینسا یگتسبمه بیرض لودج(
6 ) .
تلابک و تبثم یگتسبمه نهآ رصانع اب يوق
.دراد مورک و
کینسرآ ،يور ،برس رصانع اب میسنارتسا رصنع نیننمه اب سم رنننصنع .دراد ییلااب و تبثم یگتنننسبمه سم و ییلااب یگتننسبمه کینننسرآ و نهآ ،يور ،برننس رننصانع
یم ناشن میمداک ،کینسرآ ،يور رصانع اب زین برس .دهد
دراد ییلااب تبثم یگتننسبمه ناومیتنآ و هب يور و برننس
یم هتخانننش هارمه رننصانع ناونع راتفر ياراد هک دنوننش
تلابک و مورک ،لکین رص انع .دنتس ه هباش م ییایمیش وئژ هب بلاامتحا هک دنتنسه يوق و تبثم یگتنسبمه ياراد زین نآ هباش م ءاش نم لیلد یم اه
میداناو اب نهآ رص نع .دش اب
یم ناشن ییلااب یگتسبمه .دهد
لودج 6 . هنومن رد فلتخم رصانع نیب نمریپسا یگتسبمه بیرض قطنم کاخ یاه
ۀ یتاعلاطم
میدناکسا ( )Sc
مینیمولآ ( )Al
مورک ( )Cr
میداناو ( )V
میسنارتسا ( )Sr
سرآ ن کی
( )As
نهآ ( )Fe
زنگنم ( )Mn
تلابک ( )Co
لکین ( )Ni
يور ( )Zn
برس ( )Pb
سم (
)Cu رصنع
000 /
1 )Cu( سم
000 /
1 0/695** )Pb( برس 000
/
1 0/753** 0/815** )Zn( يور 000
/
1 0/350** 0/158 0/469** )Ni( لکین 000
/
1 0/871** 0/440** 0/228** 0/510** )Co( تلابک 000
/
1 0/530** 0/510** 0/606** 0/347** 0/551** )Mn( زنگنم 000
/
1 0/516** 0/682** 0/557** 0/513** 0/593 0/532** )Fe (نهآ 000
/
1 0/714** 0/543** 0/518** 0/432** 0/682** 0/688** 0/688** کینسرآ ( )As 000
/
1 0/515** 0/430** 0/381** 0/321** 0/336** 0/583** 0/643** 0/489** میسنارتسا ( )Sr 000
/
1 0/426** 0/421** 0/789** 0/542** 0/470** 0/353** 0/501** 0/482** 0/364** )V( میداناو 000
/
1 0/407** 0/464** 0/483** 0/613** 0/440** 0/440** 0/768** 0/538** 0/336** 0/450** )Cr( مورک 000
/
1 0/387** 0/062 0/185 -0/059 -0/008 0/138 0/310** 0/421** -0/094 -0/180 0/005 مینیمولآ ( )Al 000
/
1 0/834** 0/250* -0/137 -0/085** -0/284** -0/213** 0/021 0/226* 0/336** -0/329** -0/440** -0/177 میدناکسا ( )Sc
5.3 . لاکسورک نومزآ -
لاو سي
لاکسورک نومزآ -
سیلاو نومزآ زا یکی کیرتماراپان ياه
نننسیاقم هب هک ۀ
عماج دنچ ۀ
)عماجود زا شیب( لقتنننسم
یم نننسیاقم يارب نومزآ نیا زا .دزادرپ ۀ
رنننصانع تظلغ
دش هدافتسا هقطنم رد دوجوم فلتخم عیانص نیب فلتخم لودج رد جیاتن هک (
7 ) .تسا هدش هئارا دوجوم عیانص لک
قطنم رد ۀ هعلاطم دروم دحاو نآ تیلاعف عون سانننسا رب
هب یتعنص 6
میسقت هورگ هورگ نیا .دندش يدنب
اه دنترابع
ییاذغ عیاننننص :زا
، يزلف عیاننننص
، يزلف
، يزروانننشک
،
یکیرتکلا -
یمیشورتپ و یکینورتکلا -
یتفایزاب . اتن ی ج ناشن داد
ب زا هک ی ن م ،فلتخم رصانع ی
گنا ی ن ،سم رصانع تظلغ
ور ،برننس ي
، داناو ،زنگنم ی
م ننسنارتننسا و ی
م رامآ رظن زا ي
نعم توافت ی
راد ي ب ار ی ن انص ی ع م ناشن فلتخم ی
دنهد .
6.3 . وقلاب رطخ صخاش ۀ
موب یتخانش
هاگتسیا ۀمه يارب رطخ صخاش جیاتن .دش هبساحم اه
دودح ،ساس ا نیا رب 66
هاگتس یا دص رد صخاش ياراد اه
یم مک رطخ هب کیدزن و دنش اب
34 هاگتس یا دص رد زین اه
یم دایز رایننسب ات طننسوتم رطخ صخاننش ياراد دنننشاب
لودج(
8 .)
