تبیین تأثیر دینداری و سرمایۀ اجتماعی بر رضایتمندی‌ سیاسی شهروندان شهر اصفهان

(1)

25- 54 ص ص ،1390 ناتسمز ،4 هرامش ،مراهچ هرود ،يگنهرف تاقیقحت همانلصف

نايهاگشناد و نايناحور رظن زا یراد نید یاهرايعم یبرجت هسیاقم

1هداز جارس نیسحدیس

2یدمحم قیدصدمحم 1389/7/27 :تفایرد خیرات 1390/04/15 :شریذپ خیرات

هديكچ هسیاقم و هتفرگ رارق یسررب دروم نایهاگشناد و نایناحور رظن زا یراد نید یاهرایعم هلاقم نیا رد ای دوخ یراد نید هرابرد نآ ساسا رب هک تسا ییانبم ،یراد نید یاهرایعم زا روظنم .دوش یم .دوش یم یرواد نارگید یاه هیرظن زین و ینید ریباعت و ریسافت اب یعامتجا طیارش هطبار دروم رد ربو رظن زا هدافتسا اب رتشیب طابترا هلمج زا ،هعلاطم دروم هورگ ود یعامتجا یاه یگژیو هب هجوت اب و ندش یفرع و نایناحور هک دش حرطم هیضرف نیا ،نردم یاه شزرا و یملع یاهداهن اب نایهاگشناد یرتشیب دیکأت نایهاگشناد و دنراد یراد نید هرابرد یرواد یارب یتوافتم یاهرایعم نایهاگشناد یهقف ای یعرش قلاخا و یعمج ،یکسانم یاه هبنج رب یرتمک دیکأت و یقلاخا ماع یاه هبنج رب رظن ،دش یحارط یدعبدنچ یراد نید لدم کی ساسا رب هک یا همانشسرپ زا هدافتسا اب .دنراد یراد نید هرابرد یرواد یارب یراد نید داعبا فلتخم یاه فِّرعم تیمها نازیم ةرابرد نایوگخساپ .دش هدیسرپ دارفا دیکأت ،دوخ رظن دروم یراد نید یاهرایعم رد نایناحور و نایهاگشناد هک داد ناشن شهوژپ یاه هتفای یاراد یراد نید داعبا یمامت ،نایناحور رظن زا هک یلاح رد .دنراد یراد نید فلتخم داعبا رب یتوافتم .دنتشاد یقلاخا ماع یاه هبنج رب یا هژیو دیکأت نایهاگشناد ،دندوب یناسکی ًابیرقت و دایز تیمها .نایهاگشناد ،نایناحور ،ندش یفرع ،یراد نید رایعم ،نید :یدیلک یاه هژاو serajsh@yahoo. com نارهت ملعم تیبرت هاگشناد ،یسانش هعماج رایشناد.1 soshiantmohamady@yahoo. com نارهت ملعم تیبرت هاگشناد ،یسانش هعماج دشرا یسانشراک .2

(2)

یشهوژپ - یملع همانلصف

مراهچ هرود 4 هرامش 1390 ناتسمز

26

همدقم یریگ لکش یانبم هک دراد راکورس یساسا هلئسم ود اب نید یسانش هعماج هک تسا نیا رب روصت شقن نینچ یبهذم یاهدرکلمع و اه تشادرواب ارچ« هکنیا یکی :دنک یم هیجوت ار نآ یاهدرکلمع و اه تشادرواب نیا ارچ هکنیا رگید و دنراد هعماج و گنهرف رد یا هدننک نییعت .)1-2 :1377 ،نوتلیمه( »دنریگ یم دوخ هب ینوگانوگ یاه تروص ،یبهذم یعامتجا طیارش نیب هک تسا نیا رب هدیقع یلک روط هب نید یسانش هعماج یرظن تایبدا رد یلک یریوصت ،تایبدا نیا یرظن هزوح و دراد دوجو هطبار ینید ریسافت و ریباعت و اه شیارگ و یواکاو و نومزآ دروم رتمک یرظن شیارگ نیا اما .)1987 ¹،رتلاو( دنک یم میسرت ار هطبار نیا زا یعامتجا نوگانوگ طیارش نایم هک تسا یقاب دوخ توق هب نانچمه لاؤس نیا و هتفرگ رارق هنوگچ نآ تدش و لکش و تسا رارقرب یا هطبار عون هچ ینید ریسافت و ریباعت و اه شیارگ و .)229 :1380 ،خاو( تسا زا یتوافتم یاهریبعت و اهریسفت ،فلتخم یعامتجا یاه هورگ دسر یم رظن هب نیا رب هولاع مازتلا و یراد نید یعطق ةناشن ،درف کی رظن هب هچنآ اسب هچ و دنشاب هتشاد یراد نید و نید .دشاب هتشاد یراد نید فیرعت رد یزیچان تیمها یرگید درف رظن رد دناوت یم تسا ینید راد نید یارب یعامتجا طیارش و اه هورگ رد دارفا ایآ هک تسا نیا شهوژپ نیا نیداینب شسرپ یاهرایعم یترابع هب ای و ؟دننک یم دیکأت یراد نید زا یتوافتم داعبا رب نارگید ای دوخ نتسناد

؟دنراد یراد نید هرابرد یرواد یارب یتوافتم ةعلاطم .دنک یم یسررب نایهاگشناد و نایناحور زا یا هنومن رد ار شسرپ نیا رضاح ةعلاطم یئزج تسا ینومزآ فرط کی زا :تسا تیمها زئاح هبنج ود زا هورگ ود نیا رد عوضوم نیا ای ینید ریباعت و ریسافت اب یعامتجا طیارش هک نید یسانش هعماج رد یرظن شیارگ نیا یارب یقلت زا ییاه هبنج تخانش هب ،رگید فرط زا و ،دنراد طابترا ینید مهف ِیعامتجا نّیعت ًاحلاطصا .دنک یم کمک ،نایناحور و نایهاگشناد ینعی ناریا هعماج رد مهم عجرم هورگ ود ینید مهف و هعماج رد مهم عجرم هورگ ود ناونع هب ناشهاگیاج و شقن تیمها رب هولاع ،هورگ ود نیا یمسر ناغلبم و نارسفم نایناحور .دنراد یراد نید و نید هلئسم اب زین یا هژیو طابترا ،ناریا هاگشناد ناداتسا ؛دنا هدوب یتنس نید و ینید تنس نارادساپ و ناظفاح ًلاومعم و دنتسه نید تینلاقع اب هک دنوش یم هدید دیدج یملع یاهداهن رد یملع دشر یاه ناوراکرس ناونع هب زین

1. Walter

(3)

27

یبرجت هسیاقم ... یاهرایعم

نید شقن و ینید مهف ،نید داهن رد لوحت داجیا رد یمهم لماع نید یسانش هعماج رد هک نردم طابترا )40-42 :2003 ¹،تربره و 23-24 :1387 ،تراهلگنیا( دیآ یم باسح هب هعماج رد توافت تسا نکمم هکارچ ،دیازفا یم قیقحت نیا عوضوم تیمها رب اه تبسن نیا .دنراد یقیثو یایند رد نید زا یقلت توافت یامنزاب یعون هب ناوتب ار هعلاطم دروم هورگ ود رد هدش هدهاشم .دروآ باسح هب مه دیدج و یتنس رد یراد نید عاونا هب طوبرم ثحابم ام هعماج رد هزورما هک تسا رکذ هب مزلا نینچمه تسا یا هشقانمرُپ و ،هنمادرُپ ،مهم ثحب ،ناسانش هعماج و ینید نارکفنشور و ناملاع نایم ،یپ کین ؛1383 یسدنسریم ؛1383 یرتسبش دهتجم ؛1378 نایکلم ؛1378 و 1377 شورس(

و نید ناملاع هاگدید ةسیاقم ،ثحابم هنوگ نیا هدمع یاهروحم زا یکی هکنیا هب هجوت اب .)1380 یراد نید یاهرایعم هرابرد یبرجت و هناسانش هعماج یقیقحت ،تسا نید زا نارکفتم و نارکفنشور .دیازفایب مه هنیمز نیا رد ام یعقاو شناد رب یدح ات دناوت یم نایهاگشناد و نایناحور رظن زا

یرظن هنيمز ناونع هب ،دنا هتخادرپ یراد نید و نید اب یعامتجا طیارش هطبار زا ثحب هب یدایز نازادرپ هیرظن ،یقلاخا ،یسایس یاه ینیب ناهج ،نوگانوگ تاقبط هب هعماج میسقت« ،سکرام رظن ساسا رب ،لاثم یراد نید و نید ،وا هدیقع هب .)78-82 :1380 ،رزوک( »دراد لابند هب ار نوگانوگ یبهذم و یفسلف رد اهنآ هاگیاج و عضو اب توافت نیا و دراد یتوافتم درکراک و انعم یعامتجا فلتخم تاقبط یارب .)156 :1988 ،²نوسناج( تسا نییبت لباق دیلوت رازبا اب ناش هطبار زین و یتاقبط ماظن هصلاخ و لاعا لکش یعون ینید تایح و دنرهوگ کی زا نید و هعماج میکرود رظن هب دنویپ ةوحن و تدش اب دارفا یراد نید وا هدیقع هب .)580 :1383 ،میکرود( تسا یعمج تایح

.)75 :1998 ³،ستآوس ؛289 :1383 ،میکرود( داد طابترا یعامتجا یاه هورگ اب اهنآ یاه تیمورحم یاراد هکنیا رطاخ هب ،فلتخم یعامتجا یاه تیعقوم رد دارفا ،کراتسا رظن زا اه هبنج رب ،راد نید صخش کی ناونع هب دوخ فیرعت رد و دوخ یراد نید رد ،دنتسه یتوافتم ؛148 :1971 ،کراتسا ؛223-225 :1986 ⁴،کراتسا( دنراد دیکأت یراد نید زا یفلتخمداعبا و

1. Herbert 2. Johnston 3. Swatos 4. Stark

(4)

28

یاهوگلا رب یعامتجا هاگیاپ و یداصتقا ناوت ،لیجرآ و یملااه رظن زا .)212 :1959 ¹،کلاگ زین ثریگ دروفیلک .)755-756 :1997 ²،یلگرآ و میاهلاه( دنراذگ یم ریثأت ینید راتفر توافتم طیارش قبط ار نآ دارفا یراد نید و هعماج کی رب مکاح نید عون ،³هدش هدهاشم ملاسا ِباتک رد یعامتجا طیارش هک دراد داقتعا و دهد یم رارق یسررب دروم هعماج نآ دارفا یتشیعم و یعامتجا دوش رجنم یراد نید رد صاخ یاه شیارگ و اه تشادرب روهظ هب دناوت یم توافتم یتشیعم و .)88 :1382 ،یماسح ؛357 :1382 ،سلاپ(

دروم هژیو یتروص هب اهنآ یعامتجا طیارش اب ار یعامتجا یاه هورگ یراد نید هک یزادرپ هیرظن اما و یراد نید توافت یتخانش هعماج نییبت یارب یمهم یانبم وا یارآ و هداد رارق یزادرپ هیرظن و لیلحت

.تسا ربو سکام ،هدش نیرخأتم یارآ رد یعامتجا و یفنص فلتخم یاه هورگ ینید مهف یاه تخاس اب یبهذم تاداقتعا طابترا یگنوگچ ربو نید یسانش هعماج یزکرم روحم هطبار هعلاطم زا تسا ترابع وا یلصا ثحب .)457 :1382 ،هیریشب( تسا یداصتقا و یعامتجا یارب اهرواب نآ یاهدمایپ و دنتسه نید نآ نلاماح هک یصاخ یاه هورگ و ینید یاهرواب نیب رارق یسررب دروم راتفر و اه شرگن ،یگدنز کبس رب نانآ رثا زین و ینایدا نینچ ةعماج و خیرات هقبط ،ناناقهد نوچمه یا یعامتجا یاه هورگ یاه توافت ربو هک تسا رظنم نیا زا .دریگ یم تبسن هک یا هقلاع و لیامت رظن زا ار هریغ و اه تارکوروب و یرادا نانکراک ،نایماظن و فارشا :1995 ،نوتلیمه ؛^xli-xliii :1965 ⁴،زنوسراپ( دهد یم رارق لیلحت و هیزجت دروم دنراد نید هب ), 1965:; Hamilton, 1995: 138-141()138-141 کی رد .تسا هتفرگ رارق یسررب دروم یتوافتم تاهج زا نید ،ربو هدرتسگ تاعلاطم رد هب نید یسررب و لقتسم ریغتم ناونع هب نید یسررب وا راثآ رد ناوت یم یلک یدنب میسقت دوخ روهشم رثا رد وا لاثم ناونع هب .درک کیکفت مه زا یرظن ظاحل زا ار هتسباو ریغتم ناونع یراد هیامرس هعسوت رب راذگریثأت لماع ناونع هب ار نید یراد هیامرس حور و ناتستورپ قلاخا ،یعامتجا طیارش و نید ةطبار زا ربو یاه لیلحت اما .)1374 ،ربو( تسا هداد رارق ثحب دروم اب یتیمهااب رایسب هلاقم رد وا .تسا ناتستورپ قلاخا رد وا ةبناجکی ًارهاظ لیلحت زا رت هدیچیپ یسانش هعماج باتک رد نینچمه و )1958 ،ربو( »یناهج یاه نید یعامتجا یسانش ناور« ناونع

1. Glock

2. Hallahmi & Argyle 3. Islam Observed 4. Parsons

(5)

29

طابترا رد ار نآ و دزادرپ یم هتسباو یلماع ناونع هب نید زا ثحب هب ًاتدمع ،)1922 ،ربو( نید .دنک یم حرطم یعامتجا یاه هورگ اب هتشاد نید زا یتوافتم ریسفت تسا نکمم مادکره هعماج نوگانوگ یاه هورگ ،ربو هدیقع هب یگدنز کولس ،ینید نّیعت نیب طابترا هب »یناهج نایدا یعامتجا یسانش ناور« هلاقم رد وا .دنشاب زا ،ربو رظن هب .)1958 ،ربو( تسا هتخادرپ یعامتجا یاهزاین اب قبطنم ،نید زا ددجم ریسافت و دوجو هب ینیعم یاه شیارگ ،یعامتجا نوگانوگ یاه هورگ یتلزنم تیعضو و یدام طیارش نطب اب و دنزاسمد ینید یاه هشیدنا زا یضعب اب هک دنک یم روهظ یصاخ یگدنز یاه کبس و دیآ یم .)105-108 :1382 ،سکیدنب( دنتسین زاسمد رگید یضعب یاهزاین رت یداینب موهفم رب ینتبم فلتخم یعامتجا یاه هورگ یراد نید باب رد ربو تلامأت اه شیارگ ،ناش یلغش هبرجت رب طلسم یاه شزرا لیلد هب یعامتجا فلتخم یاه هورگ .تسا یبهذم دهد یم قیبطت یبهذم هعماج یاهزاین اب ار یحو ،یبهذم ریسفتزاب .دنراد یعونتم ِیبهذم یاهزاین و یاراد مادکره تاقبط هک تسا نیا ربو للادتسا .)296 :1382 ،سکیدنب ؛69-70 :1386 ،یردص(

هب اه هورگ و دارفا ،نوگانوگ براجت و اهزاین نیا عبت هب نیاربانب ؛دنتسه یتوافتم براجت و اهزاین .)80-94 :1922 ،ربو( دننک یم ادیپ لیامت یتوافتم ینید ریسافت و اه یریگ تهج لماوع وا هدیقع هب ،دهد یمن لیلقت یدام و یعامتجا لماوع هب ار یراد نید و نید ربو هتبلا زا نید یساسا یاوتحم ،دنراذگب ریثأت ینید ریسافت و ریباعت رب هک مه ردقچ ره یعامتجا یعون هب ،ربو تفرعم یسانش هعماج و دریگ یم همشچرس نید نآ ةدش ملاعا لوصا و اه تراشب ؛213-274 :1377 ،نوتلیمه ؛)91-92 :نامه( دنک یم تیامح اه هشیدنا هزوح یبسن للاقتسا زا .)116 :1373 غورفا ؛65 :1386 ،یردص ناونع هب .دنک یم هراشا فلتخم یاه هورگ یاهزاین اب نید قابطنا هب نوگانوگ لاکشا هب ربو اهنآ ندوب رود و یعیبط ثداوح و کیناگرا یاهدنیارف هب ناناقهد یگتسباو دوب دقتعم وا لاثم ینلاقع ربارب رد تمواقم و وداج هب لیامت بجوم یداصتقا یگدنز ینلاقع ِیشخب نامزاس زا ییاه هورگ نایم رد .)189 :1383 ،دنورف ؛71 :1386 ،یردص ؛80 :نامه( دوش یم نید ندش دننک هیکت یعبانم هب دوخ یراد نید رد هک دراد دوجو شیارگ نیا ،دنراد یسایس تیلوئسم هک ؛55 :1379 ،زنوسراپ ؛245 :1377 ،نوتلیمه( دنک یم اضرا ار نانآ ةناراک هظفاحم لیامت هک هک یطابترا هب انب ،نارلااسناوید و یتموکح نارومأم ،لاثم ناونع هب .)466-477 :1382 ،هیریشب یا هلیسو ار نید و دنراد هجوت تینما و مظن ظفح هب رتشیب ،دنراد یسایس تردق و تموکح اب

(6)

30

قیرط زا یناحور نارکفنشور نینچمه .)85 :1992 ،ربو( دنناد یم فده نیا هب ندیسر یارب عضو یاریذپ هک دنیآ یمرد راک هظفاحم ییورین تروص هب بهذم یاه تنس و عرش نیودت .)119 :نامه( دنراد شیارگ یتنس نید هب و هدوب دوجوم ماع شیارگ دیوگ یم ربو ،تسا نییاپ راشقا و اه هدوت یراد نید ،هطبار نیا رد رگید لاثم اه هدوت و تسایند رد اه هدوت نایدا مامت یگژیو ،شخب تاجن یاه تدابع و یتسرپ تب ،وداج هب یراد نید هب وا .)115 :نامه( دننک یم ادیپ شیارگ ،جنر اب طابترا رد ِینلاقع همین ¹ِیهلا لدع هب تسناجم یویند روما اب رتشیب ،ناناگرزاب تشیعم تیهام هک اجنآزا .دنک یم هراشا زین ناناگرزاب نآ لئاسم هب تبسن ،دوش رت قفوم ییایند روما رد ناگرزاب کی هچره ،یناحور روما اب ات دراد عونت ربو رظن هب ،عومجم رد .)190 :1383 ،دنورف ؛119 :1992 ،ربو ددرگ یم رت تبغر یب ،ایند ینلاقع هعسوت حطس :درک نییبت لماع ود اب ناوت یم ار فلتخم یاه هورگ نیب رد نید توافت و هب هک اه تیعقاو و تاعقوت ²یناوخمهان ساسحا هب طوبرم براجت توافت و عماوج و اه هورگ .)66 :1998 ،هداز جارس( تساه هورگ یعامتجا تلزنم توافت زا یشان دوخ هبون یرظن بوچراهچ رد ار اهنآ ینید ریسافت و ریباعت و فلتخم یاه هورگ یراد نید ربو هک هنوگ نامه تسا مزلا نونکا یاه هورگ یعامتجا طیارش یسررب هب ،دهد یم رارق ثحب دروم اه هورگ نآ یعامتجا طیارش اب هطبار یلغش هبرجت رب طلسم یاه شزرا و یعامتجا طیارش ساسا رب ات میزادرپب هعلاطم نیا رظن دروم دیآ یم همدا رد هچنآ نیاربانب .میروآ تسد هب اهنآ یراد نید یاهرایعم یارب ار ییاه تللاد ،اهنآ .تسا نامز رذگ رد نایناحور و نایهاگشناد هورگ ود یعامتجا طیارش زا رصتخم یثحب یناریا و یملاسا گنهرف رد یراد هشیر ِیخیرات ةنیشیپ زا هیملع یاه هزوح و نایناحور ،هداز یقت و هداز نسح( تسا هدوب ینید تنس زا یرادساپ اهنآ شقن هراومه و دنرادروخرب لوا یولهپ نارود رد هملک صخا موهفم هب هاگشناد اما ؛)128 :1387 ،یدمحا ؛12-25 :1381 :1386 ،راکلگ( تسا هدوب هعماج رد ددجت نایرج یلصا زکارم زا یکی و دش سیسأت ناریا رد ینابزمهان و ضراعت یعون ،نارهت هاگشناد سیسأت ودب نامه زا .)94-021 :1382 ،ینامیا ؛126 ناوت یم هک ییاج ات ،)128 :1387 ،یدمحا( دمآ دوجو هب یگنهرف و یملع داهن ود نیا نایم .دروآ رامش هب ناریا هعماج یتیوه عبانم زا یکی یدانم ار ود نیا زا مادکره

1. Theodicy 2. Discrepancy

(7)

31

و ددجت ،ملاسا لماش ،دوش یم یدنب میسقت ًاتدمع هک هنوگ نآ ار یناریا تیوه عبانم رگا عبنم رادمدرس و یدانم ار تیناحور ناوت یم هاگنآ ،)8 :1378 ،نایوچک( میریگب رظن رد تیناریا مود عبنم ةدنهد شرتسگ و عفادم یاه هورگ زا یکی لقادح ار نایهاگشناد و ملاسا ینعی لوا .تسناد ددجت ینعی نایم دنویپ عوضوم ،میقتسم ریغ و میقتسم یا هنوگ هب ،نونکات هطورشم نامز زا ًابیرقت هچرگا زا یعونتم لاکشَا رد و هدومن لوغشم دوخ هب ار نایارگ حلاصا و نادنمشیدنا نهذ ،نامزاس ود نیا نوچ یمیهافم اب طبترم و هاگشناد و هزوح ،یهاگشناد و یناحور ،نید و ملع ،ددجت و تنس لیبق سپ هکنآ اب و )55-57 :1379 ،غورفا( تسا هدش لابند ،ملع ندرک ینید و هاگشناد ندرک یملاسا نایناحور زا ییاه هورگ ییانشآ هطساو هب نینچمه و یگنهرف بلاقنا هطساو هب ،یملاسا بلاقنا زا أشنم زا رثأتم ود ره اما ،دنا هتفرگ هلصاف دوخ یتنس هاگیاج زا یعامتجا هورگ ود ره ،دیدج مولع اب .)135 :1387 ،یدمحا( دنا هدرک ظفح ار دوخ تازیامت و دنتسه دوخ یلصا هاگتساخ و یتفرعم و یعامتجا داهن ود هب اهنآ قلعت نایهاگشناد و نایناحور زیامت هجو نیرت مهم عومجم رد هتفرگ لکش یا هژیو یاهدرکراک نیمأت یارب و یتوافتم یخیرات رتسب رد کیره هک تسا زیامتم یاه تنس لماح هک دنتسه ینید راد هشیر یاهداهن یلصا نارگیزاب نایناحور .دنا هتفای هعسوت و ینید فراعم غیلبت و شزومآ و ینید تنس طفح اهنآ درکراک و هددوب یخیرات ینید و یعامتجا طباور رب یدراوم رد و عبانم و نوتم ،اه هزومآ سدقت رب ،ینید یاه هزوح یشزومآ ماظن رد .تسا ؛51 :1386 ،ول تبحص و یدمحم ازریم( دریگ یم تروص یا هژیو دیکأت ،تیعبت و یدارم و دیرم ؛45-49 :1375 ،یروکشا یفسوی ؛128 :1387 ،یدمحا ؛12-25 :1381 ،هداز یقت و هداز نسح دشر یخیرات رتسب رد هک تسا دیدج ملع دیلوت یلصا داهن هاگشناد هک یلاح رد .)1382 ،ینسح رد .تسا هتفرگ لکش یبرغ دیدج ندمت و گنهرف اب ناریا هعماج لماعت و نردم تینلاقع کش و یفطاع یفرط یب ،ییارگ ماع یاهراجنه رب ،یرظن روط هب لقادح ،هاگشناد یشزومآ ماظن :1382 ،هداز جارس زا لقن هب 1376 ،نوترم ؛40 :1382 ،یدابآ میهاربا( دوش یم دیکأت هتفای نامزاس .)94-102 :1382 ،ینامیا ؛126 :1386 ،راکلگ ؛7-8 :1382 ،هداز بجر ؛33 نایناحور زیامت هجو نیرت مهم ،دوش یم طوبرم هلاقم نیا عوضوم هب هک اجنآ ات نیاربانب نردم نارود تینلاقع و یملع تنس ای و رقتسم ینید تنس اب اهنآ طابترا هب نایهاگشناد و

.دوش یم طوبرم هب ¹ندش یفرع روهظ هک دنراد رظن قافتا رما نیا رب یعامتجا مولع نادنمشیدنا زا یرایسب

1. Secularization

(8)

32

زیامت و ¹ینید ییارگرثکت ،ندش یرهش دننام نآ صاخ طیارش ةطساو هب و هتینردم تازاوم ،ندش یفرع یسانش هعماج تایبدا نینچمه ،)25 :2008 ³،همارگ( تسا هتفرگ تروص ²یعامتجا رظن رد نید ندش یصخش و ندش یفرع لماوع زا ار یبرغ گنهرف جاور و شرتسگ یلک روط هب .)184 :1992 ⁴،ماهارگ و نودروگ( تسا هتفرگ دنا هتخادرپ ندش یفرع و ملع طابترا ثحب هب یفلتخم نادنمشیدنا ،)1373( ربو زا یوریپ هب ،سیرون و تراهلگنیا هب دینک هاگن نینچمه ؛1967 ،رگرب ؛1963 ،کراتسا ؛1982 ،نوسلیو(

یلصا لماوع زا یکی رگرب رتیپ ،لاثم ناونع هب .)40-42 :2003 ،تربره و 23-24 :1387 یدعب راثآ رد رگرب هکنیا دوجو اب ،هولاع هب .دناد یم ملع و تینلاقع هب شیارگ ار ندش یفرع تسا لئاق هدمع یانثتسا ود ییادزرلاوکس یارب اما ،دروآ یور ییادزرلاوکس هیرظن هب دوخ رلاوکس یللملا نیب گنهرف هدرخ کی هب طوبرم یرگید و ییاپورا عماوج هب طوبرم یکی هک یعامتجا مولع و یناسنا مولع رد هژیو هب ،یبرغ مولع رد هک دنا یناسک نآ نلاماح هک تسا کراتسا یندار .)1385 ،یکمرا دازآ و یبئان ؛51-52 :1384 ،رگرب( دنراد یلاع تلایصحت یکی ناونع هب ار یلاع تلایصحت و ملع ،ندش یفرع اب تینلاقع و ملع طابترا ثحب رد زین دریگ یم رظن رد ،ندش یفرع داعبا زا یکی هلزنم هب ،نید ⁵ندش یصوصخ یساسا لماوع زا .)17 :1963 ،کراتسا(

،دراد دیدج ملع و هتینردم یخیرات نایرج اب هاگشناد داهن هک یطابترا هب هجوت اب نیاربانب نید زا ⁶هنایارگ یفرع یاه تشادرب هب ،نید زا نایهاگشناد بلاغ یقلت هک تشاد راظتنا ناوت یم کسانم و فطاوع ،اهرواب ندش یصوصخ هب اه تشادرب نیا .دشاب هتشاد یرتشیب شیارگ هب ات دنراد یرتشیب هجوت یعامتجا مظن اب طابترا رد نآ یقلاخا ماع یاهدرکراک هب زین و ینید نید یتنس یاهداهن زا هتساخرب ینید تنس رد هک یلاح رد .یعرش تایقلاخا و یعمج کسانم ینید کسانم و تسا دیکأت دروم دوخ تیعماج رد نید ،دنتسه نآ ظفاح و لماح نایناحور هک

1. Religious pluralism 2. Differentiation 3. Graeme

4. Gordon & Graham 5. Privitazation

ات نید یلک فذح و لوفا زا یتوافتم ییانعم یاه تللاد اب هک دور یم راک هب )secularization( لداعم ندش یفرع .6 دینک هاگن( تسا هتفر راک هب )یقلاخا شیلااپ و یشخب انعم( نآ یراصحنا و هژیو یاهدرکراک هب نید داهن ندش دودحم هژیو هب هنایارگ یفرع یاه تشادرب زا روظنم نتم نیا رد .)29-34 :2003 ،تربره ؛1380 ،دنز یعاجش ؛1384 ،رنیاش هب و لوفا هن و دنتسه نآ هژیو یاهدرکراک هب نید داهن ندش دودحم هب لئاق هک تسا ییاه هاگدید ،ناریا هعماج طیارش رد .تسا یا هشقانمرُپ ثحب نید هژیو یاهدرکراک رس رب ثحب هک دنچره ،نآ یلک فذح

(9)

33

نیا رب .یدرف تادابع و فطاوع ،اهرواب هک دنراد تیمها هزادنا نامه یعرش قلاخا و یعمج :هک تشاد راطتنا ناوت یم دارفا یراد نید هرابرد یرواد یارب رایعم نییعت اب طابترا رد ،ساسا لئاق یهباشم ًاتبسن و دایز تیمها یراد نید داعبا و اه فِّرعم همه یارب نایناحور•

.دنشاب تیمها )یعرش تایقلاخا( تایعرش و یراد نید یعمج داعبا یارب نایهاگشناد•

.دنشاب لئاق یرتمک )یدرف تادابع و فطاوع ،اهرواب( یراد نید یدرف داعبا و اه فِّرعم یارب نایهاگشناد•

.دنشاب لئاق یرتشیب تیمها ماع تایقلاخا و یسانش شور رد .تسا هدش یروآدرگ همانشسرپ قیرط زا نآ تاعلاطا و تسا یشیامیپ ،شهوژپ نیا شور نایهاگشناد و نایناحور ـ یعامتجا هورگ ،لیلحت دحاو و ،درف هدهاشم دحاو ،رضاح شهوژپ رد هک ینایناحور( یهاگشناد و یوزوح هورگ ود هب نایناحور .تسا ـ )هاگشناد ناداتسا(

عبانم یاه تیدودحم ساسا رب ،ناداتسا تیعمج .دنوش یم میسقت )دننک یم سیردت هاگشناد .دندش هتفرگ رظن رد نارهت ملعم تیبرت هاگشناد ناداتسا ،یسرتسد ناکما هب هجوت اب و قیقحت یاه هزوح نایناحور زا یرامش ،صخشم یریگ هنومن بوچراهچ نودب ،یوزوح نایناحور یارب یاه هاگشناد زا ینایناحور لماش ،یهاگشناد نایناحور .دنتفرگ رارق هنومن رد مق و نارهت رهش .دنتسه یملاسا بهاذم هاگشناد و نارهت ملعم تیبرت ،)ع(قداص ماما ،سردم تیبرت ،نارهت یتقو ناوت یم یراوشد هب هک دنتسه ییاه هورگ نایناحور و هاگشناد ناداتسا هکنیا هب هجوت اب نایناحور و نایهاگشناد هک ضرف نیا اب و ،تفرگ نانآ زا همانشسرپ ندرکرپ ای هبحاصم یارب ،صاخ یاه ناکم هب هعجارم اب دش شلات قیقحت نیا رد ،دنتسه ینگمه ًاتبسن یاه تیعمج 45 هک بیترت نیدب .دننک رُپ ار همانشسرپ ،رفن 60 ات 50 دودح هورگ ره سرتسد رد ِدارفا زا تکرش و نارهت یورم هیملع هزوح هب هعجارم اب یوزوح نایناحور یاه همانشسرپ زا همانشسرپ نایناحور زا یکی کمک اب همانشسرپ 6 ،نینچمه .دش لیمکت نارهت نایناحور فرصم ینواعت یاه همانشسرپ .دیدرگ لیمکت مق هیملع یاه هزوح نایناحور طسوت ،نارهت ملعم تیبرت هاگشناد ،نارهت ملعم تیبرت هاگشناد فراعم یاه هورگ هب هعجارم اب یهاگشناد نایناحور هب طوبرم ماما هاگشناد و یملاسا بهاذم هاگشناد هب هعجارم اب و سردم تیبرت هاگشناد و نارهت هاگشناد یاه هتشر رد ناداتسا تبسن دش یعس ناکما دح ات هاگشناد ناداتسا دروم رد .دش لیمکت قداص

(10)

34

یاه هتشر هب یبسانتم مهس یلک تروص هب و دوش تیاعر نارهت ملعم تیبرت هاگشناد فلتخم نایناحور زا همانشسرپ 51 تیاهن رد .دوش هداد ینف و هیاپ مولع یاه هتشر و یناسنا مولع .دش لیمکت ،هاگشناد ناداتسا زا همانشسرپ 60 و یهاگشناد نایناحور زا همانشسرپ 52 ،یوزوح یلصا ميهافم یتايلمع و یرظن فیرعت یراد نید )فلا

هب یراد نید« ،یو رظن زا .تسا هدرک رایتخا ار یراد نید زا براف لمیه فیرعت قیقحت نیا لمیه( ».دزاس رثأتم ار درف یاه شنک و اه شیارگ هک یوحن هب ،تسا ¹ینید مامتها نتشاد ینعم یعاجش لدم ،یراد نید یتایلمع فیرعت یارب .)36 :1384 ،دنز یعاجش زا لقن هب 1977 ،براف ناور ،نهذ دعب هس هب ناسنا دوجو میسقت اب ،یراد نید شجنس یارب وا .تسا هدش سابتقا دنز یموهفم هاگتسد کی ،یراد نید یاهدمایپ نینچمه و یراد نید یاه هناشن نتفرگ رظن رد و نت و ،ندوب تدابع لها ،ندوب نمؤم ،ندوب دقتعم :دریگ یم رظن رد ار دعُب جنپ هک هدروآ دیدپ ار .)52 :1384 ،دنز یعاجش( ندوب عرشتم و ندرک لمع یقلاخا یانبم ناونع هب لدم کی ذاختا اب )1 :هک هتفرگ تروص لیلد نیا هب لدم نیا باختنا رظن زا لدم داعبا و اه فِّرعم یبایزرا ناکما امنهار بوچراهچ کی نتشاد رب هولاع ،راک یکی طسوت هدش هتخاس لدم اهنت دنز یعاجش لدم )2 ؛دیآ یم مهارف زین نایوگخساپ یاه هورگ ،یعیش یتایهلا و یملاک ینابم هب دانتسا اب هدرک شلات هک تسا یناریا ناملسم ناسانش هعماج زا هک تسا یلدم هکنآ رب هولاع ،لدم نیا نینچمه .دنک هئارا یراد نید و نید زا یدعُبدنچ یلدم یاه لدم نیرت فورعم زا یکی اب نآ داعبا ،دوش هتخاس ملاسا نید یاوتحم ساسا رب هدش شلات هتفرگ رارق هدافتسا دروم رایسب مه ناریا رد هک کراتسا و کلاگ لدم ینعی یراد نید شجنس و هجاوخ بیرغ ؛1383 ،یودهم ؛1381 ،یجرف و یمظاک ؛1380 ،دنوثایغ ؛1384 ،هداز جارس(

یاه هتفای ور نیا زا ،)49 :1386 ،رفایوپ و هداز جارس( تسا رظانت و قیبطت لباق )1383 ،ییازریم لدم ود ره یارب یراد نید یاه فِّرعم و داعبا تیمها هرابرد لدم نیا ندرب راک هب زا یشان .دوب دهاوخ دیفم و تشاد دهاوخ ییاه تللاد

یراد نید یاهرايعم )ب

هرابرد یرواد یارب هک تسا یراد نید فلتخم یاه فِّرعم و داعبا ،یراد نید یاهرایعم زا روظنم .دنریگ یم رارق هدافتسا دروم و دنراد تیمها دارفا یراد نید

1. Religious Commitment

(11)

35

،یراد نید یاهرایعم لمع رد ،یراد نید یاهرایعم زا هدش هئارا یرظن فیرعت ساسا رب زا یراد نید یاهرایعم نییعت روظنم هب بیترت نیدب .دندش اصحا دنز یعاجش لدم ساسا رب یاه فِّرعم تیمها نازیم هرابرد نایوگخساپ رظن نآ رد هک هدش هدافتسا یا هتخاسدوخ هجنس ،نارگید یراد نید هرابرد یرواد یارب داعبا تیمها نازیم نینچمه و یراد نید فلتخم داعبا .دش هدیسرپ ،تاداقتعا لماش نید داعبا ،یراد نید شجنس یاهرایعم ،دنز یعاجش یداهنشیپ لدم رد :دنرارق نیدب یراد نید داعبا نآ رظانت هب و تسا تایعرش و تایقلاخا ،تایدابع ،تاینامیا لمع یقلاخا ،)یدرف و یعمج تادابع ماجنا( ندوب تدابع لها ،ندوب نمؤم ،ندوب دقتعم مه و ینید یانبم مه هک ...و فاصنا ،یتسرد ،یتسار لثم یقلاخا ماع یاهرایعم تیاعر( ندرک ،شهوژپ هدافتسا دروم لدم رد هکنآ اب تسا رکذ هب مزلا .ندوب عرشتم و )دنراد یفرع یانبم مه دعُب نیا یارب شهوژپ نیا رد اما هدشن یفرعم تحارص هب دعب کی ناونع هب ینید شناد ناونع هب ینید شناد ،یراد نید شجنس جیار یاه لدم زا یرایسب رد اریز دش هئارا ییاه فِّرعم ؛1976 ،دنلراو و گناج ید ؛1971 ،کلاگ و کراتسا( دوش یم هدیجنس یراد نید داعبا زا یکی .)1385 ،درف یرایادخ یهجوم یاه للادتسا اب یراد نید شجنس یاه لدم زا یرایسب رد شناد دعُب هکنآ اب ،هولاع هب یهاگآ فده شهوژپ نیا رد نوچ اما ،)75 :1384 ،هداز جارس هب دینک هاگن( دوش یم هتشاذگ رانک

1.دش دراو مه دعب نیا ،تسا داعبا زا کیره تیمها نازیم هرابرد نایوگخساپ رظن زا یاه فِّرعم تیمها هرابرد نایوگخساپ رظن شجنس رب هولاع ،هدافتسا دروم همانشسرپ رد عومجم ساسا رب دعب ره تیمها هبساحم و ترکیل عون زا فیط کی رد یراد نید فلتخم داعبا هس هب )نایهاگشناد و نایناحور( نایوگخساپ رظن دروم یراد نید یاهرایعم ،اه فرعم هرمن هدیسرپ اهنآ زا زاب لاؤس کی اب لوا هلحرم رد .تفرگ رارق شسرپ دروم مه رگید تروص ترابع هب ؟تسیچ راد نید ریغ زا ،)ناملسم( راد نید درف کی زیامت یارب انبم نیرت مهم « :دش هچ ،دینک تواضق )ملاسا نید رد( دارفا ندوبن ای ندوب راد نید هرابرد دیهاوخب امش رگا ،رگید یلاؤس هئارا اب ،دعب ره هب طوبرم یاه هیوگ نایاپ رد ،همادا رد »؟دیناد یم تیمهااب ار ییاهرایعم فلتخم داعبا هئارا اب نینچمه .دش هدیسرپ وگخساپ زا یلک تروص هب دعب نآ تیمها نازیم ناشتواضق رد رایعم ره تیمهااب قباطم دش هتساوخ نایوگخساپ زا هدافتسا دروم لدم رد نید

.تسا هدمآ تسویپ 1 هرامش لودج رد یراد نید فلتخم داعبا تیمها یبایزرا هب طوبرم یاه هیوگ و اه فِّرعم .1

(12)

36

رظن دروم یراد نید یاهرایعم بیترت نیدب .دننک یدنب هبتر ار نآ ،دارفا یراد نید دروم رد .تسا هتفرگ رارق شجنس دروم هویش هس هب نایوگخساپ

ییایاپ و رابتعا هب لیلقت لباق قیقحت یاه هداد تسا 0/91 اب ربارب نآ رادقم هک ^KMO نومزآ هجیتن ساسا رب 0/81 نیب فلتخم داعبا یارب ^KMO نومزآ هرمن .دنتسه یداینب و ییانبریز یاه لماع یدادعت کی رب دنناوت یم داعبا نیا زا مادکره یاه فِّرعم هک تسا نیا هناشن هک تشاد رارق 0/93 ات .دنوش راب لماع هب نایوگخساپ رظن دروم یراد نید یاهرایعم ،دش حرطم رتشیپ هک روط نامه ،هولاع هب یارب لقتسم هجنس کی ناونع هب دناوت یم مادکره هک تسا هتفرگ رارق شجنس دروم هویش هس ناشن 1 هرامش لودج هک روط نامه .دریگ رارق هدافتسا دروم رگید یاه هجنس رایعم رابتعا نییعت اب یلصا هجنس رد ،دعب ره هب طوبرم یاه هیوگ هرمن عمج نیگنایم یگتسبمه بیرض ،دهد یم تسا 0/91 ات 0/73 نیب تسا هدش هدیسرپ دعب نآ تیمها هرابرد یلک روط هب هک یلاؤس هرمن .تسا توافتم شور ود نیا زا لصاح جیاتن یلااب یگنهامه هدنهد ناشن هک

دعب ره هب طوبرم یاه هیوگ نیگنایم و یلک یاه شسرپ هطبار .1 هرامش لودج داعبا یگتسبمه بیرض

هجنس ود رد دعب ره هرمن خابنورک یافلآ بیرض

یلصا هجنس رد دعب ره یارب

تاداقتعا 0/73

0/91

نید هرابرد شناد و تاعلاطا نتشاد 0/82

0/95

ینید نامیا نتشاد 0/90

0/92

یدرف تادابع ماجنا 0/86

0/94

یعمج تادابع ماجنا 0/90

0/97

تایقلاخا 0/79

0/90

یدرف تایعرش 0/91

0/95

یعمج تایعرش 0/90

0/96

هدش درادناتسا یافلآ .دش هبساحم خابنورک یافلآ بیرض ،همانشسرپ ییایاپ نومزآ یارب یارب ییلااب رایسب ییایاپ زا ،همانشسرپ رد هدافتسا دروم متیآ 56 دهد یم ناشن 0/97 نازیم هب

(13)

37

زا رتلااب داعبا زا مادکره یارب خابنورک یافلآ ،هولاع هب .دنرادروخرب یراد نید یاهرایعم شجنس .تسا رادروخرب ییلااب ییایاپ زا مه دعب ره یارب هدافتسا دروم هجنس دهد یم ناشن هک دوب 0/90

قيقحت یاه هتفای هنومن یرامآ یاميس

یوزوح نایناحور زا رفن 51 ،هاگشناد ناداتسا زا رفن 60 لماش رفن 163 یور رب شهوژپ نیا نیا هنومن تفگ ناوت یم یلک تروص هب .تسا هدش ماجنا یهاگشناد نایناحور زا رفن 52 و ِدادعت نیا زا .دشاب یم )رفن 103( نایناحور و )رفن 60( هاگشناد ناداتسا هورگ ود لماش شهوژپ نیگنایم .دنراد رارق نایهاگشناد هورگ رد اهنت نانز هک دنتسه نز رفن 17 و درم رفن 146 ،رفن 163 28 نس نیرت نییاپ نایم نیا رد هک تسا 7/16 رایعم فارحنا اب لاس 46 ،شهوژپ یلک هنومن نس .تسا لاس 43 نس هب طوبرم ،یناوارف نیرتشیب و هدوب لاس 60 نس نیرتلااب و اب نایوگخساپ رظن زا یراد نید یاهرایعم تیمها رضاح قیقحت رد ،دش هراشا هک روطنامه اه هویش نیا زا مادکره هب طوبرم یاه هتفای اجنیا رد .تفرگ رارق یسررب دروم یفلتخم اه هویش

.دنوش یم هئارا همانشسرپ زاب لاؤس هب طوبرم جیاتن :لوا شور لاؤس ،نایوگخساپ رظن زا یراد نید یاهرایعم یسررب یارب هدافتسا دروم یاه هویش زا یکی راد نید ریغ زا ،)ناملسم( راد نید درف کی زیامت یارب انبم نیرت مهم امش رظن هب « :دوب ریز زاب )ملاسا نید رد( دارفا ندوبن ای ندوب راد نید هرابرد دیهاوخب امش رگا ،رگید ترابع هب ؟ تسیچ هب لاؤس نیا هب نایوگخساپ یاه باوج »؟دیناد یم تیمهااب ار ییاهرایعم هچ ،دینک تواضق یدنب میسقت )دش هتفرگ رظن رد یراد نید یارب هک یداعبا نامه ینعی( هلوقم 8 رد یلک تروص نیا .تسا هدمآ 2 لودج رد هعلاطم دروم هورگ هس کیکفت هب یدنب هتسد نیا جیاتن .دندش ار بلطم نآ ناوت یم هک دنا هتفگ ار یبلطم ،دارفا دصرد دنچ ،هورگ ره زا دهد یم ناشن لودج دنچ دهد یم ناشن دعب ره لباقم ددع ،بیترت نیدب .درک یدنب هتسد یراد نید داعبا زا مادکره رد .دنا هداد تیمها صاخ ِدعب نآ هب ،هورگ ره ِدارفا زا دصرد

(14)

38

دنا هتسناد مهم ار دعب ره هک یدارفا تبسن .2 هرامش لودج

* )دصرد( زاب لاؤس زا لصاح جیاتن ساسا رب هعلاطم دروم یاه هورگ کیکفت هب

هرامش نایناحور دعب

**یوزوح نایناحور

یهاگشناد نایناحور لک

نایهاگشناد لک

1 تاداقتعا 76.5

48.1 62.1

51.7 58.3

2 نامیا

19.6 19.2

19.4 15

17.8

3 یدرف تادابع 13.7

44.2 29.1

11 22.7

4 یعمج تادابع 11.8

38.5 25.2

10 19.6

5 ماع تایقلاخا 11.8

34.6 23.3

70 40.5

6 یدرف تایعرش 9.8

42.3 26.2

10 20.2

7 یعمج تایعرش 5.9

38.5 22.3

10 17.8

8 ینید شناد 5.9

13.5 9.7

6.7 8.6

)دادعت( ربتعم عمج 79

79 149

228 111

رتشیب دص زا اهدصرد عومجم ،دنک رکذ ار دروم کی زا شیب هتسناوت یم درف ره نوچ * .دوش یم .دنا هدش میظنت مک هب دایز زا یوزوح نایناحور نوتس یاهدصرد ساسا رب داعبا **

زاب لاؤس هب خساپ رد نایهاگشناد )دصرد 70( موسود زا شیب دوش یم هدهاشم هک هنوگ نامه دنا هدرک حرطم ار هریغ و تقادص ،نارگید قوقح تیاعر لثم یدراوم یراد نید رایعم هب طوبرم یمین دودح هک دراد رارق تاداقتعا دعب نآ زا دعب ،دنا هدش یدنب هقبط ماع تایقلاخا هرمز رد هک نایناحور .دوش یم طوبرم دعب نیا هب هک دنا هتسناد رایعم ار یتاعوضوم ناداتسا زا )دصرد 51/7(

هب داقتعا لثم یدراوم( تاداقتعا رب نانآ )دصرد 62/1( رثکا هک یروط هب دنتشاد یتوافتم عضو ار دصرد نیرتشیب نایهاگشناد یارب هک ماع تایقلاخا دعب اما دنا هدرک دیکأت )توبن دنوادخ ِتوافت نیا .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار دصرد 12 دودح اهنت نایناحور نایم رد تساراد .درک هدهاشم ناوت یم زین داعبا ریاس رد ار نایهاگشناد و نایناحور نایم نیب رد هک دوش یم صخشم ،دنوش هسیاقم هعلاطم دروم هورگ هس کیکفت هب جیاتن رگا طوبرم یدراوم هدش حرطم یراد نید رایعم ناونع هب هک یدراوم نیرت مهم یوزوح نایناحور دراوم هیقب و )دصرد 19( نامیا یدایز هلصاف اب سپس و )دصرد 76( تسا هدیقع و رواب هب ود نایهاگشناد یارب لباقم رد .نییاپ هب دصرد 13( دنراد رارق تیمها زا یرت نییاپ هجرد رد و دنراد رارق )دصرد 51 و 70 بیترت هب( مود و لوا بتارم رد یداقتعا و ماع تایقلاخا دعب عضو یهاگشناد نایناحور اما و )رتمک و دصرد 11( دنا هدوب هجوت دروم رتمک رایسب داعبا هیقب

(15)

39

رتمک هک ینید شناد و نامیا زج هب هورگ نیا نیب رد .دنراد یلبق هورگ ود ره هب تبسن یتوافتم دنا هتشاد تیمها یهباشم نازیم هب ًابیرقت داعبا هیقب )دصرد 13 و 19 بیترت هب( دنا هدش حرطم نایناحور فلاخرب هک دنچره ؛هتشاد تیمها هیقب زا شیب یداقتعا دعب و )دصرد 48 ات 35(

یارب هدش هدهاشم یوگلا رظن نیا زا .تسین دایز داعبا هیقب اب نآ ةلصاف ،نایهاگشناد و یوزوح یلیصفت جیاتن .دریگ یم رارق رگید هورگ ود نیب ،دور یم راظتنا هک روط نامه یهاگشناد نایناحور تروص هب ار هورگ هس توافت ،هدمآ 2 هرامش لودج رد هک نایوگخساپ یاه خساپ هب طوبرم .دهد یم ناشن یرت قیقد

اهرايعم تيمها نييعت هجنس :مود شور شجنس یارب ،قیقحت هدافتسا دروم همانشسرپ زا یتمسق رد ،دش هداد حرش هک هنوگ نامه دنچ دعب ره یارب ،یراد نید داعبا اب طابترا رد نایوگخساپ رظن زا یراد نید یاهرایعم تیمها طوبرم یاه هیوگ هعومجم هرمن نیگنایم ،3 هرامش لودج رد .تسا هدش هتفرگ رظن رد هیوگ هب طوبرم جیاتن ساسا رب .¹تسا هدش هداد ناشن هعلاطم دروم یاه هورگ کیکفت هب ،دعب ره هب ،نامیا ،تاداقتعا زا تسا ترابع یوزوح نایناحور یارب داعبا تیمها بیترت ،اه هیوگ هعومجم نیا .ینید شناد و یعمج تادابع ،یدرف تادابع ،یدرف تایعرش ،تایقلاخا ،یعمج تایعرش ،یعمج تایعرش ،یدرف تایعرش ،نامیا ،تاداقتعا داعبا لماش یهاگشناد نایناحور یارب بیترت زین نایهاگشناد هورگ یارب داعبا تیمها بیترت .تسا ینید شناد و تایقلاخا ،یدرف تادابع و یعمج تایعرش ،یدرف تایعرش ،یدرف تادابع ،نامیا ،تاداقتعا ،تایقلاخا داعبا لماش داعبا نیرت مهم ءزج هورگ هس ره یارب تایقلاخا و نامیا ،تاداقتعا داعبا .تسا ینید شناد نایم توافت نیرتمک .تسا هتشاد ار تیمها نیرتمک ،هورگ هس ره یارب ینید شناد دعب و هدوب تادابع داعبا هب توافت نیرتشیب و نامیا و تاداقتعا ،تایقلاخا داعبا هب نایهاگشناد و نایناحور .دوش یم طوبرم یعمج تایعرش و یعمج

.تسا هدمآ تسویپ 1 هرامش لودج رد دعب ره یاه فِّرعم هب طوبرم یلیصفت جیاتن .1

(16)

40

)1-5 هرمن هنماد( دعب ره هب طوبرم یاه هیوگ هعومجم زا هورگ ره تارمن نیگنایم .3 هرامش لودج هرامش

* دعب نایناحور

یوزوح نایناحور

یهاگشناد نایناحور لک

نایهاگشناد لک

1 تاداقتعا

4.93 4.96

4.94 4.33

4.73

2 نامیا

4.78 4.64

4.71 4.44

4.6

4.27 4.37

2.71 3.77

4.3 4.34

3.06 3.89

5 تایقلاخا

4.42 4.17

4.29 4.62

4.41

4.26 4.25

3.17 3.84

3.92 4.03

2.45 3.47

8 ینید شناد

3.59 3.21

3.4 2.50

3.1

.دنا هدش بترم نایناحور لک نایم رد هرمن نیرتلااب ساسا رب داعبا * دش ارجا یراد نید داعبا کیکفت هب نیگنایم توافت ،نومزآ هورگ هس رت قیقد هسیاقم یارب داعبا رد هورگ هس هرمن نیگنایم هسیاقم نومزآ جیاتن .تسا هدمآ 4 هرامش لودج رد نآ جیاتن و یوزوح نایناحور و نایهاگشناد یراد نید یاهرایعم هک تسا نآ زا یکاح ،یراد نید فلتخم نایناحور هرمن نیگنایم .دنراد مه اب یراد ینعم توافت داعبا یمامت رد ،تایقلاخا دعب رد زج هب نیگنایم ،تایقلاخا دعب رد و تسا رتشیب نایهاگشناد زا تایقلاخا دعب زج هب داعبا یمامت رد .تسا نایناحور زا رتشیب نایهاگشناد هرمن رد ،نامیا دعب رد زج هب یهاگشناد نایناحور و نایهاگشناد یراد نید یاهرایعم نینچمه دعب زج هب داعبا یمامت رد یهاگشناد نایناحور هرمن .دنراد مه اب یراد ینعم توافت داعبا یمامت زا رتشیب نایهاگشناد هرمن نیگنایم ،تایقلاخا دعب رد و تسا رتشیب نایهاگشناد زا تایقلاخا یهاگشناد نایناحور و یوزوح نایناحور تارمن نیگنایم ،هولاع هب .تسا یهاگشناد نایناحور .دنرادن مه اب یراد ینعم توافت ،داعبا زا مادک چیه رد

(17)

41

دعب ره رد اه هورگ تارمن نیگنایم توافت یراد ینعم نومزآ .4 هرامش لودج

داعبا اه هورگ

نیگنایم توافت یراد ینعم

تاداقتعا

* یوزوح نایناحور و نایهاگشناد -0.600

0.000

*یهاگشناد نایناحور و نایهاگشناد -0.632

0.000

یهاگشناد نایناحور و یوزوح نایناحور -0.031

1

ینید شناد

*یوزوح نایناحور و نایهاگشناد -1.096

0.000

یهاگشناد نایناحور و یوزوح نایناحور 0.379

0.082

نامیا

0.015

یهاگشناد نایناحور و نایهاگشناد -0.201

0.264

0.807

یدرف تادابع

0.000

1

تادابع یعمج

0.000

0.570

تایقلاخا یوزوح نایناحور و نایهاگشناد

0.202 0.169

*یهاگشناد نایناحور و نایهاگشناد 0.446

0.000

0.075

تایعرش یدرف

0.000

1

تایعرش یعمج

0.000

0.638

نایناحور هب تبسن یهاگشناد نایناحور ِرتلااب نیگنایم هدنهد ناشن ،نیگنایم ِیفنم هرمن .سکعلاب و تسا نایهاگشناد هب تبسن یوزوح نایناحور ِرتلااب نیگنایم و نایهاگشناد و یوزوح دعب نآ رد اه هورگ هرمن توافت یراد ینعم هدنهد ناشن اه هورگ رانک رد هراتس تملاع *

تسا صاخ داعبا یدنب هبتر هب طوبرم جیاتن :موس شور ات هدش هتساوخ اهنآ زا نایوگخساپ هب هناگ تشه داعبا تسیل هئارا اب ،همانشسرپ زا یتمسق رد

(18)

42

و دننک یدنب هبتر ار داعبا نیا ،دارفا یراد نید دروم رد ناشتواضق رد رایعم ره تیمها اب قباطم وگخساپ هورگ هس رظن زا دعب ره هبتر نیگنایم 5 هرامش لودج رد .دنهد هرمن اهنآ هب 8 ات 1 زا هرمن نیرتلااب و تیمها نیرتشیب هناشن هرمن نیرت نییاپ تسا رکذ هب مزلا .دوش یم هداد ناشن .تسا دعب ره یارب تیمها نیرتمک ةناشن

)8 ات 1 هرمن هنماد( هعلاطم دروم هورگ هس کیکفت هب دعب ره هبتر نیگنایم .5 هرامش لودج

هرامش نایناحور دعب

یوزوح نایناحور

یهاگشناد لک

نایناحور نایهاگشناد

لک

1 تاداقتعا 1 .16

1.24 1.20

2.05 1.51

2 ینید نامیا 2.39

2.82 2.61

3.02 2.76

3.25 3.21

4.47 3.66

4.80 4.75

5.41 4.99

4.90 5.14

6.78 5.73

6 تایقلاخا 5.25

5.51 5.38

2.66 4.39

5.25 5.42

6.52 5.82

8 ینید شناد 6.61

7.02 6.81

6.64 6.75

.دنا هدش بترم )یلک تروص هب( نایناحور نایم رد تیمها نیرتلااب ساسا رب داعبا نیرتشیب و لوا هبتر یاراد نایهاگشناد و نایناحور هورگ ود ره نایم رد تاداقتعا دعب یارب رخآ هبتر اما هدوب تیمها نیرتمک یاراد نایناحور یارب ینید شناد دعب .تسا تیمها نیرتمک تاداقتعا داعبا رد ،هورگ ود تارمن .تسا یعمج تایعرش دعب هب طوبرم ،نایهاگشناد .دراد ار فلاتخا نیرتشیب تایقلاخا دعب رد و فلاتخا و نایناحور رظن دروم یراد نید یاهرایعم هک تسا هیضرف نیا دیؤم اه هتفای نیا یگمه رد یا هسیاقم تروص هب ار داعبا هک یتقو نایناحور هک یلاحرد .دراد توافت مه اب نایهاگشناد هناگادج ار داعبا هک یلاح رد ،دنهد یم یداقتعا دعُب هب یا هژیو تیمها و تیولوا ،دنریگ یم رظن هب ار داعبا همه ًابیرقت ،دنتسه لئاق یداقتعا دعب یارب هک یرتشیب تیمها مغر هب ،دنهد یم هرمن یارب و تسا داقتعا و ماع قلاخا دعب یور نایهاگشناد هژیو دیکأت اما .دنناد یم مهم نازیم کی .دنتسه لئاق یرتمک تیمها یعرش قلاخا و یعمج داعبا دنهد یم نید یعمج داعبا هب هک یتیمها ثیح زا نایهاگشناد و نایناحور توافت هکنآ یارب هدش هسیاقم هناگادج ًلابق هک یعمج تادابع و یعمج تایعرش دعب ود ،دوش نومزآ رت قیقد

(19)

43

6 هرامش لودج رد هک هنوگ نامه .دنوش یم هسیاقم )دعب ود عمج( یبیکرت تروص هب ،دندوب یعمج داعبا رد نایناحور اب نایهاگشناد هرمن نیگنایم هسیاقم زا لصاح جیاتن ،دوش یم هدهاشم دصرد 99 نانیمطا اب ،دعب نیا رد نایهاگشناد و نایناحور دیکأت نازیم هک تسا نآ زا یکاح ،نید نایناحور اب نایهاگشناد توافت هولاع هب .تسا رتلااب نایناحور هرمن و هدوب توافتم مه اب .تسا یوزوح نایناحور اب اهنآ توافت زا رتمک یهاگشناد

نید یعمج داعبا رد یهاگشناد نایناحور اب نایهاگشناد هرمن نیگنایم هسیاقم .6 هرامش لودج اه هورگ

نیگنایم توافت یراد ینعم حطس

یوزوح نایناحور و نایهاگشناد -3.426

0.000

یهاگشناد نایناحور و نایهاگشناد -2.983

0.000

نایناحور هب تبسن یهاگشناد نایناحور ِرتلااب نیگنایم هدنهد ناشن ،نیگنایم ِیفنم هرمن .سکعلاب و تسا نایهاگشناد هب تبسن یوزوح نایناحور ِرتلااب نیگنایم و نایهاگشناد و یوزوح

یريگ هجيتن و ثحب و عجرم مهم هورگ ود ناونع هب ،نایهاگشناد و نایناحور ایآ هک دوب نیا هلاقم یلصا شسرپ ود هب هجوت اب توافت نیا ؟دنراد توافت مه اب دوخ رظن دروم یراد نید یاهرایعم رد ،ذفنتم :دش هتسناد ضورفم ریز یساسا ضرف ریسافت و ریباعت هب دنناوت یم فلتخم یعامتجا طیارش و توافتم یبهذم یاهزاین•

.دنوش رجنم یتوافتم یاه یراد نید هب ،ربو لوق هب ای و یراد نید و نید زا توافتم

•

تفرعم و ناهج اب ناشطابترا و هاگیاج ثیح زا مک تسد ،نایهاگشناد و نایناحور .دنتسه یتوافتم یبهذم یاهزاین هجیتن رد و یعامتجا طیارش یاراد ،نردم ای و یتنس یسانش رد نایناحور و نایهاگشناد هک هیضرف نیا دییأت .دوب توافت نیا دیؤم قیقحت یاه هتفای ةدننکدییأت ،دنراد یراد نید فلتخم داعبا رب یتوافتم دیکأت ،دوخ رظن دروم یراد نید یاهرایعم اهزاین و یعامتجا طیارش هک تسا ربو سکام هژیو هب نید ناسانش هعماج نیب رد بلاغ هیرظن نیا یاه هتفای .دراد ریثأت نید زا اهنآ کاردا و یقلت زرط رب یعامتجا فلتخم یاه هورگ قیلاع و نایناحور توافت داد ناشن هکلب دوب نایهاگشناد و نایناحور توافت دیؤم اهنت هن شهوژپ نیا

(20)

44

ار رما نیا .تسا نایهاگشناد اب یوزوح نایناحور توافت زا رتمک نایهاگشناد اب یهاگشناد .تسناد نایهاگشناد و یهاگشناد نایناحور ِکرتشم ِیهاگشناد هبرجت زا یشان ناوت یم رت کیدزن و رتشیب طابترا هک دوب هدش داهنشیپ ندش یفرع یاه هیرظن ساسا رب ،هولاع هب و طیارش و یمیلعت تنس رد یملع یاه شزرا جاور و یبرغ نردم تینلاقع اب نایهاگشناد .دوش یم نید زا هنایارگ یفرع یاه تشادرب هب ناشرتشیب شیارگ ببس نانآ یعامتجا براجت دیکأت نآ ماع یقلاخا و یفطاع یاهدرکراک و نید رما ندش رت یصوصخ رب ،اه تشادرب نیا رد ات مه هیضرف نیا .دوش یم یرتمک دیکأت تایعرش و یعمج یکسانم یاه هبنج رب و رتشیب ،ییوگتسار( ماع تایقلاخا رب یراد نید هرابرد یرواد رد نایهاگشناد .دش دییأت یدایز ةزادنا و نامیا ،رواب لثم یدرف یاه هبنج و دنتشاد یا هژیو دیکأت )نارگید قوقح تیاعر ،یراکتسرد قلاخا ای تایعرش و یعمج کسانم یارب اما دنتسناد یم مهم مه ار یدرف کسانم و فطاوع نایناحور هژیو هب نایناحور ،لباقم رد .دندوب لئاق یرتمک تیمها )یعمج و یدرف( یتعیرش تیمها نانآ یارب یراد نید داعبا همه هکنیا نیع رد دنا هداد اهرواب هب ار لوا تیولوا یوزوح هعومجم ار نید دنراد یداقتعا دعب تیمها رب هک یدیکأت نیع رد اهنآ ،رگید ترابع هب ؛دنا هتشاد .دنناد یم مهم مه ار داعبا ریاس و دننک یم یقلت یا هچراپکی نید فیرعت دروم رد یتخانش هعماج ثحابم رد هچنآ ساسا رب ار توافت نیا میهاوخب رگا فیرعت کی یراد نید زا نایناحور یقلت و فیرعت تفگ ناوت یم ،میهد حیضوت هدش حرطم زاغآ )...و ،ربمایپ ،دنوادخ( یلاعتم تادوجوم هب رواب اب هک تسا نید زا ¹یتاذ ای یرهوج اما ؛دماجنا یم یقلاخا و یعرش راتفر و کولس و کسانم ،فطاوع زا یا هعومجم هب و دوش یم یراد نید هجیتن و تیاغ نآ ساسا رب هک دنراد شیارگ نید زا ²یدرکراک فیرعت هب نایهاگشناد و تسا تیمها یاراد )یقلاخا ماظتنا و یشخبانعم لثم( نآ یعامتجا و یدرف یاهدرکراک ای

3.دریگ یم رارق یراد نید هرابرد یرواد یانبم نایهاگشناد و ،یهاگشناد نایناحور ،یوزوح نایناحور نیب هدش هدهاشم ِتوافت یانبم رگا یانبم رب تشذگ هک یحرش هب ار نآ ناوتب و دشاب نییبت لباق ندش یفرع یاه هیرظن ساسا رب ینلاقع و یریذپزیامت ینعی نآ هارمه یاه دنیارف و ندش نردم دنیارف اب یریذپریثأت و طابترا

1. Essential 2. Functional

:1380 ،دنز یعاجش ؛147-148 :1388 ،دنز یعاجش :هب دینک هاگن فیرعت عون ود نیا هرابرد رتشیب یهاگآ یارب .3 .73-79 :1387 ،هداز جارس و 165 :1384 ،هداز جارس ؛41-42