تحلیل و بررسی خوشنویسی بوستان سعدی موزه ملی مَلک (به خط سلطان‌علی مشهدی و بررسی صحت رقم آن)

(1)

کلَم یلم هزوم یدعس ناتسوب یسیونشوخ یسررب و لیلحت

_*

)نآ مقر تحص یسررب و یدهشم یلع ناطلس طخ هب(

2**درف یوضر نیسح ،¹ناروخلک یرابج تقادص .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد رایشناد ¹ .ناریا ،نارهت ،رون مایپ هاگشناد ،رنه شهوژپ دشرا سانشراک ² )91/8/7 :ییاهن شریذپ خیرات ،91/6/21 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ رد سیفن یطخ خسُن تباتک ترثک عوضوم ود هب ،قیلعتسن طخ اب یسیونشوخ رد ).ق926-841( یدهشم یلع ناطلس ترهش رد .ددرگ یمرب .ق یرجه 920 لاس رد قیلعتسن طخ رد یشزومآ ی هلاسر نیلوا فیلأت نینچمه نایرومیت تموکح تیامح ی هیاس دوجوم کلَم یلم هزوم هناخباتک رد قیلعتسن یفخ ملق اب یدعس ناتسوب زا خیرات نودب یا هخسن ،یدهشم یلع ناطلس ددعتم راثآ نایم رضاح شهوژپ رد .تسا هدشن تبث ،روهشم یسانش هخسن یاه باتک رد اما تسا رادروخرب یهجوت لباق یگتخپ و ملق توق زا هک تسا قیلعتسن طخ کبس ی هسیاقم و اه توافت و اه تهابش یبایزرا هب ،یقیبطت و یفیصوت ،یدانسا شور هب ،یا هناخباتک عبانم زا هدافتسا اب عاونا یفرعم نمض و هتخادرپ دشاب یمن یو هب ناشباستنا تحص رد یکش هک یدهشم یلع ناطلس زا یراثآ کبس اب کلم هزوم ناتسوب دروم روکذم باتک لیذ رد یدهشم یلع ناطلس مقر تحص ،هتفریذپ تروص یاه لعج زا ییاه هنومن هئارا و یرنه راثآ لعج فلتخم یور تاملک و فورح ندومن راوس هدیجنس و اهرطس یگتسویپ ،تادم متیر هک میبای یمرد اهتنا رد .تفرگ دهاوخ رارق یسررب و لیلحت یدهشم یلع ناطلس راثآ رگید اب لوبق لباق یتهابش کلم هزوم یدعس ناتسوب رثا رد یلع ناطلس مقر یتح و اه هطقن شنیچ ،رگیدکی ناوید یرگید سیونشوخ ای تسا یدهشم یلع ناطلس رثا ،ثحب دروم یدعس ناتسوب ایآ هک لاؤس نیا خساپ هب لین رد ار ام و دراد .تخاس دهاوخ نومنهر ؟تسا هدش لعج یلع ناطلس مان هب دعب یاه نامز رد و هدومن تباتک ار روکذم یدیلک یاه هژاو

.مقر ،یدعس ناتسوب ،یدهشم یلع ناطلس ،قیلعتسن طخ ،یسیونشوخ تباتک لیلحتو یسررب(یدهشم یلع ناطلس قیلعتسن طخ یسانش کبس« ناونع تحت مود هدنراگن رنه شهوژپ دشرا یسانشراک همان نایاپ زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا هدیسر ماجنا هب لوا هدنراگن ییامنهار هب هک دشاب یم »)یو راثآ رگید اب نآ قیبطت و یدهشم یلع ناطلس مقر هب کلم یلم هزوم رد دوجوم یدعس ناتسوب .Email: hor0274@gmail.com ،021 – 82987801 :ربامن ،021 - 82983523 نفلت :لوئسم هدنسیون **

(2)

ناسیونشوخ نیرت گرزب زا ).ق926-841(یدهشم یلع ناطلس و بدا ناگرزب اب تفلا و ترشاعم .دوش یم بوــسحم قیلعتسن طخ دازهب و یماج نمحرلادبع ارعشلا متاخ هلمج زا یرومیت ی هرود رنه ریزو و ارقیاب نیــسح ناطلس صاخ تیامح زا یرادروخرب و شاــقن تباتک رد موادت نینچمه ،ییاون ریش یلع ریما شرورپرنه و دنمرنه ی هلاــسر نیلوا فیلأت و .ق 926 ات 865 یاه لاــس یط یبدا راثآ یریذپریثأت و ،روطسلا طارص هب فورعم قیلعتسن طخ رد یــشزومآ یناهفصا هاشاباب ،یوره یلعریم هلمج زا یدعب روهشم ناسیونشوخ ار سیونشوخ نیا تیصخش ،یو راثآ زا ینیوزق ینــسح دامعریم و شیب یلع ناطلس زا .تسا هدومن درفب رصحنم میدق ناطاطخ نیب رد هک تسا هدنام اج هب عقرم یدایز دادعت و یطخ ی هخــسن هاجنپ زا دنوش یم یرادهگن روــشک زا جراخ یاه هزوم و اه هناخباتک رد بلغا

لباق و ینغ یا هعومجم ،ناــشیا مقر اب راثآ لک مراهچ کی دودح اما یاه هزوم و اه هناخباتک نایم رد .تسا هدروآ مهارف ناریا رد ار یسررب نتــشاد اب کلم یلم هزوم هناخباتک« ،ناریا رد یطخ خــسُن بحاص هنیجنگ شــش زا یکی ،سیفن و ردان یطخ هخــسن ناونع رازه19 یکی .)1375 ،کلم هزوم تیاــس( »تسا ناریا یطخ خــسُن گرزب تمت« مقر اب یدعس ناتسوب ،هناخباتک نیا دنمشزرا یاه هخــسن زا یلع ناطلــس ریقحلا ریقفلا دبعلا دی یلع باهولا کلملا نوعب باتکلا یا هناهب کلم یلم هزوم مرتحم ریدم داهنشیپ .دشاب یم »یدهشملا و هدش دای ی هخسن تباتک هویش یسررب و لیلحت هب دورو یارب دــش .یدهشم یلع ناطلس راثآ رگید اب نآ قیبطت

قیقحت هنیشیپ و یرظن ینابم ،شور

رد یدهشم یلع ناطلس راثآ لیلحت رد هدــش هتفرگ راک هب شور و تابیکرت و تادرفم و فورح ادتبا رد هک تسا تروص نیدب هلاقم نیا و یراذگ ملق یایاوز و )اه هدیشک( تادم و اه هطقن و فورح شنیچ عون ردًلاومعم هک تسد نیا زا ینف تاکن و ینار بکرم و یرادرب بکرم شور یدعس ناتسوب زا ،دنسر یم ییاهن ی هلکاش کی هب سیونشوخ کی راثآ کبس ندروآ تسدب ،یسررب نیا لصحام .دنا هدش جارختسا ثحب دروم کبس قیبطت اب ؛دوب دهاوخ یدعس ناتسوب رد هتفر راکب یسیونشوخ تحص هجوتم ،یدهشم یلع ناطلس راثآ رد هدافتسا دروم هویش اب روکذم میهاوخ یدهشم یلع ناطلس هب یدعس ناتسوب تباتک باستنا مقس و طخ عوضوم فارــطا رد هتفریذپ تروــص یاه شهوژپ موــمع .دش روطب یو طخ لاح هب ات و دنراد یخیرات ی هغبص ،یدهشم یلع ناطلس زا .تسا هتفرگن رارق یبایزرا دروم یقیبطت و یلیلحت شور اب طوسبم رارق دوخ تمه ی ههجو ار نایرومیت هرود یرنه ی هبنج هک یراــثآ شراثآ لیلحت نودب ار یدهشم یلع ناطلــس راثآ و یگدنز و دنا هداد ناتسلگ« :دومن هراــشا لیذ یاه باتک هب ناوت یم ،دنا هدومن شرازگ زا روطسلا طارص باتک جرد نمض هک یمق دمحاریم یضاق رثا »رنه یمامت ؛دهد یم تسدب یدیفم تاعلاطا یلع ناطلــس راثآ و یگدنز بقانم« ،دنا هدومن لقن یبلاطم باتک نیا زا ،یدعب هدــش فیلأت راثآ یفرعم هب هناگادج یــلصف رد یدنفا یلاع یفطصم رــثا »نارورنه ازریم زا »نیطاطخلا هرکذت« ،تــسا هتخادرپ یدهشم یلع ناطلــس ار یدهشم یلع ناطلس روطسلا طارص ی هلاسر هک یناسارخ خلاگنس ینایب یدهم رثا »ناسیونشوخ راثآ و لاوحا« ،تسا هدروآ لماک روطب هب تبسن یلع ناطلس راثآ زا ار تاعلاطا نیرت لماک و نیرت لصفم هک »یملاسا گنهرف و یسیونشوخ« ،تسا هدومن هئارا رگید یاه باتک لقن دوخ زا شــیپ راثآ هب عوجر اب زین لمیــش یرام نآ ی هتــشون و طخ هرکذت« ،دراد یدهشم یلع ناطلس رنه و یگدنز زا ییاه لوق یلئاضف للها بیبح زا »طخ سلطا« ،یناهفصا بیبح ازریم »ناطاطخ ار طخ نیا ناسیونشوخ یگدنز قیلعتسن طخ یفرعم شخب رد هک

یحلادبع رثا »نآ تاعرفتم و نایرومیت دهع رنه« ،تسا هداد حرــش یاه هخسن هرابرد یسانش هخسن عجارم نیرت مهم زا یکی هک یبیبح یرگراگن بتکم« ،دوش یم بوسحم یرومیت دهع رد هدــش تباتک رابرد ی هناخباتک تیعضو هراــبرد هک دنژآ بوقعی ی هتــشون »تاره یلع ناطلس« ناونع تحت باتک ود ،دراد یا هدنزرا تاعلاطا یرومیت ربکا یلع ی هتــشون یرگید و دنژآ بوقعی ملق هب یکی ،»یدهــشم هب و رت ینف یهاگن اب یتولس میحر رثا »دیواج ثاریم« و تسا یتیلاو لوا ی همین ات ادتبا زا امدق یسیونشوخ راثآ هب هراشا نمض ،صیخلت زین ار یدهشم یلع ناطلس قیلعتسن طخ ی هویش .ق مهدراهچ نرق هب دورو یارب یا همدقم دناوت یم و تــسا هدومن یفرعم لصف کی رد .دوش بوسحم سیونشوخ نیا راثآ یسررب و لیلحت

شهوژپ یاه هتفای یسیونشوخ راثآ یسیون هریظن و لعج

تسد ای و )اه هتشون(لعج هب دوز رایسب یسیونشوخ قوش و روش«

یکی ،یناروپ دیزیاب فراع دنیوگ ...دیماجنا اطخ یاه نداد تبسن ،هب مک یلباق سیونشوخ نانچ ،تاره ورشیپ رکفنــشور ی هداوناخ یاضعا زا یا هحفص هباشم یتانیئزت و یلصو نتخاــس ایهم زا سپ یزور هک دوب ی هعطق .تخادرپ یــسیونشوخ هب نآ دیلقت هب ،یلع ناطلــس طخ هب یناروپ ی هداوناخ رادید هب هک ییاون ریش یلعریما هب ار )هدمآ هتــشاگن(

رد وا ی هتــشون ی هحفص ندید زا هزادنا یب وا و دنداد ناــشن دوب هدمآ .دروایب ار لصا ی هعطق ات دناوخارف ار شرادباتک .درک بجعت نانآ ی هناخ ار هحفص ود ره هک دش نیگمشخ نانچ ،تشاد روضح هک یلع ناطلس اما .درک باترپ دندوب هتسشن نآ درگ نانامهیم هک یضوح هب و تفرگ تفرگرب بآ زا ار اهنآ تعرسب ،دید ار ریش یلع ریما یگتخورفارب نوچ دوب هدناسرن بیسآ نآ رب بآ هک یا هحفص دنتفرگ میمصت ماجنارس و

همدقم

(3)

هدش دای تیاکح .)91 ،1368 ،لمیش(»دشاب داتسا ی هتشون و لصا دیاب ربارب مکح ،مقر بحاص زیوجت اب هک دوش یم بوسحم یسیون هریظن یعون نینچمه دومن یقلت یلعج دیاب ار یرثا هچ هکنیا .تسا هتفای لصا اب دروم هشیمه ،یلصا رثا هب تبسن یلعج رثا شزرا ندوب رت نییاپ ای ربارب یقلاخا ثحب زا غراف دندقتعم نارظن بحاص یخرب .تسا هدوب هشقانم ًافرص هاگدید کی اب ،دنمرنه کی رثا لعج ندوب حیحصان و عوضوم نیا یتروص رد و تسا رثا ییابیز دراد تیمها هچنآ ،روحمرثا و هناسانش ییابیز یکینکت تاصخشم یمامت هک دنک قلخ ار یرثا دناوتب یدنمرنه هک نمض ¹گنیسل درفلآ .تــسا ریدقت لباق وا رنه دــشاب اراد ار رثا لصا ندــش لئاق توافت اب ،یرنه رثا لعج ندناوخ هناراکبیرف و یقلاخاریغ یرنه نلالاد طسوت لعج و دنمرنه کی طسوت یرنه رثا لعج نایم ؛یلعج ای دشاب لیصا ،یرنه رثا کی هک دنک یمن یقرف تــسا دقتعم ،دراد رارق یلاع ی هبترم رد یسانش ییابیز ظاحل هب یرنه رثا کی هکنیا«

نوچ ،دوش یم دادملق تسپ و مود هجرد عون زا ای ،تــسا لیصا نوچ یراتفر رتشیب و تسا هناسانش ییابیز دقن ای یرواد فلاخ ،تسا یلعج )176 ،1390 ،گنیسل( »دوش یم یقلت ییاتسدوخ یور زا روصتم رثا کی لعج یارب ار یفلتخم تلااح ناوت یم حیضوت نیا اب سیونشوخ و هتفریذپ تروص سیونشوخ تایح نامز رد لعج -1 ؛دش مقر زا یرگید سیونشوخ دهد یم هزاجا هکلب تسا هاگآ نآ زا اهنت هن نیا اب لعج زا یدراوــم یوره یلعریم دروم رد ؛دیامن هدافتــسا یو مقر زا هدافتسا ی هرابرد یو هک دنا هتفگ و تــسا هدــش شرازگ شور تیاکح« ؛دنا هدوب ریگ ناسآ یردق نادرگاش یخرب طسوت شیاضما و دمآرس نانچ ،یلعریم شداتسا راگزور رد ،رادمان هملچریم هک دننک یم هار زا یلعریم انلاوم هک دــش راید و راد روهــشم و راصعا ی هردان و راک ینعی ،دــسیونب ار وا ی »هبتک« شتاعطق ریز هک داد هزاجا ودب مارتحا رد لعج -2 .)78 ،1369 ،یدنفا یلاع(»...تسناد ربارب دوخ اب ار وا ماقم رد لاثم یارب ؛دریذپ تروص یو علاطا نودب و سیونشوخ تایح نامز ریقفلا« مقر اب ظفاح ناوید زا یا هخسن یملاسا یاروش سلجم هناخباتک

هب کش یب« هک دراد دوجو .ق 895 خیرات اب »یدهشملا یلع ناطلــس طخ یور زا دابآرتسا رد یسک ًارهاظ و تسین یدهشم یلع ناطلس طخ .)258 ،1363 ،ینایب(»تسا هدرک قشم یدهشم یلع ناطلس زا عون نیا .دریگ یم تروــص سیونــشوخ تایح زا سپ لعج -3 دشاب یم ییوجدوس و رثا هب ندیشخب یلام شزرا ی هطساوب بلغا لعج رثا یلایر شزرا ،دــشاب رتلااب یطخ رثا کــی تمدق هچ ره هک ارــچ سیونــشوخ ندوب مان مه هب یدراوم رد لعج -4 .دوب دهاوخ رتــشیب ،بتاک تین و دصق دراوم نیا رد هک ددرگ یمرب رگید یــسیونشوخ اب یطخ رثا دناوت یم ناسانش هخسن صیخشت و ییاناوت و تسا هدوبن لعج هک دراد دوجو زین یدراوم نینچمه .دنک ییاسانش ار نآ سیونشوخ و تسردان صیخشت دعب یاه هرود رد و دیامن یمن اضما ار دوخ رثا ،بتاک .دوش یم روهشم یسیونشوخ هب رثا نداد تبسن ثعاب ،ناسانشراک یقلت هورگ نیا ءزج دناوت یم )1 ریوصت( رد هدــش هداد شیامن رثا ،رهش هملک رد »ه« فورح ی هلکاش دوش یم هدهاــشم هکنانچ .ددرگ دم اب نآ ²»لیکشت نسح« زا رودب و بــسانتمان لاصتا و »ف« فرح اب مادکچیه »یم« رد سوکعم یای هدیــشک ای »هــشفنب« رد »ش«

؛دنرادن یناوخمه دیآ یم همادا رد هک یلع ناطلس هدش هتخانش لوصا سیونشوخ زا ریغ یرگید درف ار مقر تسا صخشم اهنیا زا هتــشذگ یاه مقر زا مادکچیه اب مقر هنومن نیا هک ًاصوصخم .تسا هدومن موقرم یعابر ،رگید هنومن .درادن یناوخمه )2ریوصت(یدهــشم یلع ناطلس یمشیربا دمحم طــسوت هک تسا یدهــشم یلع ناطلس ی هدورــس .تسا هدش هتشاگن یو ربق ی هیشاح رد یلع ناطلس درگاــش و داماد مقر نتشاد هب هجوت اب )3 ریوصت( یعابر نیا تباتک دــسر یم رظن هب رد نیا .تسا هدش هداد تبسن یدهشم یلع ناطلس هب »یلعناطلــس«

تروصب ار دوخ مان ،یمقر چیه رد ًابیرقت یلع ناطلس هک تــسا یلاح .تسا هتشونن لصتم

.یدهشم یلع ناطلس مقر -2 ریوصت )ناتسلگ خاک هناخباتک ،نشلگ عقرم( :ذخأم

،یدهشم یلع ناطلس هب بوسنم ،اپیلچ -1 ریوصت .یلع ناطلس هویش اب یناوخمه مدع )1357 ،یلواسی( :ذخأم بوسنم ،اپیلچ -3 ریوصت

مدع ،یلع ناطلس هب یاه مقر اب رثا مقر یناوخه .یلع ناطلس ناسیونشوخ نمجنا( :ذخأم )2 ،1378 ،ناریا

(4)

کلم یلم هزوم یدعس ناتسوب یفرعم

هب ،یزاریش یدعس نیدلا حلصم فیلأت ،ناتسوب یطخ ی هخــسن کلملا نوعب باتکلا تــمت« مقر و ³»یفخ« ملق اب قیلعتــسن طخ ریوصت( »یدهشملا یلع ناطلــس ریقحلا ریقفلا دبعلا دی یلع باهولا ذغاک ،)گرب 149(هدش هتشون هحفص 298 یاراد و خیرات نودب ،)4 تسد(قرعم تشپ اب ینغور دلج ،گنراگنر ییاتخ هیشاح همرت نتم رتمیتناس 13/7 ^x 7/6 هدش تباتک بلطم داعبا ،)هتفای یبارخ تسار .دشاب یم لودجم و لاط هب ناشن و نیوانع بیهذت اب و نآ تاعرفتم و نایرومیت دهع رنه باتک رد یــبیبح یحلادبع و نایرومیت یرنه بتاکم طوبرم راثآ و طوطخ یاه مان« شخب رد طسوت هدش تباتک یطخ هخــسن 1000 زا شیب هب »نآ تاعرفتم .دیامن یم هراشا یوفص ی هرود یادتبا و یرومیت دهع ناسیونشوخ دلج لهچ ناــیوفص ات نایرومیت هرود زا تــسرهف نــیمه قــبط .تسا هدش تباتک هرود نیا ناــسیونشوخ طسوت یدعس ناتــسوب یدعس ناتسوب هس تباتک ،یدهشم یلع ناطلس زا ،تسرهف نیا رد سیونشوخ جنپ ،یدهشم یلع ناطلس اب نامز مه .تسا هدش تبث یلع ناطلس ،ینیاق یلع ناطلس ؛دنا هتسیز یم یلع ناطلس مان اب رگید زبس یلع ناطلس و یهبوا یلع ناطلس ،یزاریش یلع ناطلس ،یمزراوخ ناتسوب زا یتباتک ،هدش دای ناسیونشوخ زا مادکچیه زا .یدهشم یسیونشوخ زا هک تــسا یلاح رد نیا تسا هدشن تبث ،یدعــس هدش تبث یدعس ناتسوب هخسن تشه تباتک یوره یلعریم لثم هک یدهشم یلع ناطلس مقر اب هدش تبث یدعس ناتسوب هس .تسا

.یدهشم یلع ناطلس مقر -4ریوصت )کلم یلم هزوم ،یدعس ناتسوب ( :ذخأم

لودج(یدهشم یلع ناطلس راثآ هعومجم یفرعم رد هصلاخ روطب ناتسوب -1 :دنشاب یم لیذ حرش هب تسا هدش هراشا اهنآ هب زین )1 ،1355 ،یبیبح(خیرات نودــب ،هیکرت یملاــسا راثآ هزوم یدعــس شوخ طخ ،.ق 893 ،هرهاق بتکلاراد یدعــس ناتسوب -2 ،)622 دازهب یاضما یاراد رثا 4 ،روتاینیم سلجم شش زا ،یفخ قیلعتسن مولع تاطوطخم هناخباتک یدعس ناتسوب -3 و )725 ،نامه(تسا ،نامه(تاره راک روتاینیم 3 یاراد ،.ق 899 ،یوروــش ناجیابرذآ ناتسوب زا یطخ هخسن نیمراهچ کلم هزوم یدعس ناتسوب .)297 روهشم بتک رد اما تــسا یدهشم یلع ناطلــس طخ هب یدعــس .تسا هدشن تبث یسانش خسن

.یدهشم یلع ناطلس طخ اب تاعقرم و اه باتک-1لودج

فیدر

عقرم /باتک ناونع یرادهگن لحم

تباتک لاس ).ق.ه(

یبایتسد دک

یونثم شش زا مجنپ رتفد 1 انلاوم سیراپ روِو -چا هعومجم

865

2 یماظن رارسلاا نزخم )ندنل(ایناتیرب هزوم هناخباتک

865

3 یبتاک تایلک لوبناتسا هاگشناد هناخباتک

867

4 )یکرت(ییاون هسمخ دارگنینل یمومع هناخباتک

870

5 ینامرک یوجاوخ تایلک ناتسلگنا یتیب رتسچ هعومجم

873

یفراع همانلاح 6 )ناگوچو یوگ یونثم(

ناتسلگ خاک هناخباتک 874

663

7 راعشا هعومجم لوبناتسا هاگشناد هناخباتک

875

8 هقرفتم راعشا هعومجم ناتسلگنا یتیب رتسچ هعومجم

880

9 یبتاک تایلزغ سیراپ یلم هناخباتک

880

یسراف رعش گنُج 10 سیراپ یلم هناخباتک

885

11 راطع ریطلا قطنم نتیلپورتم یرنه هزوم

کرویوین 888

12 یماج نیعبرا سدق ناتسآ و یلم هناخباتک

)یدقتعم شونایک هخسن(یوضر 889

13 یدعس ناتسلگ روآدوس یصوصخ هعومجم

891 14

ازریم نیسح ناطلس ناوید روآدوس یصوصخ هعومجم

891

15 یدعس ناتسوب )هرهاق(رصم بتکلاراد

893

16 یهاش ناوید ناتسلگ خاک هناخباتک

895 2205

17 ازریم نیسح ناطلس ناوید لوبناتسا کرت و یملاسا راثآ هزوم

895

18 ظفاح ناوید )لباک(ناتسناغفا یتلود هعومجم

896

زا یماج موظنم همجرت 19 ثیدح لهچ فاقوا هنیزخ هناخباتک

لوبناتسا 897

20 ییاون هسمخ روسدنیو یتنطلس هناخباتک

ندنل لسک 897

هسمخ رگید هخسن 21 )یکرت(ییاون دارگنینل یمومع هناخباتک

898

22 یماج یاخیلز و فسوی نایکروک داینب هعومجم

کرویوین 898

23 ارقیاب نیسح ناطلس ناوید ادزم سابع یصخش هعومجم

899

24 یدعس ناتسوب مولع تاطوطخم هناخباتک

یوروش ناجیابرذآ -2378 899

113

25 )یکرت(ثیدح لهچ سیراپ یلم هناخباتک

901

ورسخریما تشهب تشه 26 یولهد یارسوپاقپوت هناخباتک

لوبناتسا 902

فیدر

(5)

زا یماج موظنم همجرت 27 ثیدح لهچ دارگنینل یمومع هناخباتک

903

28 یماج ناتسراهب )سیراپ(نایکنبلگ هعومجم

903

29 عقرم رد هعطق 470 یارسوپاقپوت هناخباتک

لوبناتسا 885-903

30 یزاریش ظفاح ناوید یملاسا یاروش سلجم هناخباتک

905 4013

31 یماج رارحلاا هفحت سیراپ یلم هناخباتک

905

32 یدعس ناتسلگ ونژ رمداب داینب

906

نویسکلک-ظفاح ناوید 33 ملاسلادبع دنه راگیلَا هاگشناد هناخباتک

919

34 روطسلا طارص دارگنینل یمومع هناخباتک

920

35 یهاشریما ناوید سیراپ یلم هناخباتک

920

للهادبع هجاوخ همان تاجانم 36 یراصنا دنه روپمار یراکرس هناخباتک

921

37 یماج رارحلاا هفحت ناتسلگ خاک هناخباتک

921 2225

38 رارسلاا نزخم ناتسلگ خاک هناخباتک

خیرات نودب 1768

39 رارحلاا هفحت ناتسلگ خاک هناخباتک

40 رارسلاا نزخم ناتسلگ خاک هناخباتک

41 نشلگ عقرم 8(ناتسلگ خاک هناخباتک

مقر اب تاعقرم زا هحفص )یلع ناطلس خیرات نودب

1663

345(مایخرمع تایعابر 42 )یعابر ناتسلگ خاک هناخباتک

43 طوطخ عقرم 2( ناتسلگ خاک هناخباتک

مقر اب تاعقرم زا هحفص )یلع ناطلس خیرات نودب

1632

44 یماج ناوید یملاسا یاروش سلجم هناخباتک

ناطلس لمو لگ هلاسر 45 ارقیاب نیسح یودهم رتکد هناخباتک

یوگ یونثم(یفراع همانلاح 46 )ناگوچو کرت و یملاسا راثآ هزوم

لوبناتسا خیرات نودب

47 یدعس ناتسوب کرت و یملاسا راثآ هزوم

لوبناتسا خیرات نودب

48 یهاش تایلزغ دارگنینل یمومع هناخباتک

خیرات نودب

49 یدعس ناتسلگ ابیز یاهرنه هزوم

)کیزپیلا(بروِگسناک خیرات نودب

50 یهاشریما ناوید ابیز یاهرنه هزوم

51 عقرم هخسن کی ابیز یاهرنه هزوم

52 یسوم تایلزغ نایکروک داینب هعومجم

کرویوین خیرات نودب

53 یدعس ناتسلگ سیراپ دلیاچتسُر هعومجم

خیرات نودب

54 تاعقرم زا هعطق تفه لوبناتسا هاگشناد هناخباتک

-

و تاعطق یدایز دادعت 55 هقرفتم تاعقرم یجراخ و یلخاد یاه هناخباتک

-

فیدر

هزوم یدعس ناتسوب رد

⁴

»تادرفم« و فورح کلم

ناوت یمن ار سیونشوخ کی راثآ رد تادرفم و فورح تسا یهیدب ًاصوصخم .تــسناد یو کبــس هرابرد تواــضق یارب یــیاهن کلام لاس زا یو زا هدنامیقاب یطخ خسُن هک یلع ناطلس ریظن یسیونشوخ نیا رد تشاد راظتنا ناوت یمن نیاربانب .دنراد خیرات .ق 921 ات .ق 865 تفگ دیاب ًاساسا و دشاب هدشن روطت راچد سیونشوخ طخ ،لاــس 56 ناسکی خیرات اب یاه هخسن نیب هک تسا یا هسیاقم ،هــسیاقم نیرتهب زا جراخ راثآ هب یسرتسد مدع ی هطساوب زین مهم نیا هک دریگب تروص دنهد یم صاصتخا دوخ هب ار مهس نیرتشیب هک سیونشوخ نیا روشک اب .تسا لوصح لباق ییانثتسا طیارش رد ای دسر یم رظن هب نکمم ریغ راثآ زا ذوخأم یدهشم یلع ناطلس قیلعتسن کبس تادرفم دوجو نیا هسیاقم )2 لودج(یدعس ناتسوب رثا زا هدش جارختسا تادرفم اب ار یو هویش ود ره رد تادرفم و فورح دوــش یم هدهاشم هکنانچ .مینک یم .دنا کیدزن مه هب رایسب لودج زا شخب ره ریز رد( 2 لودج رد هدــش ماجنا ی هــسیاقم اب )تسا هدش هدروآ یدعس ناتسوب تادرفم ریوصت ،یلع ناطلس تادرفم رد مه و ییاهنت هب مه »ق« ای »ف« فرح رــس تفرگ هجیتن ناوت یم .دنشاب یم ناسکی هنومن ود ره رد )هدیشک مین و هدیشک( تادم اب لاصتا دروم رد .دــشاب یم هلصاف نودب ،دامعریم کبــس فلاخ رب لاصتا نیا لاصتا نیب یدرگ و تــسا تروص نیمه هب تیعضو زین »ق« فرــح هدهاشم دامعریم راثآ رد دعب یاه لاس هچنآ ریظن( نآ هریاد و فاق رس رد )⁵»هرمش« و یدوگ ،نامک عورش( ریاود تیلک .درادن دوجو ،)دوش یم رد ،قفا حطس هب تبسن »ک« فرح شکرس هیواز .دنناسکی هویش ود ره تاصخشم نیمه و تسا هجرد 35 ات 30 ربارب یدهشم یلع ناطلس راثآ شکرس عورش« دامع ریم راثآ رد .تسا هدش رارکت یدعس ناتسوب رد یارجا رد ملق هزادنا .)49 ،1370 ،یرابج( »دشاب یم هجرد 35 هیواز اب رثا رد و ملق مراهچ هس یلع ناطلس و یلعریم راثآ رد فاک فرح شکرس .دنک یم لیم ملق مین تمس هب یهاگ یدعس ناتسوب ءای هب لصتم میم رس ؛دراد دوجو ییزج تافلاتخا ،فرح دنچ رد اما هب تبسن یرتمک تبثم یاضف یدعس ناتسوب رثا رد »یم« رد سوکعم کبس رد( میم رس یدرگ هک یروطب دراد یلع ناطلس راثآ رد میم رس لثم رگید فورح یخرب نیب کدنا فلاتخا .دشاب یم رتشیب )یلع ناطلس فلاتخا نیا هک ارچ دومن یقلت ییزج یدروم یتسیاب ار »ص« فرح رس .دنک یم لیم رفص تمس هب راثآ زا یرتشیب دادعت نتشاذگ مه رانک اب

ینار بکرم ،یرادرب بکرم ،

⁶

»ملق ِطَق«

:دیوگ یم روطسلا طارص رد یلع ناطلس

»دــشاب اور ینک طــسوتم دــــشاب اطخ ینک فرحم طـق«

)34 ،1356 ،اوگ یتساک(

رگید یاهراک مومع لثم یدعس ناتسوب رثا رد هدافتسا دروم ملق طق زین اه یراذگ ملق بیش .دشاب یم ⁷»طسوتم طق« یدهشم یلع ناطلس

(6)

.درادن یدهشم یلع ناطلس یاه یراذگ ملق بیش اب یسوسحم توافت .دشاب یم هباشم زین ینار بکرم و یرادرب بکرم هویش

،اهرطس متخ و عورش ،بیش و

⁸

»یسرک«

ریاود متیر

یضیب یانبم رب طخ یموتانآ و هلکاش یوفص هرود رد« هک داقتعا نیا یوس و تمس هب ور راجاق هرود رد رما نیمه و تسا هدــش یراذگ هیاپ تسرد یدودح ات ،)104 ،1387 ،تنــسحا( »درک ادیپ شیارگ هریاد رعقم ،یسرک طخ ،زین یلع ناطلس یاه یسیونرطس بلغا رد اما تسا اهرطس نایاپ و دشاب یم یسرک طخ زا رتلااب یمک اهرطس عورش و هدوب ناتسوب رثا رد رعقم یسرک اب یسیونرطس لوصا .رتلااب نآ عورش زا یهاگ رگید لیلاد زا یکی و تسا هدش ارجا یلاع رایسب کلم ی هزوم یدعس نآ لکش یللاه یسرک تیاعر رد دیاب ار رثا نیا تباتک ندوب زاون مشچ .تسناد

راثآ اب کلم هزوم یدعس ناتسوب هسیاقم یدهشم یلع ناطلس

یارب یلع ناطلس راثآ بلغا زا تــسا هدش یعــس لیذ ریواصت رد یدعس ناتسوب ،راثآ نیا زا یکی .دوش هدافتسا اه تهابش نیا تفایرد یلع ناطلس طسوت .ق 893 لاس رد هک تسا )رصم(هرهاق بتکلاراد )5 ریوصت( رد .تــسا هدش تباتک یفخ ملق اب یگلاس 52 نــس رد هب تبسن هرهاق بتکلاراد ناتــسوب رد »نیم« و »نخــس« و »نی«

و رت یوق یرصتخم ،رگیدکی اب تهابش نیع رد کلم هزوم ناتــسوب یتهابش »دنه« و »تسی« یاهاجه و تــسا هدش ارجا رت بسانتم یکی رثا ود ره رد فاک فرح رد شکرــس هیواز .دنراد رگیدکی اب مات هجرد 35 ات 30 ربارب دش هراشا زین رت شیپ هک روطنامه و دــشاب یم یمک کلم هزوم رثا یاه شکرــس اما دشاب یم قفا حطس هب تبــسن .دنا هدش ارجا رت کزان کبس ،دنا هداد ناــشن اه ناکیپ هکنانچ زین )6 ریوصت( ریز تایبا رد سیونشوخ زا ییاه شزغل ییاهاج رد اما تسا امرفمکح رثا ود رب یدحاو ًلاثم .تسا هدز رس روطس رگید رد هدش تیاعر یلک لوصا هب تبــسن هزوم ناتسوب هب تبسن رصم بتکلاراد رثا رد هک ،»زجب« هملک ود توافت .تسا هدش ارجا رت تسرد کلم ی هطقن نتشاذگ زا شیاهراک زا یرایسب رد یدهشم یلع ناطلــس لخاد هک شیعقاو لحم زا رتلااب ار هطقن ای هدرک رظن فرص »ن« ی هریاد .تسا هدش تیاعر دروم نیا )7 ریوصت( رد ؛تسا هداد رارق تــسا هریاد لوزن رد »م« فرح یاپ دوــش یم هدید دراوم یرایــسب رد نینچمه 7 و 5 ریواصت رد عوضوم نیا دنک یم لیم تسار تمس هب دوخ یقیقح .تسا هدهاشم لباق رثا ود ره رد زین مایخ تایعابر رثا ود رد ار سوــکعم یای تهابــش )8 رــیوصت( رد

.مینک یم هدهاشم کلم هزوم یدعس ناتسوب و یدهشم یلع ناطلس رایــسب تیاعر و ریاود و اه هدیــشک قیقد یارجا و یــسیون فاص رثا یاه هصیصخ زا هتــسب و زاب ⁹»یفنم یاضف« لوصا هنادنمــشوه

،)*(یو راثآ زا ذوخأم یدهشم یلع ناطلس قیلعتسن کبس ،تادرفم و فورح - 2 لودج .)**(کلم یلم هزوم یدعس ناتسوب

.)لااب(یدهشم یلع ناطلس رثا یدعس ناتسوب ،تادرفم هسیاقم -5 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)هرهاق بتکلاراد( :ذخأم

.)لااب(یدهشم یلع ناطلس رثا یدعس ناتسوب ،دحاو کبس -6 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)هرهاق بتکلاراد( :ذخأم

.)لااب(یدهشم یلع ناطلس ،یدعس ناتسوب ،میم لوزن و نون هطقن -7 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)هرهاق بتکلاراد( :ذخأم

.)لااب(یلع ناطلس رثا مایخ تایعابر ،سوکعم یای تهابش -8 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)ناتسلگ خاک هناخباتک( :ذخأم

*

**

*

**

*

**

(7)

یسیون تسد کی نیا یهاگ .دوــش یم بوسحم کلم هزوم ناتــسوب دشاب یم ¹⁰»عضو نسح« و لیکــشت نــسح یاراد و صقن یب ردق نآ و ریاود زین یهاگ ؛دیامن یم یعادت نهذ رد ار داــمعریم ملق توق هک ظفح تادرفم یلک لکش اما دنوش یم لومعم دح زا رت گرزب اه هدیشک .)9 ریوصت(دوش یم تباتک ملق اب یلع ناطلس هدش تباتک مهم راثآ رد یسیون فاص نیا یلع ناطلس راثآ هنومن دنچ هب لیذ رد .دــشاب یم عوجر لباق یفخ و هراشا یدعس ناتسوب رثا اب اهنآ ی هسیاقم و یفخ و تباتک ملق اب یدهشم رثا اب عضو نسح و لیکشت نسح ظاحل هب دراوم بلغا رد هک تسا هدش .)11 و10 ریواصت(دننک یم یربارب ناتسوب دراد تــیمها ،رــثا ود ی هــسیاقم رد هــک یــعوضوم رــگید اــهنآ ¹¹»یــخیرات عوــقو بــیترت« ساــسا رــب راــثآ هــسیاقم هسیاقم مه اب ار یرثا ود دیاب ًاتدعاق هک ینعم نیدب .تسا رگیدکی اب نیاربانب .دنا هدــش قلخ مه هب کیدزن ینامز ی هرود کی رد هک درک هلصاف رد دیاب راثآ رگید اب ار یدعــس ناتــسوب رثا یاه توافت یخرب ریوصت( لاثم یارب .درک وجتسج رظن دروم رثا اب راثآ نآ قلخ ینامز طوبرم دناوت یمن ،اه هدیــشک و ریاود فیعض یارجا هب هجوت اب )12 هتکن و دوش بوسحم یدهشم یلع ناطلــس طخ یگتخپ نارود هب رد یاه باتک رد هدش هداد شیامن یلع ناطلس راثآ بلغا هکنیا بلاج تباتک هیلوا نارود هب طوبرم هک دنتسه ییاه نامه ،مومع سرتسد یو یفخ و تباتک راثآ و دنشاب یم .ق مهن نرق رد سیونــشوخ نیا یلع ناطلس ییاناوت و دنوش یم بوسحم یلع ناطلس ملق تیزکرم هک ینایاپ تاحفص رد .دنا هدــشن یفرعم ًامومع ،دید اهنآ رد یتــسیاب ار یلع ناطلس طخ لیذ ،ریواصت شخب رد »ینیمز و ینامــسآ« باتک طخ هب ،قیلعتسن طخ هعطق :تسا هدش موقرم ،)13 ریوصت( یدهشم نیا .)1385 ،ولشادغآ( یرجه مهد نرق لیاوا /یدهشم یلعناطلس

نیا هسیاقم اب و یلع ناطلس راثآ دنمنامز رورم اب هک تــسا یلاح رد دای رثا هک دنام یمن یقاب یکش یاج )14 ریوصت( دننامه یرثا اب رثا .دشاب .ق 873 لاس زا لبق اسب یا و مهن نرق مود همین هب طوبرم هدش ارجا بسانت و یفاص تیاهن رد اه هدیشک ،)14 ریوصت(رترخأتم رثا رد .دنراد لماک یناوخمه رگیدکی اب ریاود و دنا هدش

.)لااب(یماج نیعبرا ،اه هدیشک و ریاود بسانتم یارجا -10 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)یوضر سدق ناتسآ( :ذخأم

.)لااب(یماج رارحلاا هفحت ،اه هدیشک و ریاود بسانتم یارجا -11 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم .)نییاپ(یدعس ناتسوب ،)ناتسلگ خاک هناخباتک( :ذخأم

یلع ناطلس ،اه هدیشک و ریاود فیعض یارجا -12 ریوصت .)تسار تمس(یدهشم )ناریا ینییزت یاهرنه هزوم( :ذخأم یلع ناطلس ،اه هدیشک و ریاود فیعض یارجا -13 ریوصت

.)طسو(یدهشم )نافعضتسم داینب هنازخ( :ذخأم ،یلع ناطلس طخ یگتخپ نارود ،هعطق -14 ریوصت

.)پچ(یدهشم یلع ناطلس )ناریا ینیئزت یاهرنه هزوم( :ذخأم

.لومعم دح زا رت گرزب هریاد یارجا -9 ریوصت )کلم هزوم( :ذخأم

(8)

هجیتن

تایلعج هرمز رد دیاب ار یلع ناطلس هب بستنم راثآ زا یکدنا شخب فارطا زا تباتک لاــس تصــش دودح لصاح هک ارچ .دروآ رامــش هب رد هدش هراشا مجح زا رتمک دناوت یمن .ق 926 ات .ق 865 یاه لاــس ثاریم میتفایرد قیقحت هب ،شهوژپ یاه هتفای لصف رد .دشاب هلاقم نیا یا هعومجم یدهشم یلع ناطلس زا هدنام اج هب تاعقرم و یطخ خسُن لوط دانتساب عوضوم نیا ؛دنتسه یوق و طسوتم و فیعض یاهراک زا یعیبط رایسب ،دش هراشا لااب رد هک یلع ناطلس یاه ندرک قشم نامز ،تسا رادروخرب یساسا یتیمها زا هچنآ نایم نیا رد .دسر یم رظن هب ینامز دنیآرف کی رد سیونشوخ نیا راثآ ی همه یسررب و هدهاــشم رد هک یو راثآ زا یــشخب زا هدافتــسا اب هلاقم نیا رد هک یراک تــسا ناشن دوجوم راثآ ی هدهاشم .تفریذپ تروص تسا دوجوم ناریا روشک ناسیونشوخ نهذ رد یدهشم یلع ناطلــس زا هک یریوصت ،دهد یم هک ارچ تــسا سیونــشوخ نیا یعقاو هاگیاج زا رت لزان ،تــسا ناریا ،یلع ناطلس مومع سرتسد رد راثآ ی هدمع ،دش هراــشا هک روطنامه .دوش یم بوسحم یو طسوتم ات فیعض یاهراک ءزج یطخ راثآ زا یکی کلم یلم هزوم یدعــس ناتــسوب رثا کش یب قیقد و فاص یارجا رد ار سیونــشوخ ییاناوت هک تــسا دنمــشزرا دراد دوجو عوضوم ود ًلاامتحا .تسا هدناسر تابثا هب یبوخ هب تاملک هب رثا کی باستنا تحص )هب یأر( رد ار سانــشراک کی دناوت یم هک

اه تشون یپ

1 Alfred Lessing.

تاــملک رد نآ تلااــصتا و فورــح نتــشون ناکرا و لوــصا تــیاعر« 2 .)133 ،نامه(»دشاب یم زا(رابغ-1 :تسا حرش نیا هب فلتخم یاه ملق هزادنا یتنس فیرعت کی قبط 3 زا(تباتک-3)رتمیلیم مراهچ هس ات مین زا(یفخ-2)رتمیلیم مین ات هزادنا نیرتکچوک ات ود زا(هعطق-5 )رتمیلیم ود ات مینو کی زا(اپیلچ-4)رتمیلیم مینو کی ات مراهچ هس هب رتمیتناسود زا(هبیتک -7)رتمیتناس ود ات رتمیلیم ششزا(یلج-6 )رتمیلیم شش .)1374 ،یناخریما( )لااب دیآ دوجوب رگید فرــح اب یفرح بیکرت زا هــک دوــش یم هتفگ یضافلا هب 4

.»رب ،جب ،تب«:دننام دوعص یاراد هک دنیوگ ار )... و ل ،ح ،س :دننام( یا هریاد فورح ینایاپ شخب« 5

.)238 ،نامه (»دنشاب یم یزاجم شارت ملق اب هک دــشاب یم ین ملق لوط دادتما هب تبــسن ملق ی هنابز ی هیواز 6

.دوش یم هداد شرب طق هیواز ،هجرد 22/5 ار طسوتم طق هیواز ،قشملا بادآ رد یناهفصا هاشاباب« 7

.)1372 ،یوره لیام(»دناد یم هیواز نودب و تخت ار مزج طق و هجرد 45 ار فّرحم فورح یریگرارق لحم هک تسا یرودم ای میقتسم طخ هنیمز طخ ای یسرک 8 زا شیب دناوت یم یسیونشوخ رد رطس ره .دوش یم هدیجنس نآ هب تبسن تاملک و تیروحم اه یسرک رگید هب تبسن یسرک کی لاومعم یلو دشاب هتشاد یسرک کی .دراد یهایس و یدیفس یاهتبسن رد نزاوت و لداعت یانعم هب یفنم یاهاضف تیاعر 9

.دشاب یم یسیونشوخ رد ،اه هملک لادتعا و ترواجم نسح ،لصاوف تیاعر ،رطس بیکرت و میظنت« 10

.)134 ،نامه(»یسیون هدیشک و یدنب یسرک

11 Chronological.

بحاص یاهراکرگید ندوب فیعض یکی .دیامن ددرــم ،رثا ینایاپ مقر تاییزج یناوخمه مدع یرگید و تسا ثحب دروم هچنآ هب تبسن رثا یدهــشم یلع ناطلــس بوخ یاهراک ی هظحلام اب .رگیدکی اب اهرثا اب هدش هتشون شخب و رارــسلاا نزخم و ظفاح ناوید و رارحلاا هفحت رد میبای یمرد کین ،هدش هراشا یاهراک رگید و یماج نیعبرا تباتک ملق و دعاوق تیاعر و یسانش ییابیز ظاحل هب یدعــس ناتسوب رثا تیلک اب روخرد یتهباشم ،تاملک عضو نسح و بیکرت نسح و یسیون فاص تادرفم و تایئزج دروم رد .دراد یدهشم یلع ناطلس زاتمم راثآ رگید سایق رد ار اه توافت نــیا هباــشم هک دراد دوجو ییاه توافت کدنا .دید ناوت یم زین رگیدکی اب یدهشم یلع ناطلس راثآ رگید هزوم یدعس ناتــسوب رثا هک دومن مکح هنوگنیا ناوت یم نیاربانب ریقحلا ریقفلا دبعلا دی یلع باهولا کلملا ن وعب باتکلا تمت« مقر اب کلم اب ،تاصتخم و اه هفلؤم و تاصخشم رظن زا »یدهــشملا یلع ناطلس هدنراگن و دراد یفاک یناوخمه یدهشم یلع ناطلس راثآ زاتمم شخب یاه هزوم و اه هناخباتک رد یلعف سرتسد رد راثآ هب هجوت اب روطس نیا تسیهیدب .دیامن هماقا هدش دای رثا ندوب لعج رب یلیلد دناوت یمن ناریا یلع ناطلس طخ هب یدعس ناتسوب رگید هخسن هس هب کیدزن یسرتسد دنوش یم یرادهگن ناریا زا جراخ یاه هناخباتک رد یگمه هک یدهشم .دیامن لدب نیقی هب ار نیقی هب بیرق نامگ نیا دناوت یم

عبانم تسرهف

.نارهت ،زور نازرف شهوژپ و رشن ،ینیمز و ینامسآ ،)1385(نیدیآ ،ولشادغآ .زاریش ،زاورپ قفا رشن ،یزاریش باجح ات دامعریم ،)1387(مساق ،تنسحا ناــسیونشوخ نمجنا ،یناخریما طخلا بادآ ،)1374(نیــسحملاغ ،یناخریما

.نارهت ،ناریا .نارهت ،نار یا نا س یو ن شو خ ن م ج نا ،نیگنر عقرم ،)1378(ناریا ناسیونشوخ نمجنا

.نارهت ،یملع تاراشتنا ،ناسیونشوخ راثآ و لاوحا ،)1363(یدهم ،ینایب دامعریم راثآ رد یسیونشوخ یوگلا و لوصا ،)1370(تقادص ،ناروخلک یرابج ،سردم تیبرت هاگشناد ،یریوصت طابترا هتشر دشرا یسانشراک همان نایاپ ،ینسح

.نارهت گنهرف داینب ،نآ تاعرفتم و نایرومیت هرود رنه ،)1355(یحلادبع ،یــبیبح

.نارهت ،ناریا ،http://www.malekmuseum.org/fa ،)1375(کلم یلم هزوم یتنرتنیا تیاس

.نارهت ،دازآ للهادسا همجرت ،یملاسا گنهرف و یسیونشوخ ،)1368(یرام نآ ،لمیش

.دهشم ،یوضر سدق ناتسآ تاراشتنا .نارهت ،شورس تاراشتنا ،نارورنه بقانم ،)1369(یفطصم ،یدنفا یلاع و یــسیونشوخ تاحلاطصا و ناگژاو گنهرف ،)1388(اضردیمح ،یناخ چیلق

.مود پاچ ،نارهت ،هنزور ،هتسباو یاهرنه میرک همجرت ،یدهشم یلع ناطلس طخلا مسر هلاسر ،)1356(یا.گ ،اوگ یتساک

نارهت ،مایپ رشن ،زرواشک ایرث همجرت ،؟دراد یلاکــشِا هچ یرنه رثا کی لعج ،)1390(درفلآ ،گنیــسل

.175-192 صص ،متسیب هرامش ،بانیب ،یمساق سدق ناتــسآ ،یملاــسا ندمت رد ییارآ باتک ،)1372( بیجن ،یوره لیام

.دهشم ،یوضر .نارهت ،یلواسی تاراشتنا ،طخ رنه لوحت ریس و شیادیپ ،)1357(داوج ،یلواسی