لیلحت عوضوم یاه یتینما زاقفق یبونج رب ساسا ۀیرظن یتینما بتکم گاهنپک
دیعس یقوثو
1
*
رایداتسا هورگ طباور نیب للملا هاگشناد ناهفصا
هدیعس یدارم رف
یوجشناد یسانشراک
دشرا طباور نیب للملا هاگشناد ناهفصا
رگسع یرفص
یوجشناد یسانشراک
دشرا طباور نیب للملا هاگشناد ناهفصا
( خیرات تفایرد : 72 / 11 / 1937 - خیرات بیوصت : 11 / 39 / 1939 )
هدیکچ
سپ زا یشاپورف داحتا
للاقتسا ،یوروش یاهروشک
زاقفق یبونج ( یروهمج
،ناجیابرذآ
،ناتسنمرا ناتسجرگ
) اب لئاسم شنت از دننام فلاتخا یاه یموق و یضرا هارمه دوب . نارحب
هرق
،غاب
،ایزاخبآ یایتسوا
،یبونج ۀنومن نیا فلاتخا اه دنتسه هک ات هب ما زور لح هدشن و یقاب
هدنام دنا . لاؤس یلصا نیا تسا هک لیلد لح ندشن نیا فلاتخا اه
؟تسیچ رد
هچ یطیارش
هقطنم زاقفق یبونج هب حلص و شمارآ یم
؟دسر خساپ یلامتحا هب نیا شسرپ نیا تسا هک یکی
زا مهم نیرت لیلاد نیا رما هتسجرب ندش تینما یماظن رد نارود سپ زا گنج درس رد فق زاق
یبونج تسا و یتروصرد هک
ریاس لئاسم عوضوم دننام یاه
یداصتقا - یعامتجا دروم
هجوت
یاهروشک هقطنم
رارق دریگ یم ناوت هب مرگ رت ندش طباور راودیما دوب . شور نیا
یفیصوتراتشون -
یلیلحت تسا .
دیلک هژاو اه
تینما
،یماظن یراب
،نازوب قاچاق ،رقف داوم
،ردخم زاقفق
،یبونج ، بتکم گاهنپک .
1 *Email: sabansco@yahoo.com
همدقم هقطنم یا هک هب ناونع زاقفق یبونج هتخانش یم دوش ترابع زا طیحم ییایفارغج هس
روشک ون للاقتسا
یروهمج
،ناجیابرذآ ناتسنمرا
و ناتسجرگ تسا
. نیا هس روشک دعب زا یشاپورف داحتا
یوروش
هب ناونع یاهروشک لقتسم
حرطم دندش . نیا هس روشک هب هژیو روهمج ی ناجیابرذآ و
ناتسنمرا دعب
زا ۀبرجت هاتوک تدم للاقتسا رد لاس یاه نیب 1373 - 1312 هب تدم نیدنچ لاس ریز ذوفن داحتا
یوروش دندوب . ات لبق زا یشاپورف متسیس
یبطقود یرایسب زا عوضوم یاه یتینما نیا هقطنم رد
لرتنک متسیس یزکرم داحتا یوروش دوب و ناکما ینادنچ یارب لاقتسا ل لمع تلود اه دوجو
تشادن . اما سپ زا یشاپورف نیا
،متسیس یرایسب زا عوضوم اه دومن یرگید هتفای و لیدبت هب
مهم نیرت شلاچ یارب هقطنم زاقفق یبونج دندش . یریوصت هک
زورما زا زاقفق یبونج رد یرایسب زا
تاعلاطم هئارا یم
،دوش ترابع زا ییادج
،یبلط فلاتخا یاه
،یموق یبهذم و هورگ یدنب یاه یماظن
تسا . نیا عون یریوصت یرگ زا هقطنم لاؤس یاه یددعتم ار رد نهذ نارگشهوژپ هزوح
زاقفق
یبونج هب دوجو یم دروآ . لاؤس ییاه دننام ارچ نازیم یریگرد و فلاتخا یاه
،یموق یبهذم رد
ۀقطنم زاقفق یبونج رتشیب زا ریاس قطانم
؟تسا ارچ اب دوجو تشذگ نیدنچ لاس زا زورب و شهاک
فلاتخا
،اه نیا هقطنم هب حلص و شمارآ هدیسرن
؟تسا هیضرف راتشون نایب یم دنک هک یکی زا
مهم نیرت لیلاد نیا رما هتسجرب ندش تینما یماظن رد نارود سپ زا گنج درس رد ۀقطنم زاقفق
یبونج تسا و یتروصرد هک
ریاس لئاسم دننام عوضوم یاه
،یداصتقا امتجا
یع هجوت دروم
یاهروشک هقطنم
رارق دریگ یم ناوت هب مرگ رت ندش طباور راودیما دوب .
یارب خساپ هب نیا لاؤس
،اه اب هدافتسا زا ۀیرظن یتینما بتکم گاهنپک عوضوم یاه یتینما یراج
رد زاقفق یبونج ار دروم لیلحت و یبایزرا رارق یم میهد . زا دید تاعلاطم یداقتنا تینما هب و هژی یراب
،نازوب موهفم تینما رد نارود سپ زا گنج درس راچد یاهرییغت ییانعم
هدش تسا و رگید
یمن ناوت اب دیکأت رب هجو تینما عقاو
،ییارگ عوضوم یاه یراج نرق متسیب ار دروم هیزجت و لیلحت
رارق داد . نازوب هدیقع دراد هک
« نایاپ نتفای گنج درس تیلایس لباق یهجوت ار جیا دا درک و اضف
یارب رییغت رد یاهوگلا یمک و یفیک طباور نیب للملا زاب دش . هچرگا یاهدادیور لاس
1313 رد
زکرم اپورا
،دوب اما اهنآ یاهرییغت یمهم
ار داجیا دندرک هک بسانم تسا زا اهنآ هب ناونع نایاپ
هرود یا هب ناونع متسیس نیب یللملا هب هباثم کی تیلک تبحص دوش . هب هژیو لاس 1313 هب ناونع نایاپ
هرود تردق صخشم یم دوش
» (
Buzan, 1991, p.432
.) نامزاس یهد راتشون هب هنوگ یا تسا هک رد
ادتبا هب حیرشت موهفم تینما زا هاگدید بتکم گاهنپک یم دزادرپ . سپس موهفم تینما و مهم نیرت
لیلاد هتسجرب ندش تینما یماظن رد هقطنم زاقفق یبونج ار صخشم یم
دنک . تیاهنرد یاهدمایپ
هتسجرب ندش تینما یماظن و ریثأت نآ رب ریاس هزوح اه رد هقطنم زاقفق یبونج ار دروم یبایزرا رارق
یم دهد .
بوچراچ یرظن
بتکم گاهنپک یحلاطصا تسا
هک لیب کم ینیئوس یارب 1
راثآ و هاگدید یاه یراب نازوب
،7
لا
9رویو ، ود
4 دلیو و یخرب رگید هب راک درب ه تسا . نیا بتکم اهنت یتفایهر تسا هک طقف ینتبم رب
تاعلاطم یتینما و ءزج نیلوا تفایهر ییاه تسا هک رد یاتسار هیاپ یراذگ یهاگیاج لقتسم
یارب
تاعلاطم یتینما شلات هدرک .تسا بتکم گاهنپک تاعلاطم یتینما ار زا تاعلاطم یدربهار کیکفت
هدرک و نآ ار ریز هعومجم طباور نیب ا للمل و تاعلاطم یدربهار ار زین ریز هعومجم تاعلاطم یتینما
رارق هداد تسا ( للهادبع
،یناخ 1931
، ص . 113 .) هیرظن نازادرپ بتکم گاهنپک هدیقع دنراد هک رد
یایند سپ زا گنج درس هدرتسگ ندش عوضوم یاه یتینما و نینچمه دورو نارگیزاب یتلودریغ هب
هصرع تلاماعت نیب یللملا باجیا یم دنک هک تشادرب یاه یتنس دوخ زا تینما ار رییغت هداد و اب
یشرگن دیدج عوضوم یاه یتینما ار میریگب رظن رد .
هتبلا بتکم گاهنپک هب لابند نیا تسین هک
میهافم یتنس و عقاو ییارگ ار رانک
؛دراذگب هکلب اب نتشاد هاگدید هدرتسگ رت رد روتسد راک یتینما
هاگدید یتنس ار زین رد رظن یم دریگ . نامه هنوگ هک نازوب اهراب ملاعا هدرک تسا هک تلود ار عجرم
یلصا تینما یم دناد . بتکم گاهنپک تینما ار زا هبنج یاه نوگانوگ دروم هعلاطم رارق هداد
؛تسا اما
رد یخرب هبنج اه رتشیب زکرمتم هدش و رد یضعب رکتبم و حارط نآ زین هدوب تسا . تینما عسوم و
موهفم ما یتین ندرک زا هرازگ ییاه تسا هک هیرظن نازادرپ بتکم گاهنپک رد شرتسگ اهنآ شلات
هدرک دنا .
تینما عسوم
نازوب و رویو رد باتک دوخ
« یبوچراچ هزات
یارب لیلحت تینما
» ود هاگدید ار تبسن هب تینما
حرطم یم دننک . هاگدید یمیدق یماظن و تلود روحم هب تینما و هاگن دیدج هک یولوا ت یماظن و
تلود ار ریز لاؤس یم درب . بتکم گاهنپک فلاخرب تنس
،نایارگ یعدم تسا هک تینما عون هژیو یا
زا تسایس تسا هک یم ناوت نآ ار هب شخب یاه فلتخم میسقت درک . نازوب و رویو توافت شرگن
دوخ اب هاگدید یاه یتنس رت هب تینما ار نیا هنوگ نایب یم دننک : نیرتراکشآ توافت
چ بوچرا هزات ام
اب درکیور یتنس رد یسررب یاه
،تینما لوبق روتسد راک دنچ یشخب هب یاج روتسد راک کت یشخب
تسا . سکعرب یسررب یاه یتنس تینما هک یارب کی شخب ( یماظن ) و کی رگیزاب ( تلود ) تیولوا
یگشیمه دنراد رظن رد
و رد رانک نآ هنوگره دنویپ و طابترا رگید شخب اه ار مک ها تیم یم
،دنناد
درکیور ام لماش داعبا و نارگیزاب ددعتم
تسا . درکیور ام زا رظن شور یسانش مه اب تشادرب اه
1. Bill Mc Sweeney 2. Barry Buzan 3. Ole Waver 4.De Wild
یتنس زا تینما توافتم تسا . اریز فیرعت ام زا تینما رب هیاپ تخاس و تخادرپ یاه یعامتجا زا
اهدیدهت و عوضوم یاه یتینما راوتسا تسا یلو تنس نایارگ یارب نیا لماوع یع تین لئاق دنتسه
( نازوب و رویو و
،دلیوود 1937
، ص . 971 .) هدیا هعسوت تینما هطقن یزکرم بتکم یتینما گاهنپک
تسا . آ اهن ۀدیقع تنس نایارگ رد دروم هکنیا هدرتسگ ندرک عوضوم یاه یتینما یم دناوت هب ماجسنا
نتشادن یرظن دماجنیب ار یدج یم
؛دنریگ اما یمن دنریذپ هک یارب ییاهر زا نیا دوبن ماجسنا دیاب هب
دعب یماظن دودحم دش . زا رظن اهنآ یارب هکنیا اهدیدهت و بیسآ یریذپ اه رد هزوح یاه فلتخم
تینما هتسجرب دنوش دیاب رد شجنس اب یاهرایعم طبترم
اب یتینما ندش کی
،عوضوم یتینما ندوب
اهنآ هب تابثا دسرب ات ناکما یسانشزاب اهنآ
زا لئاسم طقف سایس ی مهارف دوش ( خیش
،هداز 1933
،
ص . 72 .) نیلوا هلاقم و دقن رد ربارب تینما قیضم طسوت دراچیر نملوا رد1
لاس 1319 هتشاگن دش .
نملوا تینما یماظن ار هب ریز لاؤس درب و راهظا تشاد هک نیا زکرمت ریوصت رایسب یطلغ زا
تیعقاو هئارا یم دهد و ببس شهاک تینما رد حطس نلاک یم دوش . زا یوس رگید یماظن روحم
ندوب
،تینما بجوم شیازفا ینماان یناهج یم دوش ( للهادبع
،یناخ 1919
، ص . 143 .) نازوب هب لکش
رایسب هدرتسگ رت و لدتسم رت تینما قیضم ار دروم داقتنا داد رارق و تینما کت یدعب ار هب جنپ
شخب
،یماظن
،یسایس
،یداصتقا یعامتجا
و تسیز یطیحم شرتسگ داد . زا دید نازوب
« تینما
یماظن رد ود حطس تیلباق یمجاهت و عافد هناحلسم تلود و تشادرب تلود اه زا فده یاه
رگیدکی ریسفت یم دوش . تینما یسایس هب تابث ینامزاس
،تلود متسیس تلود و یژولوئدیا هک
هب
اهنآ تیعورشم یم
،دهد طوبرم تسا . تینما یداصتقا هب
یسرتسد هب
،عبانم و لوپ یاهرازاب
یارب یرورض ظفح
حطس لباق یلوبق زا هافر و تردق تلود طوبرم تسا . تینما یعامتجا طوبرم
هب ییاناوت هعماج یارب دیلوت یاهوگلا
،یتنس
،نابز
،گنهرف تیوه یلم و طیارش لباق یلوبق یارب
لماکت تسا . تینما تسیز یطیحم طوبرم هب ظفح تسیز هرک یلحم و هرایس یا هب ناونع یس متس
یتیامح مزلا هک ریاس تیلاعف یاه یناسنا هب نآ یگتسب دراد تسا
» (
Buzan, 1991, p.433
.) زا دید
نازوب
« نیا جنپ شخب رد اوزنا زا رگیدمه لمع یمن دننک . مادکره زا نیا هزوح اه رد کی هکبش یوق
زا دنویپ رارق دنراد
» (
Stone, 2009, p.4
.)
یتینما
7ندرک یتینما
،ندرک هب یارف یدن هتفگ یم دوش هک رجنم هب رارق نداد یخرب عوضوم رد اه بوچراچ تینما
یم
،دوش یلاحرد هک رتشیپ رد نیا هزوح رارق هتشادن تسا . یتینما ندرک رد مامت هزوح یاه یماظن و
یماظنریغ نکمم
یم دوش و رد مامت داعبا تینما زین ناسکی لمع یم دنک ( ینسحم و
،یحلاص 1933
،
1.Richard Ullman 2. Securization
ص . 616 .) ازوب ن و رویو هدیقع دنراد هک یتینما ندرک ار یم ناوت عون یداح زا یسایس
1ندرک
تسناد . هب لکش یرظن ره هلئسم یمومع ار یم ناوت یور یفیط اج داد هک زا روما ریغ یسایس ( هک
تلود اب نآ یراک درادن و زا چیه هار یرگید مه عوضوم ثحب و میمصت یریگ یناگمه رارق
یمن دریگ ) ات روما یس یسا ( هک یشخب زا تسایس یراذگ یناگمه تسا و مزلتسم میمصت یریگ و
صیصخت عبانم
زا یوس تلود ای هب لکش رتردان دنمزاین هنوگ یا رگید زا هدارا یعمج تسا ) ات روما
یتینما ( هک نوچمه یدیدهت یدوجو هولج یم دنک هک دنمزاین هب یریگراک یاهراکهار
یرارطضا و
ماجنا مادقا ییاه رد یب نور زا یاهزرم
،یداع هیور یسایس ار هجوم یم دنک ) هدیشک هدش تسا . رد
لصا هاگیاج کی هلئسم یور نیا فیط تباث و یعطق
،تسین هتسب هکلب هب
،طیارش ره هلئسم یا
یم دناوت یور ره یشخب زا فیط یاج دریگ ( نازوب و رویو و
،دلیوود 1937
، ص . 11 .)
نامتفگ یاه یتینما زاس لماش ارگیزاب ن تینما زاس و نارگیزاب دمآراک تسا . نارگیزاب یتینما زاس
درف ای یهورگ دنتسه هک عوضوم ییاه ار اب راهظا نیا هلئسم هک یزیچ زا رظن یدوجو رد ضرعم
دیدهت
،تسا یتینما یم دننک . نارگیزاب دمآراک طقف رب تامیمصت ۀزوح
تینما رثا
،دنراد زا یوس
رگید نارگیزاب یتینما زاس اهنت عجرم یتینما ندرک کی عوضوم دنتسه . رتشیب نارگیزاب یتینما زاس
لماش
،ناربهر تلود
،اه بازحا و یدراوم دننام اهنیا دنتسه و رگیزاب دمآراک دننام کی هسسؤم
،یتاعلاطم هدیا
زادرپ لئاسم یتینما تسا ( للهادبع
،یناخ 1919
، ص . 113 .) زا دید نازوب یتینما ندرک
نوزفا رب نارگیزاب ا تینم زاس و نارگیزاب دمآراک دنمزاین ود طرش رگید زین تسه . لوا تیعورشم
نتشاد یاهدیدهت یدوجو
یارب نتسکش دنور یداع .یسایس هب ترابع رگید دیاب عوضوم یاه دروم
رظن یارب یتینما ندش رد بوچراچ موهفم
دیدهت ناکما ریذپ و دنشاب هکنآ شریذپ نآ زا یوس
نیبطاخم زا
یور تیاضر و ای رابجا و ای یبیکرت زا تیاضر و رابجا دشاب ( خیش
،هداز 1933
،
ص . 94 .) تینما یزاس هطبار یکیدزن اب تینما عسوم دراد . زا اجنآ هک بتکم گاهنپک رب هبنج یاه
فلتخم تینما دیکأت
،دراد یسررب لئاسم زا داعبا فلتخم تاعلاطم یتینما ار عماج رت یم دنک . زا
یوس رگید اب هجوت هب ه هنیز یاه هدرتسگ
،یماظن تهج نداد لئاسم هب هدودحم یماظنریغ و
یتینماریغ ببس
فرص ییوج یم دوش .
هب هدیقع نازوب تینما هدیدپ یا یبسن تسا و یمن ناوت تینما یلم تلود ینیعم ار نودب کرد
یاهوگلا نیب یللملا یگتسباو لباقتم یتینما هک رد نآ هتفرگرارق
،تسا کرد درک . رگا تینما کی ره
زا تلود اه هب تینما همه طوبرم تسا سپ چیه زیچ ار نودب کرد چیه زیچ یرگید یمن ناوت دیمهف .
نینچ روتسد راک یگرزب هعلاطم تینما ار هب تروص یرما ریغ عقاو هنایارگ یمرد دروآ . اب حرطم ندرک
نیا هرازگ
،اه بتکم گاهنپک رد شلات تسا ات بوچراچ یدیدج
ار یارب یسررب ضوم عو یاه
تینما رد ناهج سپ زا گنج درس هئارا دهد . رد هاگن نارادفرط بتکم
گاهنپک بوچراچ هزات
یارب
1. Politicization
لیلحت
،تینما هجیتن هعسوت روتسد راک تینما هب هنوگ یا تسا هک نوزفا رب شخب یاه یماظن -
،یسایس ریاس شخب اه ار رد دریگرب
« . نیا مادقا طقف هب یانعم ندوزفا فصو
،یداصتقا
تسیز یطیحم و یعامتجا هب
هژاو تینما تسین هکلب مزلتسم ندیشیدنا رایسب
قیقد هرابرد یانعم
تینما و هب نتسبراک جیاتن هلصاح رد یفیط زا شیوپ اه تسا
» ( یفطل و
،ناراکمه 1933
، ص . 171 .)
یرترب شرگن بتکم گاهنپک هب تینما رد نیا تسا هک هب تینما هاگن کت یدعب درادن و شلات
یم دنک ات موهفم تینما ار زا هریاد گنت یماظن جراخ دنک . یفیرعت هک بتکم گاهنپک زا تینما
،دراد
،دارفا تلود اه و ماظن نیب للملا ار ششوپ یم دهد . هب ترابع هداس رت بتکم گاهنپک رد فیرعت دوخ
زا تینما حطس
،درخ هنایم و نلاک ار رد رظن دراد . نیا یگژیو ببس هدش تسا ات لئاسم ینما یت
قطانم فلتخم رتهب لباق لیلحت دنشاب .
موهفم تینما رد زاقفق یبونج
طیحم یکیتیلپوئژ و
یکیژتارتساوئژ زاقفق
یبونج و طابترا نآ اب یقطانم نوچمه یایسآ
،یزکرم
هنایمرواخ و
ناکلاب ببس هدش مأت هک تسا ی
ن نما ی ت هراومه ی ک ی زا نارگن ی اه ی لصا ی اهروشک ی
زاقفق بونج ی دشاب د . ا ر ی ن م ی نا خرب دوجو ی
فلاتخا یاه موق ی - داژن ی ن ی ز ا تدش رب ی
ن عوضوم
نماد هدز تسا لاس رد . اه ی شاپورف زا سپ ی
وش داحتا ور ی بونج زاقفق هقطنم ی
عون اب ی امعم ی
نما ی ت هبور ور ا هک تسا هدوب ی
ن امعم ی نما ی ت ثأت ی ر ز ی دا ی رب دشر و عسوت ۀ ا ی ن هقطنم رد اقم ی هس اب
اس ی ر هتشاد قطانم .تسا
ناج
1زره یلصا هدنهد شرتسگ یامعم
تینما رد ۀصرع طباور نیب للملا
تسا . زره نایب یم دنک هک هورگ اه و یدارفا هک رد رانک رگیدکی یگدنز یم دننک
، نودب هکنیا رد کی
دحاو یلاع نامزاس هتفای
؛دنشاب دیاب رد دروم تینما دوخ زا هکنیا دروم هلمح عقاو
،دنوش ریز
هطلس رارق دنریگب ای طسوت رگید هورگ اه و دارفا دوبان دنوش بقارم دنشاب (
Tang, 2009, p.590
.)
ا موادت نی امعم ی نما تی بونج زاقفق رد ی
ببس هدش تسا ک ه تشادرب اه ی تنس ی نما زا تی هک
لصا عجرم ی
تشادرب .دشاب هتشاد موادت تسا تلود نآ اه
ی تنس ی نما زا تی ب نای م ی دننک هک
مهم رت نی فده نما
،تی تلود و فده یاه یماظن تسا . نیا شرگن ببس هدش تسا هک نارگیزاب
یتینما زاس رد زاقفق یبونج ب رتشی عوضوم هب یاه
یماظن هجوت دننک و اس ری شخب اه دننام یسایس و
یداصتقا ار هب یشومارف دنراپسب
.
تینما یماظن رد زاقفق یبونج
زا دید بتکم گاهنپک رد شخب
،یماظن تلود زونه مهم نیرت - یلو هن اهنت - عوضوم تینما تسا و
ناگبخن مکاح تلود اه مهم نیرت - یلو هن اهنت - نارگیزاب یتینما ۀدننک لئاسم دنتسه . نینچ یعضو
1. John Herz
هن طقف نآزا ور دوجو دراد هک تلود اه هب تروص یلک رد هسیاقم اب ریاس
،نارگیزاب عبانم
یماظن
هب بتارم نوزف یرت ار ریز نامرف خ دو دنراد هکلب لیلد شرگید نیا تسا هک ناگبخن مکاح زا رظن
یقوقح و یسایس هب ناونع نایعدم یلصا قح عورشم دربراک روز هچ رد لخاد و هچ رد جراخ زا
ورملق ییاورنامرف رسدوخ
هدروآرب دنا (
،نازوب
،رویو ود
،دلیو 1937
، ص . 33 .)
هب لد لی حم رد نتفرگ رارق طی
نما یتی کدنا هقباس و موهفم ،للاقتسا
ی نما زا هک تی بونج زاقفق رد ی
تسا مکاح
، موهفم ی ب رتشی ماظن ی ا رد .تسا نی
زاب اهروشک نارگی
نما یتی تلود ناگبخن زاس ی
و
هاگتسد اه ی چ نآ و دنتسه تلود هب هتسباو یزی
ا هک نی زاب نارگی نما یتی زاس هجوت دنراد
، شلات
ارب ی ازفا شی دنمناوت ی یاه رب هبلغ تهج رد دوخ امعم
ی نما ی .تسا ت رکفت
عقاو ییارگ نارگیزاب
یتینما زاس زا تینما رد زاقفق یبونج هس دمایپ ار ببس هدش تسا : 1 . شیازفا ریگمشچ هنیزه
یاه
یماظن تبسن هب
،هتشذگ 7 . یگتسباو شیپ
زا شیپ هب تردق یاه هقطنم یا و هقطنمارف
،یا 9 . تافلت
یناج و یلام هجیتنرد گنج
Nichol, 2013, p.19)
.)
رد نیب یاهروشک زاقفق
،یبونج یروهمج ناجیابرذآ
هب لیلد هرهب یدنم زا عبانم یعیبط
،ینغ
نیرتشیب هنیزه یاه یماظن ار دراد .
« یاهورین شترا یروهمج ناجیابرذآ
343 / 66 رازه ورین تسا
(
،ییاوه
،ییایرد ینیمز .) نینچمه 1333 نابهگن
،یزرم شیب زا 13333 یورین ترازو یلخاد
( سیلپ ) دراد . ۀنیزه یماظن نیا روشک رد لاس 7317
، 9 درایلیم رلاد و دودح 2 / 9 درایلیم رلاد یارب
7319 هدوب تسا
(
Nichol, 2013, p.20) » لاحرد نیا .ی تسا جدوب هک ۀ دح رد ناتسنمرا یعافد
قاب طسوتم ی
هدنام اب هسیاقم رد و تسا یروهمج
ناجیابرذآ جدوب
ۀ هداد صاصتخا هب هدش
هزوح
سب یماظن رای اپ نیی رت .تسا دوجواب هب ناسر زور ی جدوب ،اراک یماظن رابنا ۀ
زا ناتسنمرا یماظن 113
لاس رد رلاد نویلیم 7336
دودح هب 433
لاس رد رلاد نویلیم 7317
تسا هدیسر (
Hess
Sargsyon, 2013, p.3
.)
یگتسباو هب
تردق یاه هقطنم یا و هقطنمارف یا زا رگید داعبا عوضوم اه ی تینما یماظن رد زاقفق
یبونج تسا . یارب هنومن
« ناتسنمرا کمک یاه یماظن لباق یهجوت ار زا هیسور رد نایرج گنج
هرق غاب تفایرد درک . نیا تیامح لماش تاکرادت یماظن اب تمیق یاه یحیجرت دوب . نیا تاکرادت رد
یرترب ناتسنمرا رد
لاس یاه 1334 - 1311 رایسب یتایح دوب . تیامح زا ا ناتسنمر رد لباقم
یاهروشک ریغ
وضع مه یاهروشک هعماج دوس
دننام
،هیکرت داجیا هاگیاپ یاه یعافد رد
،ناتسنمرا
نیمأت یاهامیپاوه هدنگنج
و کشوم یاه
،زورک ۀنومن نیا تاکرادت دوب .
زا یوس رگید هچرگا کرادم یکدنا رد دروم تیلاعف یتسیرورت یملاسا
رد یروهمج ناجیابرذآ
دوجو اد
،تش تیامح یروهمج ناجیابرذآ
زا فده یاه اکیرمآ رد هقطنم رجنم هب کمک یاه یماظن
اکیرمآ هب روشک نیا یارب
هزرابم اب فده یاه یتسیرورت
،دش نازیم نیا کمک اه رد لاس 7334
،
4 / 4 نویلیم رلاد دوب (
Freeman & Stalenheim, 2003, p.9-11
) . گنج هرق غاب و گنج جنپ هزور
هیسور اب ناتسجرگ زا
مهم نیرت یاهدمایپ دیکأت
رب تینما یماظن رد زاقفق یبونج تسا . نوزفا رب
هتشک ندش شیب 93 رازه رفن و شیب زا کی نویلیم هراوآ رد گنج نیب یروهمج ناجیابرذآ
و
،ناتسنمرا یاهدمایپ
گنج هیسور اب ناتسجرگ جیاتن
یفنم نیا هیامرس یراذگ یاه یماظن ار رتشیب
راکشآ درک .
« اهاعدا ی لوا هی نبم ی ا رب نی هک تسا 1133
ات 7333 سور گنج لوط رد رفن هی
اب
هتشک ناتسجرگ هدش
ا ،دنا نی طقف گنج 1
لوط زور
.
دیشکنوزفا ا رب
،نی هدامآ شرازگ ساسا رب ناهج کناب طسوت هدش
ی ارب ی تسشن لاس رد ناگدننکادها
7331 دودح ، 172 گرد رد رفن رازه یری
یاه د ناتسجرگ ر
یایتسوا بونج
،ی زاخبآ
،ای ب ی نامناخ
هدش دنا
» (
Nichol, 2009, p.15-16
.)
« سمک شرازگ ساسا رب نوی
لاع ی ب للم نامزاس ناگدنهانپ شی
زا 63333 هب رفن رازه هدنهانپ ناونع
ای راوآ ۀ لخاد ی رد یروهمج ابرذآ
ناجی دراد دوجو
» (
Nichol,
2013, p.21
.)
لیلاد نما ندش هتسجرب تی
ماظن ی رد زاقفق یبونج
1 . تیعقوم یکیتیلپوئژ
زاقفق هقطنم یا یناتسهوک رد
بونج یبرغ هیسور و رد یگیاسمه لامش
یبرغ ناریا تسا . نیا
هقطنم زا برغ هب یایرد هایس و
،فوزآ زا قرش هب یایرد
،رزخ زا لامش هب نیمز یاه تسپ
،اموک
چینام و زا بونج هب ناریا و هیکرت دودحم یم دوش . هتشر هوک یاه زاقفق گرزب نیا هقطنم ار هب ود
ۀقطنم ۀناگادج زاقفق یلامش و زاقفق یبونج میسقت یم دنک . لامش هتشر هوک زاقفق گرزب هب نیا
،یوس
زاقفق و 1
یحاون بونج نآ هب یاروام زاقفق فورعم7
تسا . لک تحاسم هقطنم زاقفق ربارب اب 443
رازه عبرمرتمولیک تسا
و طقف 1 / 116 رازه تمولیک ر نآ لماش یاهروشک یروهمج
ناجیابرذآ -
ناتسنمرا و ناتسجرگ (
زاقفق یبونج ) تسا (
،رگرز 1916
، ص . 176 .) رارق نتفرگ نیب
،ناریا
،هیسور
هیکرت و داجیا طابترا نیب اپورا و
،ایسآ زاقفق ار لیدبت هب یلحم یارب تارداص لااک و یژرنا زا قرش
هب برغ و زا لامش هب بونج هدرک تسا هک وخ د بجوم شیازفا تیمها یکیتیلپوئژ نآ
یم دوش .
یکیدزن زاقفق هب اپورا و تصرف ییاه هک نیا زایتما رد رایتخا یاهروشک ییاپورا
رارق یم
،دهد ببس
هدش تسا هک نیا اهروشک رد شرگن ۀیداحتا اپورا تیمها یدایز ادیپ دننک . نوزفا رب نیا
« تیعضو
هتسب یاهروشک یایسآ
یزکرم و زاقفق (ب ه زج ناتسجرگ ) و یسرتسد نتشادن هب یاهایرد دازآ و
نینچمه ییادج یخرب قطانم زا نیمزرس یلصا دوخ دننام ناوجخن نونکات تاریثأت ینوگانوگ رب
راتخاس یداصتقا و یسایس یاهروشک هقطنم
هتشاد تسا . یارب ناربج نیا یتساک یاه
،ییایفارغج
نیا اهروشک هب
یخرب زا یاهروشک هیاسمه
یارب یسرتسد هب
یاهایرد دازآ
هتسباو
هدش دنا
»
(Dadandish & Vaezi, 2011, p.13)
.
1. Ciscaucasia 2. Trans Ciscaucasia
7 . تیعقوم وئژ کیژتارتسا
زا هتشذگ رایسب رترود هزوح یایسآ یزکرم و زاقفق زا رظن تیعقوم یدربهار تیمها یدایز هتشاد
تسا . مهم نیرت هجوت هب نیا ود یحاون ار یم ناوت زا هیرظن یاه دنلتراه و کم ردنی جاتنتسا درک هک
هدیقع هتشاد دنا هک سکره هب نیا قطانم یسرتسد هتشاد
،دشاب یم دناوت رب ناهج ینارمکح دنک
. آ اهن
زا هار میسقت یدنب نیا قطانم هب هزوح یاه یرب و یرحب راتساوخ هجوت تردق یاه گرزب هب نیا
قطانم هدوب دنا . رد هرود یاه رتدیدج زین یم ناوت هب للادتسا ه یا یدارفا دننام یرنه رجنیسک هراشا1
درک هک هزوح زاقفق ار زا مهم نیرت قطانم یکیتیلپوئژ و
یکیژتارتساوئژ ایند
یفرعم یم دنک و زا
نادرمتلود تلایا
هدحتم یم دهاوخ هک طابترا بسانم یرت اب یاهروشک نیا
هزوح هب هژیو یاهروشک
هزوح زاقفق یبونج و زا نایم اهنآ اب رذآ یروهمج ناجیاب
رارقرب دننک .
« زاقفق زا رظن یخیرات هب
هاگرذگ یراجت زا هنارتیدم ات نیچ و زا یایرد هایس ات ناهج برع فورعم هدوب تسا
» (
De hass
& Tibold& Cillesen, 2006, p.14
.) نوزفا رب نیا
« دعب زا تلامح یتسیرورت 11
،ربماتپس
تیعقوم یدربهار زاقفق
،یبونج نیب اپورا و یسآ یا یزکرم هجوت یرتشیب هب ار دوخ بلج درک . رد
لوط گنج ناتسناغفا و
یریگرد یاه یماظن و یسایس
،اکیرمآ تیعقوم یدربهار هقطنم
شیازفا
تفای
»
(Cornell, 2002, p.6)
.
9 . عونت یتیعمج
هقطنم زاقفق یکی زا ینلاوط نیرت خیرات تنوکس ناسنا اه ار دراد . نیا هقطنم هار روبع یرایسب زا
ترجاهم یاه یموق و یلحم یارب تباقر تردق یاه گرزب زا نامز یاه ناتساب هدوب تسا . نیا
تیعضو هب یاهوگلا مهرد
هتخیمآ یا زا هورگ یاه یموق و عونت یگنهرف رد هقطنم کمک هدرک
تسا . هقطنم دهاش هس جوم مهم ترجاهم یاه یموق هدوب تسا : نیلوا جوم طوبرم هب هخاش دنه -
ییاپورا ا تس هک نیا ماوقا رد هرازه لوا لبق زا دلایم دراو هقطنم هدش دنا . نیا هخاش هب هلیسو هخاش
و یناریا دنه ییاپورا رد هقطنم زاقفق ( لماش اهدام - سراپ اه ) لابند دش . لاحرد رضاح ینمرا -
ییاتسوا ،
،شلات تات و درک لیکشت هدنهد رصانع دنه و ییاپورا هقطنم زاقفق
،دنتسه جوم ود م نیا
ترجاهم اه لماش ماوقا کرت تسا .
،شوگنیا راتات
و سکرچ قلعتم هب ماوقا کرت
،دنتسه جوم موس
لماش ماوقا یسور تسا . نیا ماوقا هچرگا لماش هورگ یاه یکچوک
؛دندوب اما رد هقطنم ذوفن
لباق یهجوت ادیپ دندرک
(Hanter, 1997, pp.4-5)
.
1.Henry Kissinger
4 . عونت یگنهرف ( بهذم )
عونت یموق یکی زا مهم نیرت یگژیو یاه ۀقطنم زاقفق تسا . هتفای اه یکاح زا نآ تسا هک رد نیا
هقطنم شیب زا 13 عون زا ماوقا یگدنز یم دننک . نیا عونت
،یموق ببس عونت یبهذم زین هدش تسا .
هقطنم زاقفق لحم دروخرب و یقلات ود نید گرزب ملاسا و تیحیسم تسا
. رگا زاقفق ار هب ود
تمسق میسقت دنب ی
،مینک لامش نآ یحیسم و بونج نآ ناملسم تسا . زاقفق کییازوم یموق
هدیچیپ یا تسا هک مادکره زا نیا کییازوم اه قلعتم هب کی نید تسا . زا رظن یتدیقع و یگنهرف
نیب نیا ماوقا زین توافت رد یرایسب زا دراوم ریگمشچ تسا
. نیا توافت رد یرایسب زا دراوم ببس
فلاتخا هدش تسا .
« نم هقط زاقفق زا زابرید نمأم نایدا یفلتخم دننام
،ملاسا و تیحیسم یتشترز
هدوب تسا
» (
(Cohan, 2005, p.333
.
1 . فلاتخا یاه یموق
عونت یموق رد هقطنم زاقفق یبونج ببس فلاتخا و داضت رد نایم یاهروشک زاقفق
یبونج هدش
تسا . فلاتخا یروهمج ناجیابرذآ
و ناتسنمرا رد هقطنم هرق غاب و هب لابند نآ گنج نیب ود روشک
رد لاس یاه 1311 - 1334
، فلاتخا ناتسجرگ اب
نینکاس هقطنم یایتسوا یبونج و ایزاخبآ و
تیامح تلود هیسور زا یراتخمدوخ نیا
قطانم هک هب گنج هیسور و ناتسجرگ رد
لاس 7331
رجنم
،دش هنومن ییاه زا نیا فلاتخا یاه یموق رد هقطنم زاقفق یبونج سا ت
« . ات هب زورما
بیسآ یاه یداصتقا یشان زا گنج هرق غاب شیب زا 1 / 19 درایلیم رلاد نیمخت هدز هدش .تسا نوزفا
رب نیا هقطنم هرق غاب و تفه ۀقطنم رواجم هکنآ دودح 73 دصرد زا کاخ یروهمج ناجیابرذآ
ار
لماش یم دوش رد لاغشا یاهورین ینمرا تسا
» (
Najafizadeh, 2013, p.166
.)
6 . روضح نامزاس یاه یتینما
روضح نامزاس یاه یتینما رد هقطنم زاقفق یبونج زا نیا تهج تیمها دراد هک نیا نامزاس اه
هدنیامن عفانم تلود یاه گرزب دنتسه . وتان و یاهگناش ود
نامزاس یتینما دوجوم رد هقطنم تسا .
وتان هدنیامن اکیرمآ و هیداحتا اپورا و یاهگناش هدنیامن
هیسور و نیچ دنتسه . رد لاس یاه ریخا وتان
هجوت هژیو یا هب هقطنم زاقفق یبونج هتشاد تسا
« لبق زا لاس 7331 وتان تیلاعف دوخ ار رد زاقفق
یبونج زا هار حرط تکراشم یارب حلص هک لماش حرط تکراشم یدارفنا
اب همه یاهروشک زاقفق
یبونج دوب شیازفا داد
»
Melvin, 2011, p.7)
&
Boonstra
.)
نوزفا رب وتان و نامزاس یاهگناش هک
یم ناوت اهنآ ار نامزاس یاه نیب یللملا
،تسناد نامزاس یاه
هقطنم یا زین رد ۀقطنم زاقفق تیلاعف دنراد . نامزاس هقطنم یا ماوگ یکی زا نیا نامزاس اه تسا . نیا
نامزاس رد لاس 1332 اب تکرش یاهروشک یروهمج
،ناجیابرذآ
،نیارکوا ناتسجرگ و
یوادلوم رد
گروبسارتسا هسنارف
داجیا دش . هناخریبد یمئاد نیا نامزاس ربانب قفاوت اضعا رد فیک ( نیارکوا )
رارق
.
دراد« ناونع نیا تلایکشت زا
نامزاس یراکمه یاه هقطنم یا مآوگ رد یادتبا سیسأت هب
نامزاس هعسوت مدرم یرلااس و یداصتقا ماوگ رییغت هتفای تسا و لاحرد رضاح ب ا نیا مان هتخانش
یم دوش
» ( یهاگشیپ درف و
،ییوکهم 1931
، ص . 72 .)
2 . عبانم یعیبط
دوجو ریاخذ عبانم یعیبط رد هقطنم زاقفق یبونج زا رگید لیلاد هجوت نارگیزاب هقطنم
یا و
هقطنمارف یا هب نیا هزوح تسا . رد نایم یاهروشک زاقفق
،یبونج یروهمج ناجیابرذآ
هب لیلد رارق
نتفرگ د ر هزوح ریاخذ یایرد رزخ عبانم یرتشیب دراد . ناتسجرگ هب
لیلد نتفرگرارق رد
ریسم لمح
و لقن
،یژرنا رتشیب شقن طساو دراد . ناتسنمرا هب لیلد فلاتخا اب یروهمج ناجیابرذآ
رد هرق غاب
مهس ینادنچ زا یرترب یاه یژرنا درادن .
« ریاخذ تفن و زاگ رد یروهمج ،ناجیابرذآ
2 درایلیم
شب هک
،تفن 41 نویلیرت رتم بعکم زاگ یعیبط و عبانم یلامتحا یفاضا دودح 1 / 97 تسا
» (
Baei
lashaki& Goudarzi& Amraei, 2013, p.143
)
.
1 . یشاپورف داحتا یوروش
یشاپورف داحتا یوروش زا لیلاد رگید هتسجرب ندش تینما یماظن رد زاقفق یبونج تسا
« . یشاپورف
داحتا یوروش هس ریثأت مهم رب یور یایفارغج زاقفق
هتشاد تسا : 1 . دیدجت تایح تیوه
،یلم 7 .
رییغت رد یایفارغج
،تردق 9 . رییغت رد تیمها یداصتقا و
تیهام قطانم فلتخم ییایفارغج
»
(
Dadandish & Vaezi, 2011, p.12
.) اب یشاپورف داحتا یوروش هقطنم زاقفق زا هیشاح یروتارپما
هب یکی زا طاقن ینوناک ساروا ای لیدبت دش . نیا عوضوم ببس لاقتنا یرایسب زا تلاکشم یدربهار
اپورا هب ایسآ دش . نوزفا رب یاهرییغت لباق
هجوت رد ماظن نیب
،للملا یشاپورف داحتا
یوروش
یاهروشک ون
للاقتسا زاقفق یبونج ار رد تابساحم یکیتیلپوئژ
تردق یاه گرزب دادرارق
(
Yukselen, 2004, pp.14-15
.) وزفا ن رب نیا
« داحتا یوروش اب یشاپورف دوخ
مدرم هقطنم ار
نودب نتشاد کی تیوه کرتشم اهنت تشاذگ . تیوه داحتا یوروش رایسب فیعض دوب . نیاربانب
یلیخ دوز زا نیب تفر . نتشادن تیوه کرتشم رد نتشادن شزرا یاه کرتشم باتزاب ادیپ درک . نیا
شزرا
،نتشادن کرتشم یاضف
هدرتسگ یا ار رب یا یاهادص یعرف یلم مهارف درک و ببس دش ات
اهنآ تیوه یلم ار هشدخ راد دننک
» (
Semneby, 2012, p.3
) .
3 . روضح نارگیزاب هقطنم یا و ارف هقطنم یا
زا رگید لیلاد دیکأت یاهروشک زاقفق
یبونج رب تینما یماظن روضح نارگیزاب هقطنم یا و ارف
هقطنم یا تسا .
،هیسور تلاایا هدحتم
،اکیرمآ ۀیداحتا
،اپورا
،ناریا
،هیکرت لییارسا زا هلمج نیا
نارگیزاب دنتسه . عوضوم ییاه دننام دوجو ریاخذ
،تفن نیمأت
،تینما شرتسگ هزوح ذوفن هلمجزا
هنیمز ییاه دنتسه هک نیا نارگیزاب اب لسوت هب اهنآ روضح دوخ ار رد هقطنم هیجوت یم دننک .
تلاایا هدحتم اکیرمآ یکی زا نارگیزاب مهم رد نیا هقطنم تسا . نیا روشک رد لاس یاه یدامتم زا
هار هئارا قوشم یاه یسایس و یداصتقا هتسناوت
تسا ذوفن دوخ ار رد هقطنم شیازفا دهد .
« کمک یاه یداصتقا اکیرمآ هب یاهروشک زاقفق
یبونج رد لاس 7317 هب بیترت یارب ناتسنمرا
71 / 44 نویلیم
،رلاد جیابرذآ یروهمج نا
12 / 73 نویلیم رلاد و ناتسجرگ 1
/ 11 نویلیم رلاد دوب
»
(
Nichol, 2013, p.57
.)
یاهدمایپ دیکأت
رب تینما یماظن و ریثأت نآ رب ریاس هزوح یاه تینما (
،یداصتقا
،یسایس
،یعامتجا
تسیز یطیحم )
تینما یداصتقا
رد درف حطس ی نما تی داصتقا ی م هب نازی سرتسد ی هب ناسنا یاهزاین رورض ی ز یتسی (
،اذغ
،بآ هانپ
ا ،رتلااب حوطس رد .تسا طوبرم )شزومآ و هدی
نما تی داصتقا ی سو هنماد اب یعی
ثحب زا اه ی سب رای
س یسای زوت ،لاغتشا هرابرد عی
هافر و دمآرد رد
طابترا تسا ،نازوب(
1913 ، ص . 766 ،هدرتسگ رقف .)
اراک یی شخب نتشادن اه
ی داصتقا دلوم
،ی زوت عی ف ،اهدمآرد بسانمان رادا داس
ی هنومن یمیهافم
تسا م هک ی دناوت ب رگنای وصت ری داصتقا ی بونج زاقفق هقطنم ی
دشاب اهروشک . ی
زاقفق یبونج
یاهروشک روصحم
رد یکشخ دنتسه هک یرایسب زا روما داصتقا ی راجت و ی زا اهنآ هار یاهروشک
اسمه هی م تروص ی دریگ .
زوح رد زاگ و تفن عبانم دوجو ۀ
رد یای مهم رزخ رت نی اهروشک دمآرد عبنم ی
بونج زاقفق ی
هب و هژی
روهمج ی ابرذآ ناجی م رد .تسا نای
اهروشک ی بونج زاقفق
،ی یروهمج ناجیابرذآ
هب لیلد هرهب دنم ی
اخذ زا ری مهم یتفن تبسن هب ود روشک رگید عضو تی بسانم یرت دراد ا اب . نی دوجو یروهمج
ناجیابرذآ اقم رد
هسی طسوتم اب رت نی یاهروشک تا هزوح
داح ۀی هعسوت اپورا ن
هتفای تسا .
ناتسجرگ هب
لیلد راوجمه ی و تلود اب بسانم طباور اه
یی دننام یروهمج ابرذآ
ناجی کرت و هی زا
یرترب ییایفارغج هرهب دوخ
رادرب ی م ی دنک وکاب هلول طخ . -
لفت سی - ج ناحی و وکاب - لفت سی - مورزرا
هلمجزا حرط اه ی داصتقا ی اهنآ زا ناتسجرگ تلود هک تسا م بسک دمآرد
ی دنک . ناتسنمرا هب لیلد
فلاتخا اب روهمج ی ابرذآ ناجی هرق هقطنم رس رب عضو زا غاب
تی رتدعاسمان ی
م جنر ی درب زا دعب .
گنج
، اهزرم ی ا نی روهمج اب روشک ی
ابرذآ ناجی کرت و هی ارب ناتسنمرا و دش دودسم ی
مأت نی روما
راجت ی دوخ هب اهروشک یی دننام
،هیسور ناریا و ناتسجرگ لسوتم
دش عضو . تی عم یتشی زاقفق رد
بونج ی هب هنوگ ا ی هک تسا رد
لاس 7333 دودح 1 هداوناخ زا دصرد اه
ی نمرا
،ی 4 زا دصرد
هداوناخ اه ی ابرذآ یناجی و 13 هداوناخ زا دصرد اه
ی ناتسجرگ ی ارب اهنت ی دودحم دادعت ی
تعاس
دنتشاد بآ زور رد (
Pearce, 2011, pp.2
.)
یاهداهن ب
نی یللملا ناهج کناب دننام
،ی
،فسینوی مک
ی س نوی م اپورا نازی ار ناتسجرگ رد رقف
هزادنا گ یری هدرک ساسا رب .دنا هتفای
یاه م اهنآ ی ناوت تن هجی تفرگ هچرگا هک رد
نازیم حطس رقف رد
لاس یاه 7339 و 7331 تسا هتفرگ تروص شهاک
؛ غت اما یاهریی گرزب ی ور ی رگا .تسا هدادن
تسد زا مک عمرارما هب شا عم ناونع یرای ارب ی نک هدافتسا رقف طخ می
« دودح 7 / 41 دصرد زا
هداوناخ اه ی ناتسجرگ ی لاس رد 7333 قف ری دوب ه ا اهرامآ .دن ی
لاس 7313 م ناشن ی دهد هک 44
هداوناخ زا دصرد اه
ی جرگ ی م ساسحا ی دندرک اهدمآرد هک ی
عقاو ی م اهنت اهنآ ی
دناوت ارب ی رخ دی
اذغ داوم یی فاک ی .دشاب 99 م ساسحا دصرد ی
دندرک اهدمآرد هک ی
عقاو ی لاس زا رتمک اهنآ 7333
لاحرد .تسا ی
هک مه رد نی دودح لاس 11
دنداد شهاک ار دوخ نان فرصم مدرم زا دصرد
»
(
Gugushvili, 2011, p.16
.)
ب نی لاس اه ی 7313 - 1339 امرس لک هی یراذگ یاه جراخ ی رد یروهمج ابرذآ
ناجی 7 / 14 م درایلی
هدوب تسا ک . رج ل نای امرس هی یراذگ یاه قتسم می جراخ ی غ یتفنری لاس زا 1339 م رد نازی 4 / 4
م درایلی هتشذگ لاس راهچ رد اهنت و دوب هدرک فقوت رلاد کی
ازفا شی گمشچ ری هداد ناشن ار
(تسا 7 / 7 م درایلی رلاد ای 1 امرس لک زا دصرد هی
یراذگ یاه قتسم می جراخ ی غ یتفنری ) .
امرس هی یرازگ قتسم می زرواشک ی دودح طقف 1
/ 4 م نویلی (تسا هدوب رلاد 1
زا دصرد
امرس هی یرازگ یاه قتسم می غ یتفنری ).
ا رد نی دودح شخب 1
/ 1 م نویلی م راک رفن ی دننک دودح(
43
عمج لک زا دصرد تی
اقم رد هک )لاعف هسی
اس اب ری تمسق اه دایز تسا (
Hubner, 2011, p.3-4
.)
حطس لاعف تی یاه داصتقا ی م رد نای نانز وهمج یر ناجیابرذآ دودح
11 دصرد
،تسا لاحرد ی هک
م نای ا نادرم نی چ مقر یزی دودح 21 نس هورگ رد .تسا دصرد ی
ب نی 71 ات 93 لاس
، ن یوری نز راک
غ لاعفری 1 لا ی 6 ب ربارب رتشی تسا نادرم زا (
Habibov, 2011, p.14-15
).
اب ا هب هجوت هکنی
سب یرای ز زا تخاسری یاه داصتقا ی عامتجا و ی هروشک ا ی زاقفق یبونج ثاریم داحتا یوروش
تسا
؛ گتسباو ی داصتقا
،ی و یگژی د رگی اهروشک داصتقا ی
ا نی .تسا هقطنم دوجواب
طابترا
اهروشک ی بونج زاقفق هقطنم ی
اس اب ری قطانم و اهروشک ی سب ناهج یرای داصتقا روما زا ی
و راجت ی
زا اهنآ هار هیسور م تروص ی دریگ (
Nixey, 2012, p.5
.)
تینما ایس یس
زا هاگن مهم گاهنپک بتکم رت
نی عوضوم ی م هک ی دناوت فده یاه عجرم شلاچ اب ار تلود ور
هب ور
،دنک ییاسانش مسر ندشن ی
و جراخ رد تیعورشم
نتشادن رد لخاد تسا مهم . رت نی عوضوم ی هک
عضو دروم رد تی
س یسای اهروشک ی م زاقفق ی ناوت ب درک هراشا اهنآ هب ی
یدامتعا اهداهن هب ی س یسای
تموکح و ی ا رد نی .تسا اهروشک
« جیاتن هداد زا لصاح اه
ی جنسرظن ی لاس رد 7333 هب هک تروص
راکتبا ی م رد نای امن ناگدنی بونج زاقفق هزوح روشک هس ی
لماک دامتعا هک داد ناشن تفرگ تروص
رتمک ی اهداهن هب تبسن ی
س
،یسای س متسی هناسر ،تشادهب
، نامزاس اه ی غ
،یتلودری لپ سی هاگداد و
و دراد دوج
(
Robert & Pollock, 2010, p.5-6)». یکی مهم زا رت نی شلاچ اه ی زاقفق هزوح
بونج ی اعدا ی دان هدی لقا قوقح ندش هتفرگ تی
اه رد نیا عماوج س یسای تسا
« . مهم رت نی فده
د زا عجرم دی
ارب گاهنپک بتکم ی
مکاح تلود تی
عورشم و تی س یسای نامز و تسا ی
ا هک نی
فده اه زا وس ی دهت یدی هب لقا مان تی اه شلاچ اب ور هب ور
،دوش اهرازبا هب ندش لسوتم اب تلود ی
نوگانوگ یپرد
خساپ وگ یی دهاوخرب دمآ
» (
Perusset, 2012, p.3
.) فلاتخا دوجو یاه
موق ی و
بهذم ی بونج زاقفق هقطنم رد ی
س هعسوت هنوگره ناکما یسای
داصتقا و ی شلاچ اب ار بسانم ور
هب ور هدرک تسا پ . اهدمای ی ا نی هنوگ فلاتخا اه هب یتروص تسا هک یرایسب زا ناسانشراک لئاسم
هزوح زاقفق یبونج هدیقع دنراد هک
« نودب و هب هجوت یگژی
یاه عقوم و هقطنم تی
مزرس
،ینی ره
شلات ی ارب ی لح فلاتخا اه تسکش یم دروخ
» (
Shirvanova, 2013, p.482
.)
تینما یعامتجا
عوضوم نما تی عامتجا ی زا زاقفق رد بنج ود
ۀ قاچاق ارج و ردخم داوم می
نامزاس هتفای و تشادهب و
زه هنی یاه سررب تملاس ی
م ی دوش .
1 . ردخم داوم قاچاق :
هب لیلد عقوم تی فارغج ییای ب دوخ نی لوت ناگدننکدی اهرازاب ،ردخم داوم
ی مهم
داوم سور رد ردخم هی
دبت زاقفق ،اپورا و لی
هب کی ورهار ی ارب گرزب ی ا لاقتنا نی داوم .تسا هدش
نوزفا رب عقوم تی فارغج
،ییای نامزاس فعض اه
ی رجم ی بونج زاقفق روشک هس رد نوناق ی
ن زی شقن
یدایز رد ا نی عوضوم دراد . هب لیلد تعا خرن ردخم داوم دورو دای
ا رد نی ازفا اهروشک شی
هتفای .تسا
نازیم نارگن هدننک ا ی تلود داسف زا ی
یکی بولطم زا رت
نی ارش طی ارب ار ی اچاق هس رد ردخم داوم ق
تسا هدرک مهارف روشک
Curtis, 2002, p.13-14)
.) زاخبآ ای تسوا و یای بونج ی مهم زا رت نی قطانم
لاعف تی هورگ اه ی نامزاس هتفای رد زاقفق دنتسه رام . ی اناوج شح و شی هب لحم تروص ی
لوت دی
م ی دوش لاحرد . ی هک ردخم داوم ی
ئاکوک دننام نی
ئوره و نی کرت زا هی هدشدراو هب و تمس سور هی و
اس ری اهروشک ی اپورا یی ناپسا دننام ای
م هداد لاقتنا ی
دوش وس زا . ی د رگی زاخبآ ای سم یری ارب ی قاچاق
لحم نانز ی سور و ی هب تمس هیکرت ا .تسا نی هب ًلاومعم دارفا سو
هلی اق قی یاه کرت هی هورگ رد و اه
ی
1 لا ی 6 رفن ی اق قاچ م ی دنوش (
Nevala &Aromaa, 2004, p.90-92
.)
ثأت ری ا نی لاعف عون تی اه عامتجا حطس رب ی
اهروشک ی زاقفق یبونج سب رای ا .تسا هدرتسگ نی
پ اهدمای
م ی دناوت هب لکش گمشچ یری م رب نازی راکهزب دشر ی
،یعامتجا ازفا
شی لاعف تی یاه غ
،ینوناقری
شهاک دشر یداصتقا
،تبثم شیازفا خرن دایتعا ب زا و نی نما نتفر تی عامتجا ی شاب رثؤم د
» (
Curtis,
2002, p.4
.)
ب ) تشادهب
نارگن هدننک نیرت عوضوم یتشادهب رد لاس یاه ریخا رد زاقفق یبونج شیازفا یرامیب یاه کانرطخ
دننام زدیا هدوب تسا . رد ناتسنمرا تنوفع زدیا رتشیب رد نایم فرصم ناگدننک داوم ردخم یدیرو
شرازگ هدش تسا . رتشیب نیا دارفا درم دنتسه . یخرب شرازگ اه نایب یم دننک هک 27 دصرد زا
فرصم ناگدننک رد نینس نیب 93 - 73 رارق دنراد . تاعلاطم تراظن رب زدیا نامزاس للم ناشن داد هک
رد لاس 7332 شرتسگ زدیا رد نایم دارفا داتعم یقیرزت دودح 2 دصرد و رد نایم نانز رگراک
یسنج دودح 7 دصرد هدوب تسا . رد ناتسجرگ کیدزن
هب 63 دصرد زا 1116 دروم تبث هدش ات هب
زورما رد هس لاس هتشذگ هدوب تسا (
Bennett, 2010, p.2-4
.)
اب دوجو نیا هنوگ یرامیب اه نازیم هیامرس یراذگ رد شخب تملاس رد ره هس روشک رد هسیاقم اب
هنیزه یاه یماظن رایسب نیئاپ تسا . یارب هنومن
« رد ناتسجرگ یلاحرد
هک هنیزه یاه ملاس ت هب ناونع
کی مهس زا دیلوت صلاخان یلخاد زا نامز للاقتسا دشر هدرک تسا ( تبسن هب 7 / 1 دصرد رد لاس
7332 )
، هنیزه یاه تشادهب زا عبانم یمومع هب ناونع کی مهس زا لک هنیزه یاه تملاس اهنت 4 / 11
دصرد تسا هک رد هسیاقم اب یاهدرادناتسا ییاپورا
رایسب نییاپ تسا . رد نامه لاس ( 7332 ) 3 / 23
دصرد زا لک هنیزه یاه تملاس هب لکش تخادرپ میقتسم هدوب تسا . هب ترابع هداس رت هنیزه یاه
تملاس ار دوخ نادنورهش تخادرپ
هدرک دنا . نوزفا رب نیا ناتسجرگ یرایسب
زا تخاسریز یاه
تبقارم یاه یتشادهب دوخ ار زا داحتا یوروش هب ثرا هدرب تسا . دادعت تخت یاه رامیب یناتس هب
نازیم لباق یهجوت زا نامز للاقتسا شهاک هتفای تسا . زا 13 تخت هب یازا ره 1333 رفن رد لاس
1337 هب 9 / 9 تخت یارب ره 1333 رفن رد لاس 7332 دیسر
» (
Chantaridze et al, 2009, p.16-
.)17
تینما ز تسی یطیحم
د زا دی و و نازوب روی
نما هنهپ تی ز تسی یطیحم دیدهت لکش هس هب یم
دوش : 1 دهت ) ییاهدی دننام
مز نی و هزرل شتآ ناشف حم بناج زا هک طی
تسیز بط یعی رشب ندمت هجوتم ی
تسا . اما هداز
لاعف تی یاه ن ناسنا
،تسی 7 دهت ) ییاهدی لاعف هک تی یاه رشب ی ارب ی ماظن اه ای راتخاس یاه بط یعی
مز هرک نی پ شی م ی
،دروآ لاحرد ی هک غت یاهریی دپ دی هب هدمآ تسار ی دهت دی دوجو ی ارب ی شخب اه یی زا
هب ندمت رظن ( دسرب رد ناهج حطس ی
اهزاگ راشتنا ی
هناخلگ ا ی لحم حطس رد و ی
رود ،جارختسا
ر نتخی ای و ناری یزاس )عبانم
، 9 دهت ) ییاهدی لاعف هک تی یاه رشب ی ارب ی ماظن اه ای راتخاس یاه
بط یعی مز هرک نی پ شی م ی دروآ لاحرد ی هک غت یاهریی دپ دی هب هدمآ تسار ی دهت دی دوجو ی ارب ی
شخب اه یی هب ندمت زا رظن
( دسرن هت شک ندی ندعم عبانم ی ) (
،نازوب
،رویو
،دلیوود 1937 .ص ، 194 .)
هچنآ بونج زاقفق دروم رد ی
م ی ناوت ا تفگ نی دهت هک تسا یاهدی
ز تسی یطیحم دوجوم رد نیا
هقطنم زا عون یاهدیدهت مود
و موس تسا ز لئاسم . تسی یطیحم رد زاقفق هورگ فلتخم یاه زا ار
آ هدنی ا نی نارگن هقطنم هدرک
تسا بونرچ هعجاف . لی
غت ات یاهریی ب کیژولوی ناسنا
اه یی رثا رد هک
سب زا هدافتسا یرای
اهدوک زا ی ش ییامی ارب ی ازفا شی لوت دی زرواشک تلاوصحم ی
وضع صقن راچد
هدش
،دنا باسپ اه ی تعنص ی هیسور رد
،اگلو باسپ اه ی ش ییایمی هناخراک اه ی ب و وکا تیئاگموس
یروهمج ناجیابرذآ
رد یایرد گدولآ و رزخ ی
رک دور
، گرزب رت نی ناشن همه زاقفق هناخدور
دنهد ۀ
دج ی ز نارحب ندوب تسی
یطیحم ا رد نی تسا هقطنم (
،یمظاک 1914 ، ص . 733 .)
یریگرد اه فلاتخا موادت و اه
ج زاقفق هقطنم رد یبون
ببس هدش نما هک تسا تی
ز تسی یطیحم
ا رد ی ن ساسا شلاچ اب قطانم ی
ور هب ور دوش (
Chorbajian, 2006, p.21
.) گنج اه ی ددعتم رد
بونج زاقفق ی
مهم زا رت نی لماوع بیرخت حم طی تسیز ا لوط رد .تسا هدوب نی
گنج سب اه یرای زا
مز نی یاه لباق تشک ب زا نی دبت و هتفر لی
مز هب نی یاه غ لباقری تشک هدش .دنا نوزفا ز راثآ رب نای راب
لست تباصا تاحی
گنج ی مز هب نی یاه زرواشک ی دبت و لی هروش هب اهنآ ا .راز
نی مادقا اه ببس
ترجاهم دادعت یدایز نکاس زا نی قطانم هب اتسور ی
دننام یاهرهش گرزب ای تیاهنرد جراخ زا روشک
هدش تسا . ا نی نامز هتکن ی م هتسجرب ی دوش ا هب هک نی هجوت عوضوم دوش
هک رتشیب نلااعف داصتقا ی
بونج زاقفق هزوح رد ی
زرواشک شخب رد ی
لاعف تی م ی دننک ب زا و نی ا نتفر نی مز نی یاه زرواشک ی
نعم هب ی تسد زا تصرف نتفر اه
ی لغش ی اهنرد و تی ازفا شی ب یراکی .تسا
لگنج ادز یی زا رگید پ یاهدمای ا نی گنج فلاتخا و اه اه
زا زاقفق هقطنم .تسا هدوب یقطانم
تسا
هک عبانم نغ ی لگنج ی
؛دراد لو ی اس رد هی هجوت نتشادن تلود اه ی هقطنم
، ا نی دادخ عبانم یدا
هب ور
یدوبان تسا . یارب
،هنومن رتشیب زا 23 لگنج زا دصرد اه
ی رد ناتسنمرا لاح
رخت بی و تسا
مخت نی م هدز ی دوش ا اب هک نی دنور ینونک بیرخت هک رتمک زا 133 راتکه رد لاس
،تسا یحاون
یلگنج یارب 63 لاس رگید لباق یبایزاب دهاوخن دوب
» (
Chorbajian, 2006, p.12
.)
عوضوم رگید نما رد تی ز تسی یطیحم عوضوم بآ و هزوح هناخدور تسا اروک . - سکارآ هک 1
یخرب نامز اه اروک - ن سرا زی مان هدی م ی
،دوش کی س متسی هناخدور ا ی زا .تسا زاقفق رد گرزب
عومجم 733 / 111 ک رتمولی ا تحاسم نی د دودح هزوح موس و
ای دودح 733 / 177 ک رتمولی هس رد نآ
بونج زاقفق روشک ی
لصا هدافتسا .تسا ی
اروک بآ - سرا رد ناتسجرگ یزرواشک
و رد ناتسنمرا
یزرواشک و
یتعنص و رد روهمج ی ابرذآ ناجی لوا عبنم هی ارب ی مأت نی ماشآ بآ یندی ا اب اما ؛تسا نی
دوجو وح هز ب بآ شی زا هزادنا تسا هدولآ .
هجوت اب هب دوبن تراظن بلاضاف رب اه
ی رهش
،ی
تعنص
،ی رج نای یاه تشگزاب ی زرواشک ی ب هدافتسا و شی
زا هزادنا تفآ زا شک هب اه و هژی رد یروهمج
ناجیابرذآ و
انص عی ناکم ناتسنمرا و ناتسجرگ رد تازلف بوذ و جارختسا ،تفن هب هتسباو مسی
بط یعی ا نی شلاچ اب هزوح اه
ی دج ی هب ور تسا ور (
Campana et al, 2012, p.22-23
.)
1. Kura–Araks
