1
تنواعم یشهوژپ
و يروانف
شرازگ ییاهن
حرط یتاقیقحت
یناشاک لضفا اباب تافّنصم رد ینآرق تّینتمانیب جرادم رب دیکأت اب(
نادیواج و لامکلا )همان
يراتخم هرورسم مظاک اسهم روپ
و نابز هورگ تاّیبدا
یسراف یناسنا مولع و تایبدا هدکشناد ،
ام تیامح و بیوصت اب حرط نیا یلیبدرا قّقحم هاگشناد یشهوژپ تنواعم ةزوح یل
.تسا هدش ارجا
تشهبیدرا
1398
2
هدیکچ
ا هب ملاسا دورو اب ی
،نار هزومآ یاه نآرق ی گدنز رد ی درف ی عامتجا و ی
و شقن ،ناناملسم ی
هژ یا هب .تفرگ دوخ هب
آ ،نآ لابند ی
تا داحا و ی ث نآرق ی بدا نوتم رد ی
نافرع و ی ا مدرم ی ن مزرس ی
،ن باتزاب ی تفا ون و ی ناگدنس نارعاش و
ماضم اب ار دوخ ملاک ی
ن نآرق ی زم
ّی ن دندرک و تروص هب اه
ی ون تردق فلتخم ی
گدنس ی .دنداد ناشن ار دوخ
تّینتمانیب ی
ک ی ارگراتخاس ثحابم زا ی
نا نتم ره ،نآ هب دانتسا اب هک تسا ی
خ زا لبق نوتم زا ثأت دو
ی ر ذپ ی هتفر
اربانب ؛تسا ی
،ن ون ی ناگدنس صا تروص هب
ی ل من قلخ ار رثا ی
؛دننک نب هکلب یام ه یاه وتم زا ار نآ ن
م دوخ زا لبق -ی
یگ دنر لضفا اباب . یناشاک نیدلا
کح ، ی م و تسه ی یسانش ونعم ی تسا هک ی ک ی دنا هوجو زا ی
هش یاه و ی ةرابرد رکفت
تسه و ناسنا ی
یسانش حابم زا یرایسب و راثآ رد یحو ملاک .تسا میرک نآرق تایآ زا مهلم وا ث
ا ی ن کح ی م ،گرزب
ثأت ی تار ونعم ی ظفل و ی سب ی را ی هداهن یاجرب ،تسا
هک یروط هب رد
ةدش یسررب لئاسر ناشاک لضفا اباب
جرادم( ی -
نادواج و لامکلا )همان
، یریذپریثأت نیا دنا قمع رد
ی هش یاه و ی
، دومن ی لاع ی دراد یگژیو زا یکی و ه
کبس یا
یم رامش هب وا راتشون
،رضاح یشهوژپ حرط .دور لحت تروص هب
ی ل ی - صوت ی ف هناخباتک عبانم زا هدافتسا و ی
،یا
ثأت ی ذپر ی ر ی ناشاک لضفا اباب ی
اور و نآرق زا ی
تا سررب دروم ار ی
تسا هداد رارق یسررب لصحام .
اه م ناشن ی دهد هک
و ی دنا ی هش یاه نافرع ی ار دوخ ، نآرق زا هدافتسا اب اور و
ی
،ت ب ی نا پ و ،تسا هدرک ی
دنو مع ی ق ی ب ی ن دنا ی هش یاه
نآرق ی دنا و ی هش یاه بدا ی - ینافرع سقت هب هّجوت اب .تسا هدروآ دوجو هب ی
م دنب ی تّینتمانیب زا تنژ رارژ
، هب لضفا اباب
تروص یاه رص ی ح غ ،)راکشآ(
ی رصر ی ح ناهنپ(
ی دمعت و ی نمض و ) ی
، اور و نآرق زا ی
تا اس رد مه و اوتحم رد مه راتخ
هلاسر اه ثأت ی ر ذپ ی هتفر .تسا
هژاو ،میرک نآرق :يدیلک ياه لضفا اباب ،تّینتمانیب
جرادم ،یناشاک نیدلا نادواج ،لامکلا
.همان
2
ّوا لصف ل
تاّیلک ةمدقم و
شهوژپ
3
1 شهوژپ تاّیلک .
1 - 1 همدقم .
هار زا یکی م حیرشت یاه
هیرظن زا هدافتسا ،نوت نخس تاّیبدا تیهام و یتسیچ ةرابرد ،یبدا ةیرظن .تسا یبدا یاه
یم .دیوگ تّینتمانیب هیرظن زا یکی
رد نایارگراتخاس هک تسا یبدا یاه ب نرق
ی متس .دندرک حرطم ار نآ ،
« ا رب تّینتمانیب ی
ن ساسا لصا ی
کأت ی د ه هک دراد ی
چ نتم ی پ نودب ی ش ن نتم ی تس نتم و اه مه هراو رب ةیاپ نتم یاه
م انب هتشذگ ی
و دنوش شیپ یاراد هک درادن دوجو ینتم چیه نیا زا ،دشابن هتشذگ و نتم
ور هنیشیپ یاراد راثآ ةمه
دنتسه
» ،قلطم رومان(
1390 : 27 ).
یرایسب زا
نایرج اه و تیلاعف یاه یرظن تاقیقحت دننام ، ،یبدا و یرنه
هب ناونع اهروخشبآ و
هنیمز یاه
مانیب تّینت دنتسه . یتانایرج نوچمه
:
،یسانشنابز هناشن
یسانش و
هروطسا یسانش یقیبطت
و ییارگراتخاس و
یپ لصا اّما ؛ییارگراتخاساسپ ش
ی ةن نامز هب تّینتمانیب ی
مرب ی ددرگ م هک ی ئاخ ی ل تخاب ی ن ارب ی لّوا ی ن ةژاو راب
« قطنم
هملاکم » شسرپ باتک رد ار یاه
رظن ی ة بدا ی
« اتساد ی کسف ی
» ب ه راک .درب
« هملاکم قطنم
» هفسلف ، یا رد هک تسا
هنیمز ،یناوارف یتاعلاطم یاه :هلمج زا
ناسنا یسانش
، تاّیبدا
، نابز یسانش م دراو ... و ی
دوش . نیا ساسا رب بلطم
،
نابز تفگ قطنم دونشو
ی د درا ؛ ظاحل نیا هب هک
، یناگژاو هک ی ک و هدنسیون وگ
ی هدن اهنآ زا یم هرهب درب
، و لاّعفریغ
ثنخ ی ن ی
،دنتس هکلب رظن قبط رب یمرج
نروثاه نآ
،تاریبعت و تاملک تاملک ،همه
و لمعتسم مود هتسد
ی
هب هک دنتسه صاخشا
د ی رگ ی هدوب قلعتم دنا
و فلؤم اب ندناشن اهنآ رد ز ناب وخ د
، رد هک تسا ریزگان تفگ
دونشو
اب نآ
ِدرف ید رگ یلبق و یلصا نابحاص ناتسد زا ار اهنآ کلمت و دوش دراو دنک جراخ اهنآ
،نروثاه(
1992 : 40 ).
رد
ا ةمادا ی ن ،دنور
« رک ی اوتس
» تخاب راثآ ةعلاطم اب ی
،ن ارب ار تّینتمانیب ةژاو ی
لوا ی ن لاس رد راب 1366
هلاقم رد یا اب
4
ناونع
« تفگ ،هملک وگو
و نامر
» هب راک درب ( رومان
،قلطم 1390 : 126 و 65 ).
هب داقتعا
« یرک اوتس
» زا نتم ره
تبا نامه ح رد اد ی ط ة پ تردق ورملق ی
ش هتفگ اه پ نوتم و ی
ش ی ن و رواب .تسا ی
ا رب ی ن ه هک تسا ی
چ فلؤم ی اب طقف
هذ کمک ن
من تسد رثا قلخ هب دوخ ی
؛دنز او رثا ره هکلب وگ
ی ه یا تخانشان و هتخانش زکارم زا تسا ة
گنهرف »
نلآ(
، 1380 : 58 ).
رک تّینتمانیب عقاو رد ی
اوتس لابند هب ی
نتفا ح و اهزرم ی
هط یاه هرازگ ،نوتم روانش و کرتشم -
یاه همه
ّونت و رّثکت و اهنآ ةبناج تفگ و ع
یوگو ا ی ن هرازگ عون یاه
گنهرف شوه رد دوجوم ی
ناقلاخ راثآ بدا ی
ا زا و تسا ی
ن رط ی
،ق پ رد ی انعم شبنج یی
گدوبرگد و ی
ا ی ن گدرتسگ و راثآ هعومجم عون ی
ناعم ی ا رد .تساهنآ ی
ن
م ی
،نا راکفا
« تراب » دزن ی ک ی و ی هژ یا رک اب ی اوتس .دراد
تنژ رارژ هدرتسگ
رت و ماظن ی هتفا رت رک زا ی اوتس فلاخرب تنژ ،درک لمع ی
لو یا رک ی اوتس تراب نلاور و -
هب هک
چیه هجو لابند هب ةعلاطم
رگیدکی رب نوتم تارثأت و ریثأت ـدندوبن
راهظا هک درک ةعلاطم یپ رد ثأت طباور
ی راذگر ی و
ثأت ی ذپر ی ر ی رب نوتم ؛رگیدکی
نی ز تّینتمانیب .تسه نآ هب اوتسیرک هک ی
یسررب رب هولاع ،دوب دقتعم مه
ة هنوگ یاه
طابترا م ی نا نتم ود نینچمه ، مه طباور
ضرع نایم ار نتم ود زین ؛
یم یسررب دنک
. اما نتمارت
ّی ت تنژ ی رب نوزفا
هنوگ ةمه ةعلاطم مه ةطبار و طابترا یاه
،نوتم ضرع هب
ةعلاطم لوط طباور ی
؛نتم ود نایم نی
ز م ی دزادرپ . زا
هاگدید رد هعلاطم هیرظن یاه
یم مولعم ارگراتخاس نازادرپ هک دوش
،ییارگراتخاس حرط یساسا درکیور م
هب لیامت
تسا ینتمانیب رما
، هیرظن زا یکی ،تنژ اریز یم راهظا ،ارگراتخاس نازادرپ
شور ،ییارگراتخاس لوصا رد هک دنک ییاه
م رارق هعلاطم دروم ی
هراگنا ،اهراتخاس ةطساو هب نآ قیرط زا نوتم و مئلاع هک دنریگ ماظن ،اه
تخاسور ،اه یاه
نییآ و یگنهرف فیصوت بادآ و اه
یم شقن یافیا اهنآ بوچراهچ ةطیح رد و هدش هدیرفآ ریذپ ةطساو هب هن ؛دننک
ناگی تاعوضوم دوجو ،ییارگراتخاس ةیرظن لوصا نیاربانب ؛درفنم راثآ و اهدامن یب و ه
یم راکنا ار لامه رد و دنک
ماظن تاذ و یداینب ةطبار تشرس رب زین ؛یرنه راثآ هلمج زا رگید راثآ رد ،یبدا نوتم رب هولاع نوتم ةعلاطم دنم
یم دیکأت نوتم دنک
( .ک .ر نامه : 140 ) . رظن ةی تّینتمانیب ،تنژ رارژ
لاس رد 1978 رد باتک
« نتشونزاب حاولا ی
»
،یو لاطصا ،دش حرطم ناشن ،تّینتمانیب ح
ةدنهد یطابترا نتم هک تسا
« ب » نتم اب ار
« فلا » م دحّتم ی دنک ؛
طابترا نتمریز اب نتمربز نیب ینعی یم رارقرب
.دنک
« راراژ نتمریز حلاطصا تنژ
، ه نام یحلاطصا هک تسا
یرایسب
و نارظنبحاص زا نادقتنم
یبدا زا نآ ناونع اب ب ی نتمان یم دای دننک
، ی نع ی تم نو ی ک ه حوضو هب م
ی ناوت ن د زا ةرمز
رهاظم لصا ی ارب تللاد ی
ی ک دشاب نتم (
ک.ر . ،نلآ 1380 : 156 .) تنژ رارژ یلاعت طباور ، فلتخم نوتم نیب ةدنهد
ار یم میسقت یلک ةتسد هس هب ترابع هک دنک
:زا دنا
5
1 . رص تّینتمانیب ی
ح هدش ملاعا و
تّینتمانیب
،هدش ملاعا ناشن
ةدنهد راکشآ روضح ی
ک م د نتم رد نت ی
رگ ترابع هب .تسا قیقد
رت
، رد یا ن عون زا
تّینتمانیب ةدنسیون
نتم ب ، عبنم درادن دصق ،دوخ نتم
ی نع ی نتم فلا دنک ناهنپ ار نیاربانب ؛
م ی ناوت ِروضح
راکشآ د نتم ی رگ
ًلاماک ار رثا نآ رد درک کرد
.
،هدش رکذ بلاطم هب هجوت اب هنوگ لوق لقن
یا و ،تسا نتمانیب زا
یم ار لوق لقن ناوت
عاجرا اب لوق لقن ؛عون ود هب یلصا نتم هب
عاجرا نودب لوق لقن و یلصا نتم هب
سقت ی م یدنب
( درک ک.ر . ،قلطم رومان 1386
: 137 .)
2 . غ تّینتمانیب ی
رصر ی ح هدش ناهنپ و
تّینتمانیب غ
ی رصر ی ح رگنایامن ناهنپ روضح ی
ک د نتم رد نتم ی
رگ ترابع هب .تسا حضاو
رت
، ون رد ،ب نتم ةدنسی
ای ن تّینتمانیب عون یم شلات
دنک عجرم ات یلصا
بی نتمان دوخ فلا نتم ینعی ، نک ناهنپ ار
ناهنپ نیا لیلد اما ؛د -
ترورض هب و تسا یبداارف یلیلد یراک یمن طوبرم یبدا یاه
مهم زا .دوش ،حیرصریغ تّینتمانیب عاونا نیرت
تقرس
بدا ی رنه ـ ی یم ار درک رکذ ناوت (
ر ک . ،قلطمرومان . 1390
: 86 - 84 ).
3 . نمض تّینتمانیب ی
رد ا ی ن زا عون طباور ب ی نتمان ی
« ةدنسیون نتم
دنک ناهنپ ار فلا نتم ینعی ،دوخ نتمانیب عجرم درادن رظن رد ،ب و
هب نیا
،روظنم تملاع دوخ نتم رد ار ییاه دوخ رظن دروم
یم هدافتسا تملاع نیا ةعلاطم اب هدنناوخ ات دنک
اه
ناوتب دهد صیخشت ار هدنسیون نتمانیب عجرم د ا .
ی ن تروص هب لمع تروص راکشآ
من ی یگ در لاد هب و یل ی رتشیب هک
لاد ی ل بدا ی دنتسه
، نمض تاراشا هب ی
افتکا م ی ناگدنناوخ ،ینمض تّینتمانیب رد ،هدش رکذ بلاطم ربانب ؛دوش
تم نیب ینتمانیب ةطبار دنراد یهاگآ )لوا نتم( یلصا عجرم زا هک یصاخ یم کرد ار مود نتم و لوا ن
.دننک ( .ر
.ک :نامه 87 - 83 ).
د زا ی رگ رظن ی ه نازادرپ تّینتمانیب نژ نارول،
ی م و ی ئاک ی ل ری رتاف .دنتسه ینژ هک تسا یگرزب رگحلاصا نیتسخن
فیرعت وتسیرک شوک و دناشک شلاچ هب ار تّینتمانیب زا ا ی
د ینیون فیرعت م
یارب یداقن ناکما هک دنک حرط
ّینتمانیب .دوش رسیم ت رتافیر
،ار تّینتمانیب
«
ّهوت یعاجرا م »
یم مان
،د و رظن هب ی
، نتم هب ـ اه نتم هژیو یاه
یبدا هب
خ صوص موظنم نوتم -
هولاع تّیعقاو هب هکنیا رب هتخادرپ ناهج رد دوجوم یاه
هدرک هدافتسا اهنآ زا و دنا زا ،دنا
6
زین ؛تسا رارقرب اهنآ نیب هک یطباور و توافتم نوتم هدرب یناوارف ةرهب
نایم طباور زا هدافتسا هک یّدح هب ؛دنا
سوسحم رتشیب رعش رد ،نوتم تّیعقاو زا ندرب هرهب زا رت
.تسا عامتجا رد دوجوم یاه
ب یسور نایارگراتخاس فیراعت هب هجوت ا
، ون ی ناگدنس صا تروص هب
ی ل من قلخ ار رثا ی
؛دننک نب هکلب یام ه یاه
دوخ زا لبق نوتم زا ار نآ م
ی گ ی دنر ناشاک لضفا اباب تافّنصم رد . ی
، نآرق تّینتمانیب ی
تسا دوهشم و ،
رک نآرق ی م
ا ملاک رد ی
ن کح ی م ثأت ،گرزب ی
تار ونعم ی ظفل و ی سب ی را ی ا ،تسا هداهن ی
ن ثأت ی ذپر ی ر ی دنا قمع رد ی
هش یاه و ی
،
دومن ی لاع ی کح ،لضفا اباب .دراد ی
م تسه ی یسانش ونعم ی .تسا ی ک ی دنا هوجو زا ی
هش یاه و ی و ناسنا ةرابرد رکفت
تسه ی یسانش .تسا
رضاح راتسج لحت تروص هب
ی ل ی - صوت ی ف ی ثأت ی ذپر ی ر ی ناشاک لضفا اباب ی
اور و نآرق زا ی
تا سررب دروم ار ی
رارق
م ناشن و تسا هداد ی
دهد و هک ی اور و نآرق زا هدافتسا اب ی
،ت دنا ی هش یاه نافرع ی ب ار دوخ ی نا پ و ،تسا هدرک ی
دنو
مع ی ق ی ب ی ن دنا ی هش یاه نآرق ی دنا و ی هش یاه بدا ی .تسا هدروآ دوجو هب میظنت لصف راهچ رد رضاح یشهوژپ حرط
.تسا هدش تسخن لصف .تسا هتخادرپ شهوژپ ترورض و هلئسم نایب ،همدقم هب
مود لصف تفگ :هلمج زا شهوژپ یرظن ینابم هب
نتم یوگو هیرظن زا یخرب ،نآ ةنیشیپ و تّینتمانیب ةیرظن ،اه
-
نازادرپ .تسا هتخادرپ تنژ رارژ تّینتمانیب ةیرظن و هزوح نیا
موس لصف هلاسر رد یسررب و ثحب هب
جرادم یاه نادواج و لامکلا
دانتسا اب و تسا هتخادرپ یناشاک لضفا اباب ةمان
میسقت رب .تسا هدرک یسررب راثآ نیا رد ار تّینتمانیب عاونا ،تّینتمانیب زا تنژ رارژ یدنب
مراهچ لصف عمج هب
هجیتن و یدنب .تسا هدش هداد صاصتخا شهوژپ نیا یریگ
1 - 2 هلئسم نایب .
نیا هب رگا .دنتسه تّینتمانیب ةیرظن ساسا رب شهوژپ و قیقحت یارب یبوخ رایسب ةرتسگ ینید و ینافرع بتک تم یم دوهشم ،دوش هّجوت تّینتمانیب ساسا رب نو هب ؛دنراد یبدا نوتم اب یهجوت لباق یاهدنویپ هک دوش
ناونع
هب ًامیقتسم ای و وگلا ناونع هب ،نارعاش راثآ رد ،تسا نید و بدا دنویپ زراب ةنومن هک ؛نآرق سّدقم باتک لاثم -
7
یم لاثمدهاش تروص یم ثعاب تِنتمانیب .دنشخرد
هب نتم شناوخ دوش قیقد تروص
هنانیبزیر ،رت یموهفم و رت
رت
،هیرظن نیا .دریگ تروص کت زا رارف یارب تسا یشور
هک ؛یگدنز یتخاونکی و رار
ِراب ار هدنناوخ و رگشهوژپ یرکف
یم ریگرد یم تیوقت ار هدنناوخ یلیلحت دعب و دنک
دشخب ادخ(
یی
، 1391 : 47 ).
ون و نارعاش ی
ناگدنس ا ی نار ی ملاسا ةفسلف و نافرع هلمجزا ،مولع ةمه رد ،هراومه ی
، د زا ی ن هدوبن ادج عرش و -
دنا و زا اهنآ یثأت ر ذپ ی هتفر دنا سب و ی را ی د ثحابم هب دانتسا اب ار دوخ ثحابم زا ی
ن ی بت یی ن هدرک دنا . نآرق یرک
،م
باتک د ی ن ی گدنز لوط رد ناناملسم هک تسا ناناملسم ی
، زا هزومآ یاه ثأت نآ ی ر ذپ ی هتفر دنا م رد . ی نا بدا راثآ ی
مک رت یرثا اور و نآرق زا هک دراد دوجو ی
تا ثأت ی ذپنر ی هتفر .دشاب ی ک ی لاد زا ی ل وژپ
،راثآ رد شه هفلؤم
کرتشم یاه
و راثآ ثأت( تّینتمانیب ی
ذپر ی ر ی زا فلتخم راثآ ی
دک ی رگ اهنآ ) ا .تسا ی هکن
،شهوژپ جیاتن ب
ی نا نک ن د ی ک بدا رثا ی هچ
ثأت ی تار ی د نوتم زا ار ی
رگ وحن هچ هب و تسا هتفرگ ماو ی
ا رد .تسا هداد باتزاب دوخ رد ار اهنآ ی
ن ،شهوژپ
ثأت ی ذپر ی ر ی آ زا ی تا نآرق ی اور و ی تا د ی ن ی جرادم ؛لضفا اباب ةلاسر ود رد لامکلا
و واج ناد
؛همان نافرع ةغبص هک ی
،دنراد تسا هدش یسررب .
زا یکی لد ی ل ا باختنا ی ن ،عوضوم مشچ ندوب ریگ ثأت
ی ذپر ی ر ی فا اباب لض آ زا ی تا اور و ی تا
شخب رد یاه
جرادم لئاسر زا فلتخم لامکلا
و واج ناد همان ا .تسا ی ن ثأت ی ذپر ی ر ی لئاسم زا تایاور و نآرق
، هب هاگ
تروص یقتسم م هب هک تسا تروص
یرص
،ح نآرق ملاک ی
غ تروص هب هاگ و تسا هدناجنگ لئاسر نتم رد ار ی
رصر ی ح
هک تسا
، نتم بیاغ )نآرق(
یناهنپ تروص هب ، نتم رد
رضاح جرادم(
لامکلا و واج ناد همان ) دراد روضح هب هاگ و
تروص ینمض
، اب هدنناوخ هک ی
د
ًلابق ا ز (بیاغ نتم نآرق
) ار اهنآ دناوتب ات دشاب هاگآ جرادم(رضاح نتم رد
و لامکلا
نادواج کرد )همان .دنک
لضفا اباب تسا مزلا ،راثآ نیا رد نآرق تّینتمانیب هب نتخادرپ زا لبق یفّرعم راصتخا هب وا راثآ و یناشاک نیدلا
.دوش
2 - 1 . لضفا
ّدلا ی ن دّمحم ناشاک ی
لضفا
ّدلا ی ن دّمحم ب سح ن ی ن قرم دّمحم نب ی
ناشاک ی
، ف ؛لضفا اباب هب فورعم ی
،فوسل کح ی
،م ا رعاش و فراع ی
نار ی
نی ةم و راثآ ةمه هک تسا مشش نرق مود ی
سراپ هب ی ا هب و تسا ی
ن لد ی ل ب رد هک تسا ی
ن ا ی نار ی نا اج ی هاگ لااب یی
ّما ؛دراد گدنز زا ا ی
و ی
، ز تاعلاطا ی
دا ی ن تسد رد ی
تس و . ی ی ک ی زا هتسیاش و نیرت نیرتزاتمم رد نارعاش
نیب
ناملاع و نافوسلیف ناملسم
یم بوسحم دوش
م و ی ناوت ار وا ی ک ی هتسجرب زا رت
ی ن عابر ی ارس ی نا ،لضفا اباب .تسناد
8
دنا ی ةش قارشا ی - نافرع ی فسلف ،قارشا ةفسلف زا دارم ؛دراد ه
یا هک تسا لاس رد
549 طسوت .م ش
ی خ باهش یدلا ن
دورهس ی نب ی نا داهن دش ه زا . گدید باهش خیش ها ،یدرورهس نیدلا
ف ی فوسل عقاو ی سک ی رب طّلست رب هولاع هک تسا
نابم ی فسلف ی ذهت اب دناوتب ،للادتسا و ی
ب ونعم تلاامک بتارم سفن ی
ط ار ی رهظم دادعتسا و
ّی هلا راونا ت ی
پ ار ی اد
دنک و . ی باتک رد یاه ش کأت ی د م ی دنک هفسلف شا یارب ناسک ی ثحب تمکح رب هولاع هک تسا ی
و للادتسا
،ی لابند
اقح دوهش ی
ق ن لااب ملاع ی
ز هلا ةقراب شبات ار دوخ ةفسلف مهف طرش و دنتسه ی
م هدنناوخ بلق رب ی
دناد کأت و ی د
م ی دنک ناسک ی فسلف ثحب بلاط طقف هک ی
ت لابند و دنتسه فرص أ
هلا فشک و هل ی
ن
،دنتسی غارس تسا رتهب
شم ةفسلف ءا
ش داقتعا هب .دنورب ی
خ قارشا راک قارشا ی
نو رون حناوس اب زج ی
من ناماس ی
ی دبا باهش(
ّیدلا ن درورهس ی
،
1397 : 12-13 ).
زا دعب ،ناینیشیپ شور هب یفسلف راکفا رارمتسا هک ؛دوب هدیمهف یرایشوه و تسایک اب لضفا اباب
ناینب ضّرعت و هلمح ناریو و نک
للخ و زرحم رهاظ هک ؛یئاشم یفسلف ماظن هب یلاّزغ زاس هن ؛تشاد ریذپان
نکمم
نیا زا ؛تشاد دهاوخ هارمه هب بطاخم یارب ار قباس تحلام و ییاریگ نآ هن و تسا نیداینب یشخرچ ور
رد
عزانت و هلداجم ببس هک ار هچنآ یبناج زا مهم رما نیا هب نتخادرپ اب ات درک شلات و تسناد مزلا ار هفسلف درکیور نید و نوییفسلف نیب انک هفسلف ةطیح زا ،دوب هدش نازرو
،هدوسآ و هناربدم یقیرط هب ،رگید یبناج زا و دراذگ ر
مشچ یطارقس کبس ةفسلف یایحا رد لضفا اباب .دهد رارق هفسلف لباقم رد ینیون رادنا یم شلات و دوب لیخد
درک
ینعملاب تایهلا ةزوح زا ار هفسلف ات یم هنیمز نیا رد یو .دهد قوس یسانشدوخ یداو هب صخلأا
تخانش :دیوگ
ره قیقد مدرم هک درادن ار لامک نآ زیچ چیه تاقولخم زا اریز ؛دوب دناوت دوخ تخانش زا دعب تقیقح رد یزیچ
( افص
، 1366 : 140 ).
یب شن ناهج و بی ن ی اباب دنور ،لضفا ی
نورد تاماهلا زا رمتسم ی
دومنزاب ددصرد هک تسا
بی شن ی نطاب ی تمکح و ی ناهنپ ی ب ؛تسا ی شن تمکح و ی هب ار هفسلف هن هک ی
هتفا اه ی لقع ِفرِص ی
لقت ی ل م ی دهد و
رد هب ار فوّصت هن ی
تفا اه ی دوهش ِفرِص ی
م هدنسب ی دراد . سانشدوخ ،شرظن رد ی
شناد اهنت ی
ه هک تسا ی
ِتب رما
لقع ِگنرد اب ار سدقم ی
م مه رد ی دناوت مآ ی تخ مدآ نطاب رون اب داحتا رد و ی
هقراب ناونع هب اه
ی هلا ی
، هار اجنادب
م ی دناوت اد هک درُب اسانش اب هدنسانش و هتسناد اب هدنن
ی ک ی .دوش رد ةمکح قارشلاا ناهج قلخ ،یناشاک لضفا اباب و
رفآ ی شن تادوجوم و یتسه ماظن راونلاارون زا
عورش یم دوش و ریس رد لوزن ی )ربکا توکلم( لقع ملاع هب نآ هار
یم ادیپ دنک و سپس )رغصا توکلم( سفن ملاع هب یم دراو
دوش هک یم فگ ناوت ت لاثم ملاع نامه تسا
، و سپس
،بتارم نیا یط زا دعب بط ملاع هب
ی تع نامسج و ی )توسان(
یم متخ ،یلوزن ریس نیا زا دعب و ،دوش د راب
ی رگ س ی ر
9
دوعص ی عورش م ی هب و دوش زا
س ی ر سر ات دوخ ی
ند همادا راونلاارون هب یم ادیپ
دنک ات هکنیا اد ی ر ة قح و دوجو ی
تق
لماک دوش ،یناشاک(
1331 : 662 .)
اباب راعشا لضفا
وجو اب د ندوب کدنا رامش
،اهنآ ز و تحلام ی
اب یی ناعم اب ار هنارعاش ی
هنادنمشیدنا و
إرآ فسلف ی
تسا هدرک طولخم .
رتشیب
ّنصم هب و تایعابر و تاف
،یو راعشا یلک روط هشیدنا نایب
یاه یفسلف و ینافرع رکذ ،
قیاقح یمکح - ینافرع هب و مدع هب رادشه هژیو تسا تادوجوم و ناهج یرادیاپ
رد یو . ،دوخ راعشا
هاگدید زا
یم نخس تسا هناگی یشناد لوصحم هک ینیقی یبسن إرآ لباقم ةطقن ًاقیقد نیا هک دیوگ
.تسا ماّیخ یارگ (
.ک .ر
،افص 1366 : 427 / 3 راثآ .) سراپ ی زات و
،شراعشا زج هب ،یو زا هدنامزاب ی نچ
ی ن :تسا
زاس و پ ی ار ةی ناهاش
، رادم ج لامکلا
، ناونع راهچ
، ماجنا هر همان
، ک باختنا ی
م ی ا ی لازغ تداعس
،ی هلاسر ی عوبن
حلا یا ة
، گدنز همشچرس ی
ی ا س همجرت ی
هدز ردا لصف ی س
، تمکح ملع رد وطسرا تاکن
، وطسرا سفن باتک همجرت
،
تاکم ی ب هلئسا باوج و
، اهنم ج بملا ی ن
، نادواج همان
، قت ر ی تار هعطقم لوصف و
، ای نم ی فن نلاطب زا .درخ هانپ رد س
2 - 2 جرادم یفرعم . نادواج و لامکلا
همان
جرادم شیاشگ نآ رگید مان هک ،لامکلا لوا ،تسا همان
هب نابز برع ی هتشون هب سپس و ، نابز
سراف ی هدش هدنادرگرب
و تسا طقف سراف نتم ی
هدش پاچ نآ تسا
. هب نآ زا لضفا اباب
« رد تشه حوتف
» ی دا هدرک تسا رد تشه هک
ترابع :زا دنا رد نیلوا رابرد : ة وا هچنآ و مدرم رهوگ .تسار
زا تسا ترابع رد نیمود ب رد :
ی نا دش ادج نادب هچنآ
مدرم زج زا مدرم .
رد نیموس ب رد :
ی نا صاخ بتارم
ّی ت م مدرم ی نا لامک و ناصقن فرط ود .
تشه زا رد نیمراهچ
زا تسا ترابع رد ب رد :
ی نا بابسا ی را ی صاخ هدنهد ی
ت ار مدرم . رد و لامک زا ار سفن هک بابسا و تافآ رد :مجنپ
اغ ی ت وخ ی ش دنلسگب و دنرُب زاب .
رد نیمشش ناشن رد :
یاه لامک . رد نیمتفه بابسا ندرک لصاح قرط رکذ رد :
ی را ی هدنهد . زا تسا ترابع رد تشه زا رد نیرخآ پ رد :
ی اد اف ندرک ی هد نادب لوصو تحار هکنآ و شناد تعفنم و
تّقشم و بلط جنر رب دبرچب تدهاجم
.
نادواج ،همان نتبم ی لاعت رب ی م و نآرق هک تسا تایاور ثحابم لماش
ی شناد عاونا نوچ اه
مها ،
ّی ت سانشدوخ ی
و
و زاغآ ماجنارس تسه
تسا ی .
،لضفا اباب م هلاسر زاغآ رد
ی وگ ی د :
« ای ن همان ا ی ز ام زا تسا ی
ناردارب ات نوردنا هک
ای ناش گنا ی هتخ تخانش و نتسجزاب دوش و ن
ار دوخ زاغآ و ماجنا »
ناشاک(
،ی 1331 : 259 ).
و
،ی باب راهچ هب ار نآ
10
سقت ی م :تسا هدرک :لوا باب
ماسقا مولع هب یرط ق لک .ی مود باب نتخانش : باب نیموس .دوخ
نتخانش : .زاغآ
نیرخآ
راهچ زا باب باب
زا تسا ترابع هدش رکذ انش :
نتخ ماجنا باب ره و ی اراد ی لوصف ی .تسا لضفا اباب اپ رد
ی نا هلاسر
ا رد هک تسا هتفگ ی
ن همان و باوبا
،اه تّجح و لیلد ن
ی هدروا تسا
؛ هک لیلد نیا هب ملع نابلاط همه
یاراد ناوت
لأت ی ف کرت و ی ب لادتسا ل و ناهرب و دنرادن دیاش
اب رگا اهنآ ور زا ی للادتسا ناهرب و
دوش هتفگ نخس
، اهنت هن
یم نیب زا تلاکشم لح ناکما هکلب دور
اش ی د ا رب هار ی ناش رات ی ک رت ددرگ . ( .ک .ر نامه : 32 )
3 - 1 شهوژپ تلااؤس .
1 تّینتمانیب . یباتزاب هچ ینآرق
اوتحم و راتخاس رد ی
؟دراد لضفا اباب تافّنصم
2 آ تّینتمانیب لضفا اباب . ی
تا رک نآرق ی م اور و ی تا تروص هچ هب ار ییاه
؟تسا هداد باتزاب ،تافّنصم رد
3 تّینتمانیب عون هچ . ی
رص(
ی
،ح غ ی رصر ی
،ح نمض ی جرادم رد ) لامکلا
و واج ناد همان ب ی رتش
؟تسا هدش هدافتسا
4 ب لضفا اباب . ی
تّنتمان ثحبم مادک رد ار یاه
(نتم راتخاس
ّرست )اوتحم و ی
؟تسا هداد
4 - 1 ا . فده شهوژپ
4 - 1 - 1 یلک فادها .
نآرق تّینتمانیب ی
ناشاک لضفا اباب تافّنصم رد ی
کأت اب(
ی د جرادم رب امکلا ل و واج ناد همان )
4-1-2 یئزج فادها .
1 . سررب ی رکف حطس ی
ناشاک لضفا اباب تافّنصم ی
.
2 سررب . ی ناشاک لضفا اباب تافّنصم رد تّینتمانیب عاونا زا هدافتسا ی
.
3 بت . یی ن رشت و ی ح
ّرست ی نآرق تّینتمانیب ی
انعم و ظفل رد ی
ناشاک لضفا اباب تافّنصم ی
.
4 یروشک ره تاّیبدا هک اجنآ زا . هنیجنگ زا ،
یم بوسحم تّلم نآ نّدمت یاه ،شهوژپ نیا فادها زا یکی ،دوش
زین اهنآ یبدا نوتم رد ،مهم نیا هکنیا نداد ناشن و تسا ناریا ناملسم تّلم نیب ،میرک نآرق رایسب تّیمها نایب .تسا هدرک ادیپ باتزاب
11
5 - 1 شهوژپ تّیمها و ترورض .
سررب ی نوتم طباور ی
ک ی سب تاعوضوم زا ی
ا ر ار و شزرا اب ی
ج ههد رد یاه خا ی ر سب رظن هک تسا ی
را ی نارگشهوژپ زا
.تسا هدرک بلج دوخ هب ار نوتم
نافرع ی
، فم ثحابم زا راشرس ی
د سررب هک تسا ی
فم بلاطم اهنآ ی
د ی تخا رد ار ی
را
م ناگدنناوخ ی
دراذگ . ؛دراد صاخ یگژیو کی یرثا ره مم هجو
ی ةز ناشاک لضفا اباب راثآ ی
، زین ةدافتسا سب
ی را زا
آی تا نآرق ی ةرابرد شهوژپ .تسا جرادم رد نآرق تّینتمانیب
نادواج و لامکلا ،همان
م ی دناوت اج و ناهنپ تاکن ی
هاگ رثا
نچمه و دنک صخشم ار ی
ن سررب و جارختسا ی
آ تّینتمانیب ی
تا نآرق ی اور و ی تا بدا نوتم زا ی
لد ی ل ی مها رب تسا ی
ت
سب ی را رک نآرق ی م ا راثآ رد هک ،هعماج رد بد
ی پ دومن ی اد .تسا هدرک
6 - 1 شهوژپ ةنیشیپ .
ابرد ر اباب راثآ ة ناشاک لضفا
نونکات ،ی تسا هتفرگ تروص شهوژپ دنچ
یم هراشا اهنآ هب لیذ رد هک .دوش
1
« . سفن یسانش فسلف ماظن رد ی
دلا لضفا ی
ن ناشاک ی
»
، دهم ی لع ی
،روپ 1383 ملع ةلجم ، ی
- شهوژپ ی شهوژپ یاه
قلاخا ی لاسا فراعم نمجنا(
م ی ا رد .) ی ن ون ،هلاقم ی
هدنس هراپ ات هدرک هجوت سفن ثحب هب یا
اوز زا یا ی ةتفهن
دنا ی هش یاه سفت ار وا ی ر .دنک
2
« . سررب و دقن ی
د زا ناسنا سفن لامک بتارم ی
هاگد ناشاک لضفا اباب ی
»
، رف ی هد شمج ی د ی ،ولراوسهاش 1394
رد ،
ای ن اپ ی نا
،همان ون ی هدنس اج ی هاگ رکف ماظن رد سفن ی
فسلف و ی سفت ار لضفا اباب ی
ر .تسا هدرک
3
« . فسلف ماظن ی
حرط :لضفا اباب ی
ملاسا ةفسلف رد ون ی
-ا ی نار ی
»
، س ی د فطصم ی آرهش یی ن ی
، 1390 ملع ةلجم ، ی
-
شهوژپ ی ناسنا مولع و تاّیبدا ةدکشناد ی
ا رد ،نارهت هاگشناد ی
ن ون ،هلاقم ی هدنس هفسلف کبس یزرو
ار لضفا اباب
سررب دروم ی
.تسا هداد رارق
4 .
« سررب ی س ی ام ی ناشاک لضفا اباب تافّنصم رد سفن ی
»
، رجش اضر ی
؛ هاشبرع ماهلا ی
، 1388 ا رد ، ی ن هراشا ،هلاقم
هام هب ی
،ت سررب دروم سفن تکلاه و تداعس لماوع ،مسج و لقع اب نآ هطبار و سفن ماسقا و عاونا ی
هتفرگ رارق
.تسا
12
5
« . دنا رد نآرق ی
هش یاه دلا لضفا اباب ی
ن قرم ی ناشاک ی
»
، مساق نسحم
،روپ 1388
، یرشن ة ا رد ،تخانش ناشاک ی
ن
آ اب لضفا اباب ةجاوم ،هلاقم ی
تا ی نآرق فراعم ناونع اب هک ی
پ و تسا موسوم ی
دنو هجوت دروم سفن عوضوم اب نآ
ون ی هدنس .تسا
6
« . مه ییوس هزومآ یاه اهزنط و نآرق ی
ناشاک لضفا اباب ی
»
، رم ی م ش ی ر ی
؛ غط قاحسا ی
نا ی
، 1395 انلصف ةلجم ، ةم
شهوژپ یاه بدا ی نآرق ی
، ای ن م ناشن هلاقم ی
دهد اهزنط بلغا رد لضفا اباب ی
هزومآ زا دوخ یاه
رک نآرق ی م هرهب
.تسا هدرب 7
« . سررب ی ماو یگ ر ی یاه نآرق ی عابر رد ی تا ناشاک لضفا اباب ی
»
، حو ی د زبس ی
؛روپنا تمعن قوراف ی
، 1393 رشن ، ی ة
ون فده ،تخانش ناشاک ی
ناگدنس داد ناشن ،هلاقم
هنوگ ن یاه ثأت ی ذپر ی ر ی سرت و نآرق زا لضفا اباب ی
م زا وا فادها
ای ن زگ ی شن اه .تسا
ةرابرد ،دش دای شهوژپ ةنیشیپ رد هچنآ هب هجوت اب نآرق تّینتمانیب
ی ناشاک لضفا اباب تافّنصم رد ی
نونکات چیه
شهوژپ ی .تسا هتفرگن تروص
7 - 1 تیدودحم . شهوژپ ياه
شهوژپ حرط ماجنا رد ی
،رضاح .درادن دوجو یتّیدودحم
104
مود لصف
شهوژپ یرظن ینابم و فیراعت
105
2 يرظن ینابم .
2 - 1 یملاسا نافرع و فّوصت .
نتخانش ینعم هب نافرع نتسناد و
قیاقح ینادان زا دعب تسا قیاقح هب تبسن
و ، هب نافرع رتلااب لحارم رد
تفرعم ینعم و
هبترم دنلب و لاعتم دنوادخ تخانش تسا
صاخ موهفم هب و رت
، کرد و فشک هب ءایشا قیاقح
ةلیسو ،نیرهوگ( تسا دوهش و فشک 1382
: 7:95 میسقت کی رد نافرع .) ود ،یّلک یدنب
دراد دومن نافرع :
.یرظن نافرع و یلمع یم لماش ار یملاسا نافرع زا تمسق نآ یلمع نافرع
تلاماعم و لامعا رب هک دوش
آ :هلمج زا دراد تللاد یصوصخم نیی
تدابع و بادآ و اه یم سفن بیذهت و هیکزت بجوم هک ؛صاخ یاه
،دوش
یم لماش ار نافرع زا تمسق نآ یرظن نافرع و یم حرطم ار ینافرع ،یملع ،یرظن لئاسم طقف هک دوش
.دنک
ةبنج زا دوصقم زین ؛یرظن ةبنج و تسا ناکلاس ینافرع تلاماعم لوصحم هک تسا یناوت و ورین ،نافرع یلمع
کفا لمع ةبنج و یرظن ةبنج نیب .درب هار یقیقح تفرعم تمس هب ار کلاس فراع هک تسا یتارّکفت و را ی
دراد دوجو یراوتسا دنویپ نافرع (
.ک .ر ،درف یرقابریم 14391
: 71 .)
یرکف نایرج یخرب دننام ادتبا رد و تفرگ لکش یرجه مود نرق ةمین رد ،یملاسا نافرع و فوصت هب ،
هداس تروص هیدع ةعبار ،دیورگ یرکف نایرج نیا هب هک یناسک نیتسخن زا .دوب هداتفا اپ شیپ تاعوضوم اب
ار یرصب نسح و یفوک مشاهوبا ،یروث نایفس ،)دیشک شیپ نافرع رد ار قشع عوضوم هک فراع نز نیلوا(
یم ،یرکف نایرج نیا .درب مان ناوت ورگ اب هتفر هتفر
ی ند ددعتم دارفا نونلاوذ هلمج زا
،یماطسب دیزیاب ،یرصم
...و راصق نودمح
، ،نافرع ةزوح رد نوگانوگ تاعوضوم ندیشک شیپ و پ شرتسگ
ی اد درک زا نافراع ثحابم و
هداتفا اپ شیپ تاعوضوم تدحو و تقیقح کرد ،یهلا قشع نوچ یتاعوضوم هب ...و دهز و هزور و زامن :نوچ یا
نس روضح اب یرجه مشش نرق رد سپس ؛دش هدیشک دوجو روضح و ینافرع تاّیبدا ندمآ دوجو هب و ییا
باهش مشچ لوحت ،قارشا تمکح نییبت و یدرورهس نیدلا ییحم روهظ .دمآ دوجو هب هزوح نیا رد یریگ
نیدلا
106
هب و دز دنویپ قارشا تمکح اب ار نافرع یو ،دش نافرع ةزوح رد میظع یلوحت ببس ،متفه نرق رد ،یبرع نبا ش بجوم و دروآرد یملع تروص .دوش سیردت سرادم رد مولع ریاس دننام فّوصت و نافرع ات د
هک تسا رکذ هب مزلا رد نیتسخن نورق رد ،تقیرط لها
ةقیرط و شور ار یتوافتم شور و هار کولس و ریس
هقرف نیا زا مادک ره و دندوب هتفرگ شیپ اه
تقیرط ی .دنتشاد دوخ هب صوصخم دعاوق و لوصا ،
شور نیا یاه
رق رد فلتخم قیمع رایسب متفه و مشش نو
سوسحم و رت برشم و دش رت
هاگدید اب ینیون یرکف یاه فادها ،اه
شور و صاخ هزات یاه
هاگدید توافت نیا و ،دمآ دوجو هب نافرع رد یا برشم و اه
،یفراع ره راکفا یرکف یاه
أت نافراع راثآ رد دوجوم یرکف یاوتحم زین و تاحلاطصا دماسب و ناگژاو شرتسگ رد .تشاد ییازس هب ریث
اب یم صخشم فوصت خیرات یسررب قشع و تّبحم اب هاگ ،دحاو دنوادخ هب لوصو و قح تخانش هک دوش
هک .تسا مأوت هنافراع و هنایفوص نیا ،یبساحم ثراح و یدرورهس ،هیودع ةعبار ،جاّلح هلمج زا نافراع زا یخرب
.دندیسر قح لاصو هب و دندیشک شیپ ار قیرط قح هب لوصو
یلولح لکش هب ،جاّلح قشع دننام هاگ یلاعت
نآ رد هک هتشاد دوخ اب ینوطلافا ناشن و گنر ،یدرورهس راکفا و هاگدید دننام هاگ و تسا هتفرگ تروص یم ادیپ هار راونا و لُثُم ملاع هب ناسنا سّدقم حور ،هویش .دنک
و ریپ ةبترم رد ،لاّعف لقع ،یدرورهس هاگدید زا
یم رارق حور دارم یم ییامنهار ار حور تفرعم و تقیقح فشک و کولس جرادم و قیرط یط رد و دریگ
ات دنک
.دسرب راونلأارون ةبترم هب حور هکنیا تافّنصم ثحابم زا یرایسب لضفااباب
یناشاک نیدلا ،
زا ،قارشا خیش إرآ باهش خیش
یدرورهس نیدلا و فراع
،متفه نرق فوسلیف تسا هتفریذپ ریثأت
. یدرورهس
، ،دوخ راثآ رد ناتساد
دراو یرایسب نیدامن و یلیثمت یاه
ناتساد نیا هک تسا هدرک ساسا رب اه
قیاقح ِدوهش و فشک ،قارشا ةفسلف و دوجوم
هئارا هدش ،یو رظن هب .دنا
یم ،نطاب قارشا و سفن ةیکزت اب ناوت
هب یهلا فراعم و سفن ةیکزت لیلد نیمه هب ؛درک ادیپ یسرتسد
تدهاجم وص یاه
زیچ ره زا شیب یقارشا بتکم لوصا رد یو و تسا تیمها زئاح رایسب ،یو بتکم رد هنایف
نادب یرگید .تسا هدیزرو دیکأت
یاهدامن زا یدرورهس
« رون » و
« تملظ » رب هولاع دناوتب ات تسا هدرب هرهب
هب ندیشخب تّیمها
« یسانشدوخ
» ، شکمشک دنک میسرت ار ناسنا یدوجو تاضقانت و اه
بتارم ،یو یّقرت
باتک رد ار کلاس یونعم
« ةمکح قارشلأا »
هبترم هدزناپ رد حیضوت
یو رظن هب .تسا هداد یدوهش ةبرجت
107
یم لصاح رون هدزناپ زا ناکلاس یم طابترا صاخ یتفص اب ار راونا زا کیره یو .دوش
تاقلعت زا دیرجت و دهد
نیا هب یبایتسد یارب مزلا طورش زا ار تضایر و تدهاجم ،مسج و سفن یم راونا
.دناد رب راونا نیا ندش دراو
دراد یگتسب تقیرط بتارم نیا زا مادک ره رد کلاس یرترب نازیم هب کلاس لد
؛ نیاربانب هب هجوت اب داقتعا
تا
نافرع ،قارشا خیش یعون
هک یتفرعم ،تسا یبلق تفرعم دصقم هب ار کلاس ،سفن ریهطت زا سپ
یهلا ِبرُق
یم یّقرت ناسنا لد و دهد
یم راشرس قح تافص یلجت راونا وترپ زا ار وا دوجو و .دنک
باتک رد یو
« فراوع
فراعملا » یم هک تسا لد اهنت ،ناسنا حراوج و اضعا نایم زا هک تسا رواب نیا رب ظعو و اهدنپ دناوت
نآرق یاه
یمنرد ار اهدنپ نیا یلد ره هتبلا ؛دبایرد ار هبئاش و ضارغا زا هک یلد .دبای
یناسفن یاه کش و
اربم قافن و اه
یم ،دشاب یم دانتسا )ع(نیسح ماما زا ینخس هب ،باتک نیا رد یدرورهس .دنک کرد ار ظعاوم نیا دناوت
دنک
هدومرف هک :دنا
« بّرلا ُدوهش لاا هیف ُرُطخی لا ٌبلق هل َناک نَمِل
» ینعی ظعو یسک یم ار نآرق یاه
زا هک دمهف
و دشاب هدمآ نوریب دوخ تاقلعت ةدرپ لیان توربج و توکلم ملاع رد دوهش و فشک هلحرم هب دشاب هتسناوت
یم لدب بیغ ملاع زا تاماهلا لحم هب وا لد تروص نیا رد .دوش یم دیرجت ملاع هب و دوش
نیا رد .دسر هلحرم
دراد ییادخ ریغ یوب و گنر هک هچنآره زا کلاس لد
، و کاپ یم قرغ دوهش و فشک یایرد رد دوش
» ( .ک.ر
یدرورهس ،
1364 : 10 ).
،غرمیس ریفس ةلاسر رد یدرورهس تیاغ
لحارم و تخانش هب ندیسر ار تفرعم
هلحرم یا یم ره هک دناد
کلاس قیرط هب ار ندرک شومارف و تاذ ندرب دای زا .دناوخ ارف یشومارف نیا
نیا هدش رکذ بلاطم زا روظنم
دای زا ار دوخ تفرعم و تخانش هک ینامز ات کلاس هک تسا یمن ،دربن
یقیقح تفرعم هب دناوت ؛دنک ادیپ تسد
یم یقیقح ار دوخ کدنا تفرعم نیا نافراع عقاوم زا یرایسب رد اریز یم هدنسب نادب و دنرادنپ
یط زا و دننک
یم هلصاف دوخ یعقاو فده و تفرعم هب ندیسر و دوخ یقیقح قیرط .دنریگ
رآ رد رکفت زا ءا
،یدرورهس یم راکشآ
هک دوش یو
یتسه هب دوب نیا یپ رد و ،تسا لیامتم یتّنس یسانش
رد .دنک نییبت حوطس راتخاس رد ار یفسلف و ینافرع تاعوضوم هک هشیدنا
یاه قارشا خیش یتسه ،
و یسانش
هچره ؛دراد رون اب یکیدزن رایسب ةطبار ،تفرعم دباتب رتشیب رون
دشاب هتشاد یرتدیدش باتزاب إیشا رد و و ،
ای
مشچرس هب إیشا کیدزن رون ة
تسا رتشیب دوجو ضیف و تخانش ،دشاب رت ف یو .
ظفح ار دوجو بتارم هلسلس رک
108
یتسه بوچراهچ ،درک ةیاپ رب هک انیس نبا یسانش
« دوجو » یتسه بوچراهچ رد ،دوب نیا ،قارشا خیش یسانش
ةیاپ رب بوچراهچ
« رون » ةیرظن ،رون دوجو ندوب یهیدب تابثا ةطساو هب ،یدرورهس .تفرگ رارق یتسه
ار یسانش
یم حرطم نآ دوجو ةطساو هب تادوجوم و ایشا رگید و تسا ناهج ةدیدپ نیرتراکشآ رون هک لیلد نیا هب ؛دنک
یم کرد یم یتسه و دونش
دنبای ( .ک.ر ،یوضر 1385 : 64 - 63 )
تشاد رون رب یرایسب دیکأت یدورهس یم لصتم رون هب ار دوجو ةفسلف و
ار نآ صاخ روط هب و تسناد
م یم راک هب دوجو اب فدارت ،دراد یناشن یتسه و یگدنز زا هک یزیچ ره وا رظن زا ،یو إرآ رد هجوت اب .درب
یدوجو ةبترم روخارف .تسا هدرک لصاح هرهب رون زا ،شا
رد یو باتک
« لیئربج رپ زاوآ
»
، یتسه میهافم -
ار دوخ دوجو تیهام و یتخانش اب
درکیور ،رون ِیفسلف ـ ینافرع حیرشت
هدرک مامت رثا نیا رد یدرورهس .تسا
راونا فعض و تدش اب فعض و تدش رظن زا و هدرک میسقت یبتارم هب ناشدوجو تاجرد بسح رب ار تانکمم دنوادخ هک بیترت نیا هب .تسا هدرک نییبت
« راونلأارون » نییاپ بتارم رد تادوجوم رگید و تسا رارق یتسه رت
ضیف لماع رتلااب رون ره دنراد هب یشخب
نییاپ بتارم بجاو(دنوادخ نامه یئاغ رون و تسا دوجو رت
)دوجولا
.تسا ( .ک .ر :نیشیپ ،یوضر 63
؛) نیاربانب ةمه
زا تادوجوم یئاغ
نیرت ات نییاپ نیرت دوجو ةبترم یاراد ،
.دنتسه دوجو زا یبتارم و دنراد یدحاو رون ةمشچرس تادوجوم ةمه
ُهّللَا
ٍروُن ِّلُک َروُن ،
و أشنم دنوادخ ةمه رون
تسا راونا ةمه .
تادوجوم هتفای دوجو رون أشنم کی زا دنوادخ
فعض و تّدش رد رگیدکی اب اهنآ توافت اهنت و دنا
.تسا تّینارون نیا یدرورهس یارب هک تسا دقتعم
هب ندیسر ،دوهش و کرد
دیاب طقف دش دراو دوهش و فشک هار زا
هب و ،
یصوت دنتسه ضرتعم لصا نیا هب هک یناسک یم ه
بیذهت و تضایر و هدهاجم لصا نیا هب ندیسر هار اهنت دنک
.تسا سفن زا رگید ینایب هک ؛رون موهفم دروم رد نیدامن و یلیثمت نابز هب لیئربج رپ زاوآ ةلاسر رد
« دوجو »
ةلاسر ود رد و دراد ییاویش نایب ؛تسا
« قشعلاةقیقح یف »
و
« قارشلإاةمکح
» و رون ةطبار ، و ،لامج
رهاظم
ا و یم یو .تسا هدرک نایب ییابیز و لامج تیاهن رد ار نآ لامعتس هک تسا یتاجرد و بتارم یاراد رون :دیوگ
یدوجو تیفیک ساسا رب دوخ
یم میسقت دوش
، هجرد ره رتلااب ةقبط هب رون زا یا
زا و دراد هبذج و ششک دوخ
109
نییاپ بتارم زا رت
زا ارم ةمه لصا و أشنم .تسا نادرگیور و روهقم دوخ یراب دنوادخ رون بت
هک تسا یلاعت
و تسا راونلأارون طقف
هب رون هبذج زیچ چیه رب و تسا یکتم دوخ درادن یا
( .ک .ر ،یراتخم 1392
: 35 ).
2 - 2 ییارگراتخاس .
نآ رد هک یماظن زا تسا ترابع ،زیچ ره یادیپان ای ادیپ بوچراهچ ناونع هب راتخاس ای تخاس ماظن
إزجا ةمه ،
رد هعومجم کی ا
طابتر اب دنتسه رگید إزجا و
نیا طابترا گنهامه هک تسا إزجا
ار رثا تّیلک یم لیکشت
دهد
و .تسا هتسباو گنهامه شنک نیمه هب ،رثا لک دوجو یخرب
،نارظنبحاص زا هک یرییغت نودب و تباث نیناوق
شخب رد ناسنا یگدنز فلتخم یاه اتخاس دراد نایرج هدرتسگ ات ییادتبا یاهراتخاس زا اه
یم ر .دنمان هاگدید زا
یول سوارتسا ،
لدم نطب رد دوجوم ناهنپ یاهراتخاس ناوتب اهنآ هب لسوت اب هک ناسنا نهذ یعازتنا یاه
.دراد مان راتخاس درک کرد ار هعماج نایارگراتخاس زا یخرب
،راتخاس زا فیرعت رد یعقاو رما ار راتخاس
دوجوم
عامتجا رد تنا رما هب ار نآ رگید یخرب و ،
هدرک فیرعت ینهذ موهفم و یعاز فیس( دنا
،هداز 1379 : 250 - 252 .)
110
University of Mohaghegh Ardabili
Final Report of Research Project
Intertextuality relationship Between Quran and Baba afzal addinS Mosannafat (with emphasis on
Madarej al kamal and Javidan nameh)
By:
masroureh mokhtari
and
Mahsa Kazempour
Department of Persian Language and Literature
Faculty of Literature and Foreign Languages
This Research Project Has Been Financially Supported by the Office of Vice Chancellor for Research
