رویکردی متفاوت به دیگری در هنر: با یک رویکرد لومانی

ينامول دركیور كی اب :رنه رد يرگید هب توافتم يدركیور

*نایرایتخب میرم .ناریا ،نارهت تاقیقحت و مولع دحاو يملاسا دازآ هاگشناد ،هفسلف و تایهلا هدکشناد ،رنه هفسلف هورگ،رنه هفسلف يرتکد )92/7/7 :ییاهن شریذپ خیرات ،92/4/2 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیكچ رب انتبا اب هک تــسا ينابزارف و میقتــسمریغ ِتاطابترا سنج زا يعامتجا يمتــسیس هباثم هب رنه ،يــنامول درــکیور رد ينامز قفا ،هتشذگ ينامز قفا رد نیشیپ ياهدرکلمع هب عوجر اب متــسیس .دنک يم لمع هتــسبورف ،عاجرا-دوخ ياهدرکلمع يخرب هک تسا يرگید زا سپ يکی يرنه ياه کبس ندمآ دیدپ ،رما نیا لصاح .دراد يم هگن هدوــشگ دوخ يور هب ار هدنیآ هب شنکاو رد رنه متسیس تیلاعف لصاح ،»مسینویسرپما« کبس ،هنومن يارب .دنا هدرک لیدعت ای ،دییأت ،دقن ار رگیدکی رصانع ناشن ،طیحم/متسیس نایم رگتیاده زیامت .دیآ يم رامش هب رنه متسیس يطابترا-دوخ ياهدمایپ زا و هدوب »مسیلائر« کبــس زا دیاب ندیسرن نایاپ هب و تیدوجوم ملاعا يارب رنه .تسین رنه رد يرگید شقن ِيفن يانعم هب زگره يطابترا-دوخ دهد يم يانعم هب »رنه يارب رنه« رد يتیاغ يب ای ،دوخ رد تیاغ ،ضرغ يب تذل ،يدنمدوس راکنا اما .دوش کیکفت يرگید ای رنه ریغ .دننک اعدا ضحم ِيطابترا-دوخ نتشاد فرِص هب دنناوت يمن روآون ِنردم يرنه ياه شبنج زا کی چیه .تسین يرگید فذح نتفر لیلحت اب فداصم لرتنک نادقف .دنراد هدش لرتنک یتکراشم يعامتجا و )اه ناسنا( يناور ياه متسیس ،رنه متسیس رد دوجو ترورض ،نامول يلصا راثآ )لیلحت و همجرت( هعلاطم رب انتبا اب هدش شلات شهوژپ نیا رد .تــسا رنه متــسیس ِيیایوپ .دوش نایب توافتم يرظنم زا رنه رد يرگید

یدیلک یاه هژاو .يرگید ،رنه ،طابترا ،يعامتجا متسیس ،نامول سلاکین

.E-mail: Maryam.bakhtiarian@yahoo.com ،021-22950667 :ربامن ،09122801029 :نفلت *

اب ،متسیب نرق رد يناملآ هتسجرب سانش هعماج ،¹»نامول سلاکین«

يبرغ يسانش هعماج تنس ،نیون يعامتجا هیرظن کی نیودت فده هعماج صاخ ياه يگژیو هب هجوت اب ،يو .درک اهر ار دوخ زا شیپ راوشد ار نآ فیرعت ،هدش يناهج يا هعماج هب لدبم کنیا هک نردم يیاسانشزاب تسخن ،هعماج نیا يسانشزاب يارب وا داهنشیپ .تسناد ناوت يم قیرط نیا زا اهنت اریز ،تسا نآ ياه متسیس هدرخ کت کت شرگن ي هوحن رد حلاصا وا .درک صخشم ار هعماج ّلک درکلمع ي هوحن دزن .درک زاغآ هتینردم رب لمأت زا ار نآ ياه متسیس هدرخ و هعماج هب عماوج هچرگ .تسا »يدرکراک کیکفت« هتینردم يساسا لصا ،يو يموق ياه کیکفت تروص هب کیکفت يعون زا کی ره زین نردماشیپ اما ،دنا هدوب دنم هرهب يتاقبط تامیسقت و يضارا کیکفت ای ،يا هلیبق ای زا .تسا هداد خر نردم هرود رد راب نیتسخن يارب يدرکراک کیکفت ياه هدیدپ يگدیچیپ و يبایزیامت يکیکفت نینچ لصفلاب ياهدمایپ .تسا يعامتجا ات درک هعلاطم »متسیس« بلاق رد ار يعامتجا ياه هدیدپ ،نامول لصا ،ساسا نیا رب .دنک هسیاقم رگیدکی اب ار اهنآ يتحار هب دناوتب اریز ،تسا هسیاقم رب رظان ِيدرکراک لیلحت وا رظن زا رثؤم يتخانش شور نتخاس راکشآ قیرط زا دناوت يم ق ّلاخ و دمآراک يرازبا ناونع هب هسیاقم ار متسیس وا هتبلا .دزاس نایامن زین ار يوهام ياه توافت ،اه تهابش نآ تخانش هب ناوتب نآ یازجا ي هعلاطم يور زا هک لک کی هباثم هب ،لک و ءزج میاداراپ زا نتفرگ هلصاف اب وا .تفرگن رظن رد ،دش لئان رد توافت هک درک هعلاطم نآ اب طابترا رد و طیحم ربارب رد ار متسیس .تساهنآ نایم قارتفا هجو نیرت صخشم يگدیچیپ نازیم هدافتسا عیسو يا هنماد رد متسیس هژاو زا ات داد هزاجا نامول هب هچ نآ دنترابع هک تسا هورگ راهچ بلاق رد تیعقاو ورملق يدنب میسقت ،دنک .يعامتجا ياه متسیس و يناور ياه متسیس ،اه مسیناگرا ،اه نیشام :زا نامه زین يعامتجا ياه متسیس و اه ناسنا نامه يناور ياه متسیس ،داصتقا ،قوقح متسیس لیبق زا نردم هعماج ياه متسیس هدرخ رد تیمها اب ي هتکن .دنتسه هریغ و رنه ،شزومآ ،نید ،ملع ،تسایس يقطنم نتسبراکب يانبمرب اهنآ ندرک لمع هتسبورف ،اه متسیس نیا دروم زا .دنک يم نییعت صاخ روط هب ار متسیس ره نابز هک تسا يشزراود رد دوش همجرت رظن دروم متسیس نابز هب دیاب يا هداد ره تهج نیا »ناگزمر« لاثم يارب ،دش دهاوخن هتفریذپ متسیس رد تروص نیا ریغ متسیس رد ندش هتفریذپ يارب زیچ ره .تسا تشز /ابیز رنه متسیس رگا هنومن يارب ،دوش انعم دجاو و هدش هدیجنس ناگزمر نیا اب دیاب رنه و لوپ ياپ هک ثیح نیا زا دسرب شورف هب يفازگ رایسب ياهب هب يیولبات اریز ،رنه هن تسا داصتقا متسیس هب قلعتم يرما تسا نایم رد تمیق زا تبحص يتقو اهنت .تسا داصتقا متسیس نابز و هناسر ،تمیق و لوپ .تسا نایم رد رنه متسیس ياپ ،دشاب رثا يتخانشابیز ياه هبنج ره اریز ،دنک يم لمع قطنم ود زا شیب اب نردم ي هعماج ،فصو نیا اب هب صتخم ياه شزرا -ماظن زا رادروخرب يعامتجا ياه متسیس زا کی یاه متسیس ياه باختنا مامت .دنتسه لباقتم يیاه تفج بلاق رد دوخ نیبم ،رما نیا .دریگ يم تروص يشزرا ود يقطنم يانبم رب يعامتجا

صاخ درکراک رب اهنت هک تسا متسیس ره يراتخمدوخ و للاقتسا رد و هدرک يطخت شیوخ ياهزرم زا دناوت يمن و تسا زکرمتم شیوخ رد متسیس ره هلخادم ،نامول رظن زا .دنک هلخادم اه متسیس ریاس روما .دزادنا هرطاخم هب ار نآ تایح ،رگید متسیس روما يطیارش رد اریز ،دراد لمأت ياج زین يزیر همانرب هنوگ ره لامعِا سپ ره يیاناوت و تیلباق هباثم هب ²»يمتسیس تینلاقع« ،يو رظن هب هک تشونرس ،نآ اب يراگزاس و طیحم هب نداد ناشن شنکاو رد متسیس حطس رد تدم دنلب يزیر همانرب يارب يیاج ،دنز يم مقر ار متسیس ره هاگیاج ،»نردماسپ« ي اه هشیدنا دننام ،نامول رظن نیا .درادن دوجو نلاک ياه متسیس هاگیاج ،لباقم رد و هدرک لیدعت يردق ار هژوس شقن و هب يتراکد هژوس رادتقا نتساکورف نیا .دشخب يم اقترا ار يعامتجا و يمتسیسارف هن و يمتسیس يرظنم زا وا .ددرگ يمزاب يو رظنم رییغت هک تسین نیا زج يزیچ رما نیا لیلد .درک يسررب ار رنه يتسیناموا نآ زا رتلااب و رنه متسیس زا نوریب زین ناسنا ای يناور متسیس ،يو دزن هدیچرب اه بتارم هلسلس ،هعماج زا وا يمیسرت لدم رد يتقو .درادن رارق ،دوب يرگید ِيرگید نآ لابند هب ناوت يمن رگید تسا يعیبط ،دنا هدش .دراد رنه زا رت مهم و رتلااب يهاگیاج هک يرگید نآ ينعی يیاسانش هژبا ای قلعتم ًافرصرگید رنه نامول دزن دسر يم رظن هب ،تسا هدوب لوادتم وا زا شیپ ات هچ نآ فلاخرب و ،تسین ناسنا کی نآ نورد هکلب ،تسین نآ زا نوریب و درادن رنه زا رترب يعضوم ناسنا تسا طباور زا يا هکبش اه متسیس نایم نامتفگ میریذپب رگا .تسا ناسنا ،دنک يم نییعت ار نآ ياه متسیس هدرخ و هعماج هب تفرعم هک زا رنه زج زیچ ره سپ .دیآ يم رامش هب نامتفگ نیا زا يشخب زین ،نامول رظن رد .دیآ يم رامش هب يرگید کی هعماج ات هتفرگ ناسنا رد و هدش زاغآ رنه شیادیپ ودب زا هک يتکرح ،زین يمتسیس لماکت رد .تسا رنه متسیس دوخ هب بستنم ،هتفرگ باتش نردم ي هرود دنیارف رد و دننک يم يهارمه ار رنه اهنت اه يرگید ،تکرح نیا .دنتسه ³»دادیور مه« ندش نردم هشیر طابترا تیمها رد رنه يارب يرگید تیمها نامول هیرظن رد درکلمع و كاردا سنج زا )ناسنا( يناور متسیس درکلمع اریز ،دراد زا طابترا .تسا طابترا سنج زا ،رنه هلمجزا ،يعامتجا ياه متسیس لیکشت مهف و )تاعلاطا( عاجرا-رگید ،)تاراهظا( عاجرا-دوخ ءزج هس يرگید و دوخ توافت هک دریگ يم لکش يتقو طابترا سپ .تسا هتفای يطابترا ،)يعاجرا رگید( ينوریب عاجرا نودب هک نیا .دشاب هدش مهف لیبق زا نردم يرنه ياه شبنج يخرب ياعدا ،تفرگ دهاوخن لکش زیگنارب هلئسم ضحم يطابترا-دوخ زا يرادروخرب رد ار »رنه يارب رنه«

يراتخمدوخ و للاقتسا زا يیلااب ّدح هب هجوت اب و همدقم نیا اب .دزاس يم میسرپب ات هدیسرارف نآ نامز هتفرگ رظن رد رنه يارب نامول هک افیا نآ رد يشقن هچ و ،تسیک ای تسیچ نردم رنه رد »يرگید«

زا ار رنه هاگیاج يلصا شسرپ نیا هب ییوگ خساپ زا شیپ اما ؟دنک يم .درک میهاوخ يسررب زورما ات زورید

همدقم

هژوس ات هژبا زا :رنه هاگیاج

يا هرود ات دش باب رنه هب يفسلف ي هشیدنا هک نوطلافا نامز زا هب لمأت و يسررب تیلوئسم يسانشابیز ناونع تحت لقتسم يشناد هک و يکیزیفاتماسپ ياه هشیدنا هک زورما ات يتح و تفرگ هدهع رب ار رنه ياه هصرع زات هّکی ي هژوس ماقم رد ناسنا شقن لیدعت ددصرد نردماسپ ناسنا رظنم زا ،رنه هلمجزا ،زیچ همه هب هراومه ،دنا هدوب يتفرعم فلتخم هراومه يسانشابیز ياهزرم لیلد نیمه هب اسب هچ .تسا هدش هتسیرگن زیچ همه رب هک تسا ناسنا يهاگآ و كاردا يیوگ .تسا هتفر رنه زا رتارف نردم نافوسلیف يخرب رظن هب هراشا .تسا هدنکفا هیاس اسب هچ ای وترپ .تسا رما نیا رب يدییأت رهُم يرگید ای دوخزج هرابرد نم« راعش اب تراکد هنر هفسلف رد اسانش لعاف ماقم رد هژوس ،يتراکد دعبام ياه هفسلف ناماد رد و دش دلوتم »متسه سپ مشیدنا يم ،نافوسلیف يخرب .تفای دشر يناملآ مسیلآ هدیا و تناک ي هفسلف دننام و اهزیچ هب ندیشیدنا اب دنتشاد هدیقع ،هتخیف بیلتوگ ناهوی هلمجزا تیلاعف هب ار نآ و هتفرگ رارق ناسنا يهاگآ قلعتم و عوضوم هک ناهج نینچ قبط رب .دریگ یم لکش »دوخ زج« و »دوخ« نیب زرم ،دنراد يماو ،تسا يعقاو ناشدوجو هچرگ زین تعیبط يتح و ءایشا مامت ،يتشادرب هک تسین يکش .دنوش يم بوسحم يرشب نهذ هتخاسرب يعون هب اما )هژوس( اسانش لعاف لباقت يلصا روحم رب نردم هفسلاف رتشیب ي هشیدنا رد رتراس لپ ناژ لاثم يارب ،تسا هتفرگ لکش )هژبا( اسانش قلعتم و )هسفن يف( دوخ رد دوجو هب دوجو میسقت اب يتسین و يتسه باتک هژوس ورملق تبسانم و هطبار نایب ددصرد )هسفنل( دوخ يارب دوجو و تسا يدوجو ،دوخ يارب دوجو فلاخرب ،دوخ رد دوجو .تسا هژبا و و درادن هناهاگآ يسرتسد زین يرگید هب و هتشادن دوخ زا يهاگآ هک زا .دهد يمن يور نآ رد هتساوخلد ِينوگرگد و رییغت هنوگ چیه زین اهنت .تسا دوخ رد دوجو ورملق رد ناسنا زج يدوجوم ره ،يو رظن اما .دزاس يم ار شیوخ تیهام شیاه باختنا يپ رد هک تسا ناسنا )هریغل( يرگید يارب دوجو زا و هدرکن افتکا يدنب میسقت نیا هب رتراس دوجو هک تسا مهم رما نیا رب يدیکأت هک هدروآ نایم هب نخس زین نایب وا ور نیا زا .تسوا يدوجو ي همزلا و یرورض ،ناسنا يارب يرگید ِدوجو هک تسا ملسم ام يارب هزادنا نامه هب يرگید دوجو« :دراد يم تابثا يارب ناسنا هک تسانعم نادب نیا .)57،1386 ،رتراس( »ام دوخ ،نینچمه .دراد زاین يرگید هب دوخ هب ندیشخب تینیع و شیوخ دوجو يدوجوم شیوخ تاذ رد ناسنا هک دشاب رظن نیا دییأت دناوت يم نیا وا هب ار يرگید نودب ِندوب ِناکما يعامتجا يتسه نیا .تسا يعامتجا ي هژبا نوچمه اه يرگید نیا هب تفرعم ورملق رد وا دنچره ،دهد يمن .درگنب شیوخ ) ِتسیاربارب(

ریغ زیچ ره دوش يم هظحلام يسانشابیز و هفسلف خیرات رد ًابلاغ هدش رهاظ وا ياسانش قلعتم يریبعت هب ای ،هژبا کی ماقم رد ناسنا زا .تسا نایامن رتشیب نردم روحم-هژوس ياه هفسلف رد هژیو هب نیا .تسا هنوگ نآ ًافرص رنه ،دراوم بلغا رد رگا تسین يبجعت نادنچ ياج سپ .دراد دوجو هعماج و ناسنا يارب زا هک هدش يقلت يدوجوم و يتسه رنه يارب رنه و ضحم يتسیلامرف و يدرکراکریغ ياه هیرظن رد يتح رنه هب نوریب زا ای لااب زا هک تسا رتتسم هژوس کی هاگن يعون هب زین .درگن يم

ملاع رد ون يحرط ِندنکفارد لابند هب هک نامول سلاکین ،اما ریغ يهاگدید رد ،دوب يفسلف يتح و يعامتجا ياه يزادرپ هیرظن يتسیناموا يهاگدید زا رذگ و رظنم نیا لیدعت يارب هنایوج يرترب هژبا /هژوس زیامت زا طیحم /متسیس زیامت يفرعم اب دمآرب ددصرد لرسوه يسانشرادیدپ ي هعلاطم زا هک يریثأت هطساو هب وا .دنک رذگ بلاق رد ار دیدج زیامت دوب هتفرگ ⁴سیسئون / امئون نایم زیامت و يفرعم )يرگید( دوخزج/دوخ زیامت نامه طیحم/متسیس زیامت اب يتنس هاگدید تشاد هدیقع وا .(Luhmann,2002,45-47(درک ياه يیاناوت ،يعامتجا ياه هدیدپ هلمجزا ،اهزیچ يخرب هب هژبا قلاطا .تسا هتفرگ هدیدان ار اهنآ هتخانش نآ يناب ناونع هب نامول هک يا هتسجرب لئاسم زا يکی ياه متسیس ي هدنزاس یازجا ناونع هب تاطابترا يفرعم ،تسا هدش يناسنا دارفا يساسا ضرف نیا اب .)Maanen,2008,106( تسا يعامتجا متسیس طیحم رد نابطاخم و ،ناسانشراک ،نارسفم ،نادنمرنه زا معا تسین نیا رد يدیدرت هتبلا .دنوش يم هتفرگ رظن رد رنه زا ادج يعامتجا .دنک يم دقن ار نآ و دنک يم هدهاشم ،دنیرفآ يم ار يرنه رثا ناسنا هک .دنجنگ يمن رنه فیرعت رد يناسنا دارفا هک دوب نیا نامول دارم نابطاخم ای ناگدننک فرصم و ناسانشراک ،نادنمرنه نایم لماعت رنه و دریگ يم ياج رنه متسیس نورد هک دهد يم لکش ار يطابترا ،رنه مگردرس يارب اسب هچ .دنک يم دیلوتزاب و دهن يم انب ار دوخ نآ هطساو هب طابترا ياهدنیارف رد مدرم« :هک دشاب دیفم ترابع نیا يروآدای ندشن

.)^Ibid,109( »دنیآ يمن رامش هب نآ زا يشخب زگره اما ،دننک يم تکرش نیا .دریگ يم لکش نیشیپ تاطابترا زا هک تسا دنیارف کی ،طابترا هعماج ای مدرم تساوخ ساسا رب يعامتجا متسیس کی ات دوش يم ثعاب هن تسا لیخد يعامتجا و يناسنا تابسانم ،طابترا رد اریز ،دریگن لکش .هعماج دارفا کت کت ِتساوخ هباثم هب ار رنه متسیس يیوگ هک تسا نانچ تاطابترا هب نامول هجوت نآ يسررب و هعلاطم يارب هک تسا هتفرگ رظن رد يتیلک دجاو نتم کی ،دنمرنه ،يرنه رثا ،يرنه كاردا ،يیابیز( نآ رصانع مامت دنویپ هب دیاب هب تهابش يب وا دروخرب ي هویش نیا .تشاد هجوت )دقتنم ،بطاخم اریز ،تسین متسیب نرق ياه ههد نیتسخن رد نتم اب ون نادقتنم دروخرب یسررب اب و نتم دوخ رد ًافرص ار نتم یانعم هک دوب نیا زین نانآ يقلت عیفر ماقم زا ار فلؤم هک يهاگدید .درک یسررب ناوت یم نآ یاه یگژیو رد نتم کی هباثم هب ار رنه ّلک نامول هتبلا .دیشک ریز هب شا هنوگ يادخ و ددعتم لماوع نتخاس صخشم دصق هب وا .ار راتشون ًافرص هن تفرگ رظن دروخرب ينتم هباثم هب رنه اب هباشم يقلت کی اب رنه متسیس رد لاعف رادتقا ،تیعقاو زا لقتسم شیوخ يارب زین انعم تخاس هزوح رد هک درک )يرنه راثآ( رنه صاخ ياهدرکلمع ،يقلت نیا رد .تسا هدرک بسک وا رظن هب ،ور نیا زا .دنریگ يم رنه زا ار دوخ يانعم ،تادهاشم هباثم هب هک دشاب ينتم ،يرنه رثا يتقو يتح ،دهد يم انعم هدهاشم تقو رد رنه رد و شیاه شنک رد توشیک ند« :دیوگ يم لاثم يارب دوش يم هدناوخ

. )Luhmann,2000,239(»دبای يم انعم ندناوخ هتفشآان و تخس هبرجت

ناوت يم هنوگچ تسار /پچ تمس زیامت نودب لاثم يارب ،دنیآ يم رظن رظن زا زیامت فرط زا يکی هدهاشم ِتقو ؟درک هدهاشم ار اهنآ زا يکی ،مود-هبترم هدهاشم کی رد .تسا رارقرب لباقت نانچمه اما ،تسا ناهنپ يدیدج ياه مرف و هتفرگ رارق هجوت و هدهاشم ضرعم رد تازیامت نیا يعقاو تیعقاو نایم زیامت هنومن يارب .دنریگ لکش قیرط نیا زا دنناوت يم يرنه راثآ زا يخرب رد هک دهد يم لکش ار يمرف يگتخاس تیعقاو و ي هنومن ،لوهراو يدنا رثا هدامآ پوس ياه يطوق .دوب دهاش ناوت يم .درب راکب نآ رد ار نامول للادتسا يتحار هب ناوت يم هک تسا يبسانم دنرادن يتوافت چیه رهاظ رد هاگشورف لخاد ياه يطوق اب اه يطوق نیا هدهاشم اب و تسا ⁵نامول ِدیدج ِفیرعت رد مرف هیحان زا اهنآ توافت و کی لوهراو بناج زا اه يطوق نیا شیامن .تسا تفایرد لباق مود-هبترم و هدش هریچ يعقاو تیعقاو ربارب رد هک هداد لیکشت ار يگتخاس تیعقاو نابطاخم نایم شسرپ نیا ،ور نیمه زا .تسا هتشاد ناهنپ رظن زا ار نآ

؟تسا رنه نیا ایآ اما ،هک دراد و هتشاد جاور هراومه نادقتنم و يزیچ ندوب رنه صیخشت ِيراوشد رب يراکشآ لیلد ،ریخا شسرپ هژبا رگید رنه هک نیا رب يراکشآ لیلد زین صیخشت يراوشد و ،تسا قباطم نیا .دور يمن شیپ ناسنا و هعماج تساوخ قباطم و تسین فرِص زا يکاح رنه صیخشت يراوشد يتح ای نتفرن شیپ يرگید تساوخ دیاب تسخن بلطم نیا حیضوت يارب .تسا رنه رد يرگید شقن لیدعت

؟ تسا يرگید ،رنه يارب يسک هچ ای يزیچ هچ مینیبب

طابترا ره مزلا طرش )توافت( يرگید

زا يکی نامول رظن زا رنه ،تفر نآ رکذ رت شیپ هکروطنامه وا رظن زا .تسا هعماج ي هدنهد لیکشت ِيعامتجا ياه متسیس هدرخ ياه متسیس ریاس :دیآ يم رامش هب يرگید کی رنه زا ریغ يزیچ ره يعامتجا متسیس کی رنه هک نیا هب رظن .يناور ياه متسیس و يعامتجا .دریگ يم رارق نآ نورد دشاب هتشاد يطابترا تیهام هچ نآ ره اهنت ،تسا رد لخاد ار يمتسیس و يناسنا تابسانم و طباور دیاب ،فصو نیا اب نآ درکلمع و تسا يناور متسیس کی هک ناسنا .تسناد رنه متسیس و يرنه هبرجت نیا .تسا رنه متسیس زا جراخ ،تسا كاردا سنج زا سپ .دنک يم ریگرد رنه متسیس رد ار ناسنا هک تسا يتخانشابیز هبرجت )تاعلاطا( عاجرا-رگید ءزج هدننک نیمأت هعماج و ناسنا تفگ ناوت يم .دنهد يم لیکشت ار طابترا ءازجا زا يکی هک دنتسه رنه ،تازیامت هب هلصافلاب ناسنا نهذ دوش يم طباور زا تبحص يتقو هکاجنآ زا« :نامول رظن رب انب .دوش يم نومنهر ،عاجرا ي هصرع تازیامت نورب و نورد نایم زیامت رب يعاجرا-رگید و يعاجرا-دوخ نایم زیامت يارب ،هیوس کی يقیرط رد دناوت يمن اهنآ تدحو لکشم ،تسا ينتبم .)^Ibid,284( »دوش لح ضحم ِيعاجرا-دوخ رب رارصا هطساو هب لاثم دناوت يمن کی چیه رنه يارب رنه هن و دوخ رد تیاغ لمعلاروتسد هن يارب رنه دهد يم ناشن نیا .دنک راکنا ار يرگید ای رنهریغ اب رنه طابترا )يرگید( دوخزج ای رنهریغ زا کیکفت هب زاین شیوخ تیدوجوم ملاعا يانعم هب طقف هکلب ،تسین طابترا عطق يانعم هب کیکفت نیا اما ،دراد حوضو هب نامول رظن زا طابترا لیلحت رد ،رما نیا .تسا يگتسباو عطق .تسا نایع زا طابترا ،نامول رظن هب ،دش رکذ مه رت شیپ هکروطنامه

،تاملک ،فورح مامت ات تسا مزلا نتم کی تئارق رد هکروطنامه سپ ،دنوش هدهاشم و هدناوخ مه اب طابترا رد و تبسن رد مئلاع و تارابع يتسیچ ات تسا مزلا يریگارف و يلک هاگن نینچ زین رنه متسیس رد .دوش راکشآ نآ يگنوگچ و درکلمع

هژوس هاگیاج رد رنه دركلمع ي هوحن

هباثم هب رنه ملاعا اب نیزاغآ لحارم نامه زا نامول تسا ينتفگ ي هوحن نایب هب و درک اهر ار رنه يتسیچ زا شسرپ ،يعامتجا يمتسیس يتخانش شور ياه هبنج رب يو دیکأت ثعاب نیا .تخادرپ رنه درکلمع زا يو يسررب رد رگا تسین بجعت ياج سپ .يتخانش شزرا ات دش يرنه هرود کی ای ،يرنه رثا کی صوصخرد دوش يمن هدید زگره رنه دوخ نابز زا رنه لاح حرش ،وا حرش .دشاب هتفریذپ تروص يراذگ شزرا ریسفتزاب ای فیصوتزاب عون کی وا حرش ،تلع نیمه هب تسرد و تسا رنه رنه تفگ ناوت يم .تسا رنه تافیصوت و تادهاشم ي هدهاشم رب انتبا اب لعاف مه و عوضوم مه ،يعامتجا متسیس کی ماقم رد وا ي هیرظن رد تادیلوت تروص هب نآ تادهاشم هک هدهاشم زا يمتسیس .تساسانش ي هدهاشم دناوت يم رنه تادهاشم .يرنه راثآ ينعی ،دنیآ يمرد يدام رنه ار يزیچ دناوت يم تهج نیا زا .دنک تیاده زین ار بطاخم و دنمرنه تفایرد لباق مود-هبترم هدهاشم اب اهنت نآ يرنه ي هبنج هک دنک ملاعا

؟تسیچ مود -هبترم هدهاشم نیا اما .تسا ياپ هک ينامز .تشاذگ زیامت هدهاشم زا هبترم ود نایم نامول رارق هک ينامز اما ،دیآ يم راکب لوا-هبترم هدهاشم تسا نایم رد تایعقاو هتخادرپ و هتخاس يهاگدید ای يتیعقاو ،يعمج ياه هناسر دننامه تسا .تادهاشم ي هدهاشم ينعی ،دیآ يم راکب مود -هبترم هدهاشم ،دوش زیامت هب رداق هک تسا هدهاشم زا يمتسیس ،يعامتجا متسیس ناس نیدب زیامتم يتیعقاو دناوتب دیاب هکارچ ،تسا يرگید و دوخ نایم ندراذگ نازادرپ هیرظن« :دیوگ يم وا .)Luhmann,1996,4-5(دزاسب ار دوخ زا دنرادن رارق يتیعضو رد يتخانش ياه متسیس دنراد هدیقع ارگراتخاس ،دنراذگب زیامت اهنآ زا هدمآ تسدب تخانش و يعقاو ياه هژبا نایم هک اب اهنت هصیقن نیا .دنراد يسرتسد اهنآ هب تخانش قیرط زا اهنت اهنآ اریز يیاه متسیس درکراک ي هدهاشم ؛دوش يم فرطرب مود -هبترم هدهاشم ناشن نیا .)^Ibid,5-6( »دهد يم لکش ار ناش تخانش اهنآ راتخاس هک شدوخ زا متسیس ره فیصوت و تخانش ،نردم ي هرود رد دهد يم .دهد يم لکش ار نآ هدیچیپ راتخاس يا هدهاشم تاناکما هب زیچ ره زا شیب فیصوت و تخانش نیا يمتسیس لماکت دهد يم ناشن اه متسیس يخیرات يسررب .تسا دنمزاین دوخ ي هدهاشم زا يتوافتم رایسب تاناکما هک تسا هدیماجنا يملاع هب هدهاشم زا رت قیقد يا هدهاشم نیا دیدرت نودب .)^Ibid,156(دراد رب رد ار لوا -هبترم رگ هدهاشم هاگن هدهاشم عون نیا رد .دبلط يم ار لوا-هبترم ،هدهاشم هچ نآ رب ًافرص وا و دنام يم رظن دروم يش رب تباث و هریخ اهنت درکلمع و رگ هدهاشم ِدوخ و دنک يم زکرمت ،دنک يم لمع و هبرجت عضو مود-هبترم هدهاشم رد اما .دننام يم ریذپان هدهاشم وا ي هدهاشم لباق نآ رد لوا-هبترم هدهاشم يریذپان هدهاشم هکارچ ،دنک يم قرف تازیامت هدهاشم عون نیا رد .)Luhmann,1995,61( دوش يم هدهاشم رد دنتسه هدهاشم ره مزلا طرش هک لوا-هبترم هدهاشم رد هتفر راکب

مهف و )تاعلاطا( عاجرا-رگید ،)تاراهظا( عاجرا -دوخ ءزج هس رد دهد يم ناشن نیا .)Luhmann,2002,157(تسا هدش لیکشت تسادیپ هک روط نآ .تسا يرورض يرگید کی دوجو يطابترا ره ؛دنک يم نایب طابترا نورد ار يعاجرا -رگید هراومه تاعلاطا«

-دنشاب يناور ياه متسیس ءازجا زا يکی ِساسحا رگنایب رگا يتح يرعش مناوتب ات ملیام رایسب نم دیوگ يم يسک يتقو لاثم يارب تاعلاطا هلمج نیا رد هچرگ. )Luhmann,1995,11(»مسیونب ابیز شناد هب يزیچ ينعی ،تسین ،تسا رظنّدم هراومه هک يمسق زا نیمه اما ،دنک يم نایب ار يسک ساسحا اهنت و دیازفا يمن ناسنا زین رنه رد .تسا هدنسب طابترا کی يرارقرب يارب زین رادقم ار يفده نینچ نردم رنه و تسین فده تاعلاطا لاقتنا زگره يقاب روظنم هب يعامتجا ياه متسیس مامت ،عقاورد .دنک يم راکنا هتسباو تاعلاطا نایرج هب ،کیمانیدومرت يدوجوم هباثم هب ندنام نوچمه هک تسا نیا رنه درکراک . )Skayttner,2000,207(دنتسه هک دنک هتخادرپ و هتخاس دوخ رد ار يتیعقاو ،يعمج ياه هناسر .دنرادن ار تیعقاو رد روهظ ناکما يمتسیس هباثم هب رنه ،يدرکراک کیکفت سپس و هتینردم عوقو اب نیا رد .تسا هتسسگ تقیقح و يعقاو تفرعم زا ًلاماک يعامتجا نف .تسا هدش رهاظ سکوداراپ هباثم هب تازیامت تدحو هاگ ،نامز نآ زا و داد شرورپ ار سکوداراپ رنه ينامز تدم کی يارب نایب شرورپ ،رنه تسا يعدم نامول .تخاس ندرک کیرحت يارب يرازبا ياه هویش رد رتمک ار سکوداراپ اما ،دهد يم ماجنا ار سکوداراپ تراهم کی ناونع هب رنه رد سکدواراپ شیامن .درب يم راکب هناهاوخلد اب لاثم يارب ار سکوداراپ شیامن ،رنه .دیآ يم رامش هب اراک و رثؤم و »سک چیه« ،»زیچ چیه« ،»يتسین« ينابز ياه يگژیو ندرب راکب ناشن لاعف يزیچ و يرمارگ يدراوم ناونع هب هک دهد يم ماجنا هریغ دننام ،راثآ يخرب رد هنومن يارب . )Luhmann,2000,256(دنا هدش هداد مهدزناش ياه نرق يلزغت راعشا زا يصخشم عاونا رد ای ،تیرگم هنر رثا بطاخم ات هدمآرد شیامن هب سکوداراپ ،ناد ناج رثا هژیو هب مهدفه و يیوگ ،تسا هناروآون رثا زا جورخ يراثآ نینچ رد .دزاس دیدرت راچد ار مرف نیدنچ تلاح نیا رد .دنام يم يقاب نیعمان نآ رد تیاهنرد يزیچ نیا رد .دنراذگ ياج رب ار ریثأت نیا ات دننک يم لمع مه اب يتخانشابیز تسا يا هنوگ هب اهنآ رد تیعضو .دوش يم هتخانش مرفربا ،سکوداراپ ،راثآ میقتسم كرد ای تسخن هاگن زا انعم و دنام يم هتفگان نآ رد يزیچ هک

. )Ibid,117-120( دزیرگ يم .تسا مهم نتشاد موادت طقف رنه يارب هک تسا نآ رگنایب رما نیا يطابترا ؛تسا رنه قیرط زا طابترا هب نداد لکش نآ درکراک رگا نیاربانب يا هلیسو ره اب سپ ،دوش يم رارقرب بطاخم و دنمرنه ،رنه نایم هک تسرد .زیچ چیه نداد شیامن اب يتح ،درک رارقرب ار طابترا نیا ناوت يم ،درادن دوجو يرنه رثا عون چیه نآ رد هک يهاگشیامن تسا تلع نیمه هب قیرط زا طابترا يتقو .دراد هدننکدیدزاب و دوش يم هدناوخ رنه هاگشیامن .تسا رنه رد يرگید يلااو هاگیاج يارب يدهاش نیا ،دبای تیمها رنه هباثم هب تیعقاو زا عوضوم باختنا هب رنه زاین تشاد رظن رد دیاب هتبلا ينوریب تاطابترا تیمها رب ،يرگید رب ندش هضرع هب نآ زاین و يرگید هنوگژاب ار تیعقاو دناوت يم رنه لاح نیع رد اما .دراذگ يم هحص رنه يارب يرگید نآ تیعقاو هک تسانعم نادب نیا .دهد شیامن زیمآوجه ای ،دوش هتخادرپ و هتخاس رنه هاوخلد هب انب رنه رد دناوت يم هک تسا

تسا يرگید نآ زین ناسنا .تسین تیعقاو يیامنزاب رگید رنه راک اریز بطاخم ناونع هب وا قوذ و غوبن هب هچ نآ اما ،دنک يم دیلوت ار رنه هک رنه يمتسیس تلاوحت .تسا رنه متسیس نامه ،دشخب يم وس و تمس ریغ رد تسا هتخاس هارمه دوخ اب ار نابطاخم قوذ و نادنمرنه غوبن راثآ اب ناشود لسرام و وساکیپ لثم ينادنمرنه ندرک روصت تروص نیا .دوب يمن دیعب يرما يطسو نورق ای ،ناتساب ي هرود رد ناش يدنام دای هب هدش ينتبم دوخ ينورد تاطابترا رب نامز ره زا شیب رنه هک نیا هتبلا هک يتاطابترا ؛تسین ينوریب تاطابترا تیمها زا يشوپ مشچ رب لیلد نیمأت يعامتجا ياه متسیس ریاس اب طابترا رد يعاجرا-رگید قیرط زا .تسا رنه يارب )يرگید( هعماج تیمها رب يدیکأت ،دنوش يم

ينوریب تاطابترا رب ينورد تاطابترا يانتبا )زگره يرگید ای هعماج نودب رنه(

ياهدرکلمع رب انتبا اب رنه يعامتجا متسیس ،نامول رظن هب نودب اما ،درب يم شیپ ار دوخ روما شیوخ )ينورد تاطابترا( ِينورد نامول ؟دروآ دنهاوخ ماود ينورد تاطابترا هنوگچ ينوریب تاطابترا ينوریب هبنج تیمها رب رنه يارب هعماج ِيرگید تیمها نایب رد تسا هتفر شیپ اجنآ ات و هدرک دیکأت ينوریب تاعاجرا ای تاطابترا يارب ،دندوبن يمتسیس نورب تاطابترا رگا :دیسرپ ناوت يم يتح هک ،دندش يمن رشتنم اه ناتساد ،دندش يمن رازگرب اه هاگشیامن رگا لاثم تاطابترا تروص نآ رد ،دندش يمن ارجا اه يقیسوم ای اه همانشیامن دنمرنه هنوگچ تروص نآ رد يتح ؟دنتفرگ يم لکش هنوگچ ينورد تسد دیلقت زا و يیامنزاب رد فولأم تداع زا دناوت يم هک تسناد يم يساسا طرش هک نامول ياعدا نیا تفگ ناوت يم سپ ؟درادرب تاعاجرا رب هیکت اب تاطابترا نتشاد نایرج ،متسیس کی تیدوجوم ،رنه دیدرت يب .تسین يا هدوهیب و فازگ ياعدا ،تسا ينوریب و ينورد هب و متسیب نرق رد رنه خیرات عیسو ي هنهپ ؛دراد يطابترا ِيتسه .تساعدم نیا رب يدهاش يرگید زا سپ يکی اه کبس ندمآ دوجو رد رنه راتفر و اه کبس هعلاطم و يسررب اب ات دوب ددصرد نامول ياه شبنج روهظ زا سپ ایآ هک دیوگ خساپ اه شسرپ نیا هب نردم هرود مشچ انعم اب ينوریب طابترا نتشاد زا تسناوت رنه ،يرنه يتسینردم »ضرغ يب تذل« و »دوخ رد تیاغ« راعش تسناوت يتسار هب ایآ و ،دشوپب و نارظن بحاص هک دش عورش يتقو زا زیچ همه ؟دشخب ققحت ار نیا و ،دندرک رنه رد انعم هرابرد لمأت هب عورش مهدزون نرق رد نادقتنم تیاغ« لمعلاروتسد رد هک يتقو ای ،درادن دوجو يتیاغ چیه يتقو ایآ هک ؟تفگ انعم زا مهزاب ناوت يم ،دراد دوجو تیاغ کی اهنت »دوخ رد هزادنا نامه هب ِلمعلاروتسد زین ضرغ يب تذل« دوب نآ رب نامول ،لمعلاروتسد نیا دوب نیا رب روصت ،رهاظ هب .تسا يرگید زاس هلئسم ندوب نکمم و هدنار نوریب رنه دربراک رد ار نیعم ضارغا و قیلاع هتشاد يرنه شزرا ياعدا دناوت يم هک دهد يم هدعو ار يا هدیدپ هدهاشم هب رداق يسک هنوگچ هک دهد حیضوت دناوت يمن اما .دشاب ره ای وا هک دوش نئمطم رگ هدهاشم کی هنوگچ ای ،تسا ضرغ يب هقلاع دروم ياه هاگدید دناوت يم هک دراد رارق يتیعقوم رد رگید سک زتنارپ رد ،دزادرپب يرنه هدهاشم هب دراد دصق هک يتقو ات ار دوخ

،تسه يضرغ يب رد يصاخ ضرغ ای يصاخ هقلاع ایآ اما .دهد رارق ار رثا هک يدنمرنه دناوتب ًلاصا يضرغ نینچ هک تشادنپ ناوت يم ایآ هجوت و هقلاع هب هقلاع دناوت يم يسک ایآ و ،دنازیگنارب دنک يم دیلوت . )^Ibid,269( »؟دنک راکنا ار نارگید يشان همه هدمآ شیپ لئاسم لیبق نیا ،نامول رظن زا دسر يم رظن هب اب رنه طابترا( يطابترا -دوخ دیدرت يب .تسا طابترا لکشم ندشن لح زا ياه شبنج زا کی چیه و ،تسین رنه يور شیپ تلاکشم لح هار )رنه اعدا نآ نتشاد فرِص هب دنناوت يمن ،رنه يارب رنه هلمج زا ،نردم يرنه نوریب اب طابترا هب يروآون يارب و ندنام يارب و ندوب يارب رنه .دننک دوخ نورد رد رس يانعم هب زگره رنه يراتخمدوخ .دراد زاین دوخ زا نردم هرود رد رنه هکلب ،دورب لیلحت نآ يیایوپ هک تسین رنه ندربورف هکاجنآ زا اما ،تسا لاعف و لماعت رد شیوخ طیحم اب ينامز ره زا شیب ،دنک لیلحت و هیزجت ،دوخ ينورد قطنم بوچراچ رد ار يا هداد ره دیاب .تسا هناهاگآ يلماعت نآ لماعت دوش يم زاس هلئسم ينوریب عاجرا نادقف رد ينورد عاجرا ينوزف رد .دنک يم داجیا ار )يرگید نتفرگ هدیدان( يطابترا -دوخ يعون و ،دننک راکنا ار دوخ يطابترا تین دنناوت يمن يرنه راثآ هک يتروص هضرع مامتان يراتفگ ای ،دادیور ناس هب ار دوخ اهنآ يتقو يتح شیوخ تایح هب مه رنه نودب دناوت يم هعماج ،کش نودب .دنراد يم .زگره هعماج نودب رنه اما ،دهد همادا

ياه متسیس ربارب رد رنه يراتخمدوخ ققحت )يرگید( يعامتجا

نوطلافا گرزب سایپیه زا سپ ،شیپ اه تدم زا نامول رظن هب هچرگ ره زا شیب ،لاح نیا اب اما .دوب هدش صخشم رنه رد يدنمدوس فیلکت ،درکن ادیپ ار رنه هب دورو هزاجا يدنمدوس نردم رنه رد ،يرگید نامز »ضرغ يب تذل« و »دوخ رد تیاغ« ریظن يیاه لمعلاروتسد رد هژیو هب نیا شیوخ ينیرفآرنه زا هک تسین يسک نامز نیا رد دنمرنه .تسا نایامن رانک اب فداصم رنه زا يدنمدوس نتشاذگ رانک نامول رظن هب .ددرگ عفتنم يتخانشابیز مکح زا يللادتسا و يتخانش تفایرد و كرد عقوت نتشاذگ دس )ينوریب تاعاجرا( يعاجرا-رگید رب ار هار يدنمدوس فذح اریز ،تسا مه يتروص رد يتح .دنک يم راذگاو رنه هب ار انعم يوجتسج و دنک يم نیِد يادا يازا رد ای ،دوش يم هداد يسک هب هیده ناونع هب يرنه رثا هک .تسا يدنمدوس دقاف مهزاب رنه ،دوش يم هدیشخب يسک هب يهدب و زا ار دوخ تیمها يعاجرا-رگید ،يرنه رثا يارب هک درک روصت دیابن اما -رگید قیرط زا ار دوخ صاخ درکراک يرنه راثآ هکلب ،تسا هداد تسد تسدب دوخ هدش تظفاحم يکیکفت ورملق نورد هدش لرتنک يعاجرا .تسین يعاجرا -رگید راکنا نامه يدنمدوس راکنا ،نیاربانب .دنروآ يم نآ اب هاگچیه اما ،دنک ذخا يعامتجا تیعقاو زا ار دوخ عوضوم رنه اسب هچ متسیس زا نوریب رد هک دراد زاین يداوم هب رنه نینچمه .دزیمآ يمنرد رد رنه ،نیا رب هولاع .)Luhmann,1995,151-153(دنوش يم تفای رنه و يراتخمدوخ ياپ يتقو اما ،دراد زاین دوخ زا ریغ هب دوخ يیاوتحم دعُب ،دیآ يم نایم هب مهدجه نرق رد نامز ره زا شیب رنه متسیس للاقتسا نیا رد سپ .دوش يم لرتنک رگید نامز ره زا شیب يعاجرا-رگید نیا درک يم لحنم ار طیحم هب دوخ تاعاجرا مامت ات تسیاب يم رنه نامز ،درک يم لامعِا شیوخ ينورد قطنم ساسا رب ار لرتنک ياه شور و

صاخ درکراک رب متسیس ره ات دوب نیا نردم هعماج يساسا ضرف اریز يارب ،دوشن دراو رگید ياه متسیس دودح هب و دنک زکرمت شیوخ ای يقلاخا بیذهت و يقلاخا شزومآ تهج رد تسناوت يمن رنه لاثم عطق ياه همزمز هک تفر شیپ يّدح هب للاقتسا نیا .درادرب ماگ ينید رصانع رب هک يمتسیس اریز .تساخ اپ هب مارآ مارآ زین تیعقاو هب يگتسباو کی دنک لمع دناوت يمن اهنآ نودب و تسا ينتبم ينوریب ياهراتخاس ای .تسین راتخمدوخ و )زاسدوخ( سیسئوپوتا متسیس اه متسیس ریاس يطابترا ياهدادیور دناوت يم طقف متسیس کی رثا کی دیرخ :لاثم يارب .دنک هدهاشم شیوخ ناگزمر ساسا رب ار رنه متسیس رد يداصتقا درکلمع کی رنه يرلاگ کی رد يرنه زا .تسا داصتقا متسیس رد يداصتقا يدرکلمع ًافرص هکلب ،تسین ،تسین مهم يرنه رثا ندوب ابیزان و ابیز داصتقا متسیس يارب ور نیا دب ای بوخ يراذگ هیامرس کی هباثم هب نآ يارب طقف يرنه رثا هکلب

.)Kroening,2009,3( دیآ يم رامش هب .تفرگ لکش نردم ي هرود رد يخیرات ظاحل هب رنه يراتخمدوخ قیرط زا خیرات زا يشخب ]نردم ي هوردرد[« :نامول رظن زا تفگ ناوت يم تشپ اب لومعم روط هب ای ،تنس ندرک لابند اب ای هک دنک يم يگدنز رنه هب .تسا هزات يعورش يوجتسجرد تنس نتخادنارب اب ای ،نآ هب ندرک يسایس يورین هب ناوت يم رنه ينورد يیایوپ رب نتسج قوفت روظنم متسیس رگید هک داد زوجم يا هدش حلاصا تادیلوت هب اهنت و تسج لسوت ياه متسیس يراتخمدوخ يارب هعماج .دنهد يمن رارق ریثأت تحت ار رنه رنه نایم زیامت اب رنه متسیس نامز نیا رد .تسا هدش ررقم يدرکراک هنیسکاو يتعنص تادیلوت و ،تسایس ،نید ياه يدعت ربارب رد ،چیک و ،دیلوت ي هصرع رد دهد يم ناشن نامول تیاور . )^Ibid,21-22(»تسا هدش عاجرا-دوخ ياهدرکلمع زا يا هکبش نتشاد يارب هتشذگ ينامز ياه قفا هدوشگ رنه يور هب دیاب ،دنزاس يم رسیم ار يطابترا-دوخ هک ⁶يتشگزاب ای دیلوت هصرع رد رنه ضحم يطابترا-دوخ دش رکذ هکروطنامه اما .دنشاب

؟درذگ يم هچ رنه رب لمأت هصرع رد مینیبب لاح ،تسین نکمم هک

رنه رب لمأت رد يرگید شقن نتساکورف

،لیخت ،دوهش دناوت يم رنه دوش لوحم رنه هب زیچ همه يتقو يیامنزاب نینچ نیا و دهد رارق رظن دم ار هیانک و ،ماهبا ،بلقت ،قارغا دورو اب هک مینیب يم و میا هدید نردم هرود رد .دوش يم رابتعا يب فرِص سکوداراپ و دنوش يم ریوصت يعازتنا میهافم و اه هدیا ،رنه هب تیقلاخ هیلادنچ راتخاس کی زین نامر و رتائت .دبای يم شرتسگ تایبدا رد دروم رد ثحب :دراد يم راهظا نامول ،عقاورد .دننک يم ادیپ زیگنا بیرف ریثأت تحت هک لیلد نیا هب ،دریگ يم شدوخ زا ار شا يایوپ اهرایعم هتفای ققحت يراتخمدوخ هک تفایرد ناوت يم .درادن رارق ينوریب لماوع يراتخمدوخ نیا . )Ibid,236-238(تسا هدش نیعم -دوخ يترورض .تسا رنه ورملق يگدرتسگ لماع زیچ ره زا شیب هتساوخدوخ ،رنه رد يفن دوجو دنک يم تیامح رنه يراتخمدوخ زا هچ نآ يزاس عوضوم -دوخ زین و ،زیمآوجه دیلقت و ،سکوداراپ ،ينوگژاو دننام ،تسا هدش يفن اهنآ باتزاب هک يیاه عوضوم زا هدافتسا و تایبدا رد و زرم هنوگ ره يفن تروص هب رگا يتح ،يفن .يسنج تاساسحا دننام

هدنیآ يفن نینچمه ای ،يتنس ياه لدم زا يوریپ يفن ای ،ينورد نیعت ،نامول رظن هب اریز .دیآ يم رامش هب تبثم يدرکلمع ؛دشاب متسیس متسیس هراومه هک دنام يم نیا لثم متسیس يارب ندرک يفن -دوخ صوصخ رد يا هدیا چیه نم« :هک دراد رظن رد ار لمعلاروتسد نیا تسا يزاس ههادب نامه نیا هتبلا . )^Ibid,292(»مرادن نداد همادا هنوگچ هنوگچ هن ،تسا نداد همادا رنه يارب مهم ،هک راعش نیا ياتسار رد رنه دوش يم دیلوت هک يزیچ ات دشاب رارق شیپ زا يتقو .نداد همادا زا نوریب هک دریگ يمرد رنهریغ و رنه نایم ينایاپ يب ناسون ،دریگ مان .دنک يم ادیپ زاین ،يفن درکلمع هب و تسا مرف تابساحم ای يلبق رارق نودب رنه متسیس هک دسر يم ارف ينامز نردم هرود رد دیدج يرنه راثآ يا هدش نییعت شیپ زا ي همانرب چیه نودب ،يریبعت هب ينکمم يرنهریغ تیعقاو ره هب يطیارش نینچ رد .دریذپ يم دوخ رد ار يرنه تادیلوت روهظ .دوش دراو رنه ورملق هب هرابود دوش يم هداد هزاجا يمرف ره هب ات دهد يم هزاجا يماخ هدام ره هب يرنه رثا رد يقافتا یتصرف نیا .دشاب هتشادن ار هدنیآ ياهریسفت هغدغد رگید و دیآرد راظتنا هک تسین انعم نادب نیا هتبلا .دوش رهاظ مرف هباثم هب رنه ات تسا يور هک يسک لاثم يارب ،دوش بوسحم رنه يزیچ ره ات میشاب هتشاد يیایشا تشاد راظتنا ناوت يم ،اما .دسیون يم يزیچ كراپ رد يتکمین ناشود لسرام ياهراک دننام (دنشاب يرنه راثآ ،هدامآ-رضاح و يلومعم

؟تسا رنه راک نایاپ رگنایامن اهدادیور نیا ایآ اما .)لوهراو يدنا و يارب ار نایاپ ،رنه نایاپ ياج هب دیاب هک تسا نیا نامول ياعدم اب نافوسلیف ریسفت ي هژبا هباثم هب رنه اریز ؛تفرگ رظن رد رنه هفسلف رگید هک هتشگ لدبم يمتسیس هب شنوزفازور تارییغت و عیرس دشر :يو للادتسا هب .دزیرگ يم ينوچ و يدنچ صوصخرد يیاه شسرپ زا

يشاقن رد ينآ يرصب تفایرد ،هنوم دولک زا يسأت هب ناشاقن هک يتقو«

ينتبم اهنآ ددجم تفایرد ،دندرک زاغآ ار هدش كرد يرصب ياضف رد هک زا هدمآرب ِتاکیرحت هطساو هب اهنآ .تسین هفسلف نیشیپ هعلاطم رب -مسینویسرپما کبس رد هچ ره هکلب .دندشن هتخیگنارب يفسلف تایرظن يشاقن ي هنیمز رد نردم يرنه ياه کبس نیزاغآ زا يکی ناونع هب هک و شیوخ تیلاعف رب رنه لمأت زا يشان هداتفا قافتا -تسا هدش هتخانش دوش يم هتفگ هک يتقو ،اسب هچ .دوب مسیلائر نیشیپ کبس هب شنکاو رد نآ هرابود و دوش يم دیدپان ریوصت نآ سپس دنیب يم ار يریوصت ،شاقن چیه .تسا هارمه سکوداراپ اب مسینویسرپما تفگ ناوتب ،دنیب يم ار تسا هداتفا قافتا اجنیا هک ار هچ نآ متسیس رظنم زا دناوت يمن يا هفسلف .)Ibid,289-290(»...دنک يسررب ار نآ لیلد و روصت يتح نردم ي هرود زا شیپ ات هک يیاهرنه ندمآ نایم هب اب رظن هب هک هتفر شیپ يا هنوگ هب طیارش ،دنوش بوسحم رنه دش يمن ارف ينامز يتح .تسا هدش داجیا رنه زا يشوپ مشچ هباثم هب رنه دسر يم هب يرنه تیفیک و ،دوش يمن اعدا رنه رد يصاخ مرف چیه هک دسر يم رنه هباثم هب ار دوخ دهاوخ يم يزیچ هک دوش يم هتساکورف تیعقاو نیا يدیلوت رنه تسا هتشاد نایب نمفاه رنرو زا لقن هب نامول .دنک يبایزرا رظن هب هک روط نیا .)^Ibid,294( دنک لیوأت ار يلمأت دهاوخ يم هک تسا نکمم هنوگچ اریز ،دیآ يمنرب رنه زا زج لمأت ،طیارش نیا رد دسر يم ي هصرع ،عقاو رد سپ .دشاب رنه هدش گنر راوید کی ناسنا رظن هب تسا رنه هب دنمرنه هشیدنا هن تسا رنه هب رنه هشیدنا هاگنلاوج نردم رنه .تفگ يم لگه هک

و هعماج زا ادج ،يعامتجا يمتسیس ،نامول ي هشیدنا رد رنه ياه يتسه ،وا رظن زا هک دومن خر لیلد نیا هب کیکفت نیا .تسا ناسنا يناور ياه متسیس ،اه مسیناگرا ،اه نیشام هورگ راهچ بلاق رد ملاع ،نایم نیا رد .دنتسه يدنب هتسد لباق يعامتجا ياه متسیس و )ناسنا(

دنتسه نردم ي هعماج ياه متسیس هدرخ نامه يعامتجا ياه متسیس هاگیاپ زا نانچمه اما ،دنا هدش کیکفت رگیدکی زا ناشدرکراک بسحرب هک زج زیچ ره يهاگدید نینچ معز هب .دنتسه رادروخرب يربارب يعامتجا يارب .دراد متسیس يارب ار طیحم مکح ،رظن دروم يعامتجا متسیس بلاق رد تسا يمتسیس هدرخ تسامرظن دروم اج نیا رد هک رنه ،لاثم رامش هب »يرگید« ای »دوخزج« نآ زا ریغ هب زیچ ره هک »دوخ« کی زا يدنم هرهب مغر يلع متسیس نیا هک دهد يم ناشن نامول ،اما .دیآ يم يانبم رب يدرکلمع يگتسبورف و يراتخمدوخ و للاقتسا ّدح نیرتلااب نامه هب و تسا لماعت رد يرگید اب نامز ره زا شیب ،يشزراود قطنم وا ،اما .تسا يرورض نآ يارب يرگید ِدوجو نردماشیپ ياه هرود ي هزادنا ،دور يمن شیپ ناسنا و هعماج ِتساوخ قباطم هک رنه درکلمع فیصوت اب يتلاماعت نردم ي هرود رد رنه متسیس تلاماعت هک دهد يم ناشن ِيزیر همانرب يانبم رب و يباختنا ًلاماک متسیس راتفر و تسا هناهاگآ ات هک يدیدج يرنه راثآ شیادیپ و روهظ .دور يم شیپ رنه متسیس رب يدهاش دیآ رامش هب رنه درک يمن روصت يسک شیپ لاس دنچ نیمه هب تبسن تسینویسرپما نادنمرنه تفگ ناوت يمن سپ .تساعدم نیا ار ناشود لسرام .دنتسه دنم هرهب يرتلااب غوبن زا تسیلائر نادنمرنه ،دینک روصت يطسو نورق ي هرود رد شزیگنارب لاجنج ِيرنه ياهراک اب

رنه خیرات رد ؟دمآ يم رامش هب دنمرنه کی مهزاب وا طیارش نآ رد ایآ يمتسیس لماکت دننک يم دییأت هک دنرایسب تسد نیا زا يدراوم نردم غوبن و قوذ ،نآ ورملق يگدرتسگ و رنه متسیس لوحت نایرج رد رنه شقن يردق ناوت يم ،فصو نیا اب .تسا هداد تهج ار يناور ياه متسیس .تفای هدش لیدعت رنه دیلوت رد ار يرگید هعماج و يناور متسیس هب كاردا و هضرع ،دیلوت رد نانچمه رنه اما نیا دناوت يم يعامتجا يمتسیس هباثم هب رنه يفرعم هتبلا .تسا هتسباو ،دشاب اه متسیس ریاس و هعماج رازگتمدخ دیاب هک دنک داجیا ار روصت رد يتخانشابیز يیارگ عقاو يعون اب ًافرص ام هک روصت نیا اسب هچ ای نادنچ يقلت نیا نردم رنه دروم رد هک يلاح رد ،میتسه هجاوم رنه يمهف راوشد و عازتنا ،رییغت ،عونت هب نردم رنه .دنک يمن ادیپ قادصم اب هک تسا لقتسم يعامتجا ي هدیدپ کی نردم رنه .تسا روهشم نانچمه اه متسیس ریاس زا عوضوم باختنا و هعماج رد تکراشم دوجو تسا تلع نادب نیا .دریگ يمن مان يسایس ِرنه ،لاثم يارب و دنام يم رنه ي هوحن و يیامنزاب رد .دنک يم لمع هناهاگآ ،عوضوم باختنا رد رنه هک ای هدیشوپ يشیامن و هدرک لمع شیوخ هاوخلد قیرط هب زین شیامن راوشد نادنچ هلئسم نیا كرد .دراد يم هضرع زیمآوجه و نوگژاو يتح هاگتساخ ينونک طیارش رد هک تسا نیا نامول يلصا نخس اریز ،تسین تاطابترا تیمها هتکن نیا .تسین رنه متسیس دوخ زج زیچ چیه ،رنه .دوش يم روآدای ار رنه متسیس هظفاح رب هیکت اب رنه متسیس ينورد

هجیتن

بناج زا تسا نکمم هک دوش يم يزیچ نآ ره لماش ينورد تاطابترا ،يرنه ياهدقن هنومن يارب ،دنوش روصت ينوریب تاطابترا ناونع هب ناسنا دروم رد )نابطاخم نایم يوگتفگ ( هعماج رد هتفرگ لکش نامتفگ ای متسیس زا يشخب يمتسیس و يناسنا طباور و تابسانم ،يرنه رثا کی .تسا رنه ينتبم يتابث ،تسا دنمنامز ياهدادیور ورگ رد هک رنه يایوپ تابث ِنوریب زا دیدج تاعلاطا ذخا نودب متسیس يارب رییغت و تسا رییغت رب مئاد شیوخ طیحم ربارب رد متسیس کی ناونع هب رنه .تسین نکمم نآ يخیرات و يعامتجا ياه تخاسرب مامت ِيگژیو نیا .تسا رییغت لاح رد زا يصخشم و صاخ فیرعت چیه يا هچین هاگدید کی قباطم .تسا ینعی ،رنه زا هلمج زا ،درادن دوجو يخیرات و يعامتجا ياه تخاسرب قباطم .دشاب قلاطا لباق يخیرات ياه هرود مامت رنه رب هک يفیرعت زین نامول .درک فیصوت ناوت يم اهنت ار يیاه هدیدپ نینچ هاگدید نیا .دیزرو تردابم رنه فیصوتزاب هب هچین هاگدید هب بیرق يهاگدید اب ،يو رظن زا و هدرک فیصوتزاب ار نآ تافیصوت و رنه تادهاشم وا ،عقاورد .تسا نردم يعامتجا ياه هدیدپ هب تفرعم ِصاخ يگژیو نیا .درک لیدعت زین رنه رب لمأت رد ار يرگید شقن ،نامول ریخا هاگدید زا ،لوهراو يدنا و ناشود لسرام لیبقزا يناسک ياهراک ،يو رظن رد اریز يداقتنا-دوخ .دننک يم هیذغت رنه یداقتنا -دوخ و يفیصوت-دوخ هیحان

راکشآ ،نداد همادا روطچ هن تسا نداد همادا هک ار شا ينورد فده ،رنه رد رنه هک تفرگ رظن رد يداقتنا هیرظن يعون ار نیا ناوت يم .دزاس يم راثآ ،رنه نابز يابفلا اریز ،دهد يم ناشن دوخ زا يرنه ياهراک بلاق هک يقطنم ؛دنبای يم ناماس يشزراود يقطنم يانبمرب هک تسا يرنه مهارف ار شیوخ رب نآ يادیپون لمأت ي هنیمز و دراد دربراک رنه رد اهنت ندوبن فیرعت لباق و يتشز ربارب رد يیابیز نتفرگ رارق تهج هب .دزاس يم يیابیز زا هفسلاف فیرعت .تسا هدوشگ قطنم نیا رب هصرع هراومه نآ دیدج فیراعت ي هئارا و دیدج يرنه راثآ قلخ اب هک تسا يعنام ًافرص زین .تسا هداد تسد زا ار دوخ لومش و هتفر لاؤس ریز تیمهارپ شقن رب يدیکأت ،زیچ ره زا شیب نامول يیارگ خیرات ،عومجمرد يمتسیس چیه طیحم نودب هک تسا نیا وا يساسا ضرف .تسا رنه رد يرگید ار رنه هک تسا رنهریغ زا کیکفت و يدنبزرم ،لاثم يارب .تفای دهاوخن يتسه داصتقا ،تسایس ،ناسنا زا ریغ هک دراد دوجو لیلد نیا هب رنه .دشخب يم يتسه رنه رب لمأت و دیلوت رد ار يرگید شقن رنه ِيساملپید هتبلا .تسا هریغ و نیرت لقتسم رد يتح ضحم يطابترا-دوخ ياعدا هنوگره اما ،دنک يم لیدعت ،درک روصت ار رنه نودب ي هعماج ناوت يم سپ .درادن قادصم زین نارود رنه .زگره ار هعماج نودب رنه اما

اه تشون یپ

1 Niklas Luhmann(1927-1998).

ياه متــسیس يباختنا راتفر رد هتفهن يمتــسیس تینلاقع ،نامول رظن هب 2 ظفح و طیحم اب يراگزاس يارب اهنآ ِ يیاناوت و تیلباق يعون هب و ،تــسا يعامتجا )^Bounded »دودحم تینلاقع« زا هلوقم نیا رد وا دسر يم رظن هب .تسا ناشموادت هک دودحم تینلاقع ي هدیا .تسا هتفریذپ ریثأت نومیــس تربره Rationality( هراشا تیعقاو نیا هب ،تسا ربو سکام يماگشیپ هب ينلاقع باختنا هیرظن زا رثأتم ناسنا يتابساحم ياه تراهم .تسین دودحمان ناسنا يتخانش ياه يیاناوت هک دراد ار ییاهراتفر دارفا هک دوش یم ثعاب هلئسم نیا ،دراد يصقان هظفاح و تسا دودحم .دشاب یمن گنهامه اهنآ تدمزارد عفانم اب و تــسین ینلاقع ًاموزل هک دنهد ماجنا تینلاقع ياه لدم باــتک رد نومیــس نینچمه )1387،60،هناگی يداوــج(

،يو ي هدیقع هب ،تــسا هتفگ نخــس ناــسنا ينلاقع ياه تیدودحم زا دودحم .دنیامزایب ار اهزیچ يخرب تقیقح رابتعا ات دنتسین رداق هک دنریذپب دیاب اه ناــسنا .)Simon,1997,ix( 3 Co-Event.

يانعم هب Noesis /تسا هدیــشیدنا ای ،كاردا قلعتم يانعم هب ^Noema 4 .تسا ندیشیدنا لعف ای ،كاردا تیلاعف رسنپسا جروج باتک زا هک ددرگ يمزاب نامول دزن مرف توافتم يانعم هب ،رما نیا 5 نیا اب شیوخ باتک مود لصف رد رسنپسا .تسا هدش ذخا مرف لوصا ناونع اب نوارب و هدرک زاغآ »زیامت کی مسر« لمعلاروتسد زا دوش يم جارختسا مرف زا مرف هک نخس داجیا صخشمان ربارب رد ار صخشم يیاضف هک تسا هدیمان هیلوا يزیامت ار نآ سپس . )Schiltz,2003,55 -78( دنادرگ يم نکمم ار هدهاشم و دنک يم متــسیس کی يدرکلمع يگژیو ، self-referential عاجرا-دوخ درکلمع 6 دوش يم ثعاب يگژیو نیا .تسا هتسبورف ،يدرکلمع ظاحل هب هک تــسا يعامتجا شدیدج ياهدرکلمع ،دوخ نیشیپ ياهدرکلمع و اه هبرجت هب عوجر اب متسیس ات متــسیس hetero-referential ِيعاجرا-رگید نآ ربارب رد .دهدب ناماــسورس ار و دنتسه هدوشگ ،يراتخاس ظاحل هب اه متسیس هک انعم نیا هب دراد رارق يعامتجا تیهام رگیدکی رانک رد زیامت ود نیا .دنراد طیحم زا تاعلاطا ذخا هب زاین موادت يارب .دنشخب يم ققحت ار عاجرا-دوخ ياه متسیس يطابترا

عبانم تسرهف

باختنا هیرظن هناــسانش هعماج درکیور،)1387( اضردمحم ،هــناگی يداوج .33-64صص ،3 هرامش ،رنه و گنهرف هیرشن ،ينلاقع ،یفجن نسحلاوبا ۀمجرت ،انوتلآ نانیــشن هــشوگ ، )1386( ،لپ ناژ ،رتراــس

.نارهت،رفولین .نارهت ،سمره ،نیمار يلع همجرت ،نردم رنه ،)1382(تربرون ،نتنیل Kroening, Frans Kasper (2009), A/D-Converters of Social Systems, Journal of Sociocybernetics, Published by tne Research Committee on Socciocybernetics of International Sociological Association, Vol.7 No.1,pp.1-8.

Luhmann Niklas(2000), Art as a Social System, Trans.

Eva M. Knodt, Stanford University Press, Stanford, California.

Luhmann Niklas (2002), Distinction Theories, Ed.

William Rasch, Trans. Joseph O’Neil, Stanford University Press, Stanford, California.

Luhmann Niklas (1995), Social Systems, Trans. John Bednarz,Hr. and Dirk Baeker, Stanford University, Press.

Luhmann Niklas (1996), The Reality of Mass Media, Trans. Katbleen Croos, Polity Press, Cambridge.

Maanen Hans Van (2009), How to Study Art Worlds (on the Social Functioning of Aesthetic Values), Amesterdam University Press.

Schiltz Michael (2003), Medium Theory: Form and Medium: A Mathematical Reconstruction, Online Magazine of the Visual Narrative,pp55-78.

Simon, Herbert (1997), Models of Bounded Rationality (Empirically Grounded Economic Reason), Massachusetts Institute of Technology.

Skayttner, Lars (2001), General Systems Theory, World Scientific Publishing, Singapore.