هرود
21 هرامش
4 ناتسمز 1398
هحفص یاه 434 - 423
هگرب همودق هنوگ هس کیژولونف و درکلمع ،کیژولوفروم تافص هسیاقم رد ینابایب و یتارارآ ،راد
هعرزم طیارش یا
رحب کباب ین ی
1داژن یرفعج فرشا یلع ،*
راصنلاارباج ارهز ،2 3
1 شخب ،رایداتسا . تاقیقحت
،یعیبط عبانم زكرم
یزرواشك شزومآ و تاقیقحت و
عبانم یعیبط ناتسا نامزاس ،ناهفصا شزومآ ،تاقیقحت
و جیورت
،یزرواشك
،ناهفصا .ناریا
2 . سا ت دا
، شخب قحت ی تاق عترم
، سسؤم ه قحت ی تاق لگنج عتارم و اه
، نامزاس قحت ی
،تاق شزومآ و ورت ی ج زرواشك ی
، نارهت
، ای نار .
3 . سانشراك
،یشهوژپ دشرا شخب
قحت ی تاق بط عبانم یع ی
، زكرم قحت ی زرواشك شزومآ و تاق ی
و عبانم بط یع ی ناتسا نامزاس ،ناهفصا قحت
ی شزومآ ،تاق و
ورت ی ج
زرواشك ی
،
،ناهفصا ا ی نار .
:هلاقم تفایرد خیرات 22
/ 12 / 1331 :هلاقم شریذپ خیرات
12 / 40 / 1332
هدیکچ هگرب همودق هنوگ هس یدشر تافص هسیاقم فده اب هعلاطم نیا minus راد
Alyssum
، یتارارآ همودق A. szwitsianum
ینابایب همودق و A. desertorum
کولب حرط بلاق رد اه
ی فداصت لماک ی
رارکت هس اب هعرزم رد
قحت ی تاق ی قحت زکرم ی زرواشک شزومآ و تاق ی
ناهفصا ط ی ود عارز لاس ی 5931 و 5931
ماجنا .دش سررب دروم تافص ی
ر و هقاس ،گرب ،هناد ،کیژولویب درکلمع لماش یدرکلمع تافص زا ترابع ی
گ عافترا لماش کیژولوفروم تافص ،هش ی
،ها
هناد ،یهدلگ ات زور لماش کیژولونف تافص و هتوب رد هقاس دادعت و ششوپ جات ،هتوب رطق یگدیسر و یهد
هناد .دندوب شیب رت نی و کیژولویب درکلمع
هگرب هنوگ رد هناد درکلمع هب راد
ریداقم اب بیترت 5009
و 971 هب راتکه رد مرگولیک رد دمآ تسد
یلاح هک مک رت هب و ینابایب هنوگ رد ریداقم نی بیترت
113
و 707 ناشن کیژولوفروم تافص هب طوبرم جیاتن .دوب راتکه رد مرگولیک هگرب هنوگ هک داد
رظن زا راد ششوپ جات نازیم و هتوب رطق ،هقاس دادعت ،عافترا
لباق یرترب زا رگید هنوگ ود هب تبسن هنوگ .دوب رادروخرب یهجوت
هگرب یاه اب ینابایب و راد 505
و 31 یگدیسر ات زور هناد
هب سررید بیترت و نیرت
سردوز .دندوب هنوگ نیرت شیب
رت هب تافص ریاس اب هناد درکلمع تفص یگتسبمه نی ( کیژولویب درکلمع هب قلعتم بیترت
30 / 0 ( هتوب عافترا ،) 73
/ 0 ،)
( هقاس دادعت 71
/ 0 ( ششوپ جات و ) 71
/ 0 هب جیاتن عومجم رد .دوب ) تسد
هگرب هنوگ هک دوب نآ رگنایب هعلاطم نیا زا هدمآ رد یرتلااب لیسناتپ یاراد راد
.دوب رگید هنوگود هب تبسن دیلوت هژاودیلک :اه لمع ،یشیور دشر
،هناد درک .یگتسبمه ،دشر لحارم ،ییوراد ناهایگ
Comparison of Morphological Yield and Phenological Characteristics of Three Species A. minus, A. szwitsianum and A. desertorum under Field Condition
Babak Bahreininejad1*, Ali Ashraf Jafari2, Zahra Jaberalansar3
1. Assistant Professor, Research Division of NaturalResources, Isfahan Agricultural and NaturalResources Research and EducationCenter, AREEO, Isfahan,Iran.
2. Professor, Range Management Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
3. Expert Researcher, Research Division of NaturalResources, Isfahan Agricultural and NaturalResources Research and EducationCenter, AREEO, Isfahan,Iran.
Received: March 19, 2019 Accepted: July 9, 2019 Abstract
This study has been conducted to compare the growth characteristics of three species of Alyssum minus, A. szwitsianum, and A. desertorum over two years of 2017 and 2018 in a randomized complete block design with three replication at Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center. The measured traits include yield characteristics such as total dry weight, leaf, stem, root, and seed dry weight; morphological characteristics like plant height, maximum and minimum plant diameter, plant cover, and stem number; and phenological characteristics such as the number of days to flowering, seeding, and seed ripening. The highest biological and seed yield belong to A. minus, equal to 1003 and 375 kg/ha respectively, while A. desertorum shows the lowest rates, i.e., 559 and 207 kg/ha, respectively. Morphological traits analysis demonstrate that A. minus has had the highest rates of plant height, stem number, plant diameter, and cover. A. minus and A. desertorum with 101 and 95 days to seed ripening have the longest and shortest lifelong species. The highest correlation rates between seed yield with other characteristics have been biological yield (0.90), plant height (0.79), stem number (0.76), and cover (0.75). Overall, results from this study show that A. minus has displayed the highest yield potential among the studied species.
Keywords: Correlation, growth stage, medicinal plants, seed yield, vegetative growth.
1 . همدقم زا یکی همودق یم ناریا رد ییوراد ناهایگ
تاقیقحت هک دشاب
رد نیا و تسا هدوب کدنا رایسب نآ یور یعارز تسا یلاح
یبآ زاین ،دشر هرود یهاتوک ظاحل هب ریخا نایلاس لوط رد هک هناد یلااب تمیق و مک ناگدننکدیلوت هجوت دروم ،یدیلوت
سنج زا هایگ نیا .تسا هتفرگ رارق یزرواشک شخب
Alyssum
یم لدرخ هداوناخ زا و ناریا رد .دشاب
نونکات 91
زا هنوگ نیا شرازگ سنج ش
تسا هد زا یکی دوخ عون رد هک
ینغ سنج نیرت یم روشک رد یهایگ یاه
دشاب (
Assadi et
al., 2017
.) یتنس بط رد هایگ نیا زا هب
طلخ ناونع روآ
،
باهتلادض ،
گنس عفاد ،نیلم یاه
یراجم یراردا عفر ،
یتحاران تنوفع و یشراوگ یاه ولگ و قلح طاخم یاه
یم هدافتسا ( دوش
Amin, 1991; Hesarinejad et al., 2015
.)
اب طبترم و ییاذغ عیانص هنیمز رد روشک تاقیقحت بلغا یم هلمج نآ زا تسا هدوب هایگ نیا لوصحم رب هعلاطم هب ناوت
یگژیو رب یرهش همودق غمص رثا یور غور نویسلوما یاه
ن
( ترذ
Soleimanpour et al., 2013
تارییغت هنیمز رد ؛)
( همودق غمص یکیژولوئر
Bagheri et al., 2015; Yadegari
et al., 2017
یترارح و کیتسلااوکسیو صاوخ دروم رد ؛)
( یزاریش همودق غمص
Hesarinejad et al., 2015
قیقحت و )
شور رثا یور و یورنارگ رب ندرک کشخ فلتخم یاه
لژ یهد ( یرهش همودق هناد غمص
Momeni et al., 2016
)
یعارز لئاسم هنیمز رد هدشرشتنم یملع عبانم .دومن هراشا هنوگ رد یتاعوضوم هب و هدوب کدنا رایسب همودق یاه
صوصخ گرب همودق رد لانیدراک یاهامد
( کیراب
Mobli et
al., 2017
) ( یزاریش همودق رب یلآ دوک رثا ،
Koocheki et
al., 2013
) ، ریثأت شنت یاه یکشخ و یروش رب تایصوصخ
هناوج ینز ذب و ر همودق تحت طیارش یهاگشیامزآ (
Ganjali
et al., 2017; Amiri et al., 2011
) یم دودحم .دوش
هگرب همودق راد
A. minus (L.) Rothm
هقطنم هب قلعتم
یناریا - ( ینابایب همودق ،یناروت
A. desertorum Stapf
قلعتم ) قطانم هب
یناریا و یرزخ -
کاخ رد و یناروت و ریقف یاه
یم یخلاگنس ( یتارارآ همودق .دیور
A. szowitsianum
Fisch.& C. A. Mey
و یسرگاز ،یرزخ قطانم هب قلعتم )
یناریا - هرخص و ینش ،یگنس قطانم رد و هدوب یناروت یا
یم یم هلاسکی و یفلع روکذم هنوگ هس ره و دیور دنشاب
(
Mozaffarian, 2015; Assadi et al., 2017
.)
یلاسکشخ عوقو تهج یبآ عبانم شهاک و ریخا یاه
نییاپ ،یزرواشک تلاوصحم دیلوت و همودق یبآ زاین ندوب
مشچ شیازفا هناد تمیق ریگ
تسد یگمه ،نآ هب
مه تسد
هب هنوگ نیا دیلوت تمس هب نازرواشک لیامت ات هداد تدش
نم نادقف رگید یوس زا .دبای شیازفا صوصخرد یملع عبا
هعرزم طیارش رد لوصحم نیا دیلوت و تشک هدش ثعاب یا
هنوگ ییاسانش یور قیقحت ات نیا دنمشزرا و دیلوترپ یاه
هب هایگ تیولوا رد نآ دیلوت و تشک رد یساسا یماگ ناونع تافص هسیاقم فده اب رضاح هعلاطم .دریگ رارق تایصوصخ و یدیلوت درکلمع نازیم ،کیژولوفروم ف هگرب همودق بختنم هنوگ هس کیژولون و یتارارآ همودق ،راد
هعرزم طیارش تحت ینابایب همودق هب یا
.دمآرد ارجا
2 . شور و داوم اه
کولب حرط بلاق رد هعلاطم نیا هس اب یفداصت لماک یاه
رارکت هعرزم رد شزومآ و تاقیقحت زکرم یتاقیقحت
عقاو ناهفصا یزرواشک ییایفارغج ضرع رد
97 د و هجر 91
هقیقد یلامش ییایفارغج لوط و 15
و هجرد 71 هقیقد یقرش
ود یط یعارز لاس 5931
و 5931 ماجنا هاگتسیا عافترا .دش
ایرد حطس زا 5157
میسقت ساسارب و رتم یاراد نسوگ یدنب
همین میلقا فیفخ ینابایب
و هدوب نیگنایم یامد هنلااس 51 ،
رثکادح 00 لقادح و 57
- یتناس هجرد دارگ
نیگنایم و
هنلااس یگدنراب هقطنم نیا
500 یلیم رتم یم ( دشاب
Yaghmaei
et al., 2009
تاصخشم .) یارجا لحم کاخ
شیامزآ رد
لودج 5 تسا هدش هدروآ .
لودج 1 شیامزآ یارجا لحم کاخ تاصخشم .
سر )%(
تلیس )%(
هسام )%(
تفاب کاخ یلآ نبرک
)%(
لک نژورتین )%(
لباق رفسف بذج
( mg.kg-1 ) بذج لباق میساتپ
( mg.kg-1 هتیدیسا )
یکیرتکلا تیاده ( dS.m-1 )
33 23 44 یمول یسر 22
/ 0 03 / 0 12
220 4
/ 7 2
/ 2
هگرب همودق هنوگ هس ینابایب همودق و یتارارآ همودق ،راد
هنوگ روذب .دندوب هعلاطم نیا رد یسررب دروم یاه
لگنج تاقیقحت هسسؤم نژ کناب زا هعلاطمدروم عتارم و اه
هدامآ .دیدرگ تفایرد ناتسمز طساوا رد نیمز یزاس
5930 اب
حطسم زا سپ و ماجنا کسید و مخش زا هدافتسا کاخ ندرک
هلول هب مادقا هرطق یرایبآ لامعا یارب یشک
رد تشک .دش یا
هب نمهب لیاوا تشک طوطخ لصاوف .دمآرد ارجا
10
یتناس فیدر یور هتوب ود هلصاف و رتم 50
یتناس .دوب رتم
هب و تشک زا سپ هلصافلاب هعرزم رد ناهایگ یرایبآ شور
هرطق ساسارب و یا 10
ماجنا کاخ بآ یتبوطر هیلخت دصرد
هب .دش طسوتم روط 9930
لوط رد بآ راتکه رد بعکمرتم
دشر لصف فلع لرتنک .دیدرگ فرصم
قیرط زا زره یاه
و تفآ شیامزآ یارجا لوط رد .دیدرگ ماجنا یتسد نیجو هتوب یور رب یرامیب لاس رد روذب تشک .دشن هدهاشم اه
هزادنا دروم تافص .دش ماجنا لوا لاس هباشم ًلاماک مود یریگ
و دشر لصف نایاپ رد هک یدرکلمع تافص زا دندوب ترابع را رخاوا رد هزادنا هامدادرخ لیاوا ات تشهبید
دندش یریگ
،)ییاوه مادنا لک کشخ نزو( کیژولویب درکلمع لماش زا سپ هشیر درکلمع( هشیر و هقاس ،گرب ،هناد درکلمع جراخ تسش و کاخ زا ندرک هزادنا وشو
تافص ؛)دش یریگ
نیدرورف رخاوا ینعی یهدلگ نامز رد هک کیژولوفروم ات هام
تشهبیدرا لیاوا هزادنا هام
هایگ عافترا لماش دندش یریگ
گرزب رطق ،)هایگ هطقن نیرتلااب ات کاخ حطس زا عافترا(
گرزب(
کچوک رطق ،)هتوب ره ششوپ جات رطق نیرت کچوک(
ششوپ جات ،)هتوب ره ششوپ جات رطق نیرت و هتوب رد هقاس دادعت و )هتوب ره ششوپ جات تحاسم(
،یهدلگ ات زور لماش کیژولونف تافص هناد ات زور
و یهد
یگدیسر ات زور هناد
زیلانآ و یرامآ تابساحم ماجنا یارب .دوب
مرن زا نوسریپ شور هب یگتسبمه رازفا
هسیاقم یارب وSAS
نیگنایم نومزآ زا اه .دش هتفرگ هرهبLSD
3 جیاتن. ثحب و
هیزجت جیاتن بکرم
هداد ناشن اه و لاس لماوع تارثا هک داد
هنوگ یمامت رب ینعم تافص
دوب راد نآ لباقتم رثا و اه
رب
و هشیر نزو ،هقاس نزو ،هناد درکلمع ،کیژولویب درکلمع هایگ عافترا ینعم
لودج( دیدرگ راد 7
).
3 . 1 . کیژولویب درکلمع
نیگنایم هسیاقم جیاتن تارثا
لاس لباقتم رد
ناشن هنوگ
داد
کیژولویب درکلمع هک یط
رد لاس ود ره هگرب هنوگ
راد
شیب رت ینابایب هنوگ رد و نی مک
رت نی هب ار رادقم دوخ
دوب هداد صاصتخا ،
درکلمع رگید یوس زا کیژولویب
هتوب
هنوگ هس ره رد لوا لاس رد
شیب رت زا مود لاس
دوب لودج(
9 جیاتن .) ناشن درکلمع شهاک نازیم هک داد
ود یکیژولویب هنوگ
هگرب و یتارارآ لاس هب لوا لاس زا راد
قت مود ربارب ًابیر (
هب بیترت 90 و 73 دصرد ) و دوب مک رت نی
کیژولویب درکلمع رییغت نازیم رد
ینابایب هنوگ دش هدهاشم
لودج(
9 .) رد نامز تدم لوط ی
شروخ عشعشت تفا ی
د ی نازیم ،
گ طسوت عشعشت بذج ی
صخاش و زتنسوتف نامدنار ،ها
ناهایگ رد درکلمع هدنیازفا یلصا لماوع زا تشادرب یم دنشاب (
Emam & Niknejad, 2011
.)
لودج 2 هزادنا تافص بکرم سنایراو هیزجت جیاتن . هگرب همودق هنوگ هس رد هدش یریگ
لاس ود یط رد ینابایب و یتارارآ ،راد
یعارز 1394 و 1392
تارییغت عبانم یدازآ هجرد
تاعبرم نیگنایم
درکلمع کیژولویب هناد درکلمع
گرب نزو هقاس نزو
هشیر نزو عافترا
لاس
** 1 127042 22748**
19827**
10804*
40*
/
** 84 22 / 14
)فلا یاطخ( لاس رد کولب 2
8837 4243
1139 2874
30 / 11 22
/ 1
هنوگ
** 2 117924 13422**
14422**
13324**
27**
/
** 488 72 / 32
لاس × هنوگ
* 2 23298 9347*
938ns
3929*
22**
/
** 104 39 / 2
ییاهن یاطخ 8
4322 1412
474 1181
00 / 10 22
/ 0
تارییغت بیرض 2
/ 9 9
/ 14 3
/ 9 9
/ 12 9
/ 14 9
/ 2
* و
**
: هب بیترت ینعم فلاتخا رگنایامن لامتحا حوطس رد راد
4 و 1 ،دصرد رگنایامن :ns
ندوبن ینعم توافت حطس رد راد
4 دصرد .
همادا لودج 2 هیزجت جیاتن . هزادنا تافص بکرم سنایراو
هگرب همودق هنوگ هس رد هدش یریگ لاس ود یط رد ینابایب و یتارارآ ،راد
یعارز 1394 و 1392
تارییغت عبانم یدازآ هجرد
تاعبرم نیگنایم
هقاس دادعت گرزب رطق
کچوک رطق ششوپ جات
یهدلگ ات زور هناد ات زور
یهد یگدیسر ات زور
لاس
* 1 44 /
** 43 22 /
* 22 89 /
* 10
** 4904
** 227
** 174 193
)فلا یاطخ( لاس رد کولب 2
39 / 2 71 / 2 42 / 3 1117 28
/ 4 78
/ 4 94
/ 2
هنوگ
* 2 22 /
* 44 89 / 14 44ns
/
* 3
** 2172
** 474 40 /
** 44 27 / 24
لاس × هنوگ 2
22ns
/ 4 89ns
/ 0 89ns
/ 2 1418ns
04ns
/ 2 39ns
/ 7 44ns
/ 4
ییاهن یاطخ 8
04 / 2 72 / 1 24 / 1 449 28
/ 2 11
/ 2 21
/ 4
تارییغت بیرض 8
/ 28 4 / 10 9 / 11 2
/ 21 8
/ 2 4
/ 2 4
/ 2
* و
**
: هب بیترت ینعم فلاتخا رگنایامن لامتحا حوطس رد راد
4 و 1 ،دصرد رگنایامن :ns
ندوبن ینعم توافت حطس رد راد
4 دصرد .
لودج 3 هنوگ لباقتم تارثا نیگنایم هسیاقم . ×
هگرب همودق هنوگ هس تافص رب لاس یتارارآ ،راد
لاس یط ینابایب و یعارز یاه
1394 و 1392
لاس هنوگ
کیژولویب درکلمع هناد درکلمع
( kg.ha-1 ) هقاس نزو
( kg.ha-1 ) هشیر نزو
( kg.ha-1 ) عافترا
( )cm
لوا یتارارآ
822 b 292b
242 ab 12 d
00 /
8 b
هگرب راد 1003a
374a 292a
34a 33
/
10 a
ینابایب 209c
203c 149c
23bc 27
/
4 d
مود یتارارآ
474 c 204c
178c 7d
33 /
4 c
هگرب راد 723b
228c 201 bc
22c 00
/
8 b
ینابایب 449 c
211c 147c
28b 33
/
4 d
نیگنایم نوتس ره رد ینعم فلاتخا دقاف دنتسه کرتشم فرح کی لقادح یاراد هک ییاه
رب راد نومزآ ساسا لامتحا حطس ردLSD
4 دنتسه دصرد .
یم نیاربانب هنوگ ًلاامتحا هک تشاد راهظا نینچ ناوت
هگرب هب راد درکلمع نازیم یاراد روکذم لماوع زا یکی رطاخ
شیب نیمه رد ،تسا هدوب رگید هنوگ ود هب تبسن یرت
هنوگ زا کی ره گرب نازیم یسررب اب و صوصخ هب اه
ناونع
مه و زتنسوتف یلصا عبنم هنوگره دشر هرود لوط نینچ
هب یدیشروخ عشعشت تفایرد نامز تدم رب رثؤم لماع ناونع
هگرب هنوگ هک دیدرگ مولعم ود هب تبسن دروم ود ره رد راد
ینعم یرترب یاراد رگید هنوگ هب دوب یراد
یوحن نازیم هک
هگرب هنوگ رد گرب ارآ هنوگ هب تبسن راد
ینابایب و یتار
هب بیترت 97 و 05 شیب دصرد یم دوخ رما نیا و دوب رت
دناوت
درکلمع شیازفا ثعاب هنوگ نیا رد زتنسوتف شیازفا قیرط زا لودج( دشاب هدش هایگ کیژولویب 9
یور یشهوژپ رد .)
ازلک هراهب ماقرا رد کشخ هدام عمجت و رون فرصم ییاراک گرب هک یماقرا رد دش صخشم ماود اه
شیب یور رب یرت
هتوب شیب یعمجت هدش تفایرد عشعشت ،دنتشاد اه هتشاد یرت
شیب یعمجت کشخ هدام هب هک دش جتنم هایگ رد رت
(
Azizi
& Arvin, 2009
.)
دودح شهاک لیلد 90
دصرد ی زا کیژولویب درکلمع
رد ار مود لاس هب لوا لاس ود ره
هگرب و یتارارآ هنوگ راد
یم ًلاامتحا ناوت
هب نزو هلمج زا تافص ریاس تارییغت
هب داد تبسن هشیر و هقاس یوحن
نوچمه تافص نیا هک
ره رد لوا لاس هب تبسن مود لاس رد کیژولویب درکلمع هگرب هنوگ ود مشچ شهاک یتارارآ و راد
ناشن ار یریگ
.دنداد عوقو طیارش افتم هب تبسن مود لاس رد یمیلقا تو
لوا لاس یم ار
هب ناوت لاد ناونع تافص نیا رب راذگرثا لی
،دومن یفرعم هب
یروط لکش رد هک 5
یم هدهاشم رد ،دوش
هام ینعی هایگ دشر هرود لوا همین هک دنفسا و نمهب یاه
یم هایگ یشیور دشر هرود اب نامزمه نیگنایم ،دشاب
ترارح هجرد هنایهام مود لاس رد اه
مک رت لاس زا
.دوب لوا
لکش 1 . ترارح هجرد یگدنراب نازیم و
هنایهام لاس رد شیور لصف یط شیامزآ یارجا لحم یعارز یاه
1394 و 1392
هناوج ترارح هجرد لقادح یقیقحت رد هکاجنآزا ینز
( همودق یعون
A. linifolium
دودح ) هجرد راهچ
یتناس ( هدش شرازگ دارگ
Mobli et al., 2017
امد نیا و )
یم دشر یارب هیاپ ترارح هجرد رگنایب یعون هب زا و دشاب
وس دودح هنیهب ترارح هجرد رگید ی 53
یتناس هجرد دارگ
هلصاف رد ترارح هجرد شیازفا نیاربانب .دوب هدش شرازگ طیارش هنیهب ترارح هجرد و هیاپ ترارح هجرد شیازفا
رب یلیلد ًلاامتحا رما نیمه و هدش مهارف یشیور دشر لاس هب تبسن لوا لاس رد یکیژولویب درکلمع شیازفا مود نیدرورف یط رگید یوس زا .دشاب ینامز ینعی هام
هک
یم یشیاز زاف دراو هایگ ترارح هجرد عوقو ،دوش
یاه
شیب رت یم لوا لاس هب تبسن مود لاس رد بجوم دناوت
یرحت یشیور دشر و هدش یشیاز هلحرم هب هایگ دورو ک .دبای شهاک کیژولویب درکلمع هجیتن رد و دودحم ار وزج هاتوک دشر هرود لوط لیلد هب همودق هکاجنآزا هنوگ ( تسا هدش یفرعم یزمک یاه
Li et al., 2017
،)
یم تحت دناوت ریثأت
ترارح هجرد عوقو ای و لااب یاه
شنت یشیور لکیس یطیحم یاه دنک لیمکت ًاعیرس ار دوخ
مک لیلد ناوتب دیاش ًاتیاهن و رد کیژولویب درکلمع ندوب
.داد تبسن رما نیا هب ار لوا لاس اب هسیاقم رد مود لاس نیا هب هجوت اب طابترا نیمه رد نیدرورف هک
هایگ یارب هام
هقاس دیلوت ظاحل هب همودق دیلوت یعرف یاه
و لگ هدننک
تیمها اب رایسب رذب یم
ظاحل هب هک تفگ ناوتب دیاش دشاب
شراب دوجو یاه
مک رت هب تبسن مود لاس رد هام نیا رد
زین کیژولویب درکلمع لوا لاس مک
رت .دشاب هدش
هب یم رظن هب تبسن تسا هتسناوت ینابایب هنوگ هک دسر
یمیلقا طیارش تارییغت مک
رت تحت ریثأت رارق هب و دریگب
ب درکلمع تابث زا رطاخ نیا لاس ود یط یرتهب یکیژولوی
تسا هدوب رادروخرب شیامزآ .
مک ناوتب دیاش تارییغت ندوب
لاس ود یط رگید هنوگ ود هب تبسن هنوگ نیا رد درکلمع هاتوک ار شیامزآ دروم نیا رد یشیور هرود لوط ندوبرت
ب دومن نایب هنوگ ه
یروط هاتوک اب هک ،دشر هرود لوط ندوبرت
هایگ مک رت تحت ریثأت .تسا هتفرگ رارق یمیلقا لماوع
3 . 2 . هناد درکلمع
جیاتن نیگنایم هسیاقم لاس لباقتم رثا
رد ناشن هنوگ
هک داد
شیامزآ لاس ود ره رد گرب هنوگ رد هناد درکلمع
ه راد
هنوگ ریاس هب تبسن اه
شیب رت دوب لودج(
9 ) . یوس زا
رگید هناد درکلمع لوا لاس رد هنوگ هس ره رد
شیب رت زا
،دوب شیامزآ ماجنا مود لاس دوجو نیا اب
زا شهاک نازیم
هنوگ رد مود هب لوا لاس دوب توافتم رگیدکی اب اه
هب یوحن هک شیب رت لاس زا هناد درکلمع شهاک نازیم نی
هنوگ رد مود هب لوا هگرب
نازیم هب راد 93
دصرد و هنوگ رد
تارارآ ی 95 ینابایب هنوگ رد نکیل دوب دصرد توافت
ینعم دشن هدهاشم لاس ود نیب یراد لودج(
9 .)
هگرب هنوگ یرترب صوصخ رد رد راد
درکلمع هناد
یم گرب دوجو هک تشاد راهظا نینچ ناوت شیب
رت نیا رد
لودج( رگید هنوگ ود هب تبسن هنوگ 0
هتسناوت ًلاامتحا )
مهارف بجوم تسا هجیتن رد و زتنسوتف یارب طیارش ندش
هدام عمجت شیب
رت رد دیاش نیا رب هولاع .دشاب هدش هایگ
هنوگ رد رتگرزب هثج دوجو هک تشاد راهظا نینچ ناوتب هگرب ب راد ه ششوپ جات و عافترا لیلد شیب
رت لودج(
0 )
دادعت دیلوت یارب یلماع شیب
رت مادنا زا ی دلوم یشیاز یاه
کنیجروخ( هناد هناد درکلمع هک هتسناوت ًاتجیتن و هدش )اه
شیب رت دیلوت ی زین تافص یگتسبمه جیاتن یسررب .دنک
م ؤ وسمه دی هب .دوب تفص ود نیا تارییغت ندوب
یروط هک
یاراد هناد درکلمع شیب
رت اب تبثم یگتسبمه نازیم نی
لودج( دوب هایگ کیژولویب درکلمع 1
نیمه رد .)
یخرب اب هناد درکلمع طباور رب یقیقحت رد صوصخ ازلک کیژولویزیف و کیژولونف مهم تافص یگتسبمه
دیدرگ هدهاشم هایگ کیژولویب درکلمع تفص اب هناد یلااب (
Forooghi et al., 2017
.)
لودج 4 هگرب همودق هنوگ هس تافص رب لاس و هنوگ یلصا تارثا نیگنایم هسیاقم . لاس ود یط ینابایب و یتارارآ ،راد
1394 و 1392
گرب نزو ( kg.ha-1 ) دادعت
هقاس گرزب رطق
( )cm کچوک رطق
( )cm ششوپ جات
( cm2 ) ات زور
یهدلگ ات زور
هناد یهد ات زور
یگدیسر
هنوگ هگرب راد 314a 27
/ 11 a 33
/ 14 a 27
/
11 a
00 /
132 a
33 /
88 a
27 /
94 a
00 /
101 a
یتارارآ 238b
33 /
7 b
00 /
12 b
33 /
10 a
00 /
100 b
83 /
84 b
17 /
92 b
40 /
99 a
ینابایب 224b
27 /
2 b
33 /
11 b
33 /
10 a
17 /
94 b
83 /
71 c
17 /
89 c
83 /
94 b
لوا لاس 292a
11 /
10 a
27 /
13 a
44 /
11 a
00 /
128 a
44 /
84 a
11 /
94 a
00 /
101 a
مود 222b
00 /
7 b
44 /
11 b
00 /
10 b
11 /
92 b
44 /
78 b
89 /
88 b
22 /
94 b
هب یلصا رثا ره یارب رد هناگادج روط
نیگنایم نوتس ره هک ییاه
دنتسه کرتشم فرح کی لقادح یاراد دقاف
ینعم فلاتخا دنتسه دصرد جنپ لامتحا حطس رد راد
.
لودج 4 هگرب همودق هنوگ هس رد تافص نیب یگتسبمه بیارض . اد
نابایب همودق و یتارارآ همودق ،ر
فیدر تایصوصخ
1 2 3 4 4 2 7 8 9 10 11 12 13
1 کیژولویب درکلمع 1
2 هناد درکلمع 90**
/ 0 1
3 گرب نزو 82**
/
** 0 22 / 0 1
4 هقاس نزو 87**
/
** 0 22 /
** 0 24 / 0 1
4 هشیر نزو 38ns
/
ns 0 34 /
ns 0 42 /
ns 0 24 / 0 1
2 هقاسدادعت 74**
/
** 0 72 /
** 0 71 /
* 0 48 /
* 0 42 / 0 1
7 عافترا 82**
/
** 0 79 /
** 0 72 /
** 0 71 /
ns 0 27 /
** 0 71 / 0 1
8 گرزبرطق 78**
/
** 0 29 /
** 0 73 /
** 0 24 /
ns 0 39 /
** 0 72 /
** 0 74 / 0 1
9 کچوکرطق 22**
/
** 0 71 /
* 0 48 /
ns 0 43 /
ns 0 32 /
** 0 29 /
* 0 42 /
** 0 73 / 0 1
10 ششوپ جات 72**
/
** 0 74 /
** 0 27 /
* 0 42 /
ns 0 39 /
** 0 79 /
** 0 27 /
** 0 91 /
** 0 93 / 0 1
11 یهدلگ ات زور 80**
/
** 0 29 /
** 0 70 /
** 0 74 /
ns 0 07 / 0
** - 22 /
** 0 87 /
** 0 72 /
* 0 44 /
** 0 22 / 0 1
12 هناد ات زور
** یهد 74 /
** 0 23 /
** 0 72 /
** 0 24 /
ns 0 21 /
** 0 74 /
** 0 27 /
** 0 84 /
* 0 47 /
** 0 72 /
** 0 78 / 0 1
13 یگدیسر ات زور 77**
/
** 0 28 /
** 0 70 /
** 0 24 /
ns 0 10 /
** 0 24 /
** 0 73 /
** 0 77 /
* 0 42 /
** 0 71 /
** 0 82 /
** 0 94 / 0 1
هب :** و * ینعم رگنایامن بیترت لامتحا حوطس رد بیرض یراد
4 و 1 ،دصرد رگنایامن :ns
ندوبن ینعم راد بیرض ی حطس رد 4 دصرد .
مک رت هب تبسن مود لاس رد هناد درکلمع نازیم ندوب
شنت عوقو هب ناوتب دیاش ار لوا لاس یطیحم یاه
شیب رت
ترارح هجرد شیازفا قیرط زا مود لاس رد شهاک و
زاغآ و یشیور دشر یرثکادح هلحرم رد شراب نازیم نیدرورف رد ینعی همودق یشیاز هلحرم داد تبسن هام
هب یوحن شنت هک قیرط زا اه کیرحت و اقلا
شیب رت هایگ
هناد درکلمع شهاک تابجوم یشیاز هلحرم هب دورو یارب هدرک مهارف ار .دنا
3 . 3 . هقاس نزو نیگنایم هسیاقم جیاتن لاس لباقتم تارثا یاه
و رب هنوگ
هقاس نزو ناشن
داد هگرب هنوگ هک یاراد راد
شیب رت نزو نی
اب هک دوب هقاس نوگ
تارارآ ه ی ینعم توافت اد
دادن ناشن یر
مه نینچ رگا هچ شیب رت و لوا لاس رد هقاس نزو نازیم نی
هگرب هنوگ هب قلعتم اب مود لاس رد نکیل دوب راد
شیب رت نی
مود هب لوا لاس زا شهاک تدش (
95 )شهاک دصرد رد
بور هنوگ هس نیب ه
دش ور . هنوگ دروم رد هقاس نزو نازیم
شیامزآ لاس ود یط رد ینابایب ینادنچ رییغت
تشادن
لودج(
9 هک دوب هتکن نیا رگنایب تافص یگتسبمه جیاتن .)
هنوگ رد هقاس نزو و هناد درکلمع نیب هعلاطم دروم یاه
دراد دوجو ییلااب ًاتبسن و تبثم یگتسبمه همودق لودج(
1 هعلاطم رد .) تایصوصخ رب شنت تارثا یور یا
هک دش هداد ناشن ازلک هایگ رد هناد درکلمع و کیژولویزیف روطب شنت عوقو نامز رد هقاس دشر و هناد درکلمع ریداقم یم شهاک نامزمه ( دنبای
Seyedahmadi et al., 2015
.)
3 . 4 . هشیر نزو لباقتم تارثا جیاتن ناشن هنوگ و لاس
داد هک لاس ود ره رد
شیامزآ شیب نیرت هنوگ رد هشیر نزو ریداقم هگرب یاه
و راد
دیدرگ هدهاشم ینابایب .
هچرگا هگرب هنوگ رد هشیر نزو و راد
هب مود لاس هب لوا لاس زا یتارارآ نکیلو تفای شهاک تدش
نیا ینابایب هنوگ رد ینعم توافت
دوبن راد لودج(
9 ).
جیاتن
هشیر متسیس دوجو رگنایب هشیر نزو یوق یا
هنوگ رد یرت
هگرب راد رد رما نیا .دوب یتارارآ هنوگ هب تبسن ینابایب و
نوچمه یدراوم هب ای و هایگ دشر و هیذغت
دروم رد هژیو
شنت هب تمواقم یکشخ
ب تیمها زا ه
رادروخرب ییازس
یم شاب هب د یوحن هک ًامومع هشیر متسیس هچره یوق یا
رت
دشاب تمواقم هب شنت یکشخ رد هنوگ نآ شیب رت دهاوخ دوب
(
Gregory, 2006
یم و ) یتآ تاعلاطم رد یگژیو نیا زا ناوت
هب هب و یعارز .تسج هرهب یداژن
هطبار نیمه رد یور
هنوگ یاه نشیوآ هک دش هداد ناشن هنوگ
ییاه هک یاراد هشیر
قیمع یرت دندوب مک دنتفرگ رارق یکشخ شنت ریثأت تحت رت
(
Bahreininejad, 2012
).
3 . 5 . گرب نزو
نیگنایم هسیاقم ناشن اه
هک داد شیب رت ب نزو نی گر هنوگ رد
هگرب دوب راد نکیل
ینعم توافت رگید هنوگ ود اب یراد
ندادن ناشن رگیدکی لودج( د
0 ) . گرب هدهاشم شیب
رت رد هگرب هنوگ
هب ناوتب دیاش ار رگید هنوگ ود هب تبسن راد
هنوگ نیب یکیتنژ فلاتخا دوجو
ًابقاعتم و اه لیسناتپ
یاه
.داد تبسن گرب دیلوت رد توافتم مادنا گرب هکاجنآزا
هایگ هدننکزتنسوتف یم
دشاب یم نینچ ناوت راهظا
هک دومن
هنوگ ره گرب هک یا شیب
رت دشاب هتشاد ی اراد
ی سناتپ ی ل
رتلااب ی ارب ی لوت ی م درکلمع د ی
.دشاب جیاتن زیلانآ
یگتسبمه ناشن
نزو تارییغت دنور هک داد گرب
درکلمع اب
هناد ًابیرقت وسمه دوب هب یروط تفص ود نیا یگتسبمه هک
ینعم و تبثم یددع رادقم زا زین دوب رادروخرب یراد
لودج(
1 حطس طباور رب یقیقحت رد صوصخ نیمه رد .)
هطبار دوجو هب ازلک هایگ رد هناد درکلمع اب گرب یوق یا
درکلمع اب گرب حطس صخاش و هقاس رد گرب دادعت نایم و دش هراشا هناد ریثأت
ب ود نیا هناد درکلمع شیازفا ر
تبثم رایسب ( دش یبایزرا
Faraji, 2015
مه .) رد نینچ
هعلاطم پیتونژ یور یا فلتخم یاه
وس ی تونژ ا ی پ اه یی هک
اراد ی م ی گرب ناز شیب
یرت درکلمع دندوب شیب
رت دنتشاد ی
(
Liu et al., 2005
.) یم تفص نیا زا اذل باختنا رد ناوت
پیتونژ .درب هرهب دیلوترپ یاه
کیژولوفروم تافص 3 . 6 . هایگ عافترا
نیگنایم هسیاقم هنوگ
اه هک درک صخشم شیب
رت عافترا نی
هگرب هنوگ رد هتوب و راد
مک رت ینابایب هنوگ رد نآ نی یط
شیامزآ لاس ود ره دوب
لودج(
9 ب ریداقم .) ه
تسد هدمآ
هک درک صخشم عافترا
هنوگ اه لاس هب تبسن لوا لاس رد
مود شیب رت دوب نکیل تدش هب لوا لاس زا عافترا شهاک
یتارارآ هنوگ رد مود شیب
رت ینابایب هنوگ رد و نی مک
رت نی
رادقم هب(
بیترت 99 و 7 دوب )شهاک دصرد لودج(
9 .)
عافترا دوجو شیب
رت یم هایگ رد بذج دنیارف رد دناوت
ب شقن زتنسوتف شیازفا و رون ه
نیا زا و دشاب هتشاد ییازس
ازفا ثعاب قیرط دوش هایگ رد هناد درکلمع شی
