105
1392 هام ریت ـ نیدرورف ،مود و مکی ةرامش ،متفه لاس ،مود ةرود
ناریا و ملاسا لباقتم تامدخ باتک رد یرهطم یضترم داتسا و در ار ناریا رد ناملــسم بارعا یزوــس‌باتک ۀثداح عوضوم :هلمج زا ،تسا هدرک هئارا دوخ داقتعا نیا یارب یفلتخم لیلاد نیملــسم و دــشاب هتــشاد یخیرات تیعقاو هثداح نیا رگا ،دنشاب هدیــشک شتآ هب ار ناریا یاه‌هناخباتک ای هناخباتک رگناریو یتیهام ملاــسا ،دوــش هتفگ هک تــسه نیا یاج دنچره ملاسا هک دوش هتفگ دیاب لقادح ؛هدنزاس هن ،هتــشاد و اه‌ندمت رگناریو اما ،تسا هدوب یگنهرف و ندمت ۀدنزاــس .)270 :1362 یرهطم( تسا هدوب مه ییاه‌گنهرف تیهام ناــشیا هک تــسا نیا داتــسا راتفگ رد لمأت لباق ۀتکن ۀیحان زا هک هداد دــنویپ یراتفر و لامعا اب ار ملاــسا ۀدنزاــس هدز رــس ناریا هب هلمح ۀناتــسآ رد ناملــسم ناحتاف زا یخرب ناشن ملاــسا خیرات رد هعلاطم هک تــسا یلاح رد نیا .تــسا زا یخرب بارــعا ،ملاــسا نییآ شریذپ اب هچرگا هک دــهد‌یم انعم نادب نیا اما ،دــندوب هدرک کرت ار دوخ تــسیاشان لامعا نوزفا .دوب هدرک نوگرگد ًلاماک ار نانآ ،ملاسا هک تــسا هدوبن تسین انعم نیدب ناریا رد یزوــس‌باتک ۀثداح نتفریذپ ،نیا رب ارچ ،ددرگ‌یمرب ملاسا هب یگنهرفریغ مادقا نیا یاه‌هشیر هک کی نآ ربمایپ نادواج ۀزجعم هک تسا یبتکم اهنت ملاــسا هک اب باتک نیا عورش .تسا نآرق مان هب یگنهرف ًلاماک لوصحم هب و ،تــسا هدــش زاغآ ،باتک ندناوخ هب رما ینعی »أرقإ« ۀملک رادروخرب تسادق زا بتکم نیا رد تباتک و باتک عوضوم یدح .تسا هدش دای دنگوس »ملق« ینعی نآ نتشون رازبا هب هک تــسا
ۀثداح تابثا« هک هیضرف نیا حرط زا داتسا روظنم رگا ،نیاربانب رگناریو یتیهام ملاسا مییوگب هک دوش‌یم ثعاب ،یزوس‌باتک دناوت‌یم یبتکم نینچ لوصا هنوگچ هک تسا نیا ،»تسا هتشاد خساپ رد ؟دشاب یزوــس‌باتک روظنم هب شناوریپ یارب یکرحم راتفر و لامعا اب ار ملاسا ۀدنزاــس تیهام دیابن هک مییوگب دیاب .دنا‌هتشاد رگناریو یتیهام دوخ هک دیجنس یبارعا زا هتسد نآ و نارــس زا یخرب ۀرابرد هک یتایاور و راــبخا هب هجوت اــب هب ،تــسا هدمآ خیرات رد نایناریا اــب دربن رد برــع نارادرــس اهنت هن هک دننک‌یم یروما زا تیاکح هک میروخ‌یم‌رب یــتایاور ریسم رد نانچمه هکلب ،تسین یملاــسا شور و هار اب قبطنم اجنیا رد هک ،تسا هدوب یراج ،برع یلهاج نارود یاه‌تنــس :دوش‌یم هراشا ییاه‌هنومن هب
زیهجت‌لمع نایاپ زا ســپ هک دوب مــسر بارعا نایم ،تــیلهاج نارود رد ناکدوک و نانز ،دــش‌یم یلاخ نارواگنج زا نادیم هــک رازراک و دنهد بآ یدوــخ نایمخز هب ات دندمآ‌یم‌رد مزر ۀــصرع هــب تکلاه هب دنتشاد تــسد رد هک یقامچ اب ار نمــشد نایمخز گنج رابخا هنافسأتم .دنتفگ‌یم »زیهجت« ار لمع نیا .دنناسرب یلهاج یاه‌شور ۀمادا عقاو رد هک یتایاور نینچ زا مه هیسداق ،ریثک ّما لوق زا دوخ خیرات رد یربط .تسین یلاخ ،تــسا هدوب
:ناریا‌رد‌یزوس‌باتک‌عوضوم‌هب‌یهاگن
تامدخ‌باتک‌رد‌یرهطم‌یضترم‌داتسا‌رظن‌رب‌یدقن ناریا‌و‌ملاسا‌لباقتم
*روـپ‌ناـیزبس‌دـیحو یناـیک‌اـضر
[email protected] /یزار هاگشناد *
106
1392 هام ریت ـ نیدرورف ،مود و مکی ةرامش ،متفه لاس ،مود ةرود
گنج رد شا‌هلیبق یاه‌نز رگید دننام هک ،ثراحلا نب مامه نز :تسا هدرک لقن ،تسا هتشاد تکرش هیسداق هب ار دوخ یاه‌هماج ،نانز رــگید اب وا ،گنج نایاپ زا ســپ ناگتشک و نایمخز نایم هب ،یقامچ اب کیره و ،هتسب رمک نمشد نایمخز و هداد بآ ار دوخ نایمخز و ،دنا‌هتفر یناریا
.)2363ص ،1 ج ،خیرات ،یربط( دنا‌هتشک قامچ اب ار
هّدر‌لها‌زا‌هدافتسا اه‌دترم( هّدر لها تکرش ،شیوخ تفلاخ نارود رد رکبوبا هدرک عنم یملاسا تاوزغ رد ار )ملاسا نید زا ناگتشگرب و هنوگ‌نیا رد تکرش بلطواد رگا نانیا هک تهج نآ زا ،دوب ،تسا هدوبن ینید غیلبت و تبرق دصق هب ،دـندش‌یم تاوزغ نآ هب هک تسا هدوب رگید یاه‌هرهب و میانغ دصق هب هکلب لمع رد هچنآ اما .)228 /3 :1379 یریلام یدمحم( دنا‌هتشاد مشچ نیا هب یو هک تسا نیا ،دـیامن‌یم لـمأت روخرد رمع هفیلخ زا ،ناریا هب هلمح ۀـناتسآ رد و ،هداهنن یعقو رکبوبا روـتسد نانآ و ،تـسا هدرک توعد هلمح رد تـکرش یارب هورگ نآ دندروآ یور وا هب باتش اب یوس ره زا ،یرـبط لوق هب مه درک بجعت دیابن بیترت نیا هب و )2364 ص ،1 ج ،خیرات ،یربط(
و نارس ۀرمز رد نآ زا سپ یاه‌گنج و هیسداق گنج رد رگا یتح ،ار هّدر لها ناگرزب زا نت نیدنچ مان اه‌گنج نآ نارادرس هب ؛تفای ناوت‌یم دنا‌هدوب )ص(رـبمغیپ نیرفن دروم هک ار ینانآ
)ص(مرکا ربمایپ تایح نامز رد دلیَوُخ نب ةحیلُط هنومن ناونع .دوب هدروآ درگ دوخ رود ار یهورگ و هتساخرب یربمغیپ هب لابح مان هب دوخ ۀدازردارب ،هدرکن هدنسب مه نیا هب یتح وا
)ص(ربمغیپ هب ار وا تلاسر ربخ ات دوب هداتسرف )ص(ربمغیپ دزن ار تخاس رطاخ هدرزآ ار )ص(ربمایپ نانچ نآ وا راک نیا .دنک غلابا
)ص(ربمایپ تلحر زا سپ صخش نیا .درک نیرفن ار وا هک ناناملسم تخسرس نانمشد زا یکی و تفرگ لااب شراک وا یارب یگرزب رسدرد رکبوبا تفلاخ تدم مامت رد و دیدرگ رود زا جیردت‌هب برع لیابق مامت یتقو رکبوبا زا سپ اما ؛دوب وا مه رمع و ،تـسویپ وا هب و دمآ رمع دزن ،دندش هدنکارپ وا .)1797 ،نامه( دش هیسداق گنج نارادرس زا یکی و تـفریذپ ار تمینغ‌بسک‌ۀزیگنا‌اب‌ناریا‌هب‌موجه بارعا زا یخرب یلصا ۀزــیگنا ،میانغ بــسک ،خیرات یهاوگ هب ملاسا ردص رد عوضوم نیا .تــسا هدوب اه‌گنج رد ناملــسم
ار )ص(ملاــسا ربمایپ کرابم رطاخ اهراب هک دراد باــتزاب نانچ یهاوگ هب .تسا هدش ملاسا نایهاپس تسکش هب رجنم و هدرزآ لاــس( دُحُا گنج رد ناناملــسم تــسکش للع زا یکی خیرات هب ،تاعافترا نارادــساپ و نانابهگن هک دوب نیا )یرجه موــس میانغ عمج هب و دندرک کرــت ار دوخ یاه‌رگنــس ،میانغ عمط دربن رد نیا رب نوزفا .)975 ص ،3 ج ،خیرات ،یربط( دندــش لوغشم یارب ناناملسم بلاغ ،)ص(ربمایپ روتسد فلاخ رب ،تامّرلا لبج
.)1214ص ،ناــمه( دندرک تکرح شیوخ یاــج زا میانغ بــسک هب ات بارعا یاه‌گنج رد میانغ بــسک تیمها ،نیا رب هولاع نایرکــشل نینُح گنج دننام اه‌گنج زا یضعب رد هک دوب اجنآ
)ص(ربمایپ ربارب رد یا‌هــظحلام و مارتحا چیه نودب ،ناملــسم نآ اب یگنج مــیانغ میــسقت یگنوگچ یارــب و ،دنداتــسیا‌یم
.)1214-1216ص ،نامه( دندرک‌یم هلداجم ترضح ناحتاف یلصا ۀزیگنا ،خیرات یهاوگ هب زین هیسداق گنج رد
.تسا هدوب میانغ زا یدنم‌هرهب برع رمع ،دوب هــتفای تافو رکبوبا هــک یبــش نامه دادماب رد دناوخ هثراح نب ینثم اب یراکمه هب ار مدرم حبص زامن زا شیپ یزور هــس مامت رد رمع .دننک یرای ار وا ناریا هب هلمح رد اــت نیا هب ار اه‌نآ هتــسویپ دندمآ‌یم وا اــب تعیب یارب مدرم هــک لوق هب اریز ،دــش‌یمن بلطواد یــسک اما ؛درک‌یم بیغرت راک دوب هدنکفا بارعا لد رد یــمیب نانچ نایناریا تبیه« یرــبط زور نوچ و ،دید‌یمن ار یراک نــینچ یارای دوخ رد یــسک هک یوــس هب تکرح هب ار مدرم نانچمه رــمع و ،دیــسر مراهچ نایناریا راک یناماــس‌هبان زا مه هثراح نب ینثم ،دناوخ‌یم ناریا ورملق رد زاتو‌تخات رد وا هک یرایسب مئانغ و ناــشیا یناوتان و یحرش مه رمع و ،تفگ اه‌ناتساد ،دوب هدروآ تــسد هب ناریا ،ناتسبرع نوچ یفلع و بآ‌یب نیمزرس رد یگدنز یراوــشد زا ناریا دابآ یاه‌نیمزرــس هب موجه هب ار اــه‌نآ و تــشاد نایب اه‌نآ مه رمع و دندش بلطواد یا‌هدع ماجنارس ات ،درک قیوشت نآ هک تخاس ناریا یاهزرم ۀناور للهدیبعوبا یگدرکرــس هب ار
.)2160ص :نامه( دش هتشک للهدیبعوبا و دروخ تسکش هاپس هب هلمح زا ینخس لاــس کی ات رمع ،تــسکش نآ زا سپ »دْزَا« هلیبق زا یهورگ هک یــماگنه یلو .درواین نایم هب نارــیا یاوه مه زاب رمع ،دتسرفب ماش ههبج هب ار اه‌نآ ات دندمآ وا دزن گنج هب ار اه‌نآ و دنکفا اه‌نآ لد هب ار یرــسک نادناخ تورث
107
1392 هام ریت ـ نیدرورف ،مود و مکی ةرامش ،متفه لاس ،مود ةرود
.)31ص ،یرذلاب( تخیگنارب ناریا اب هک »هنانک ینب« هلیبق اب رمع یوگو‌تفگ رد نــیا رب هولاع هدمآ یـترابع ،دندوب هدمآ وا دزن ماـش هب مازعا یارب مه اـه‌نآ
:دـیوگ‌یم یربط .تـسا لمأت روخرد هک ،دنورب ماش هب دـنتــساوخ‌یم هک هـلیبق نآ خــساپ رد رمع ورف ،هتساک ار نآ تکوــش دنوادخ هک ار ینیمزرــس :تفگ هافر عاوــنا زا هک دیباتــشب یمدرم داـــهج هــب و ،دــیراذگ ،یگدنز نآ زا مه ار امــش مهس دنوادخ دیاــش ؛دنرادروخرب ،دنا‌هدرک یگدنز هک اه‌نآ اب مه امش و ،دنادرگ امــش ثاریم .)21880 ص ،1 ج ،خیرات ،یربط( دینک یگدنز شــشوک و ،برع لیابق نتخیگنارب رد رمع نانخــس ،نیاربانب تلوص و تردق زا اه‌نآ هک یــساره و فوخ راثآ ندودز یارب یوزرآ هب ندیشخب ققحت یارب رتــشیب ،دنتــشاد لد رد ناریا .لله لیبــس یف داهج یارب توعد هب ات دنام‌یم اه‌برع ۀنیرید و نشور رایسب یاه‌قشمرس ملاــسا هب توعد یارب هفیلخ اریز نایناریا هکنیا امک ،تــشاد رایتخا رد ملاــسا ربمغیپ زا ییایوگ
:کن( دندوب ماگــشیپ نآ زا عافد و ملاــسا نید شریذپ رد نمی یارب ناریا رد ملاسا ذوفن هار بیترت نیدب .)85-82 :1362 یرهطم
باختنا ار ملاسا هب توعد رگا و دوبن هتخانــشان و مهبم ،هفیلخ یفده هفیلخ هک دوب ببــس نیدب ،دیزگرب ار هلمح هار و درــکن داسف و ترارش زا هدافتسا اب مود ۀفیلخ ،دنارورپ‌یم رس رد رگید ملاــسا نیبم نید غیلبت هن دوب ناریا تراغ لابند هب هدر لــها .)2013 ص ،1 ج ،خیرات ،یربط(
يوخ هب خیرات قامعا رد یتقو نودــلخ نبا ،دروم نیا رد :دراگن‌یم نینچ ،درگن‌یم بارعا یرگتراغ نارگید تسد رد ار هچ ره هک تــسا یرگتراغ نانآ یوخ ناشیا یاه‌هزین وترپ رد نانآ یزور و ،دننک‌یم جارات ،دنبایب دح و هزادنا ،نارگید لاوــما ندوبر رد نانآ .دیآ‌یم مــهارف ای تورث هنوگره هب ناشیا مشچ هکلب ،دنتــسین لئاق ینیعم ،ناــشیا ّمه مامت ،دننک‌یم تراغ ار نآ دتفیب یگدنز رازــبا یناتــس‌جاب ای یرگتراغ هار زا مدرم لاوما ندوبر فورــصم نایزات هک میرگنب ییاهروــشک هب تقلخ زاغآ زا رگا ،تــسا دید میهاوخ ،دنا‌هدش فرـصتم روز و ییاشگناهج اب ار اه‌نآ و هتــسبرب تخر کلامم نآ زا ندمت و نارمع هنوگچ هــک تیعمج زا یلاخ و ناریو نانآ نوکسم و دابآ یاه‌نیمزرــس نوگرگد یلک هب کلامم نآ ییوگ هک نانچ ،تـــسا هدــش .)287 -286 ص ،1 ج ،همدقم ،نودلخ نبا( تسا هدیدرگ
یثداوح هچ حیسم دلایم زا لبق لاــس دصناپ رد تــسین مولعم :تسا هدمآ پوزا یاه‌هناسفا رد هک هتفرگ تروص ترارــش و غورد زا رپ یا هبارا اب سمره ،نهک یراگزور رد دیسر یم یروشک ره هب و تــشگ یم ناهج درگ رد بلقت و یلو .تــشذگ یم و داهن یم اجنآ رد ار دوــخ راب زا یــشخب هراپ هراپ وا ۀــبارا دیــسر نایزات نیمزرــس هب نوچ دنا هتفگ یاهلااک نآ تایوتحم هکنیا یاوه هب اجنآ نانکاــس و دش یزیچ بیترت نیدب و دندرک تراغ ار همه تــسا یناگرزاب نایزات .دنک لمح یرــگید یاج هب ات دنامن سمره یارــب ؛دنتــسه نیمز یور ناراک بیرف و نایوگ غورد نیرت گرزب .)207 ص ،اه هناسفا ،پوزا( دسانش یمن ار یتسار اه نآ نابز
نایناریا‌ماع‌لتق ربتعم یاه‌باتک رد ،ناریا هب اه‌برع ۀلمح خلت ثداوح دانــسا :تسا هدمآ هلمج زا ،هدش نایب یخیرات هب ملاــسا نایهاپــس اب مدرم ،ناگرگ هب بارعا ۀــلمح رد صاع نبدیعس برع رادرس هک یروط هب ،دندیگنج یتخس و یرادیاپ اــه‌تدم زا سپ .دناوخ فوــخ زامن ،تــشحو زا نبدیعس و دنتساوخ ناما ناگرگ مدرم ماـجنارــس ،تمواقم رهش مدرم زا نت کی دروخ دنگوس و داد ناما نانآ هب صاع نبدیعس اما ؛دندش میلــست ناگرگ مدرم .تــشک دهاوخن ار هیجوت رد و ،نت کی زجهب دناسر لتق هب ار مدرم ۀمه صاع نت کی هک مدوب هدروخ مسق نم :تـفگ دوخ ینکش‌نامیپ .)2116 ص ،5 ج ،خیرات ،یربط( !مشکن ار رهش مدرم زا ،سیلا ۀیحان هب هلمح رد یربط شرازگ ساسارب ،نیا رب نوزفا مَّدلارهن هب اهدعب گنج نیا هک هدــش هتــشک نایناریا زا ردق‌نآ رذن دیلو نــبدلاخ گنج نیا رد .دــیدرگ فورعم )نوــخ دور(
هک دــشکب اه‌نآ زا نادنچ ،ددرگ زوریپ نایناریا رب رگا هک درــک بولغم نایسراپ نوچ و ،دنک ناور ناشدور رد ار ناــشیاه‌نوخ هتفرگ تراسا هب هک ار اه‌نآ زا هورگ‌هورگ ،دلاخ روتسد هب ،دندش :دنیوگ‌یم هک نانچ‌نآ ،دندز‌یم ندرگ دور رد و دندروآ‌یم ،دندوب هاپس توق ،دولآ‌نوخ بآ اب یپایپ زور هس و دوب اه‌بایسآ ،دور رب ناگتــشک .دندرک درآ ،دندوب رتــشیب ای سک رازه هدجه هک ار ریظن .)1941 ص ،4 ج ،نامه( دوب نت رازه داتفه سیلا رد نایسراپ و تمواقم .تسا هتفرگ تروص زین رختــسا ۀیحان رد قافتا نیا
108
1392 هام ریت ـ نیدرورف ،مود و مکی ةرامش ،متفه لاس ،مود ةرود
نبللهدبع رختسا حتاف هک دوب نانچ‌نآ اجنآ رد نایناریا یرادیاپ دنگوس هک یروط هب ،درک نیگمــشخ و نارگن تخــس ار رماع یراج نوخ زا یدور هک دشکب رختسا مدرم زا نادنچ هک دروخ راثآ هک دنتشک نادنچ و دینادرگ حابم ار ناگمه نوخ سپ ،دوش ناگدش هتشک دادعت .دنتخیر نوخ هب مرگ بآ ات تفر‌یمن نوخ
.)135 ص ،همانسراف ،یخلب نبا( دندوب رازه لهچ گنج نیا رد رد خیرات دوــش هــتفگ تــسا مزلا ثحب نــیا ناــیاپ رد اب هک هدرک تــبث ار یثداوح دوخ ناــعون‌مه اب اه‌برع راــتفر ار یناسک راتفر دشاب رارق رگا .تسین سایق لباق یزوــس‌باتک ملاسا نیبم نید ینابم اب دنا‌هدــش هتخانش ناملــسم مان هب هک .تــشاد میهاوخن لابرک ۀثداح راکنا زج یا‌هراچ مینادب طوبرم روهشم »ةرح« هعقاو هب هک هنیدم رهــش هب دیزی هاپــس ۀلمح رد هتشک ملاسا ردص ناملسم زا رفن رازه هد ات شش نیب و تــسا حابم دیزی نایهاپس یارب اه‌نآ سومان و لام و نوخ و دندــش و گنــس اب هک دیزی نامز رد هبعک ۀــناخ بیرخت ای و دــیدرگ ؟دوــش‌یم هیجوت هنوگچ دــش‌یم باترپ قینجنم اب هک یــشتآ دوش‌یم بجوم تــسا راکنا‌لباقریغ هک ثداوح نیا هب رارقا ایآ رگم وس رگید زا ؟مینادب هناراکتیانج و برخم ار ملاسا تیهام هک ار ملاسا هب بوسنم یاه‌هورگ یناسناریغ و نشخ تامادقا ؟دنراذگ‌یم ملاسا باسح هب دوــش‌یم ناهانگ‌یب لتق هب رجنم ۀویــش دوخ یبهذم یخیرات یاه‌لیلحت رد هک ام تــیاهن رد و زیاج ایآ ،مینک‌یمن دییأت )ص(ربمایپ تــلحر زا سپ ار افلخ راــتفر یاه‌شزرا وا نایهاپــس و مود ۀفیلخ راتفر هیجوت یارب تــسا راکنا ناتــساب ناریا رد ار شناد و تفرعم و باتک دوجو ،یــلم و یملع زکارم و اــه‌هناخباتک رد ایآ هکنیا رــگید ۀتکن ؟مــینک یا‌هشیدنا ره عیزوت و رشن ۀزاجا یملاسا یاهروــشک یگنهرف راثآ فذح دهاــش مکیو‌‌تــسیب نرق رد هک ام ؟دوــش‌یم هداد
اه‌برع هک میهد‌یمن لامتحا روطچ میتــسه رظن‌بحاص دارفا دسر‌یم رظن هب .دنشاب هدرک یفطل‌مک ام یگنهرف راثآ هب تبسن و ینید ،یسایس یاهدرکیور اب ناریا هب بارعا ۀلمح یــسررب .تسا هدــش ورهبور یتوافتم یاه‌شنکاو اب هدروخ هرگ ام یلم هک تسا ییاه‌ترفن و اه‌یـگتفیش زا هتــساخرب اه‌شنکاو نیا زا عافد ناونع هب و یتسیلانویسان عضوم زا یا‌هدع هدــش ثعاب عضوم زا یخرب لباقم رد و دننک یــسررب ار لوحت نیا ،تیناریا .دنیامن لابند ار رظن دروم عوضوم ،ملاسا زا عافد :عبانم ،ىبلح رغصا ىــلع ۀیــشحت و هــمجرت ،پوزا ىاه هناــسفا ،پوزا -
.ش1373 ،ریطاسا ،نارهت ،نوسلکین و جنرتسل ح َحصم نتم ساسا رب ،همانــسراف ،یخلب نبا - ،یسانش سراف داینب ،زاریش ،ییاسف راگتسر روصنم ۀیشحت و حیضوت
.ش1374 دمحم ۀمجرت ،1 ج ،نودلخ نبا ۀمدقم ،نمحرلادبع ،نودــلخ نبا -
.ش1364 ،یگنهرف و یملع ،نارهت ،یدابانگ نیورپ ۀمجرت ،5 و 4 و 3 ج ،یرــبط خــیرات ،رــیرج نــبدمحم ،یرــبط -
.ش1375 ،ریطاسا ،نارهت ،هدنیاپ مساقلاوبا نارود رد ناریا گنهرف و خیرات ،1379 ،دمحم ،یریلام یدمحم -
.سوت ،نارهت ،3 ج ،یملاسا رصع هب یناساس رصع زا لاقتنا رتفد ،مق ،ناریا و ملاسا لباقتم تامدخ ،1362 ،یضترم ،یرهطم -
.مق ۀیملع ۀزوح نیسردم یملع ۀعماج هب هتسباو یملاسا تاراشتنا
■
