DOI: 10.22059/JWDP.2022.339832.1008173
)
ﻲﺸﻫوﮋﭘ ﺔﻟﺎﻘﻣ (
زرا ﻳ ﺑﺎ ﻲ ﺮﻴﺛﺄﺗ فﺎﻜﺷ ﺴﻨﺟ
ﻴﺘ ﻲ ﺮﺑ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺘﺴ ﻲ رد
ﺎﻫرﻮﺸﻛ ي
ﺐﺨﺘﻨﻣ نﺎﻬﺟ
ﺐﻴﺒﺣ ﷲا ﻲﻗدﺎﺻ ،1
يﺰﻳﺰﻋ ﻲﻠﻋ
2
،*
ﻲﻗدﺎﺻ لﻮﺳر 3
ﻜﭼ ﻴ هﺪ
ﺴﻨﺟ ﻴ ﺖ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻳ ﻜ ﻲ ﺤﻣ زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻢﻬﻣ ﻞﻣاﻮﻋ زا ﻴ
ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻤﺳر ﻪﺑ ﻴ ﺖ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﺖـﺳا هﺪﺷ . ﺎـﺑ دﻮـﺟو ﻦـﻳا
، مﺎـﻏدا زﻮـﻨﻫ
ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ رد ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ر ﻳ ﺰ ي ﺎﻫ و ﺳ ﻴ ﺖﺳﺎ راﺬﮔ ي ﺎﻫ ﻪﺑ ﻳ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻚ ﺰﮔ ﻳ ﻨ ﺔ ﻋﺮﻓ ﻲ ﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﻪﺟدﻮﺑ ندادرﺪﻫ و ﻲ
دﻮـﺷ . ﻘﺤﺗ ـﻴ ﻖ
ﺮﺿﺎﺣ ، هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﮔ ﻴ ﺮ ي زا هداد ﺎﻫ ي ﻧﺎﻬﺟ ﻊﻤﺠﻣ ﻲ دﺎﺼﺘﻗا و هﺎﮕﺸﻧاد ـﻴﻳ ﻞ و ﺎـﺑ هدﺎﻔﺘـﺳا زا شور ﻪـﺷﻮﺧ ﺪـﻨﺑ ي ﻣ ـﻴ ﮕﻧﺎ ﻴ ﻦ ﺎـﻛ و
ﺳﺮﮔر ﻴ نﻮ ﻞﻗاﺪﺣ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻟﻮﻤﻌﻣ ﻲ رد بﻮﭼرﺎﭼ ﺮﻈﻧ ﺔﻳ ﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻴ ﻢﺴ ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ ﻃ ﻲ لﺎﺳ ﺎﻫ ي 2014 ﺎﺗ 2020
، ﻪﺑ زرا ـﻳ ﺑﺎ ﻲ ﺮﻴﺛﺄـﺗ
دﺎﻌﺑا ﻧﺎﮔرﺎﻬﭼ ﺔ فﺎﻜﺷ ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ ﺮﺑ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺘﺴ ﻲ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ي ﺐﺨﺘﻨﻣ نﺎﻬﺟ ﻣ ﻲ دزادﺮﭘ . ﺎﺘﻧ ﻳ ﺞ ﻪـﺷﻮﺧ ﺪـﻨﺑ ي ﺎـﻀﻓ ﻲﻳ
نﺎﺸﻧ داد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ي ﺑﻮﻨﺟ ﻲ ﻣ و ﻴ ﻧﺎ ﻲ رﺎﻗ ة ا ﺮﻓ ﻳ ﺎﻘ و بﻮﻨﺟ ﺳآ ﻴ ﺎ ﺷﻮﺧ رد ﺔ 1 ﺎﺑ ﺎﭘ ﻴﻳ ﻦ ﺮﺗ ﻳ ﻦ دﺎﻘﻣ ﻳ ﺮ ﺖﺻﺮﻓ و ﺖﻛرﺎﺸﻣ دﺎﺼﺘﻗا ي
،
ﺖﺷاﺪﻬﺑ و ،ﺎﻘﺑ ﺖﺳد ﺑﺎﻳ ﻲ ﺼﺤﺗ ﻴ ﻠ ﻲ و زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي ﺳ ﻴ ﺳﺎ ﻲ ﺪﻧراد راﺮﻗ . ازا ﻳ ﻦ ور
، اﺪﺘﺑا ﺑﺎ ﺪﻳ دﺎﻌﺑا ﺖﺳد ﺑﺎﻳ ﻲ ﺼﺤﺗ ﻴ ﻠ ﻲ و ﺖﺷاﺪﻬﺑ
و ﺪﻨﻫد راﺮﻗ ﺮﻈﻧﺪﻣ ار ﺎﻘﺑ .
ﺷﻮﺧ ﺔ 2 دﺎﻘﻣ ﺎﺑ ﻳ ﺮ ﺎﻜﻳﺮﻣا رد ﻂﺳﻮﺘﻣ ي
ﺑﻮﻨﺟ ﻲ
، ﺳآ ﻴ ﺎ ي ﻗﺮﺷ ﻲ
، ﻣروﺎﺧ ﻴ ﻪﻧﺎ ﺎـﭘورا و ي ﻗﺮـﺷ ﻲ اﺮـﺑ ي
ﺳر ﻴ نﺪ ﻮﻀﻋ ﻪﺑ ﻳ ﺖ ﺷﻮﺧ رد ﺔ 3 و ﻨﭽﻤﻫ ﻴ ﻦ دﻮﺧ ﺷﻮﺧ ﺔ 3 رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ي ﺎﭘورا ي ـﺑﺮﻏ ﻲ
، ﺎـﻜﻳﺮﻣا ي ﻟﺎﻤـﺷ ﻲ ﻟاﺮﺘـﺳا و ﻴ ﺎ اﺮـﺑ ي
ﺖﻇﺎﻔﺣ ﺑﻴ ﺮﺘﺸ ﺤﻣ زا ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﺪﻳﺎﺑ ﺮﺑ
ﺑ ود ﺪﻌ ﺖﺻﺮﻓ و ﺖﻛرﺎﺸﻣ دﺎﺼﺘﻗا ي زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ي
ﺳ ﻴ ﺳﺎ ﻲ ﻛﺄﺗ نﺎﻧز ﻴ ﺪ ﺪﻨﻨﻛ . هوﻼﻋ ﺮﺑ
اﻳ
،ﻦ ﺎﺘﻧ ﻳ ﺞ ﺳﺮﮔر ﻴ نﻮ ﻞﻗاﺪﺣ ﻟﻮﻤﻌﻣ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻲ
ﺪﻨﭼ ﻐﺘﻣ ﻴ هﺮ نﺎﺸﻧ ﻪﻛ داد دﺎﻌﺑا فﺎﻜﺷ ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ 41 ﺪﺻرد زا تﺎﻧﺎﺳﻮﻧ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺘﺴ ﻲ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ي ﺒﺗ ار ﺐﺨﺘﻨﻣ ﻴﻴ
ﻦ ﻣ ﻲ ﻨﻛ ﺪ اﺮﺑﺎﻨﺑ ؛ ﻳ ﻦ
، ﻣ ﻲ ناﻮﺗ ﻪﻛ ﺖﻔﮔ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﻌﺿ ﻴ ﻒ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺘﺴ ﻲ ﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ي
ﺳآ ﻴ ﺎ ﻲﻳ
، ﻘﻳﺮﻓا ﺎ ﻲﻳ ﺎﻜﻳﺮﻣا و ي ﺑﻮﻨﺟ ﻲ ﺷﺎﻧ ﻲ ﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ زا ﻴ
ﺘ ﻲ ﺖﺳا . ا ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻳ
،ﻦ ود
ﺑ ﺖﺳد ﺪﻌ ﺑﺎﻳ ﻲ ﺼﺤﺗ ﻴ ﻠ ﻲ و زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي
ﺳ ﻴ ﺳﺎ ﻲ ﻧز نﺎ ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﻳ ﻦ ﻪﻔﻟﺆﻣ ﺎﻫ ي ﺮﺑ راﺬﮔﺮﺛا ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ا ﺪﻧ .
ﻠﻛ ﻴ ژاوﺪ نﺎﮔ
ﻪﺷﻮﺧ ﺪﻨﺑ ي ﺎﻀﻓ ﻲﻳ
، ﺳﺮﮔر ﻴ نﻮ ﻞﻗاﺪﺣ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻟﻮﻤﻌﻣ ﻲ
، ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ
،ﺖﺴ فﺎﻜﺷ ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ
، ﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻴ ﻢﺴ
ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ .
1 . ﻮﺠﺸﻧاد ي ﺮﺘﻛد ي ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ ﺳﺎﻨﺷ ﻲ ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ،
ناﺮﻳا ،ناﺮﻬﺗ [email protected]
2 . دﺎﺘﺳا ﻳ رﺎ هوﺮﮔ ﺖﻴﻌﻤﺟ ، ﻢﻴﻠﻗا ﻂﻴﺤﻣ و ﺖﺴﻳز ، ﺴﺳﺆﻣ ﺔ ﻘﺤﺗ ﻴ تﺎﻘ ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ رﻮﺸﻛ ناﺮﻳا ،ناﺮﻬﺗ ، )
ةﺪﻨﺴﻳﻮﻧ
) لﻮﺌﺴﻣ ةﺪﻨﺴﻳﻮﻧ (
3 . ﺖﻴﻌﻤﺟ هوﺮﮔ رﺎﻴﺸﻧاد ،ناﺮﻬﺗ ،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﻲﺳﺎﻨﺷ
ناﺮﻳا rassadeghi@ut.ac.ir
ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :
9 12/
1400/
شﺮﻳﺬﭘ ﺦﻳرﺎﺗ ، :
10 2/
1401/
ﻪﻠﺌﺴﻣ نﺎﻴﺑ و ﻪﻣﺪﻘﻣ
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻤﻫا و ﻴ ﺖ نآ تﺪـﻣ ﺖـﺳﺎﻫ ﺮـﺸﺑ ﻲﮔﺪـﻧز رد ﻪـﻛ درﻮـﻣ
ﻪـﺟﻮﺗ راﺮـﻗ ﻪـﺘﻓﺮﮔ ؛ﺖـﺳا
ﻪﺑ رﻮﻃ ي ﻪﻛ رد لﺎﺳ ﺎﻫ ﺮﻴﺧا ي ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺴﻳز ﺑﻴ ﺶ زا ﭘ ﻴ ﺶ ياﺮـﺑ ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا ﻲﻋﻮـﺿﻮﻣ ﻪـﺑ
مدﺮﻣ زا ﻲﻌﻴﺳو ﻒﻴﻃ ﺪﺒﺗ
ﻳ ﻞ هﺪﺷ ﺖﺳا ) ،نارﺎﻜﻤﻫ و ﻲﺤﻟﺎﺻ 1395
: 152 .(
ﺪـﻧور ،ﻪـﻄﺑار ﻦﻳا رد
ﺧا ﻴ ﺮ ﻧﺎﻬﺟ ﺐﻳﺮﺨﺗ ﻲ ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ نﺎﻣزﺎﺳ و ﺎﻫدﺎﻬﻧ ﻂﺳﻮﺗ يﺎـﻫ
ﻒـﻠﺘﺨﻣ نﻮـﭽﻤﻫ ﻞـﻠﻣ نﺎﻣزﺎـﺳ
ﺪﺤﺘﻣ درﻮﻣ ﻪﺟﻮﺗ راﺮﻗ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺖﺳا ) ﺪﻧوﺮﺑ ﻳ ﺰ ﻳ
1ﻮ ،نارﺎﻜﻤﻫ و 2014
.(
ﺴﺑ ﻴ رﺎ لﺎـﻌﻓ نﺎﻘﻘﺤﻣ زا ي رد
زﻮﺣ ة ﺤﻣ زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻴ
ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻢﻬﻣ ﺶﻘﻧ ﻪﺑ ﺴﻨﺟ ﺮﺑاﺮﺑ ﺖﻛرﺎﺸﻣ
ﻴ ﺘ ﻲ ﺖﺳد رد ﺑﺎﻳ ﻲ ﺖـﻇﺎﻔﺣ ﻪﺑ زا
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ
، ﻤﻃا ﻴ نﺎﻨ ﺎﭘ زا ﻳ راﺪ ي هژوﺮﭘ ﻤﺣ و ﺎـﻫ ﺎ ـﻳ ﺖ
ﻛﺄﺗ نﺎـﺴﻧا هﺎـﻓر زا ـﻴ
ﺪ ﺪـﻧراد ) ﻦﻣﺮﺘـﺳو ،2
2021 : 853 ؛ ﺮــﺸﻴﻟ ،نارﺎــﻜﻤﻫ و3
2016 ﺮﻛ ؛ ﻳ ﺖــﺴ نﻮــﺴﻧﺎﺟ ،نارﺎــﻜﻤﻫ و4
2017 لاورﺎــﮔآ ؛ ،5
2018 .(
ةﺰﻴﮕﻧا و نﺎﻧز و نادﺮﻣ ﻊﻓﺎﻨﻣ ﺪﻧﺪﻘﺘﻌﻣ ﺰﻴﻧ ﻲﺧﺮﺑ نآ
ﺎﻫ رد ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ ياﺮﺑ
ﻞﻴﻟد ﻪﺑ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﻂﻳاﺮﺷ ﺶﻘﻧ
ﺎﻫ ي ﻪﺘﺧﺎﺳ ﺪﺷ قﻮﻘﺣ و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ة ﺖﺳا توﺎﻔﺘﻣ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ
) ﻲـﻤﻳﺮﻛ
ﺶﻳورد و ،يرﻮﻧ 1397 : 3 ؛ نﻮﺴﻠﻧ
،6
2010 ،ﻲﻧﺎﺧ ؛ 1389 : 13 .(
ازا ﻳ ﻦ ور ﻪـﺑ ﻦﺘﺧادﺮﭘ ، ﺚـﺤﺑ
ﺎـﻫ ي
ﻪﺑ داﺮﻓا شﺮﮕﻧ و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ زﺎـﻴﻧ ﻪـﺑ ﺦـﺳﺎﭘ رد ﻪـﻛ ﻲﺘﻴـﺳﺎﺴﺣ و ﺖـﻴﻤﻫا ﻞـﻴﻟد ﻪﺑ
ﻂﻴﺤﻣ ﺖﺳا ﻪﺟﻮﺗ و ﺖﻗد ﻞﺤﻣ ﺪﻧراد ﻲﺘﺴﻳز )
،ﻲﻔﻄﻟ و ﻲﺤﻟﺎﺻ 1393
: 111 .(
ﭘ تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻴـﺸﻴ
نﺎﺸﻧ ﻣ ﻲ ﺪﻫد ﻪـﺑ يﺮﺘـﺸﻴﺑ ﻞﻳﺎﻤﺗ نﺎﻧز ﻟﺎﻌﻓ
ـﻴ ﺖ ﺎـﻫ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ و ﻲـﻄﻴﺤﻣ يراﺪـﻳﺎﭘ ﺎـﺑ ﻂﺒﺗﺮـﻣ ي
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﺪﻧراد نادﺮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ )
،نارﺎـﻜﻤﻫ و ﻲﺤﻟﺎﺻ 1395
: 152 سﺎـﺒﻋ ؛ ﻢﻳﺮـﻛ و هداز ،هداز
1396 : 122 ﺶــﻳورد و ﻲــﻤﻳﺮﻛ ؛ ،يرﻮــﻧ
1397 : 3 ،نارﺎــﻜﻤﻫ و يﺪــﻤﺣا ؛ 1396
: 3 .(
ازا ــﻳ ﻦ ور ،
ﻣ ﻲ ناﻮﺗ ﻣ ﻪﻛ ﺖﻔﮔ ﺖﻳﺮﻳﺪ
ﺮﺛﺆﻣ
ﺖـﺳا ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ ﺖﻛرﺎـﺸﻣ دﺮـﻜﻳور ﻚـﻳ ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ .
ياﺮـﺑ ﻢـﻬﻣ ﻲﻠﻣﺎـﻋ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺔﻌﺳﻮﺗ ﻲﻠﺻا نﺎﻛرا زا نﺎﻧز يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ﺖﻟاﺪﻋ ،ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ يﺮﺑاﺮﺑ ﺖﺳد ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا و يدﺎﺼﺘﻗا ،ﻲﺳﺎﻴﺳ ﺔﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻳ
ﻲـﻣ بﻮـﺴﺤﻣ يرﻮـﺸﻛ ﺮـﻫ رد دﻮـﺷ
. ،نﺎـﻧز
ﻪﺑ ،نادﺮﻣ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺪﻨﻤﺷزرا ﻊﺑﺎﻨﻣ ناﻮﻨﻋ
ـﺸﻘﻧ دﻮـﺧ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ و ﻪﻌﺳﻮﺗ رد ﻲ
ﻦﻴـﻴﻌﺗ هﺪـﻨﻨﻛ
ﺪﻧراد .
ﻪـﻌﻣﺎﺟ ﺮـﻫ رد هداد نﺎﺸﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ زا يرﺎﻴﺴﺑ ﺔﺑﺮﺠﺗ
ﺖـﻴﻟﺎﻌﻓ رد نﺎـﻧز ﻢﻬـﺳ ﻪـﻛ يا يﺎـﻫ
دﻮـﺑ ﺪـﻫاﻮﺧ رادرﻮـﺧﺮﺑ يﺮﺘـﺸﻴﺑ ﺔﻌـﺳﻮﺗ و ﺪـﺷر زا ﻪﻌﻣﺎﺟ نآ ،ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ يدﺎﺼﺘﻗا و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ) و يﺮﻐﺻا ﺖﺳودﺮﻨﻫ
، 1393 : 75 .(
ﺮﻴﻏ رد اﻳ ﻦ ترﻮﺻ
، ﺮﺑﺎﻧ ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ يﺮﺑا ﻞـﻤﻋ
دﺮـﻛ يدﺎـﺼﺘﻗا
ﻲﻣ ﻞﺘﺨﻣ ار ﺎﻫرﻮﺸﻛ نآ ﻲﻳﺎﻧاﻮﺗ ،ﺪﻨﻛ
هﺮﻬﺑ رد ﺎﻫ ﺖـﻴﻓﺮﻇ زا يﺪﻨﻣ
ﻲـﻣ ﺶﻫﺎـﻛ ار نﺎـﺸﻳﺎﻫ و ﺪـﻫد
هﺮﻬﺑ و ﺪﺷر ،مﺎﺠﻧاﺮﺳ
ﻲـﻣ ﺪـﻨﻛ ار نﺎـﻧآ يدﺎﺼﺘﻗا يرو ﺪـﻨﻛ
) ،نﺎـﻴﺑﻮﺘﻜﻣ و ﻲـﺘﻤﻫ 1392
: 115 .(
1. Brondizio
2. Westerman 3. Leisher 4. Kristjanson 5. Agarwal 6. Nelson
ازا ﻳ ﻦ ور مﺎﻏدا ، ﺴﻨﺟ ﻴ ﺖ ﺳ رد ﻴ ﺖﺳﺎ ﺎﻫ ﻣ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﺎﺘﻧ ﻳ ﺞ ﻌﺳﻮﺗ ﺔ دﺎﺼﺘﻗا ي و ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ دﻮﺒﻬﺑ ار ﺪﺸﺨﺑ .
ﻦﻣﺮﺘﺳو ﺖﺳا ﺪﻘﺘﻌﻣ ﻠﺤﻣ ﻊﻣاﻮﺟ رد نﺎﻧز
ﻲ ﺎﻇو ﻳ ﻒ ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻢﻬﻣ زا
ـﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖـﺴ
ﻣ هﺪﻬﻋﺮﺑ ار ﻲ
ﮔ ﻴ ﺪﻧﺮ اﺮﻓ رد ﺎﻣا ، ﻳ
ﺪﻨ ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﮔ ﻴ ﺮ ي ﻪﺑ ﺘﺣار ﻲ دﺎﻧ ﻳ هﺪ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﻲﻣ و ﺪﻧﻮﺷ ﻪﺑ
ﺘﻨـﺳ رﻮـﻃ ﻲ
ﻤﺼﺗ نﺎﮕﺒﺨﻧ رد ﻴ
ﻢ ﮔ ﻴ ﺪﻧﺮ ة ﻳ ﻚ ﻧ هﺪـﻧﺎﺠﻨﮔ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻲـﻤ
ﺪﻧﻮـﺷ ) ﻦﻣﺮﺘـﺳو ، 2020 .(
رد نﺎـﻧز ﺶـﻘﻧ
زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖـﺴ نﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ هﺪـﻳدﺎﻧ رﺎـﻨﻛ رد نآ
ﺎـﻫ ﺚـﻋﺎﺑ ـﻣ ﻲ دﻮـﺷ رد ﺚـﺤﺑ ﺎـﻫ ي
ﻂﻴﺤﻣ و ﻲﺘﺴﻳز هژوﺮﭘ
ﺎﻫ ﺖﻴﺴﻨﺟ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ي ﻪﺑ
ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻪﻔﻟﺆﻣ يا راﺬﮔﺮﺛا ﺖﻴﻤﻫا ﭘ ـﻴ اﺪ
ﺪﻨﻛ . نﺎﻤﻫ رﻮﻃ ﻲﻟ ﻪﻛ )1
1990 ( رﺪﻳار ، )2
1965 ( ﺰﺗﻮﻟ و )3
2013 ( هرﺎﺷا ـﻣ ﻲ ﺪـﻨﻨﻛ ، ﻌﻤﺟ ـﻴ ﺖ ﺎـﻫ
ﺎﺑ ﻪﻬﺟاﻮﻣ رد دﻮﺧ يزﺎﺳزﺎﺑ ياﺮﺑ ﻲﻧورد يوﺮﻴﻧ ﻚﻳ زا هراﻮﻤﻫ ناﺮﺤﺑ
ﺎﻫ ﺪـﻧرادرﻮﺧﺮﺑ .
ﻦـﻳا ﻧ ـﻴ وﺮ ي
ﻢﻴﻈﻨﺗ و ﻞﻳﺪﻌﺗ مﺎﻋ يﺎﻨﻌﻣ رد ﻲﻧورد )
،ﻲﻟ 1990 ( ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ صﺎﺧ يﺎﻨﻌﻣ رد و )4
ﺰﺗﻮـﻟ
) كوﺮﻄﻣ و ﺰﺗﻮﻟ ،5
2017 ( ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻣ ﻲ ﻮﺷ د . ﻲـﻜﻴﺘﻧژ يﺎـﻨﻌﻣ رد ﻪﭼ ،ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻪـﭼ و
يﺎـﻨﻌﻣ رد
،ﺰﺗﻮﻟ ﺮﻈﻧﺪﻣ ﻪﺑ
تﺪﺷ ﺖﺤﺗ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺖـﺳا ﺖﻴﺴﻨﺟ )
،كوﺮـﻄﻣ و ﺰﺗﻮـﻟ 2017
ﺮﺘـﺳﻮﺷ ؛ ،نارﺎـﻜﻤﻫ و6
2021 ( . نﺎﻤﻫ رﻮﻃ ﺰﺗﻮﻟ ﻪﻛ ) 2017 ( ﻪﺑ ترﻮﺻ هرﺎﺷا يﺮﻈﻧ ﻣ
ﻲ ﺪﻨﻛ ﻖـﻳﺮﻃ زا ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ،
ندﺮﻛ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ ﻞﺴﻧ
ﺎﻫ ﺎﺑ ي و ﻳ ﮔﮋ ﻲ ﺎﻫ دﻮﺒﻬﺑ ﺐﺒﺳ ،ﺮﺘﻬﺑ ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ ي ﻞﻤﻋ
دﺮﻛ ﺪـﻫاﻮﺧ ﻢﻴﻠﻗا ﺮﻴﻴﻐﺗ
ﻲﻣﻮـﻬﻔﻣ لﺪﻣ ﻦﻴﻤﻫ ﻖﻳﺮﻃ زا ﻪﻛ ﺪﺷ ـﻣ
ﻲ ـﺗ ناﻮ تاﺮـﻴﻴﻐﺗ ﻪـﺑ ار ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا و يدﺎـﺼﺘﻗا ﻂﻳاﺮـﺷ
بآ داد ﺪﻧﻮﻴﭘ ﻲﻳاﻮﻫو .
ﻪﻛ دﺮﻛ هرﺎﺷا ﺪﻳﺎﺑ ،ﻦﻳا ﺮﺑ هوﻼﻋ زرا
ﻳ ﺑﺎ ﻲ ﺮﻴﺛﺄﺗ تا ﻟﺎﻤﺘﺣا ﻲ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖـﺴ ﺮـﺑ
هﺎﻓر ﻲﺗآ
ﻛﺮﺗ مﺰﻠﺘـﺴﻣ ﺮـﺸﺑ ﻴ
ـﺒ عﻮـﻧ ود زا ﻲ ـﭘ
ﻴ ﺶ ﺑ
ﺖـﺳا ﻲـﻨﻴ .
زا ترﺎـﺒﻋ ﻲـﻟوا ﺮﻴﺛﺄـﺗ
توﺎـﻔﺘﻣ
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ يرﺎﮔزﺎﺳ ﻲﮕﻧﻮﮕﭼ و ﻘﻓﻮﻣ
ﻴ ﺖ ﻣآ ﻴ ﺰ نﺎﺴﻧا دﻮـﺑ ﺪـﻫاﻮﺧ هﺪﻨﻳآ رد ﺎﻫ )
،كﺮـﻄﻣ و ﺰﺗﻮـﻟ
2017 ( تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد ﻪﻛ ز
ـﻳ دﺎ ﺖـﺳا ﻪـﺘﻓﺮﮔ ترﻮـﺻ ي )
بﻮﻛﺎـﺟ ،7
2014 ﺰﻨﻴﻟﺎـﻛ ؛ و8
،نارﺎﻜﻤﻫ 2012
ﺮﮕﻟزﺎﻫ ؛ ،نارﺎﻜﻤﻫ و9
2015 .(
ﺎﺑ دﻮﺟو ﺎﺑ ﻪﻄﺑار رد ،ﻦﻳا ﭘ
ﻴ ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻪـﻛ ،مود عﻮـﻧ ﻲ
ﻞﻣﺎﺷ لﺪﻣ زﺎﺳ ي اﺮﺷ ﻳ ﻂ ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ ـ دﺎﺼﺘﻗا ي آﻳ هﺪﻨ ،ﺖﺳا تﺎـﻘﻴﻘﺤﺗ يرﺎـﻣآ
ـﺴﺑ ﻴ رﺎ ـﻤﻛ ﻲ مﺎـﺠﻧا
هﺪﺷ ﺖﺳا . زا عﻮﻧ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ـﭘ
ﻴ ﺶ ﺑﻴ ـﻨ ﻲ ﺎـﻫ و زﺎـﺳرﺎﻜﺷآ ي
ﺮﻴﺛﺄـﺗ ﻢـﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻲـﻌﻗاو
دﺮﻛ ﺪﻫاﻮﺧ ﻚﻤﻛ ﺖﻴﻌﻤﺟ .
ﺎﺑ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا هﺮﻬﺑ
ﮔ ﻴ ﺮ زا ي ﻪﺼﺨﺸﻣ ﺎﻫ رد ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ يﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ي ﻌﻤﺟ
ـﻴ ﺖ ﺎـﻫ ، ﺮﻴﺛﺄـﺗ
ار ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻲﻌﻗاو ﻞﺑﺎﻗ
ﻢﻬﻓ ﺮﺗ ﻲﻣ ﺪﻨﻛ . ﺔﻳﺰﺠﺗ ﺎﺑ ،ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد ـﻔﻟﺆﻣ
ﺺﺧﺎـﺷ ﻲﻠـﺻا ﺔ
،يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻛرﺎﺸﻣ و ﺖﺻﺮﻓ ﺪﻌﺑ رﺎﻬﭼ رد ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺖﺳد
ﺑﺎﻳ ﻲ ﺖـﺷاﺪﻬﺑ ،ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ
1. Lee
2. Norman Ryder 3. Lutz
4. Demographic metabolism 5. Muttarak
6. Schuster 7. Jakob 8. Collins 9. Hazeleger
و ﺎﻘﺑ و زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﻲﺳﺎﻴﺳ ي
ﻣ ﻲ ناﻮﺗ و ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ةﺪﻴﭽﻴﭘ رﺎﻛوزﺎﺳ ﻪـﻛﺮﺤﻣ
ﺎـﻫ ﻲﻠـﺻا ي
داد ﺶﻳﺎﻤﻧ ﺮﺘﻬﺑ ار نآ .
ﻦﻳا ﺮﺑ دﺎﻘﺘﻋا ،ﻦﻳا ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻪـﻛ ﺖـﺳا
ﻪـﻧ ﻂـﻘﻓ ﻪـﻜﻠﺑ ،ﻲﻠﻴـﺼﺤﺗ ﺖﻴﻌـﺿو
ﻪﻛﺮﺤﻣ ﺎﻫ ﺪﻨﻧﺎﻣ يﺮﮕﻳد ﺪﻨﻤﺗرﺪﻗ ي زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
نﺎﻧز ﻲﺳﺎﻴﺳ و يدﺎﺼﺘﻗا ي ﺮﻴﺛﺄﺗ
ﻖـﻳﺮﻃ زا ﻲـﻤﻬﻣ
زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﺮﺑ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﺪـﻧراد . ﺘﻧرد ﻴ ﻪـﺠ ، ﺮﺟ ـﻳ نﺎ زﺎـﺳ ي
ـﺴﻨﺟ ﺮﺛﺆـﻣ ﻴ
ﺘ ﻲ
ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ فﺪﻫ ﻚﻳ ﺴﻨﺟ ﻪﻛ ﺖﺳا نآ مﺰﻠﺘﺴﻣ
ﻴ ﺖ ﻪﺑ زاﺪﻧا ة ﻓﺎﻛ ﻲ ﺳ رد ﻴ ﺖﺳﺎ ﺎﻫ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ، ﺎﻫ ي ﻪﻌـﺳﻮﺗ
ﮋﺗاﺮﺘﺳا و ي ﺎﻫ ي اﺮﺟا ﻲﻳ ﺎﺑ و مﺎﻏدا ﺼﺨﺗ
ﻴ ﺺ ﺘﺸﭘ ﻪﺟدﻮﺑ ﻴ
ﻧﺎﺒ ﻲ دﻮـﺷ ) ﺎـﭙﻣآ ﻳ
1ﺮ ،نارﺎـﻜﻤﻫ و 2020
؛
،ﻲﻗﺎﻴﻧ 1398 : 1329 ( . ﺎﺑ دﻮﺟو ﻪﺑ ،ﻦﻳا ﻢﻏر ﺳ ﻴ ﺖـﺳﺎ ﺎـﻫ و ﻖـﻓاﻮﺗ ﻪـﻣﺎﻧ ﺎـﻫ ي ـﺑ ﻴ ﻦ ـﻠﻠﻤﻟا ﻞﻣﺎـﺷ ،ﻲ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ ماﺪﻗا يﺎﻫ )
2017 (
ﻳز عﻮـﻨﺗ درﻮـﻣ رد ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ ماﺪـﻗا ﺔـﻣﺎﻧﺮﺑ ، ﻲﺘـﺴ
) 2014 ( ،
ﺎﺑ هزرﺎﺒﻣ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﺑﻴ
نﺎﺑﺎ از ﻲـﻳ ) 2017 (
ﻂﻴـﺤﻣ تﻼﻴﻬـﺴﺗ ﺖـﺳﺎﻴﺳ ، درﻮـﻣ رد ﻲﻧﺎـﻬﺟ ﻲﺘـﺴﻳز
ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ يﺮﺑاﺮﺑ )
2018 ( ماﺪﻗا ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ ﺖﺳﺎﻴﺳ ، ﻪﺑ
زور ﺰﺒـﺳ ﻢﻴـﻠﻗا قوﺪﻨﺻ )
2018 ( و
ماﺪﻗا ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ و قوﺪﻨﺻ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ ﺖﺳﺎﻴﺳ )
2016 ( ﺴﻨﺟ ، ﻴ ﺖ ﻪﺑ زﻮﻨﻫ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﺳﺎﺳا ﺮﺼﻨﻋ ﻲ
ﺖـﻇﺎﻔﺣ
زا ﺮﺛﺆﻣ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻘﻠﺗ ﻲ ﻧ ﻤ ﻲ دﻮﺷ )
2رزﻮﻣ ، 2010 : 15 .(
ﻪﺑ ﻠﻛرﻮﻃ ﻲ
، اﺮﺑ شﻼﺗ ي ﺖﺳد ﺑﺎﻳ ﻲ
دﺪـﻌﺘﻣ فاﺪـﻫا ﻪﺑ و ﺶﻫﺎـﻛ ﻪـﺑ طﻮـﺑﺮﻣ فاﺪـﻫا ﻪـﻠﻤﺟزا
رﺎﮔزﺎﺳ ي ﻐﺗ ﺎﺑ ﻴﻴ تاﺮ بآ اﻮﻫو ﻲﻳ اﺮﺑ تﻼﺧاﺪﻣ ﺲﻧﺎﺷ ، ي
ﺖﺳد ﺑﺎﻳ ﻲ ﻪﺑ ﺮﺑاﺮﺑ ي ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ
، ﺖﻛرﺎـﺸﻣ
ﺬﻐﺗ دﻮﺒﻬﺑ و نﺎﻧاﻮﺟ ﻳ
ﻪ ار اﺰﻓا ﻳ ﺶ ﻣ ﻲ ﺪﻫد يﺮـﺑاﺮﺑ و ﺖﻛرﺎـﺸﻣ ﺖـﻳﻮﻘﺗ ﻲﺘـﺸﮔزﺎﺑ ﺔـﻄﺑار ﻚﻳ رد و
دﻮــﺒﻬﺑ ﺚــﻋﺎﺑ ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ ﻞــﻤﻋ
دﺮــﻛ ﻂﻴـﺤﻣ ﺪــﺷ ﺪــﻫاﻮﺧ ﻲﺘــﺴﻳز )
ﻟﺎــﺗ ﻴ
3ﺲ نارﺎــﻜﻤﻫ و
، 2019
؛
ﻳ وﺎ ﻳ ﻜﺴﻨ
4ﻲ نارﺎـﻜﻤﻫ و
، 2015
؛ ،ﻦﻣﺮﺘـﺳو 2021
: 853 سﺎـﺒﻋ ؛ ﻢﻳﺮـﻛ و هداز ،هداز
1396 : 146 .(
ازا ﻳ ﻦ ور ﺮﺿﺎﺣ ﺔﻟﺎﻘﻣ رد ، شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ
يﺎﻫ ﻪﺷﻮﺧ ﺪﻨﺑ ﻳﺎﻀﻓ ي
5ﻲ تﺎـﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ نﻮﻴﺳﺮﮔر و
ﻲﻟﻮﻤﻌﻣ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻲﺑﻮﭼرﺎﭼ ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ شﻼﺗ6
ﻗد ﻴ ﻖ ﺮﺗ ﻂﻴﺤﻣ و ﺖﻴﺴﻨﺟ طﺎﺒﺗرا زا ﺐﻟﺎﻗ رد ﺖﺴﻳز
ﻦﻳا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﺐﻟﺎﻗ لاﺆﺳ
ﻪـﻛ آ ـﻳ ﺎ ﺮـﺑاﺮﺑ ي ـﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ زﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ي
ـﺋارا ﻪـﺑ نﺎـﻧز ﺔ
ﻞـﻤﻋ دﺮـﻛ
ﻂﻴﺤﻣ ﺘﺴﻳز ﻲ ﻚﻤﻛ ﺮﺘﻬﺑ ﻲﻣ
؟ﺪﻨﻛ دزﺎﺳ ﻢﻫاﺮﻓ .
يﺮﻈﻧ ﻲﻧﺎﺒﻣ ﭘ و
ﻴ ﺸ ﻴﻨ ﺔ ﻖﻴﻘﺤﺗ
لﺪﻣ ﻲﻣﻮﻬﻔﻣ ﻲﻧﺎﺒﻣ ﻦﻴـﻟوا ياﺮﺑ رﺪﻳار ﻦﻣرﻮﻧ ﻂﺳﻮﺗ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ
رﺎـﺑ ـﻟﺎﻘﻣ رد ﺔ راﺬـﮔﺮﻴﺛﺄﺗ
درﻮﻣ رد دﻮﺧ
» ﻢﻫ ﻫوﺮﮔ ﻲ ﻪﺑ ﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﻲﻣﻮﻬﻔﻣ ناﻮﻨﻋ ﺔ
ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا تاﺮﻴﻴﻐﺗ
« ﻲـﻓﺮﻌﻣ ﺪـﺷ ) رﺪـﻳار
،
1965 : 843 .(
ﺰﺗﻮﻟ ) 2013 : 285 ( ار زا ﻳ رﺪ ﺮﺗاﺮﻓ ﺖﻓر اﺮﮔﺮﺒﺟ ضﺮﻓ و ﻲﻳ
ـﻫوﺮﮔ ﻲ ﺶﻫﺎـﻛ ار داد
.
1. Ampaire
2. Moser 3. Tallis 4. Yavinsky 5. Spatial clustering 6. OLS
اﻳ ﻦ رد تﻻﻮﺤﺗ زا ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻣز
ﻴ ﻨ ﺔ ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ ـﺳﺎﻨﺷ ﻲ
، ﻪـﺑ و ـﻳ هﮋ ﺰﺠﺗ ـﻳ ﻪ ﻠﺤﺗو ـﻴ ﻞ ﻪـﻔﻟﺆﻣ ﺎـﻫ ي ﻲﻠـﺴﻧ
1
ﺪﻌﺑﺪﻨﭼ
،ي ﻪﺘﻓﺮﮔ مﺎﻬﻟا ﺖﺳا
ﺎﻫراﺰﺑا ﻪﻛ ﻲﻳ
اﺮﺑ ار ي لﺪﻣ زﺎﺳ ي ﻐﺗ ﻴﻴ تاﺮ رود لﻮﻃ رد ة
ﮔﺪﻧز ﻲ ﻪﺋارا
ـﻣ ﻲ ﺪـﻫد ) ﺰـﺘﻴﻔﻴﻛ ،2
1985 سﺮـﮔور ؛ ،3
1975 .(
ﻲﻳﺎـﻨﺑﺮﻳز مﻮـﻬﻔﻣ ،ﻦـﻳا ﺮـﺑ هوﻼــﻋ
» ﻞﻳﺪــﻌﺗ « و
» ﻢﻴﻈﻨﺗ « ﻲﻠﺧاد ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻚﻳ دﻮﺟو زا ﻲﻛﺎﺣ و
قﺎـﺒﻄﻧا ياﺮﺑ ﻲﺘﻴﻌﻤﺟ ﻢﺘﺴﻴﺳ زا ﻚﻴﺗﺎﻣﻮﺗا ًﺎﺒﻳﺮﻘﺗ
ﺖﻳدوﺪﺤﻣ ﺎﺑ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﻲﺟرﺎﺧ )
،ﻲﻟ 1990 ( . ناﻮـﻨﻋ ﺎـﺑ ﻲـﻠﺧاد يوﺮـﻴﻧ ﻦـﻳا زا نﺎـﻘﻘﺤﻣ ،هزوﺮﻣا
ﻲﻣ دﺎﻳ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﺔﻳﺮﻈﻧ ﺪﻨﻨﻛ
ﻪﻛ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﻳﺮﻈﻧ و مﻮﻬﻔﻣ يا
ﻪـﺑ ﺪﻳﺪﺟ ﭼ
ﮕﻧﻮـﮕ ﻲ ﻐﺗ ـﻴﻴ ﺮ
ﻊﻣاﻮﺟ رد ﺘﻧ ﻴ ﺠ ﺔ ﻐﺗ ﻴﻴ ﺮ ﻪﺼﺨﺸﻣ يﺎﻫ ﺎﻀﻋا ي نآ ﻊﻣاﻮﺟ ﮔﺪﻧز لﻮﻃ رد ﻲ
ﻳﺎ ﻠﺴﻧ زا ﻲ ﻞﺴﻧ ﻪﺑ ﺮـﮕﻳد
دراد هرﺎﺷا )
ﮓﻨﺴﻳاﺮﺘﺳا ،ﺰﺗﻮﻟ و4
2016 ،كوﺮﻄﻣ و ﺰﺗﻮﻟ ؛ 2017
،ﮓﻨﺴﻳاﺮﺘﺳا ؛ 2019
.(
ﺪﻨﭼﺮﻫ ﻖﺒﻃ ﺔﻳﺮﻈﻧ ﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻴ ﻢﺴ ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ
، ﻐﺗ ﺶﻫﺎﻛ ﻴﻴ ﺮ ﻠﻗا ﻴ ﻢ ﺘﻧرد ﻴ ﺠ ﺔ ﺎﺟ ﻳ ﺰﮕ ﻳ ﻨ ﻲ ﻞﺴﻧ ﺎﻫ ﻲﻳ ﺎـﺑ
و ﻳ ﮔﮋ ﻲ ﺎﻫ ي دﺎﺘﻓا ﺪﻫاﻮﺧ قﺎﻔﺗا صﺎﺧ )
،ﺰﺗﻮﻟ 2013 و 2017 ( ، اﻳ ﻦ ﺮﻈﻧ ﻳ ﻪ ﻪﺑ ﺑﻮﻧ ﺔ دﻮﺧ ـﻳ ﻚ ﺮﻈﻧ ﺔـﻳ
ﻛﺮﺗ ﺮﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا نﻼﻛ ﺢﻄﺳ ﻴ
ﺐ ﻐﺗ لﺎﺣ رد ﻴﻴ
ﺮ ﻳ ﻚ ﻌﻤﺟ ﻴ ﺖ ﺰﻛﺮﻤﺗ دراد و ﻫ ﻴ ﭻ ﻪﻧﻮﮔ ﺶﻴـﭘ و ﻲـﻨﻴﺑ
رد ﻲﻠﻴﻠﺤﺗ دﺮﺧ ﺢﻄﺳ
ﻲﻤﻧ ﻪﺋارا ﺪﻨﻛ . ﺎﺑ دﻮﺟو
،ﻦﻳا زا فﺪﻫ نآ ـﭘ ﻴ ﺶ ﺑﻴ ـﻨ ﻲ ﻐﺗ ـﻴﻴ ﺮ تا ﻋﺎـﻤﺘﺟا ﻲ ـ
دﺎﺼﺘﻗا ي رد ﻳ ﻚ هدﺮﺘﺴﮔ مﻮﻬﻔﻣ ﺮﺗ
) شزرا زا ترﺎﻬﻣ ﺎﺗ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺐﻫاﺬﻣ و ﺎﻫ
هﺮـﻬﺑ و ﺎـﻫ رو
ي ﻧ ـﻴ وﺮ ي
رﺎﻛ ( ﻮﮕﻟا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ يﺎـﻫ
ﻌﻤﺟ ـﻴ ﺖ ﺘﺧﺎﻨـﺷ ﻲ ﺖـﺳا ) ،ﺰﺗﻮـﻟ 2013 : 283 .(
ﺰﺗﻮـﻟ و ﮓﻨـﺴﻳاﺮﺘﺳا
) 2016 ( هرﺎﺷا ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻣ
ﻲ ﺪﻨﻨﻛ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﻛ و
ﻳ ﮔﮋ ﻲ ﺎﻫ ي ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻞﺴﻧ
ﺎـﻫ رد ﻧﺎـﻣز ﻲ
ﻪﻛ هداد ﺎﻫ رد ﻲﻠﺴﻧ ي ﺖﺴﻴﻧ سﺮﺘﺳد
ﻤﻧ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ
ﺪـﻨﻛ دﺎـﺠﻳا ﻲـﻠﻠﺧ ﻖـﻴﻘﺤﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ رد ؛
،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ
هداد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ يﺎﻫ
ﻪﺑ ناﻮـﻨﻋ ﻪﺠﻨـﺳ
يدﺎـﺼﺘﻗا ﺖﻴﻌـﺿو يﺎـﻫ ـ
ﺺﺧﺎﺷ و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ﻞﻤﻋ
دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﺖﺳا شﻼﺗ رد ﻪـﻳﺮﻈﻧ ﻦﻳا
ار اﺮـﺑ ي ﺖﻴﻌـﺿو ﻲـﺳرﺮﺑ
لﺎﺣ ﺑ ﻪ رﺎﻛ دﺮﻴﮔ . ترﻮﺻ تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ زا هﺎﮔﺪﻳد ﻦﻳا ﺎﺑ ﻪﺘﻓﺮﮔ
ﻣ ﻲ ناﻮﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﺑ صﻮﺼﺧرد
ﺮـﻴﻴﻐﺗ
ﻲﻠﻣ ﺖﻳﻮﻫ ﺚﺤﺑ و ﻲﻠﺴﻧ )
،ﺰﺗﻮﻟ و ﮓﻨﻴﺴﻳاﺮﺘﺳا 2016
( ﻲﺑﻮـﻨﺟ ةﺮـﻛ رد ﻲﻠﻴـﺼﺤﺗ ﻲﮔﮋﻳو ﺮﻴﻴﻐﺗ ،
) ﺰﺗﻮﻟ 2013 ( ﻢﻴﻠﻗا ﺮﻴﻴﻐﺗ دﻮﺒﻬﺑ و )
ﺰﺗﻮﻟ 2013 و 2017 ( دﺮﻛ هرﺎﺷا .
زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ياﺮﺑ نﺎﻧز يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﺮﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ـﺴ ﺖ ﻛﺄﺗ ـﻴ ﺪ هرﺎـﺷا ،دراد
ﺔﻳﺮﻈﻧ ﻪﺑ زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
ﺖـﺳا ﺖﻴﻤﻫا ﺰﺋﺎﺣ ي .
ﺔـﻳﺮﻈﻧ زﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي
ﻪﺘـﺳﻮﻴﭘ ﺪـﻨﻳاﺮﻓ ﻪـﻛ ﺖـﺳا يا
داﺮﻓا نآ سﺎﺳاﺮﺑ ﺮﻫ
دﺎﻤﺘﻋادﻮﺧ ﻲﻋﻮﻧ زا ﻪﻌﻣﺎﺟ ي
و ﺖـﺳرد ﻲﺑﺎـﻳزرا ﻪـﺑ ردﺎـﻗ و ﺪﻧﻮـﺷ رادرﻮﺧﺮﺑ
ﺖﺧﺎﻨﺷ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﺶﻳﻮﺧ ﻲﻌﻗاو ﺎﺗ
ﻲﻳﺎﻧاﻮـﺗ زا ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ و ﺎﻫ
ﺎﻫ دﻮﺧ ي ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ياﺮﺑ ﻫا
فاﺪ ﺮﻈﻧدرﻮﻣ
ﺪﻧﻮﺷ هﺎﮔآ )
،ﻲﻧﺎﻘﻫد ﺮﮔرﺎﻛ و يﺰﻳوﺮﭘ 1393
: 3 .(
زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي
رﻮﺘـﺳد و ناﺮﻳﺪـﻣ رﺎـﺸﻓ لﺎﻤﻋا ﺎﺑ
ﻲﻤﻧ ﻖﻘﺤﺗ ﺎﻫرﺎﻛ ﻻ ﻪﻛ ﺖﺳا يﺪﻨﻳاﺮﻓ ﻪﻜﻠﺑ ،ﺪﺑﺎﻳ
ﻣز نآ ﺔ ﺖﻛرﺎﺸﻣ و يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﮓﻨﻫﺮﻓ شﺮﻳﺬﭘ
داﺮﻓا ﺖﺳا ) ،يزﺎـﻴﻧ و نﺎﻨﻛرﺎﻛ 1381
: 22 ( . لﺎـﻤﻋا ﺎـﺑ ،ﻞـﻴﻟد ﻦﻴـﻤﻫ ﻪـﺑ ﻚﺒـﺳ
ﺎـﻫ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ ي
1. Cohort
2. Keyfitz 3. Rogers 4. Striessnig
ﻚﻴﺗاﺮﻛﻮﻣد و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ﻪﺑ
ﺎﺟ يرﻮﺗﺎﺘﻜﻳد ﻚﺒﺳ ي راﺪﺘﻗا و
ي ـﻣ ﻲ ناﻮـﺗ فﺎﻜـﺷ ﺶﻫﺎـﻛ ﺖـﻬﺟ رد
و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
دﺮـﻛ ﺖﻛﺮﺣ نﺎﻧز ﺮﺘﺸﻴﺑ ي )
رﻮـﮕﻳﺮﻛ ﻚـﻣ ،1
1960
ﻲـﻛ و ﻲـﺳﺮﻫ ؛
2ﺮـﻳز ،
1992 .(
ﺪﻧﻮﻴﭘ ز ﻳ ﺖﺧﺎﺳﺮ ﺎﻫ ﺔﻳﺮﻈﻧ ي زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﺔﻳﺮﻈﻧ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺚﺣﺎﺒﻣ ﺎﺑ ي
ﺮﻴﻴﻐﺗ ﻪﺑ ﻪﻛ ﻞﺴﻧ
ﺎﻫ ﺎﺑ ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﺮﺠﻨﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ ي ﻣ
ﻲ ﻮﺷ د ، ﺖﻇﺎﻔﺣ رد زا
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻲـﻤﻬﻣ ﺶـﻘﻧ
ﺎﻔﻳا ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ . ،ﺰﻴﻧ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺚﺤﺑ رد ﺑدا
ﻴ تﺎ يﺮﻈﻧ ﻣ نﺎﺸﻧ ﻲ ﺪﻫد ﺳ ﻴ ﺖﺳﺎ ﺎﻫ ﺷ و ﻴ هﻮ ﺎﻫ ﻲﻳ
اﺮـﺑ ﻪـﻛ ي
ﺳر ﻴ ﮔﺪ ﻲ ﻞﻜﺷ و ﻫد ﻲ ﮋﺗاﺮﺘﺳا ﻪﺑ ي
ﺎﻫ ي رﺎﮔزﺎﺳ و ﺶﻫﺎﻛ ي
ـﺣاﺮﻃ زوﺮﻣا ﻪﺑ ﺎﺗ ﻲ
هﺪـﺷ ﺪـﻧا ًﺎﺗﺪـﻤﻋ
ﻪﺘﺴﻧاﻮﺘﻧ زا ﺪﻧا ﻪﺒﻨﺟ ﺎﻫ ي ﻠﺻا ﻲ ﺴﻨﺟ ﻴ ﺖ نﺎـﻧز يدﺎﺼﺘﻗا و ﻲﺳﺎﻴﺳ ،ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ ناﻮﺗ ﻞﻣﺎﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا
ﺪﻨﻨﻛ ) ،نارﺎـﻜﻤﻫ و ﻲﺑﺎﺤﺻا 1400
: 178 ،نارﺎـﻜﻤﻫ و يﺪـﻤﺣا ؛ 1396
: 16 ؛ نﻮﺘـﺴﻟآ
،3
2013 و
2014 ارﻮﮕﺑﺎﺑ و بﺎﺑ ؛ ،4
2014 زﺮﭘ ؛ نارﺎﻜﻤﻫ و5
، 2015 .(
،ﻞﻴﻟد ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ ﺖﺴﻜﺷ
ﻂﺧ ـﺸﻣ ﻲ ﺎـﻫ ي
ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ ﻊﻓر
ي ﺎﻫ ي ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ دوﺪﺤﻣ ﻳ ﺖ ﺎﻫ ي ﻟﺎﻤﺘﺣا ﻲ رد اﺮﺟا ي ﺎﭘ و ﻖـﻓﻮﻣ ـﻳ
راﺪ
،
رﺎﮔزﺎﺳ و ﺶﻫﺎﻛ ي
ﻐﺗ ﻴﻴ تاﺮ بآ اﻮﻫو ﻲﻳ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ )
ﺑﻮﻣ ﻴ
6ﻼ نارﺎﻜﻤﻫ و
، 2011 رﻮﻓﺎـﺗ ؛ و7
نارﺎﻜﻤﻫ و
، 2015 .(
ﺘﻧرد ﻴ ﻪﺠ
، ﺳ ﻴ ﺖﺳﺎ ﺎﻫ ي ﻠﺻا ﻲ بآ زروﺎﺸﻛ ،اﻮﻫو ي
و ﮋﺗاﺮﺘﺳا ي ﺎﻫ ﻳﺎ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺎـﻫ ي
ﻠﻤﻋ ﻴ ﺗﺎ ﻲ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺴﻨﺟ ﺎﺑ ﻴ ﺖ ﻳ ﻜ ﻲ ور زا ﻳ ﺎﻫدﺮﻜ ي لﺎﺣرد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﻌﺳﻮﺗ هزوﺮﻣا
درﻮـﻣ
راﺮـﻗ ﻪـﺟﻮﺗ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ )
8ﺮﻳﻮﻫ ، 2016 ،نارﺎﻜﻤﻫ و ﻲﺤﻟﺎﺻ ؛ 1396
.(
،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ ـﻋﻮﻤﺠﻣ
ﺔ ـﺳو ﻴ ﻌ ﻲ ﺑدا زا ـﻴ تﺎ
ﺮﺿﺎﺣ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺴﻨﺟ دﻮﺒﻬﺑ ﺮﺑ
ﻴ ﺘ ﻲ ﺑﻴ ﻦ ﻪﻌـﺳﻮﺗ نﺎﺼﺼﺨﺘﻣ )
،رزﻮـﻣ 2010 : 16 ﻦـﺳﻮﮔﺮﻓ ؛ ،9
2014 ؛
10اﺮﻬﻣ ،نارﺎﻜﻤﻫ و 2020
( اﺰﻓا ، ﻳ ﺶ ﺖﺻﺮﻓ اﺮـﺑ ﺎﻫ ي ﻌـﺳﻮﺗ ﺔ ترﺎـﻬﻣ ﺎـﻫ ي ﻪـﻃﻮﺑﺮﻣ ) ﺮﻳﺎـﻤﻟﺎﻛ و11
،نارﺎﻜﻤﻫ 2018
( ﺶﻳاﺰﻓا و ﻋﺎﻤﺘﺟا مﻮﻠﻋ ﺺﺼﺨﺗ
ﻲ رد ﻣز ﻴ ﻨ ﺔ ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻂﻴـﺤﻣ زا ﺖـﺴﻳز
ﺰـﻛﺮﻤﺘﻣ
هﺪﺷ ﺪﻧا )
12ﺖﻨﺑ ،نارﺎﻜﻤﻫ و 2017
،نارﺎﻜﻤﻫ و ﻲﺤﻟﺎﺻ ؛ 1393
.(
ﻪﺑ ﻢﻏر اﻳ ﻪﻜﻨ ﻪﺒﻨﺟ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎـﻫ
ي
ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ ﺒﻃ و ﻴ ﻌ ﻲ اﺮﺑ ي ﺤﻣ زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻴ
ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﺣ ﻴ ﺗﺎ ﻲ ﺖﺳا ، شزﻮﻣآ ﺎـﻫ ي ﺘﻇﺎـﻔﺣ ﻲ ﺮـﺑ زﻮـﻨﻫ
ور ي ﺒﻃ مﻮﻠﻋ ﻴ ﻌ ﻲ ﺖﺳا ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ )
،نارﺎـﻜﻤﻫ و ﺖـﻨﺑ 2017
ﺮﻧدرﺎـﮔ ؛ ،13
2021 ،ﻲﻗدﺎـﺻ و ﻲـﺑاﺮﺗ ؛
1400 : 1 .(
ﺔـﻳﺮﻈﻧ ﻪـﺑ هﺪـﺷدﺎﻳ ﺐـﻟﺎﻄﻣ ﺪﻧﻮﻴﭘ زﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
هﺎـﮕﻳﺎﺟ ،ي زﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
و ﻲـﻳﻼﻘﻋ ي
ار ﻲﺷﺰﻴﮕﻧا ﻪﺑ
و ﻳ هﮋ زا ﺖـﻇﺎﻔﺣ دﻮـﺒﻬﺑ ﺖـﻬﺟ ﻲﺘﻳﺮﻳﺪـﻣ و ﻲـﺷزﻮﻣآ ،ﻲـﺳﺎﻴﺳ ،يدﺎﺼﺘﻗا دﺎﻌﺑا رد
1. McGregor
2. Hershy and Kizzer 3. Alston
4. Bob and Babugura 5. Perez
6. Mubila 7. Tafur 8. Huyer 9. Ferguson 10. Mehra 11. Kollmayer 12. Bennett 13. Gardner
ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ ﻲﻣ ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ ﺪﻨﻛ
) ،يرﺪﻨﻜﺳا و ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ 1382
،يزﺎـﻴﻧ و نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ؛ 1381
: 22 .(
ﺎـﺑ
دﻮﺟو ﺐﻟﺎﻄﻣ هﺪﺷﺮﻛذ د ر ةرﺎﺑ اﻳ دﺎﺠ دﺮﻜﻳور ﺴﻨﺟ ﻴ ﺘ ﻲ ﺖﻇﺎﻔﺣ ﺶﺨﺑ رد زا
ـﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖـﺴ
، زﻮـﻨﻫ
ﻲﻨﻌﻳ ،ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﻲﻌﻗاو ﺮﻴﺛﺄﺗ زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا و يدﺎﺼﺘﻗا ﺔﻌﺳﻮﺗ ﺮﺘﺴﺑ رد نﺎﻧز ي
زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﺮﺑ نآ تاﺮﻴﺛﺄﺗ ﺤﻣ
ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ يدﺪـﻋ و يرﺎـﻣآ تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ و ﺖﺳا يﺮﻈﻧ ﺢﻄﺳ رد ًﺎﺘﺒـﺴﻧ
ﻤﻛ ﻪﻄﺑار ﻦﻳا رد ﻲ ﺮﺸﺘﻨﻣ
هﺪﺷ ﺖﺳا .
هداد و شور ﺎﻫ
ﺮﻳﻮﺼﺗ رد ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻲﻠﻛ ﺪﻧور 1
ﻪﺋارا هﺪﺷ ﺖﺳا . ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪـﺑ اﺪـﺘﺑا رد ،ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ فﺪﻫ ﻖﻘﺤﺗ
ﭼ ﻲﺳرﺮﺑ ﺪﺷ ﻪﺘﺧادﺮﭘ عﻮﺿﻮﻣ ﻲﻤﻠﻋ و يﺮﻈﻧ بﻮﭼرﺎ .
اﺰـﺠﻣ ﺶـﺨﺑ ود رد ﻖﻴﻘﺤﺗ ﺪﻧور ،ﻪﻣادا رد
ﺪـﺷ يﺮﻴﮕﻴﭘ .
،لوا ﺶـﺨﺑ رد هداد
ﺎـﻫ
ﻪـﻋﻮﻤﺠﻣ رﺎـﻬﭼ ﻞﻣﺎـﺷ ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ فﺎﻜـﺷ ﺺﺧﺎـﺷ ي ةداد
ﺖﺳد ﻊـﻤﺠﻣ زا يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻛرﺎﺸﻣ و ﺖﺻﺮﻓ ،ﺎﻘﺑ و ﺖﺷاﺪﻬﺑ ،ﻲﺳﺎﻴﺳ يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ،ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ ﻲﺑﺎﻳ
ﺪﺷ ﺖﻓﺎﻳرد دﺎﺼﺘﻗا ﻲﻧﺎﻬﺟ .
نﺎﻳﺎﺷ ﻛذ ﺮ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻳا ﺖﺳا هداد
ﺎﻫ لﺎـﺳ رد يﺎـﻫ 2010 ﺎـﺗ 2014
رﻮﺧرد داﺪﻌﺗ ياﺮﺑ ﻬﺟﻮﺗ
ﺪﺸﻧ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻲ ﺖﺳا ه
. ازا ﻳ ﻦ ور زا ،ﺮﺿﺎﺣ ﻖﻴﻘﺤﺗ رد ، هداد
ﺎﻫ ي
لﺎﺳ 2014 ﺪﻌﺑ ﻪﺑ هدﺎﻔﺘﺳا هﺪﺷ ﺖﺳا . ﻂﻴﺤﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺶﺨﺑ رد ،ﺰـﻴﻧ ﻲﺘﺴﻳز
هداد ﺎـﻫ ﺺﺧﺎـﺷ ي
ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ زا بو ﺎﺳ ﻳ ﺖ ﻞﻴﻳ هﺎﮕﺸﻧاد لﺎﺳ ﻲﻃ1
يﺎﻫ 2014 ﺎﺗ 2020 ﺪﺷ ﻪﻴﻬﺗ . ﺲﭙﺳ
ﺲﭙﺳ ﺮﻳدﺎـﻘﻣ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ ﺮﻳدﺎﻘﻣ ﻞـﻤﻋ
دﺮـﻛ ﻂﻴـﺤﻣ ﻂﻴـﺤﻣ دراو ﻲﺘـﺴﻳز
و ﻲﻳﺎﻴﻓاﺮﻐﺟ تﺎﻋﻼﻃا ﻢﺘﺴﻴﺳ مﺮﻧ
راﺰﻓا ادﻮﺌﺟ ﻪﺑ ﺎﺗ ﺪﺷ2
ﺎﻫرﻮﺸﻛ دﻮـﺷ هداد ﺖﺒﺴﻧ ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ ي .
رد
،ﻪﻣادا ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﺮﺑ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ مﺎﻏدا ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﺳرﺮﺑ ﻞﻤﻋ
دﺮﻛ ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺴﻳز يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
هﺪـﺷ
ﻪﺷﻮﺧ ﻞﻴﻠﺤﺗ زا
ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻲﻟﻮـﻤﻌﻣ تﺎـﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪـﺣ نﻮﻴـﺳﺮﮔر و ﺎﻛ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ ﻲﻳﺎﻀﻓ يﺪﻨﺑ .
ﺎﻬﻧرد ﻳ ﺖ شور ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ﺞﻳﺎﺘﻧ جاﺮﺨﺘﺳا ﺎﺑ ، و ﻲﻧﻮﻴﺳﺮﮔرﺎﺴﭘ يﺎﻫ
ﺎﺴﭘ تﺎﺒﺛا اﺮﮔ
3ﻲﻳ ﺔـﻳﺮﻈﻧ ﻦﻴﻴﺒﺗ ﻪﺑ
ﻳ ﺎﺗ ﺪﺷ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ﺔﻳﺮﻈﻧ ﻪﺘﻓﺎ
ﺎﻫ ﻖﻴﻘﺤﺗ ي ﺑ
دﻮﺷ ﻲﺳرﺮ .
1. Yale Data, Available from https://epi.yale.edu.
2. Geoda software 3. post-positivism
ﺮﻳﻮﺼﺗ 1 . ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻲﻠﻛ يﺎﻤﻧ ﺪﻧور
ﻪﺑ ﺺﺧﺎﺷ و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ ود ﺮﺘﻬﺑ كرد رﻮﻈﻨﻣ ﻞﻤﻋ
دﺮـﻛ ﻂﻴـﺤﻣ و دﺎـﻌﺑا ﻲﺘـﺴﻳز
ﻮﺤﻧ ة نزو نآ ﻲﻫد لوﺪﺟ رد ﺎﻫ 1
و 2 ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
ﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﺔ
و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻜﻠﻤﻋ
ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
هداد شزادﺮﭘ و ﻪﻴﻬﺗ يﺎﻫ
ﻞﻤﻋ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻛ
هداد شزادﺮﭘ و ﻪﻴﻬﺗ يﺎﻫ
ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ
ﻊﻤﺟ ﺺﺧﺎﺷ ﻲﻳﺎﻬﻧ يروآ
ﻞﻤﻋ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻛ
ﻊﻤﺟ ﺺﺧﺎﺷ ﻲﻳﺎﻬﻧ يروآ
ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ
ﻞﻗاﺪﺣ نﻮﻴﺳﺮﮔر ياﺮﺟا ﻲﻟﻮﻤﻌﻣ تﺎﻌﺑﺮﻣ
ﻪﺷﻮﺧ ياﺮﺟا ﻲﻳﺎﻀﻓ يﺪﻨﺑ
ﺎﻛ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ
فﺎﻜﺷ دﺎﻌﺑا يراﺬﮔﺮﺛا ترﺪﻗ ﺶﻳﺎﻤﻧ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻞﻤﻋ ﺮﺑ ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻛ
ﻪﺼﺨﺸﻣ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺢﻄﺳ ﺎﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ يراﺬﮔ
ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻪﺑﺎﺸﻣ هﺎﮕﻳﺎﭘ ﻞﻴﻜﺸﺗ
هداد رد ﻲﻧﺎﻜﻣ يﺎﻫ
GIS, GeoDa
ﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﺔ هداد ﻦﻴﺑ يﺎﻫ
و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺣﺎﺷ ﻞﻤﻋ ﻲﺘﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ دﺮﻛ
ﻪﻳﺮﻈﻧ ﺐﻟﺎﻗ رد ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻦﻴﻴﺒﺗ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﺴﻴﻟﻮﺑﺎﺘﻣ
ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺠﻴﺘﻧ و ﺎﻫ
يﺮﻴﮔ
ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ
ﻦﻴﻟوا دﺎﺼﺘﻗا ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻊﻤﺠﻣ رﺎﺑ لﺎﺳ رد1
2006 ﻲﺘﻴـﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ ار
ﻪـﺑ ﺔـﻟﺰﻨﻣ ﻲﺑﻮﭼرﺎـﭼ
هزاﺪﻧا ياﺮﺑ ﮔ
ﻴ ﺮ ي توﺎﻔﺗ ناﺰﻴﻣ ﺎﻫ
ي در و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ نآ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ ﻲﺑﺎﻳ
ﻲﻓﺮﻌﻣ نﺎﻣز لﻮﻃ رد ﺎﻫ ﺮـﻛ
د
فﺎﻜﺷ ناﺰﻴﻣ ﺎﺗ يﺪﻴﻠﻛ ﺪﻌﺑ رﺎﻬﭼ نﺎﻴﻣ رد ار ﺖﻴﺴﻨﺟ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ
) ﺖـﺻﺮﻓ ﺖﻛرﺎـﺸﻣ و ،يدﺎـﺼﺘﻗا
ﺖﺳد ﺑﺎﻳ ﻲﺳﺎﻴﺳ يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ﺎﻘﺑ و ﺖﺷاﺪﻬﺑ ،ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ ﻲ (
ﺐﻟﺎﻗ رد 11 هزاﺪﻧا ﻪﺠﻨﺳ ﺪـﻨﻛ يﺮﻴﮔ
) شراﺰﮔ ،دﺎﺼﺘﻗا ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻊﻤﺠﻣ 2021
: 8 .(
ﺋارا ﺔ ﺶﻟﺎﭼ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا ﺮﻤﺘﺴﻣ
فﺎﻜـﺷ زا ﻲـﺷﺎﻧ يﺎﻫ
ﺖﺻﺮﻓ و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ ا يﺎﻫ
ﻳ هﺪﺷدﺎﺠ ﻲـﻣ فﺎﻔﺷ ار نآ ﺶﻫﺎﻛ ﻖﻳﺮﻃ زا ـﻨﻛ
ﺪ . و ﺺﺧﺎـﺷ ﻦـﻳا راﺪـﻘﻣ
ز ﻳ ﻪﺧﺎﺷﺮ ﺎﻫ ي ﺮﻔﺻ ﻦﻴﺑ ﻲﻔﻴﻃ رد نآ ﻚﻳ دﺪﻋ ﻪﻛ دراد راﺮﻗ ﻚﻳ ﺎﺗ
ﺮﮕﻧﺎـﻴﺑ
ِيﺮـﺑاﺮﺑ دﺪـﻋ و ﻞـﻣﺎﻛ
ِيﺮﺑاﺮﺑﺎـﻧ ﺮﮕﻧﺎـﻴﺑ ﺮﻔﺻ ﺖـﺳا ﻞـﻣﺎﻛ
) ،ﻲﻳﺎﻨﺘـﺳد ﻲـﻤﻳﺮﻛ 1398
: 2 .(
ﺪـﺟ لو 1 نزو ﺮﻳدﺎـﻘﻣ يﺎـﻫ
هدﺎﻔﺘﺳا هﺪﺷ لﺎﺳ رد ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ ياﺮﺑ 2006
،ار ﻦـﻳا ﺖﺧﺎـﺳ ياﺮـﺑ ﺎـﻨﺒﻣ لﺎـﺳ ﻪﻛ
ﺖﺳا هدﺮﻜﻧ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﺰﻴﻧ نﻮﻨﻛﺎﺗ و دﻮﺑ ﺺﺧﺎﺷ
، ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺪـﻫد ) ﻪـﺑ : باﻮـﺷ ،نارﺎـﻜﻤﻫ و2
2017 و
،يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻊﻤﺠﻣ شراﺰﮔ 2020
دﻮﺷ ﻪﻌﺟاﺮﻣ (.
لوﺪﺟ 1 . نزو ﻴﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ دﺎﻌﺑا يﺎﻫ ﻲﺘ
ﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ دﺎﻌﺑا ﻴ
ﺘ ﻲ ﻌﻣ فاﺮﺤﻧا
ﻴ رﺎ دراﺪﻧﺎﺘﺳا فاﺮﺤﻧا
ﺮﻫ رد 1 ﻐﺗ ﺪﺻرد ﻴﻴ ﺮ ﻪﻄﻘﻧ نزو
ز ﻳ ﺮ ﺺﺧﺎﺷ و ﺖﺻﺮﻓ دﺎﺼﺘﻗا ﺖﻛرﺎﺸﻣ ي
ﻧ ﺖﻛرﺎﺸﻣ ﺖﺒﺴﻧ ﻴ
وﺮ ي ﻧز رﺎﻛ نﺎ ﺑ ﻪ دﺮﻣ نا
/160
0
/063
0
/199
0
ﺖﺒﺴﻧ ﺮﺑاﺮﺑ ي ﺑ دﺰﻤﺘﺳد ﻴ ﻦ اﺮﺑ نادﺮﻣ و نﺎﻧز ي
رﺎﻛ
ﻪﺑﺎﺸﻣ 103
0/
097
0/
310
0/
ﺪﻣآرد ﺖﺒﺴﻧ ﻲﻨﻴﻤﺨﺗ
نﺎﻧز ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نادﺮﻣ 144
0/
069 0/
221
0/
نﻮﻧﺎﻗ ﺖﺒﺴﻧ ﺪﻣ و ﺪﺷرا تﺎﻣﺎﻘﻣ ،ناراﺬﮔ
ﻳ ناﺮ ﻧز نﺎ ﻪﺑ
دﺮﻣ 214 نا
0/
/047
0
/149
0
ﻪﻓﺮﺣ ناﺮﮔرﺎﻛ ﺖﺒﺴﻧ ا
ي ﻨﻓ و ﻲ ﻧز نﺎ ﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪ دﺮﻣ نا
/262
0
/038
0
/121
0
ﻞﻛ ﻊﻤﺟ
1
ز ﻳ ﺮ ﺺﺧﺎﺷ ﺖﺳد ﻲﺑﺎﻳ ﺼﺤﺗ ﻴ ﻠ ﻲ
ﺖﺒﺴﻧ : ﻣ ﻴ ناﺰ ﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎﻧز داﻮﺳ ﻪ
نادﺮﻣ
/145
0
/069
0
/191
0
ﺖﺒﺴﻧ : ﺖﺒﺛ رد نﺎﻧز ﺺﻟﺎﺧ مﺎﻧ ﻲﻳاﺪﺘﺑا ﻊﻄﻘﻣ
ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
نادﺮﻣ 060
0/
166
0/
459
0/
ﺖﺒﺴﻧ : ﺖﺒﺛ رد نﺎﻧز ﺺﻟﺎﺧ مﺎﻧ ﻊﻄﻘﻣ
ﻪﻄﺳﻮﺘﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
نادﺮﻣ
/120
0
/083
0
/230
0
ﺖﺒﺴﻧ : ﺖﺒﺛ مﺎﻧ ﺺﻟﺎﺧ رد نﺎﻧز ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ ﻊﻄﻘﻣ
نادﺮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
/228
0
/044
0
/121
0
1. World Economic Forum
2. Schwab
ﺴﻨﺟ فﺎﻜﺷ ﺺﺧﺎﺷ دﺎﻌﺑا ﻴ
ﺘ ﻲ ﻌﻣ فاﺮﺤﻧا
ﻴ رﺎ دراﺪﻧﺎﺘﺳا فاﺮﺤﻧا
ﺮﻫ رد 1 ﻐﺗ ﺪﺻرد ﻴﻴ ﺮ ﻪﻄﻘﻧ نزو
ﻞﻛ ﻊﻤﺟ
1
ز ﻳ ﺮ ﺺﺧﺎﺷ ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﺎﻘﺑ و
ﺖﺒﺴﻧ : ﻣا ﻴ ﺪ ﮔﺪﻧز ﻪﺑ ﻲ نادﺮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎﻧز ﻢﻟﺎﺳ 023
0/
441 0/
307
0/
ﺴﻨﺟ ﺖﺒﺴﻧ ﻲ
ﺪﻟﻮﺗ وﺪﺑ رد )
ﺪﺒﺗ ﻳ ﻞ ﺑﺎ دﺮﻣ ﻪﺑ نز ﺖﺒﺴﻧ (
/010
0
/998
0
/693
0
ﻞﻛ ﻊﻤﺟ
1
ز ﻳ ﺮ زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ي
ﺳ ﻴ ﺳﺎ ﻲ
ﺖﺒﺴﻧ : اراد نﺎﻧز ي ﺳﺮﻛ ﻲ ﻪﺑ ﺲﻠﺠﻣ رد ﺖﺒﺴﻧ
دﺮﻣ نا
/166
0
/060
0
/310
0
ﺖﺒﺴﻧ : زو ﺢﻄﺳ رد نﺎﻧز ﻳ
ﺮ نادﺮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
/208
0
/048
0
/247
0
ﺖﺒﺴﻧ : لﺎﺳ داﺪﻌﺗ ﺎﻫ ﻪﻛ ﻲﻳ ﻧز نادﺮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎ )
رد
50 ﻪﺘﺷﺬﮔ لﺎﺳ (
ﺋر ﻴ ﺲ ﺖﻟود هدﻮﺑ 116 ﺪﻧا
0/
/086
0
/443
0
ﻞﻛ ﻊﻤﺟ
1
ﻊﺒﻨﻣ : و باﻮﺷ نارﺎﻜﻤﻫ ، 2017
ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻤﻋ
دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ
ﺺﺧﺎﺷ زا ﻲﻜﻳ ﻪﻛ ﻢﻬﻣ رﺎﻴﺴﺑ يﺎﻫ
ﻂﻴﺤﻣ ﺖﻴﻌﺿو
ﻲـﻣ نﺎـﺸﻧ ار ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﺖـﺴﻳز ﺺﺧﺎـﺷ ﺪـﻫد
ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﻂﻴﺤﻣ
1ﺖﺴﻳز ﺖﺳا . اﻳ ﻦ ﺺﺧﺎﺷ 32 ﻂﻴﺤﻣ ﺪﻌﺑ ﺘﺴﻳز
ﻲ ﺐﻟﺎﻗ رد ار هدزﺎـﻳ
ﻪﺘـﺳد ﺪـﻨﺑ ي
ﻋﻮﺿﻮﻣ ﻲ ﺳ فﺪﻫ ود و ﻴ
ﺘﺳﺎ ﻲ نﺎﻣزﺎﺳ ﻫد ﻲ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ ﺤﻣ ﺖﻣﻼﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ﻴ
ﻄ ﻲ ) ز ﺎﺑ ﻳ ﺮ
َا دﺎﻌﺑ
و ﻦﻴﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ،ﻲﻧﺪﻴﻣﺎﺷآ بآ و ﻲﺘﺷاﺪﻬﺑ تﺎﻣﺪﺧ ،اﻮﻫ ﺖﻴﻔﻴﻛ بآ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ
( ﮔﺪﻧزﺮﺳ ﺺﺧﺎﺷ و ﻲ
ﺳﻮﻛا ﻴ ﻢﺘﺴ ) ز ﺎﺑ ﻳ ﺮ
َا دﺎﻌﺑ ﻂﻴﺤﻣ تﺎﻣﺪﺧ ،هﺎﮕﺘﺴﻳز و ﻲﺘﺴﻳز عﻮﻨﺗ رﺎﺸﺘﻧا ،ﻢﻴﻠﻗا ﺮﻴﻴﻐﺗ ،تﻼﻴﺷ ،ﻲﺘﺴﻳز
بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﻛ ،ﻲﮔدﻮﻟآ (
ﺖﺳا ﻪﻛ ﻪﺑ ترﻮﺻ ود ﻻﺎﺳ ﻧ ﻞﻴﻳ هﺎﮕﺸﻧاد ﻂﺳﻮﺗ ﻪ ﻲﻣ مﻼﻋا2
دﻮـﺷ
) هداد ﺰﻛﺮﻣ ﻞﻴﻳ هﺎﮕﺸﻧاد يﺎﻫ
،3
2018 .(
ﺺﺧﺎـﺷ ﻦـﻳا ﻞﻤﻋ
دﺮﻛ
، ﺖﺳﺎﻴﺳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و ﺎﻫ ﺎﻫرﻮـﺸﻛ يﺎﻫ
ﻨﻴﻣز رد ﺔ ﻂﻴﺤﻣ تﻼﻀﻌﻣ ﺶﻫﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ،ﻲﺘﺴﻳز
ار ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎــﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ و ﺖﺴﻳز
ﻤﻛ ﻲﺑﺎﻳزرا و ﺶﺠﻨﺳدرﻮﻣ ﻲﻣ راﺮﻗ ﻲ
ﺪﻫد ) ،نارﺎﻜﻤﻫ و يزاﻮﺷ ﻲﺳﺎﺒﻋ 1396
: 198 .(
ﻲـﺳرﺮﺑ اﺬـﻟ
ﻦﻴﻴﺒﺗ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ و ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا ﺪﻨﻨﻛ
ة ﻲﻣ نآ ﻣﺎﮔ ﺪﻧاﻮﺗ ﻲ رد گرﺰﺑ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر
ﻌﺳﻮﺗ فاﺪﻫا ﺔ
راﺪﻳﺎﭘ
ﺪﺷﺎﺑ ) ،ﻲﻗدﺎﺻ و ﻲﺑاﺮﺗ 1400
: 3 (.
ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﻂﻴﺤﻣ ﻲﺘﺴﻳز ﻪـﺑ ﺔـﻟﺰﻨﻣ ـﺼﺧﺎﺷ ﻲ ﻛﺮﺗ ﻴ ـﺒ ﻲ ،
هداد ﺎﻫ ي ﺴﺑ ﻴ رﺎ ار ي زا ﺎﭘ ﺮﻈﻧ ﻳ راﺪ ي دﺪﻋ ﻪﺑ ي ﺴﻘﺗ ﺪﺣاو ﻴ ﻢ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ . لوﺪﺟ 2 نزو و ﻲﻫد بﻮﭼرﺎﭼ
ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻤﻋ دﺮﻛ ﺤﻣ ﻴ ﻂ ز ﻳ ﺖﺴ لﺎﺳ رد 2020 نﺎﺸﻧ ار ﻣ ﻲ ﺪﻫد نزو ﻪﻛ ﻪـﺑ ﺢﻄﺳ ﺮﻫ رد ﺎﻫ ﺔـﻟﺰﻨﻣ
ﺪﺻرد ي هداد نﺎﺸﻧ ﺺﺧﺎﺷ زا
ﺖﺳا هﺪﺷ )
ﻪﺑ : ﮓﻨﻴﻟﺪﻧو ،نارﺎﻜﻤﻫ و4
2020 دﻮﺷ ﻪﻌﺟاﺮﻣ .(
1. Environmental Performance Index
2. Yale University 3. Yale Data 4. Wendling
