Concept and function of the theory of public interest and its situation in the system of Islamic
Republic of Iran
(Type of Paper: Research Article)
Seyed Mojtaba Vaezi*
Abstract
The concept of public interest, is one of the most important axes of public law. The definition of public interest in the field of constitutional law as well as administrative law are especially reflected. By definition, two general approaches can be distinguished in contemporary legal systems: the liberal system, and the republican system. In Iranian law, considering the theories of the government after the revolution of February 1979, it seems that the general tendency in defining the public interest is more towards the republican system, but considering the historical structure of Shiite jurisprudence on the field and concepts Private law, existing jurisprudence has lacked the necessary details to theorize the theory of government.
Even with the emergence of the theory of Imam Khomeini's "absolute sovereignty of faqih", it can be seen that on the one hand the theory has no reflection in other levels of government, including administrative law, after three decades and still remains within the justification of the first person authority and on the other hand the issue of control of the state and the guarantee of fundamental rights and freedoms have not been theorized or institutionalized, and so instead of a full-fledged theory of public law.
Keywords
Competence, Discretion, Government, Public interest, Sovereignty of faqih.
___________________________________________________________________
* Associate Prof, Department of public and International law, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University, Shiraz, Iran. Email: [email protected]
Received: April 8, 2021 - Accepted: November 8, 2021
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
رظن ةی مومع عفن ی
اج و ی هاگ قوقح ماظن رد نآ ی
روهمج ی
ملاسا ی ا ی نار : رظن زا ةی رظن ات تلود ةی
مومع قوقح ی
یملع :هلاقم عون(
)یشهوژپ _
یظعاو یبتجم دیس
*
هدیکچ
مومع عفن موهفم ی
، مج زا ل ه مهم نیرت اهروحم ی مومع قوقح ی
هام ،،ااسا نآ رب هک تسا ای
ت
قوقح ماظن ی
ز دودح ات ی
دا ی عت ی ی ن یم دوش رعت . ی ف مومع عفن ی زوح رد ة اساسا قواقح ی
ن و ای ز
رادا قوقح ی
،اکعنا هژیو یا یم دبای .
،اسارب رعت عون ی
،ف ور ود ی درک لک ی رد ماظن یااه قواقح ی
ت لباق رصاعم م
یی ز ل ماظن :تسا ی
لارب روهمج ماظن و ی
.ارگ هویش اب رضاح راتشون رد یالیلحت یا
-
ظن تیفیک و ناکما مهف یپ رد یفیصوت هب و یمومع عفن ةیر
رد یموامع قواقح ةایرظن نآ عابت
یم هظحلام .میتسه یملاسا یروهمج یقوقح ماظن دوش
ا قوقح رد ی
نار ارگ ی ش رعت رد ماع ای
ف
مومع عفن ی ب ی رتش روهمج ماظن تمس هب ی
تسارگ
، انع اب اما ی ت انتبا هب ی راات راتخاس ی
خ ی هاقف
ش ی هع هافم و هزوح رب ی
م صوصخ قوقح ی
، داقاف دواجوم هقف اصفت
ی تلا رواوت تاهج رد مزلا ی
هز
رظن ندرک ةی
هدوب تلود تسا
. دوجو اب دپ ی راد ی رظن ةی لاو ی ت قلطم ة مخ ماما ی ن ی
، رظن ةی روککام
اس رد ی ر نارمکح حوطس ی
رادا قوقح هلمج زا ی
،اکعنا یفاک و هتاشادن ههد هس تشکگ زا سپ
جوت دح رد نانچمه ی
ه تخا ی تارا قاب تموکح لوا صخش ی
وس زا و هدنام ی
د ی رگ
، ةلوسم لرتنک
ضت و تلود م
ی ن و قوقح یدازآ یاه نب ی دا ی
،ن رووت ی هز داهن و ی هن هدشن نیازا ،تسا ور
هب اج ی ای ک
ةیرظن مامت رایع مومع قوقح ی
، دهاش ًافرص نونکات ةیرظن
تخا ی تارا مکاح صخش هدوب
میا .
ناگژاودیلک
تلود
، حلاص ی ت
، تحلصم
، مومع عفن ی
، لاو ی ت قف ی ه .
___________________________________________________________________
* و یمومع قوقح هورگ رایشناد بی
ن للملا اریش هاگشناد ،یسایس مولع و قوقح ةدکشناد ، .ناریا ،زاریش ،ز
Email: [email protected]
:تفایرد خیرات 19
/ 01 / 1400 - :شریکپ خیرات 17
/ 08 / 1400
همدقم
ع عفن موهفم مهم زا ،یموم
هژاودیلک نیرت ةفاسلف یاتح و تاسایس ،دااصتقا ،قواقح ةزواح یاه
هتاسجرب دربرااک و هژایو تیمها ،یمومع قوقح ةزوح رد ریبعت نیا .تسا یسایس یام یا
،دابای
نلاک ،دراوم یمامت رد هکارچ هاب تالود تالاخد دوداح نیایعت ،نآ شاقن نیالوا و نیرت
ناوانع
.تسا یمومع عفن یلصا یدصتم رد هخااش رد یدداعتم یااهدرکراک یاراد یموامع عافن مواهفم ،یمومع قوقح ةزوح یااه
لکش بجوم نآ ةدنزاس رصانع و فیرعت ةوحن ،ینابم ةصرع رد .تسا نوگانوگ ود لقاداح یرایگ
یروهمج و لاربیل فلتخم ماظن ود یتح و درکیور هب .تسا هدش برغ رد ارگ
یام هک یوحن ناوات
ع عفن فیرعت عون ،اسارب تفگ و )مکاح هاگتسد تارایتخا و هاگیاج ،فیرعت( تلود ةیرظن ،یموم
هب هب تلود ةیرظن( یمومع قوقح ةیرظن نآ عبت یدازآ و قوقح ةیرظن ةولاع
یام رادیدپ )اه .دواش
یم بوسحم تلود تیعورشم و یدوجو لیلد یفرط زا ،یساسا قوقح ةصرع رد راط زا و دوش
هیجوت رگید مکاح ةژیو تارایتخا ةدننک
.تسا ترورض نامز رد
راصنع ،هرادا یلاصا تایروموم و یدواجو لایلد ،یمومع عفن موهفم ،یرادا قوقح ةصرع رد هرخرااب و نآ دوداح و تلود یندم تیلووسم ققحت رد رثؤم لماع ،یرادا دادرارق فیرعت یساسا
یم یرادا یضاق تیحلاص نییعت رصانع زا .دوش دادملق دناوت
نمض ،ناریا یقوقح ماظن رد توافت هکنآ
یامن یرادا قواقح ةاصرع رد ینادانچ یااه ناوات
هب یساسا قوقح و ینابم ةصرع رد اما ،درک هظحلام تایمکاح و یملااسا یرواهمج روهظ تلع
یلو ریااس ااب نارایا یقواقح مااظن نتخاس زیامتم نمض هک هدش رادیدپ یشلاچرپ لئاسم ،هیقف
ماظن هتخانش یاه رب ار یدج تاماهبا و تلااؤس ،هدش
.تسا هدش ببس روککم ماظن هار رس
یلیلحت ةویش اب راتشون نیا رد -
رد یموامع عافن موهفم یاهدرکراک یسررب زا سپ ،یقیبطت
هصرع یم شسرپ نیا هب ،یمومع قوقح فلتخم یاه هاچ رد یموامع عافن مواهفم هاک میزادراپ
یم افیا شقن ،ناریا یملاسا یروهمج یقوقح ماظن رد یتیفیک هچ اب و حوطس .دنک
واصخ رد
.تاسا هداش فیلوت ای همجرت یسراف نابز رد یددعتم راثآ ،نآ یاهدرکراک و یمومع عفن موهفم باتک رد رلوز تبازیلا یمومع قوقح رب یدمآرد
و یموامع رما رب رظان بتاکم و یخیرات ریس هب ،
،رالوز( تاسا هاتخادرپ صخاش یاهروشک رد اهنآ یقوقح تایلجت و یمومع عفن 1396
: 14 - 1 .)
چمه یلع نین باتک رد یجرگ ربکا یمومع قوقح ینابم
یااهرایعم هاب نوگاانوگ یاهدرکیور هب
لاتخا و یمومع قوقح ةزوح صیخشت ،یاجرگ( تاسا هدراک هرااشا هزواح نایا رد ماهم یاه
1388 : 58 - 24 هژیو اضردمحم .) هلاقم رد
دزان رد یموامع عفن و یصوصخ تیکلام ةطبار هب ،یا
هتخادرپ نابهگن یاروش یاهقف یاهقف دزن رد نانچمه یصوصخ قوقح ةقئاس تسا هداد ناشن و
،هژیو( تسا بلاغ روککم 1389
زین یهقف ةزوح رد .) مع
ی د ناجنز باتک رد ی هاقف دعاوق
شاخب(
هاتخادرپ یموامع عفن موهفم اب نآ ةطبار و یمومع تحلصم فلتخم فیراعت هب ،)یمومع قوقح ،یناجنزدیمع( تسا 1390
: 378 - 200 اح نیا اب .) چیه رد ل
عافن مواهفم هب ،روککم عبانم زا کی
هب یمومع ناریا یساسا قوقح رد نآ هاگیاج و یمومع قوقح ةیرظن و تلود ةیرظن یانبم ناونع
.تسا هدشن هراشا
یموهفم ریس
هدرک فیرعت یعفن ،،وملم و هداس یفیرعت رد ار یمومع عفن :دنا
« هاب هک یصوصخ عفن لباقم رد
کت راد قلعت اخشا کت یب یعونت رد و د
یم لامعا یصوصخ طباور رد تیاهن راما ماود ...و دوش
یم ثعاب ار یمومع دوش
» ،رلوز(
1396 : 3 توراث( وارایم ةعاسوت و تاظافح لمااش عافن نیا .)
شزرا و )نآ نکاس مدرم و ینیمزرس زا ار نآ یاتلم هاک تاسا )راشب قواقح و یدازآ( اهنآ یاه
،رلوز( تسا هدرب ورا هب دوخ ناکاین 1396
: 2 .)
یم رظن ماقم رد تسا یهیدب یزایچ هاچ و عافن ًااقیقد یزایچ هاچ هکنیا وصخ رد ناوت
یم یقلت یمومع ثحب ،دوش
یب یاه ،یاجرگ : .ر( تاشاد یناایاپ 1388
: 110 ،سیواگ ؛ 1396
:
55 هب ،) هیامرس وصخ رد هکنآ هژیو یراکف باتاکم راظنم زا ،یوانعم و یگنهرف ،یقلاخا یاه
هب زین و توافتم یم مشچ هب هجوت لباق یرثکت ،فلتخم عماوج بسانت
هب ،لمع ماقم رد اما .دیآ
یم هک دراد دوجو یناسنا عماوج یمامت رد رتشم یلقادح ،لاح ره نآ قیدااصم و اوتحم ناوت
هب .داد صیخشت و زییمت یصوصخ عفانم زا ار طیحم قلعت رد لاثم روط
تاینما ،یموامع تسیز
یاکغ تملاس ،یمومع رباعم یمن یمومع عفانم ةزوح هب ... و ییوراد و ی
.تشاد اور یدیدرت ناوت
هب ار روککم موهفم رد یخیرات لوحت ،یفرط زا یمن اپورا رد هژیو
،راگید راط زا و تافرگ هدیدان ناوت
اابترا یموامع عفن فیرعت حلاص عجرم و هویش هب توافتم هاگن ود رب ینتبم رصاعم ماظن ود و درکیور ود ب یکیدزن هب هک دراد راتشون نیا عوضوم ه یم هتخادرپ روککم روحم ود ره هب ،راصتخا
.دوش
مهم موهفم یاوتحم لوحت یخیرات ریس رد هلوسم نیرت
« یموامع عفن
» ود اابترا تایفیک ،
تسیز یدام و یونعم دعُب نارود رد .تاسا تاسایس و قلااخا ابترا ،رگید ریبعت هب ای یعامتجا
یگژیو زا ناتساب هم یاه
ار یسایس تمکح م
« تاسایس و قلاخا نایم دنویپ »
،هیریاشب(
1396 :
20 یم رکذ ) .دننک
« یور ود ار تاسایس و قلاخا ،تیروهمج ةلاسر رد نوطلافا ،،اسا نیمه رب
یم موهفم کی رتشم ،تداعس و تلادع ینعی ،دوخ تیاغ رد هک درامش
و یاقلاخا تلاداع .دانا
لادع دننامه ،نوطلافا هاگدید رد یسایس تاسا باسانت و نزاوت و لداعت ینعم هب ،تعیبط رد ت
دنشوکب نآ یرارقرب رد دیاب نارادمتسایس هک »
،هیریشب(
1396 : 22 زین وطسرا رظن زا .)
« هانیدم
و یاقلاخا یگدانز یانعی ناسنا یلاعا ریخ ،هنیدم دروم رد تیاغ نیا .دراد دوجو یتیاغ یارب ...
تسوا ینلاقع یگدنز »
،نوتسلپاک(
1362 : 401 هب هاگن عون نیا .) موادات یطاسو نورق رد یوحن
یم یحیاسم و یانید ة باص داجاو ،قلاخا و یمومع ریخ ،اسیلک تطاسو هب تیانع اب هتبلا ،دبای
یم هاب کایلوتاک یاسیلک قیرط زا تیحیسم .دوش تاموکح و یموامع راما رایگرد یزرااب واحن
ناسنا .دش اه تالود فعض ةجیتن رد هک یتلاکشم ااش ةداس اات ااه
رد ار ییااپورا فالتخم عاماوج ،مهدزن
هشیدنا رتسب هب ار روککم ةدس ،دوب هتفرگرب هغدغد و یزرو
هیرظن یدنم رداتقم تلود کی یزادرپ
هب ،درک لیدبت هیرظن راهچ روهظ دهاش ،عطقم نیا رد هک یوحن
رااهچ رد تالود صخااش زادراپ
رد رتول نیترام ،ناتسلگنا رد زباه ،اموت :میتسه اپورا هشوگ یوایند تردق علخ قیرط زا ناملآ
رد .اایلاتیا رد یلوایکام ولوکین هرخراب و هسنارف رد ندب ناژ ،مسیرلاوکس ندرک هزیرووت و اسیلک هب ،تفرگ تروص یلوایکام یوس زا مادقا نیرترادانعم ،نایم نیا ،دوخ روهشم باتک رد هک یوحن
رایرهش ادج اب ، اج ار عفن موهفم ،تسایس زا قلاخا ندرک ،ییابطابط( تخاس یمومع ریخ نیزگی
1385 : 453 هب یمومع قوقح ،یمومع عفن موهفم روهظ اب .) و یوایند ةاصرع دراو یاعطق رواط
یم دوخ )رلاوکس( یبهکمریغ ،رلوز( دوش
1396 : 9 .)
هدس رد دنچره هب دعب یاه
ناج نوچ ینادنمشیدنا روهظ اب هژیو دهاش وسور اژ ناژ و لا
هلصاف هاگن زا یریگ و ناسنا هب یلوایکام و زباه ةنانیبدب
ةاشیدنا هاب تعجر یعون سپس و ،تردق
،هیریشب( میتسه نانوی کیسلاک یسایس 1396
: 49 - 48 عافن یاوتحم نیب ةلصاف ،لاح نیا اب ،)
یم یقاب قباس توق هب ،ینید قلاخا و یمومع هب ،دنام
دایکوت و هاسنارف بلااقنا یزورایپ ااب هژیو
یئلا رب بلاقنا ناربهر .اسیلک زا تردق علخ و مسیس
رص هزورما هافلؤم باسانت هاب ،یموامع عافن مواهفم ییاوتحم عونت زا رظن
،یاگنهرف یااه
یم ،هعماج ره یداصتقا و یعامتجا تلود یمامت هک درک هظحلام ناوت
و یالخاد رواما رد هچ اه
اب اای یموامع عفاانم ةژاودیلک هب دانتسا رد یدیدرت دوخ یجراخ طباور ةزوح رد هچ یرایبعت ه
یمن هار دوخ هب یلم عفانم رگید یااهرازبا و اواتحم ،فیرعت ةویش وصخ رد لاح نیا اب .دنهد
هصرع رد هک هدمآ دیدپ یتوافتم یاهدرکیور ،یمومع عفن ققحت ،مااظن کی یقوقح فلتخم یاه
.تسا هدش عقاو رثا وشنم
لدم( بتاکم یمومع عفن )یاه
ماظن مهف صاعم یمومع قوقح گرزب یاه ماظن نیا هک یمومع عفن یلک ةفسلف تخانش نودب ر
اه
هدش انب نآ رب هداس یکدنا اب .تسا نکممریغ ،دنا
یم لئاسم یزاس تاسکش زا داعب هک تفگ ناوت
یروهمج و مسیلاربیل :دراد دوجو ،اسا نیا رب نایرج ود هزورما ،مسینومک .ییارگ
1 . مسیلاربیل
یارب ،یمومع عفن موهفم رد ،لدم نیا رد عفن لماک دن
یم ار یصوصخ یاه هب ،دننیب
ااب هاک یوحن
عفن یمامت یاضرا یم مه رد یصوصخ دارفا یاه
رثکاداح نیماضت ،لارابیل یرواوت ده .دزیمآ
عفن زا تیامح یام یدازآ هاب ار مداقت ،یرووت نیا نینچمه .تسا یدرف یاه
،ماسیلاربیل .داهد
دراد رظن رد یمومع ریخ زا ار اعدارپ رایسب یموهفم یماداقا هک تسا نآ یعدم دوخ رهوج رد و
یمن عفن یمامت هکنآ رگم ،دشاب یمومع عفن یواح دناوت یانعی ...دزااس هدروآراب ار یصوصخ یاه
یم دوبهب ار صخش کی لقادح عضو هک یمادقا هامطل یرگید عضو هب هکنآ نودب دشخب
دراو یا
تبسن نایز نودب ار یکی عضو هک تسا یمادقا نیاربانب و دروآ یم هنیهب یرگید هب
دزاس ،رالوز(
1396 : 10 ) لاربیل اما . یم اه
کایدزن و نکممرایغ یموهفم نینچ ققحت ،عقاو ملاع رد هک دنناد
قاقحت رتمک یدرف عفانم یمامت نامزمه یاضرا و عمج ،لمع ملاع رد هکارچ ،تسایؤر هب ریکاپ
هب هچنآ ،هجیتن رد و تسا ام دانتاسا ناداب لامع رد یموامع عفن ناونع
ی و مزلاام بالغا ،دواش
یهااگن ًلاواصا لاربیل درکیور ،یور نیمه زا .تسا یدرف عفانم و قوقح زا یتیلقا ضقن مزلتسم مهم هب هنانیبدب مهم و یقوقح بلاق نیرت
و نونااق ینعی یمومع عفن ققحت یدصتم نامزاس نیرت
و دراد تلود
« نیدب یم هجیتن نورهاش میاشاب هتاشاد یراتمک نوناق هچره هک دسر
یعاضو ،ناد
هزومآ ةناوتشپ اب .تشاد دنهاوخ یرتهب اب مسیلاربیل ،داصتقا شناد یاه
« تیمکاح » شلاچ راچد
یم یمن یعامتجا حلص نیمضت زج یدوس ،نآ رد و دوش هاب تباسن یلقاداح دراکیور زا و دانیب
یم تیامح نوناق یداصتقا یرووت کی بوچراچ رد نینقت درکراک دنک
» ،رلوز(
1396 : 11 راثا .)
ا ثاحب و یرواوت داح رد ًافرص ،نآ ققحت یاهرازبا و یمومع عفن موهفم هب درکیور عون نی یااه
یم ار نآ ،اکعنا و تسا هدنامن دودحم ییانبم هزواح رد ناوات
یدربرااک فالتخم حوطاس و ااه
.درک هظحلام یمومع قوقح ون رد یرادا قوقح و یساسا قوقح ةزوح رد شرگن عون نیا راثآ هکنیا هب تیانع اب یاهراتاش
تسا هدش یسررب نیشیپ (
.ر ظعاو : ی
، 1392 ) راص روککام رااثآ هاب یلیاصفت ةراشا زا ، راظن
یم یم و مینک هب ناوت
نماک هاگن عون هک تفگ راصتخا بباس یمومع عفن هاگیاج و فیرعت هب ییلا
یموامع ماظن ةاصرع رد نآ یلقاداح شاقن هب افتکا و تلود یداشرا درکراک زا ماظن نیا زیهرپ یم ش هب یور نیمه زا ،دو ماع دعاوق زا ،یقوقح ةدعاق ةزوح رد یخیرات یوحن
یتمواکح لوماشلا
تهج )ییاضق ةیور( ییاضق یدروم یاهراکهار تمس هب )نوناق(
هاب یاتح و هدراک یریگ لاابند
راگا ای هتفرگن لکش نآ رد یساسا یسرداد ًلاوصا و تسا هدرکن تکرح یساسا نوناق کی نیودت وهظ اکیرمآ نوچمه هب رتشیب ،هتشاد زورب و ر
کایکفت مواهفم بوچراچ رد تردقدض کی ناونع
هب و( ییاکیرمآ یاوق یدازآ ظفح روظنم
یموامع عفاانم ظفااح اات تسا هدرک لمع )یدرف یاه
،رلوز( هسنارف دننام 1396
: 182 یموامع قوقح کی شریکپ زا هارکا لقادح ای زیهرپ نینچمه .)
نیا زا یشان یندم قوقح زا لقتسم ییاضق و یقوقح تدحو هب هک تسا یمومع عفن هب هاگن عون
هزواح رد لقتسم یقوقح میژر شریکپ مدع و ،تالود یندام تیلوواسم نواچمه یامهم یااه
.تسا هدش رجنم یروشک مادختسا و هرادا یاهدادرارق
2 یروهمج لدم . ارگ
نآ هاکلب ،تاسین یدراف عفانم یمامت لصاح ًاموزل یمومع عفن ،هاگدید نیا رد عفاانم زا هتاسد
یم ظاحل ار دارفا هب .دنتسه اراد لک رد ،هعماج کی یاضعا هک دنک
قیقد ترابع نینچ یاضعا رت
هعماج هتفرگ میمصت یا هب ار عفن نآ هک دنا
دادراراق کای باجوم هب و دوخ نیب رد رتشم روط
یم لکش ار تیروهمج ةدهاعم هک یعامتجا یرواهمج یرواوت ،دنریگب رظن رد ،دهد
ارگ عافن یای
کچوک و تسا یلبق یرووت سکع هب یمومع هاب مئااق یموامع عافن کی دوجو رد یدیدرت نیرت
دااقتعا یاصوصخ روما زا لقتسم و تاذ هب مئاق یمومع رما کی دوجو هب یرووت نیا ،درادن تاذ کت عمج زا زیامتم یمومع عفن کی ةدیا زا و دراد عفن کت
یم عافد یدرف یاه ،رلوز( دنک
1396 :
11 .) یروهمج تفایرد یرواهمج یوگلا بلق ،یمومع عفن زا هنایارگ
لکاش ار یواسنارف یهاواخ
یم ناسنا یمامت هکنیا زا تسا ترابع و هداس نآ نیداینب ةدیا .دهد لیکاشت ار یاتلم هاک ییااه
یم هب ار یمومع رما کی ًاموزل ،دنهد یموامع عافن کای نیارباانب ،دانراد دواخ یارب ده ناونع
فانم زا زیامتم یم هک یمومع عفن نیا ...دراد دوجو یصوصخ ع
ار یمومع رما ریبعت ،نآ یارب ناوت
هب مه ،رلوز( تسین تلود نامه زج یزیچ ،درب راک 1396
: 12 مهم رگید ریبعت هب .) نامزاس نیرت
نیموت هژایو هاگیاج و شقن نیاربانب ،تسا تلود ،یمومع عفن ةدننک هاتفرگ راظن رد نآ یاراب یا
یم تلود .دوش هب وگلا نیا رد
نیموت ناونع هب یرثکادح و یداشرا یشقن ،یمومع ریخ ةدننک
هژیو
تهج و تلادع نیموت ةزوح رد مااع داعاوق عاضو ،یور نیامه زا .دراد یدراف یاهراتفر هب یهد
هب تهج روظنم هژیو هاگیاج ،نوناق بلاق رد هعماج هب یهد
یم یا بالاق ،لدام نایا رد نوناق ،دبای
و مرتحم یقوقح عافن و یموامع عافن ود نیب زیامت نینچمه .تسا یقوقح عبانم لوا هاگیاج رد
یمومع قوقح هب قوقح میسقت ینعی یقوقح یگناگود روهظ بجوم یصوصخ -
یاصوصخ قوقح
یرادا یاضاق و یندم یاوعد زا یرادا یاوعد کیکفت .تسا هدش ییاضق یگناگود روهظ سپس و ( تسا درکیور نیا جیاتن زا ،ماع یضاق زا ،یظعاو : .ر
1392 .)
یداینب رد لدم ود زیامت ریثوت .تسا هدهاشم لباق تموکح یاهراتفر نیرت
« زا یاضعب
و اکیرمآ رد ... یساسا نوناق طباوض نایم یعطاق قرف ،یسایس مولع و یساسا قوقح نادنمشناد یم هدهاشم )ناتسلگنا یانثتسا هب( اپورا ااکیرمآ یاساسا نوناق ممتم لوا ةدام .دننک
یام :دایوگ
« تاسین مدرام یدازآ زا نتاساک یاراب ... ینوناق چیه عضو هب زاجم هرگنک .»
هاب( ااپورا رد ااما
نیماضت نیناواق بوچرااچ رد هدایقع یدازآ قح هک تسا نیا یعون ةطباض )ناتسلگنا یانثتسا
یم دوش » ،نامیون(
1373 : 93 - 92 لدم یگناگود نیا هتبلا .) ظافح ار هتشکگ ولخ و تلاصا اه
رکن هد هب هک یماع تلاوحت ؛تسا ،تافرگرب رد ار لدام ود راه صخااش یاهرواشک اپورا رد هژیو
هدش لدم ود نیا رتشیب هچره براقت ببس و اپورا ةیداحتا سیسوت زین و هافر تلود روهظ .تسا
هلمج نیا زا ،متسیب ةدس یمومع عیاقو هشیر ،لدم ود ره دنچره ،دنا
قواقح رد یکرتاشم یااه
سیلک قوقح و مر هتشاد هتشکگ زا زین ییا
.دنا
یمومع عفن یاهدرکراک
یرگنزاب و تلاوحت ةمه دوجو اب هاتفرگ لکاش یمومع قوقح و یسایس ةفسلف ةزوح رد هک ییاه
رص و تسا روککام رایبعت ،دراد دواجو یموامع عفن فیرعت ةوحن و اوتحم رد هک یعونت زا رظن
مهم زا نانچمه هژاودیلک نیرت
سا یمومع قوقح یاه مااظن یمامت رد هک ت
تواافت ااب هاتبلا ،ااه
.تسا هجوت نایاش درکراک یاراد یتاجرد
1 یساسا قوقح رد یمومع عفن یاهدرکراک .
یفرط زا .تسا هجوت نایاش و هتسجرب یمومع عفن درکراک ،روحم ود رد ،یساسا قوقح ةزوح رد هب یمومع عفن ،لوا ةجرد رد و هیجوت ناونع
وراشم یانبم و یدوجو رگ لامع مکااح مااظن تیع
یم نیدب ؛دنک یم شلات هراومه تیمکاح هک انعم
رد تاابثا زاین و یراظن یناابم رب دیکوت اب دنک
نیموت ماظن نیرتهب دهد ناشن ،لمع نیداب و تاسا هعماج یمومع عفانم ةدننک
ناامزمه بایترت
یام یر هاب ار دواخ یداماراک و تیعورشم یاراش رد مود ةاجرد رد و راگید راط زا و داشک
ط
ینامز ،ییانثتسا ار یدنورهاش قواقح نتخاس دودحم و دوخ اخ تارایتخا زا هدافتسا دصق هک
یم دانتسا یسایس و یعامتجا ماظن عفانم ظفح ترورض هب ،دراد .دنک
1 . 1 . هیجوت ،یمومع عفن ماظن تیعورشم و دوجو رگ
نامه هنوگ مهم دش هتفگ هک اسایس مااظن کی یدماراک و تیعورشم لیلد نیرت
تایفیک اانامه ی
رص نیاربانب ،تسا یمومع عفن نیموت نایا ،یموامع عافن مواهفم فایرعت ةویش و اوتحم زا رظن
نوچمه هاوخ ؛تسا ماظن تیعورشم و یدوجو لیلد ةژاودیلک ،ریبعت زباه
ار نآ یلاصا یاواتحم
« تینما » هب ،زبااه( میانک ضرف تلود تیاغ ناونع 1385
: 189 یموامع ةدارا یالجت ار نآ اای )
،وسور( میرادنپب 1388
: 153 ،خاسار( تاینلاقع و درخ لصاح لگه نوچمه ای ) 1392
: 93 اای )
،هیریشب( مینک هدافتسا مومع ریخ ریبعت زا ،میدق ةفسلاف نوچمه 1396
: 27 هب ای ) یامکح عبت
،هیریاشب( مینااجنگب مواهفم نیا رد زین ار یورخا یراگتسر ،ناملسم 1396
: 37 نواچمه اای .)
م نادنمشیدنا ،نامیون( میرادنپب کیتارکومد تلود ده ار یدازآ نیموت ،نرد
1373 : 113 اای )
،هیریاشب( میانک یاقلت ده ار یمومع هافر 1382
: 180 یام هاظحلام .) تاایرظن رد هاک دواش
تیاغ ،یحریف( رادم 1390
: 108 هاب اای مدرام یزوراهب نیموات ،تالود یدواجو لیلد و ده )
ةشیدنا رد .تسا یمومع عفانم یریبعت رارقتاسا ةنااشن و لوصحم ،یمومع تحلصم زین یملاسا
،دیمع( تسا عورشم یسایس ماظن 1390
: 272 هاب هعیش یاهقف و ) یاتح ، ااخ رواط
« مااجنا
باناج زا تایلاو لوابق تمرح تاینثتسم زا ار یعمج حلاصم یایحا هب مادقا و یمومع تامدخ هتسناد روج ماکح دسفم ناربج بجوم ار یمومع تحلصم و ...دنا
مه زا یشان ة ااب نداش کلاسم
هدومن بوسحم ملظ ناوعا دنا
» ،دیمع(
1390 : 280 .)
1 . 2 . هیجوت ،یمومع عفن یرارطضا طیارش رگ
یمن نآ یدوجو لصا زا عافد و ماظن سیسوت راک هب اهنت یمومع عفن ةژاودیلک نامز رد هکلب ،دیآ
داق ای ،نوناق و تردق لماعت ةلوسم .دراد تیروحم زین رارقتسا ماهم هالمج زا یدازآ و تر
نیرات
مااظن رد ،لوامعم طیاراش رد تاسا یهیداب .تسا هدوب یساسا قوقح و یسایس ةفسلف ثحابم یم دیکوت تردق رب یدازآ و نوناق مدقت رب ،کیتارکومد ناراحب ةانامز رد یشلاچ ةلوسم اما ،دوش
ینامز ینعی ،تسا .دتفا رطخ رد یمومع عفانم یریبعت هب ای حلاصم هک
لا هب هب دوخ راثآ رد ار تیمکاح حلاطصا یتح هک مسیلاربیل ردپ ناونع ،تاسا هدرابن رااک
« یم هحص نوناق قوف تردق کی رب صیخاشت هاب تسا مادقا رایتخا ،هژیو قح زا وا دارم ...دراکگ
نوناق لاخرب یتح و رتارف و یدرف »
،نامیون(
1373 : 127 روهاشم رایبعت .) تیماشا
بااتک رد
یسایس تایهلا ش
صخاش دیا :تسا ترورض هاگیاج رعم نیرت
« دروام رد هاک تسا یسک مکاح
یم میمصت اهانثتسا دریگ
» ،تیمشا(
1392 : 25 .)
یام مااع دراخ یالجت و ،دقم ار نوناق هک زین وسور هاگدید رد راطخ طیاراش رد ،دراماش
« هب یم ،یمومع تینما ظفح روظنم هژیو نوناق بجوم هب ناوت
اسد هاب ار رواشک تاشونرس یا ت
هتسیاش هزادنا هب رطخ رگا .درپس درف نیرت نیماضت هار راس راب یعنام ،نیناوق هک دشاب گرزب یا
هدنامرف ،تروص نیا رد ،دنک داجیا یمومع تینما یام بااختنا یلاع یا
ماامت یاراجا هاک دواش
دنک وقوم ار نیناوق »
،وسور(
1388 : 468 - 467 هب روککم راکهار تیمها .) تسا یهیدب یدح
زا هک وکوف رظن
هاب ،درابن هراهب دوخ ةژیو تارایتخا زا هک یتموکح یاب یمااظن ناوانع
و هاضرع
یب ،وکوف( دش دهاوخ یقلت تیافک 1389
: 22 .)
ناامز رد هاک تاسا هداش هتفریکپ فلتخم ریباعت هب یلقع ةدعاق نیا زین ملاسا یسایس ةشیدنا رد نوناق ،ترورض یم رانک هب لومعم یاه
لا حیبت تارورضلا :دور ،ینااصمحم( تارواظحم
1386 : 241 زا .)
،نوتبمل( دشاب هتشاد مظن ظفح تهج ار مزلا تردق دیاب ماما ،یلازغ رظن 1374
: 201 .)
2 . یرادا قوقح ةزوح رد یمومع عفن یاهدرکراک
هب یمومع عفن موهفم درکراک ،یرادا قوقح ةزوح رد
،وملم و رترثؤم بتارم یااج عاضو نیا .تسا رت
چ ،درادن یتفگش زا تالود یداماراک یانعی هاناگود یفداه و درکراک یاراد عقاو رد یرادا قوقح هکار
هب ود ره هک تسا رگید یوس زا نادنورهش تیاضر بلج و ییوس ریاسم رد یالک هااگن کی رد و یعون
یم رارق ماع عفانم هب .دریگ
صخشم روط هزوح رد یمومع عفن موهفم رت
یدواجو تروراض هایجوت یاه
رق فیرعت ،هرادا ،تالود یندام تیلوواسم ةزواح نیایعت ،یرادا یاضاق تیحلااص نییعت ،یرادا دادرا
نییعت ریثوت یاراد یمومع تیکلام و لاوما ةزوح هرخراب و یدنمنوناق .تسا هدننک
2 . 1 . هرادا یدوجو ترورض و یمومع عفن
هب هسنارف قوقح رد داینب وصخ رد یلصفم تاثحابم متسیب ةدس ةمین و ادتبا رد هژیو
یانبم ای
بتکم ،تفرگ لکش یفلتخم بتاکم هنیمز نیا رد و دش حرطم یرادا قوقح یدوجو زوالوت
هاک
دیقف نادقوقح طسوت سیروم
ویروه هویاش و اهرازبا رد ار یرادا قوقح داینب و دش یفرعم1
یااه
یم هرادا هدافتسا دروم یرادتقا بتکم رد ،لباقم رد .تسج
ودرواب دایقف داتاسا یاسیسوت نواول
گود
2ی هب یمومع تامدخ ینعی هرادا ده ، راگید باتکم .دش یفرعم یرادا قوقح ناینب ناونع
طسوت هک نیلاو لسرام
هیرظن یوسنارف رگید گرزب نادقوقح3
یموامع عافن بتکم ،دش یزادرپ
هرتسگ هک دوب عیسو یا
یم رظن رد ار یمومع تامدخ زا رت زا راتارف یاعمج عفن هنوگره و تفرگ
ین ار یتلود یدصت یم لماش ز
( دش
Gaudemet, 2001: 38-39
.)
هاب ار یموامع عافن موهفم درکراک ،هرود ره رد ،تروص ره رد ةاهجوم لالع زا یاکی ناوانع
تیلاعف یم یرادا قوقح لامعا و هرادا یاه هب ناسنا ییوس زا .دید ناوت
یااضرا ةداهع زا ییااهنت
یمنرب دوخ یاهزاین یمامت تسم یعمج تسیز رگید یوس زا ،دیآ
مزل عفن و زاین عاافد داننام ییاه
عفاانم میاظنت هاب ،یمومع عفن نیموت نیع رد هک ینامزاس ؛تسا دماراک ینامزاس دنمزاین و یلم ( تسا هرادا انامه هک دزادرپب ضراعتم ًانایحا و ددعتم یصوصخ
Waline, 2006: 2
.)
2 . 2 . یرادا دادرارق رایعم ،یمومع عفن
رص لدام رد یگنااگود زا رظن ااه
مر و نواسکاسولگنآ ی -
هتاسد ،لدام ود راه رد ،نامرژ زا یا
هب و تسا یمومع عفن تاظحلام رب رظان و یمومع صخش نآ رط کی هک دراد دوجو اهدادرارق توافت ،یمومع عفن دوجو یاضتقا یام تروراض دادراراق راب مکااح یقواقح مایژر رد ییاه
دابای
،ییلاوم(
1393 : 206 .)دعب هب
___________________________________________________________________
1. Maurice Hauriou 2. Léon Duguit 3.Marcel Waline
فم هک هسنارف قوقح رد مواه
« یرادا دادراراق »
هاب یندام دادراراق زا زیاامتم دادراراق ناوانع
هاک هداش هدرماشرب یرادا دادرارق ققحت یارب یلصا رصنع هس ای رش هس ،تسا هدش هتفریکپ ترابع یموامع صخش لقادح دادرارق رط کی هک انعم نیا هب ،کیناگرا ای ینامزاس رش زا دنا
ده ینعی ویتکژبا رش مود رش ؛دشاب مواس راش و داشاب یموامع عفن نیموت دیاب دادرارق
یم هظحلام .توافتم یقوقح میژر هب یمومع عفن دوش
هجوت دروم یرادا دادرارق مزلا ده ناونع
،یرگنس راوتسا و یماما( تسا تیروحم یاراد و هدوب 1393
: 123 .)
2 . 3 . یدنمنوناق لصا و یمومع عفن
یم لاص عون ود یاراد هرادا هک میناد هرادا هاک یافیلکت تیحلاص رد .تسا یرایتخا و یفیلکت تیح
،ناراکمه و یدهشم( دنک لمع نوناق قباطم ًاقیقد دیاب 1391
: 26 لراتنک مااقم رد یرادا یضاق ،)
،یضارتعا لمع دنک یسررب تسا یفاک ًافرص و تسین هجاوم ینادنچ یراوشد اب یرادا لمع و هرادا تسا هتفرگ تروص یصخشم نوناق قباطم یاراد هرادا هک اجنآ زا ،یرایتخا تیحلاص رد اما .ریخ ای
هنیزگ رد هرادا لامع یتاسرد یباایزرا یاراب یاقیقد راایعم ،تسا دوخ صیخشت هب انب ددعتم یاه یتیعقوام نیانچ رد .دراد دواجو یرادا مااقم ةدافتاساءوس ناکما هراومه و تسین یضاق ،رتسد
ماقم یباختنا ةنیزگ دنک یسررب دیاب یضاق یاهورگ و یصخش عفانم یاتسار رد ایآ یرادا
هدواب شا
( تسا هتفرگ تروص یمومع عفانم نیموت یاتسار رد ،سکع هب ای
Truchet, 1977: 87
.)
2 . 4 . ییاضق تیحلاص رایعم ،یمومع عفن
مهم ،هسنارف یقوقح ماظن رد هب یراج رایعم نیرت
مواهفم ،یرادا یاضاق تیحلااص نییعت روظنم
سا یمومع تامدخ مهم هک تسا یهیدب .ت
عفن کی نیموت ،یمومع تمدخ صیخشت رصنع نیرت
یم نیاربانب .تسا یمومع هب یمومع عفن تفگ ناوت
ماهم ،میقتاسمریغ وحن نیایعت راصنع نیرات
روهااشم و نیداااینب ییر رد .تااسا هااسنارف رد یرادا یااضاق تیحلاااص وااکنلاب
روککاام رااایعم ،
هب ریگیپ یدعب یارآ رد سپس و نایب ،تحارص ( تسا هدش ی
Long, 2003: 1s
نوزفا دنچره .) راب
ةوالج ،تاسا یرادا یضاق تیحلاص زا یرگید ةزوح هک مه یمومع مظن ةلوسم ،یمومع تمدخ یم یقلت یمومع عفن زا یرگید .دوش
ییاضق ةیور زا دعب زا ناتسلگنا ییاضق ماظن رد یتح
« یروباسنو
1» نیراتکد ریثوات تاحت و
،ریاوارتلوا ةهد مرفر و
70 ب درکرااک یاراد یموامع عافن مواهفم ،یدلایام متاسیب ةدس دعب ه
هژیو لرتنک یضاق تیحلاص نییعت رد یا ،رلوز( تسا هدش هرادا ةدننک
1396 : 133 - 130 .)
___________________________________________________________________
1.Wednesbury
2 . 5 . تلود یندم تیلوئسم و یمومع عفن
نیایعت وکنلاب ییر مایژر و راایعم واصخ رد نآ زا شیاب و ،یرادا یاضاق تیحلااص راایعم ةداننک
یلووسم ینامز ،روککم ییر بجوم هب .تسا تلود یندم ت عافن راب رظاان( یمومع تامدخ زا نخس هک
تسا دوخ ةژیو یقوقح میژر عبات تلود یندم تیلووسم ،تسا )یمومع
(long, …, 2003:1s)
.
ةدام لیذ بجوم هب زین ناریا رد 11
،یندم تیلووسم نوناق
« مکاح لامعا دروم رد ی
ت تلود
، راه
تامادقا هاگ ی هک بسحرب ارب ترورض ی
موت ی ن عامتجا عفانم ی
هب نوناق قبط آ لمع
ای د رراض باجوم و
د ی رگ ی دوب دهاوخن تاراسخ تخادرپ هب روبجم تلود دوش .»
یم هظحلام رص هک دوش
ثاحب زا راظن
تایفاعم بباس تایمکاح لمع رص ،زین رابتعا نامز نامه رد ،روککم ةدام یلعف رابتعا وصخ رد یندم تیلووسم زا تلود یمن
رش و هدش
« یعاامتجا عفانم ترورض »
هزوراما .تاسا هدواب مزلا ماه
،یظعاو( هدش حرطم یرگید یاج رد نآ ثحب هکنانچ 1394
هب ،) رظن یام هداام زا شاخب نایا داسر
تسا هدش ینمض خسن ،روککم (
.ر افص : یی
، حر ی م ی
، 1391 : 280 )دعب هب .
2 . 6 . تاکلمت و لاوما ةزوح رد یمومع عفن
عفن رایعم یمهم رایعم ،یفرط زا .تسا راکگریثوت ،یمومع تیکلام ةزوح رد تروص ود هب یمومع
،داشابن تالود یاصاصتخا تایکلام رد تسا نکمم دنچره هک تسا یمومع لاوما صیخشت رد هب راراق تالود تیریدام و یداصت رد تاسا نکمم یمومع عفانم تهج رد لاوما ةدافتسا ببس
لوصا .دریگ 44
و 45 هک یساسا نوناق ریبعت
« رایتخا رد » هب ار ندوب تلود هب تیکلام یاج
رااک
،یمرک( تسانعم نیمه رب رظان ،تسا هدرب 1397
: 71 ملااسا رد ،یمومع لاوما و تلود ةطبار ،)
،یناهارف و یمتسر : .ر( تسا هتفرگ رارق هجوت دروم زین 1399
: 1055 .)
مهم ،یرهق تاکلمت رد رگید رط زا اما یرهق کلمت هیجوت نیرت
،یاصوصخ اخاشا لا
تسا یمومع ترورض ای عفن کی دوجو (
Truchet, 1977: 253
ةداام .) 2 نونااق
« ینونااق ةاحیلا
همانرب یارجا یارب لاما و یضارا کلمت و دیرخ ةوحن تالود یمااظن و یانارمع و یموامع یاه
بوصم 1358
1» .تسا تاکلمت دروم رد ناریا یقوقح ماظن رد روککم رایعم شریکپ رگنایب
2
___________________________________________________________________
1 . ةدام 2 -
« همانرب اه ی دام رد روککم ة
ی ک همانرب لماش اه
ی اراجا هک تسا ی
نآ عاقوم هاب اراب
ی رواما موامع ی و
نما ی ت
"ی هاگتسد ارجا
"یی رورض و مزلا ی
دشاب ارجا ترورض . ی
حراط اب ای د وت هاب ایی د واصت و ی ب رتلاااب ی ن مااقم
ارجا
"یی هاگتسد ارجا
"یی .دسرب
»
2 . هزوح ریاس رد یم زین یمومع مادختسا هلمج زا اه
تامداخ نواچ یمیهافم قیرط زا ار یمومع عفن رایعم رثا ناوت
.ر( درک هظحلام یمومع ،یجرگ و ییاضر :
1400 : 17 .)
ناریا رد یمومع عفن
نامه هنوگ هک یاج رد ،یاظعاو( هداش هاتفگ رگید 1392
ةاصرع رد هاچ نارایا یقواقح مااظن )
هصرع رد هچ و نیرتکد واصخ رد یناشور و عطاق عضوم دقاف ،ییاضق ةیور و یراکگنوناق یاه
یمن دوجوم یقوقح نوتم رد هقادم و تسا یمومع عفن یرووت زا یناشور صیخشت هب ار ام دناوت
نیا اای ماسیلاربیل یانعی یموامع عافن روهاشم باتکم ود زا یاکی تماس هب ناریا قوقح ایآ هک
یروهمج .دناسرب ،تسا هدرک ذاختا یموس درکیور ای هتشاد شیارگ ییارگ
1 . هعیش یاهقف و یمومع عفن
تحلاصم اای یمومع تحلصم ای ترورض نوچ ینیوانع تحت هعیش یهقف تایبدا رد یمومع عفن هب هماع تفر راک هب هدسفم ربارب رد ار تحلصم ،یو ل یانعم رد .تسا ه یم راک
نامه ،دنرب هنوگ
هاک
هب تعفنم لداعم قیضم یانعم رد یهاگ تحلصم .داسف ربارب رد ار حلاص ،یلکوت( تسا هتفر راک
1384 : 23 ،یلکوات( تاعفنم بالج و هدسفم عفد ینعی نآ معا یانعم رد یهاگ و ) 1384
: 61 )
نیب زرم دوجو اب هک یموامع قواقح رد ًلاواصا مااع و مود یانعم نیا ،هقف رد روککم موهفم ود
.تسا رظندروم هبنج ای یونعم و یدام داعبا ،ملاسا رد تحلصم یمرب رد مه اب ار یورخا و یویند یاه
.دریگ
هبنج ًلاوصا یفرع قوقح رد هکنآ لاح دراد تیروحم و تسا هجوت دروم یناهج نیا و یدام یاه
،دیمع(
1390 : 242 یم لاح ره رد .) مواهفم زا معا هعیش هقف رد تحلصم موهفم هک تفگ ناوت
تاسا ناکمم دنچره .دراد دوجو یناشوپمه ،یلقادح شخب نیا رد و تسا یفرع قوقح رد عفن هب ًلاامع ،عفاانم و حلااصم یراکاگرخوت و مداقت رد ،یوراخا و یونعم حلاصم هب هقف هجوت لیلد
فرع قوقح نیب درکیور رد توافت .دوش رادیدپ هقف و ی
2 . ناریا یملاسا یروهمج یساسا قوقح و یمومع عفن
هب یمومع عفن هاگیاج زا یداایز دوداح اات یساسا نوناق رد ،یصوصخ عفن اب محازت ماقم رد هژیو
و مااهبا یعوان رااچد ،دراد یرتاشیب تایمها ًلاامع هک هیور رد اما ،تسا رادروخرب یبسن حوضو .تسا دیدرت 2 . 1 . عفن یساسا نوناق و یمومع
لاصا .تاسا لواصا ریاس هب تبسن زیامتم یدرکیور یاراد ،لصا ود ، وبرم لوصا یسررب رد 9
هب یمومع عفانم لباقم رد دارفا یدازآ زا ،یساسا نوناق نزاوات یعوان و هدراک تیامح یدج روط
یدازآ و قوقح بلس زا ار ننقم یتح و هدرک رارقرب .تسا هتشاد رکحرب عورشم یاه
نیا دنچره
هب و تسین هفرطکی ،عافد یواس زا و تاسا یمومع قوقح و یدرف قوقح نیب نزاوت یعون لابند
نوزفا .تسا هدشن عنم ًاموزل ،نآ دیدحت اما ،هدش عنم نوناق بجوم هب قوقح بلس رگید ،نایا رب
لصا بجوم هب 40
یساسا نوناق
« چیه یمن سک رایغ هب رارضا ةلیسو ار شیوخ قح لامعا دناوت
دهد رارق یمومع عفانم هب زواجت ای .»
یم هظحلام عانم نیب نزاوت یعون زین لصا نیا رد هک دوش
« ریغ هب رارضا »
و
« یمومع عفانم هب زواجت »
شیپ تالود میناوتب هکنیا ضرف اب و تسا هدش ینیب
مینک یقلت ریغ هب رارضا قح دقاف ،هجیتن رد و لصا نیا لومشم ار یام ،1
دراوام رد تافگ ناوات
م .تسا کیدزن یلاربیل هاگن هب یساسا نوناق شیارگ ،روکک لاصا باجوم هاب .تاسا هتفرگ رارق یرگید ریسم رد لوصا ریاس اما 79
،
« و وانج تالاح رد
تیدودحم ًاتقوم یملاسا یاروش سلجم بیوصت اب دراد قح تلود ،نآ ریظن یرارطضا طیارش یااه
دیامن رارقرب ار یرورض .»
تسا نآ لصا نیا تبثم ةتکن طاسوت بیواصت دانیارف هاب هاجوت ااب هاک
هب نآ تیدودحم و سلجم
« ترورض » و
« یتقوام » ( ندواب 30 یباسانم یالرتنک یااهرایعم ،)زور
هب یدازآ و قوقح زا نکمم تسارح روظنم دنب بجوم هب ،لباقم رد .تسا هدش هئارا اه
8 لاصا 110
تیحلاص هلمج زا ماظن تلاضعم لح ،یربهر یاه
رط زا ی ق خشت عمجم ی
ص مااظن تحلصم تاسا
هک
« تسین لح لباق یداع قرط زا .»
هاب لاضعم هاک تسا نآ دنب نیا نسح هداش فایرعت یواحن
زا یدایق چیاه هک تسا نآ هدراو لاکشا اما ،تسین لح لباق یداع قرط زا هک یعضو ینعی ،تسا یدازآ و قوقح زا تسارح تهج شیپ نآ رد اه
لاصا وصخ رد اما .تسا هدیدرگن ینیب 176
هاب ،
حل هاب روککام لصا .تسا راک رد یرتمک ینارگن ،کیرووت ظا درکرااک ،یالم عفاانم نیموات رواظنم
شیاپ مااع تیحلااص هاس ااب ار یلم تینما یلاع یاروش یام هاظحلام .تاسا هدوامن یانیب
دواش
تیحلاص یامن ًلاواصا و تاسا یلک و نلاک اروش یاه .دواش یایارجا و ییااضق لاحارم دراو داناوت
م لصا عمج لصاح نینچمه لصا اب روکک
79 مادقا ندش ییارجا ،تروص ره رد هک تسا نآ یااه
یدازآ و قوقح ةدننکدودحم .دشاب سلجم بیوصت و تلود داهنشیپ راکوزاس قیرط زا دیاب اه
2 . 2 . )یساسا نوناق و عرش سرداد( نابهگن یاروش و یمومع عفن
هویش و یملاسا یروهمج لوا ةهد تامحازت ةبرجت هب اهنآ لح یاه
واخ هاک تاسا نآ رگناایب یب
یموامع عافن ةزواح رد یاصخشم یرواوت ،هاقف زا نااشتشادرب ةوحن رد نابهگن یاروش یاهقف
___________________________________________________________________
1 . نابهگن یاروش رظن بجوم هب یروم
رهم مراهچ 1386 دنب وصخ رد 9
ةدام 10 امانرب نوناق ةاجدوب و ه رواشک
بوصم 1351 :)یرهاش ةزوح زا جراخ یضارا ناکلام هب قافترا قح تخادرپ زا تلود تیفاعم عوضوم(
« قلااطا
کم یضارا زا تلود ندومن هدافتسا زاوج ک
خ ،رو زاوم لا ی ز ،دش هتسناد عرش ن ای
لمااش ار یاضارا یا اک قابط ه
اراد یعرش طباوض ی
لام ی ک ی یذ ا ن ،تسا یعرش قح ی
م ز ی اربانب و دوش ی
قلاطا ن ااضر نوداب هدافتاسا زاوج ی
ت
کلام ی ذ ا ی بم ترورض دوبن ضرف رد قح ی
هح
، زاوم لاخ ی عرش ن تسا .»
هتشادن بواصم یرهاش یاضارا نونااق ینعی ،هرود نیا رد حرطم مهم ةدنورپ ود رد .دنا 1360
و
،روپرهم : .ر( تسا دوهشم یرظن ناکما نینچ یاهلأخ ،راک نوناق سپس 1371
.)
یم رثکادح یرهش ریاب یضارا ناکلام ،لوا نوناق بجوم هب راایتخا رد نیامز رتم رازه ات دنناوت
رد تالود میواقت ااب دایاب زاین ار نآ دازاام و تلود هب رگم ،دنرادن ار نآ شورف قح و دنشاب هتشاد یرادرهش و تلود زاین تروص بیوصت هک داریا نیا اب ًاودب اهقف .دننک راکگاو اهنآ هب اه
لاخم ،نونااق
ةمیرک ةیآ ریا م و طیلست یعرش ةدعاق
« ناع هرااجت نواکت نا ااّلا لطابلاب مکنیب مکلاوما اولکوت لا
ضارت » ،روپرهم( دندرک یراددوخ نآ دییوت زا تسا 1371
: 17 مااما زواجم ااب هاک داعب تبون رد .)
ار نونااق ًاددجم ،ترورض دانتسا هب و ارآ تیرثکا اب سلجم ،)رما یلو( ینیمخ ،دنااسر بیواصت هاب
هک للادتسا نیا اب اهقف
« داشاب هایلوا ماکحا زا دی عفر زوجم هک یترورض نااسکی رواشک ةامه رد
تسین یلاحرد تاسا رواشک یاهرهاش مامت لماش و ماع ،نوناق هک »
،رواپرهم(
1371 : 19 ًادداجم )
خیرات رد سلجم ،تیاهن رد ات دنداد تدوع سلجم هب ار نوناق 27
دنفسا 1360 ویپ ااب ندراک تاس
یم هظحلام .درک نیموت ار اروش تبثم رظن ،ترورض راچد قطانم یواح لودج هاب اهقف دوش
یواحن
هدرک دروخرب عوضوم اب ناونع اب یموهفم ییوگ هک دنا
« ماع و یعون ترورض »
لباق روشک مامت یارب
.تسین هدافتسا و روصت رام نآ مااع موهفم هب تحلصم راتشون نیا رد هک دش هداد حیضوت1
هداش دا
هب ،تسا یم لماش ار یمومع قوقح رد جردنم یمومع عفن موهفم هک یوحن ناکمم دانچره ،دواش
بحاص یخرب رظن زا تسا هب ییانعم ةطبار نینچ ،نارظن
.دشابن رارقرب یناسآ
هیور ،اسارب ،مود ةدنورپ رد ناابهگن یارواش یااهقف داییوت هاب و هدرک عادبا سلجم هک یا
رجا و بیوصت ،دوب هدیسر مزلا یطراش قاقحت هب ونم ،نیناوق یخرب یا
و تالود یاراب اراجلاا
یم نوناق نلاومشم یم یدادرارق تلاح ،نوناق هب عقاو رد هک دش
،روپرهم( داد 1398
: 255 نیا .)
لاس رد راک نوناق بیوصت نامز رد هیور 1366
هب زین نیدب ،دش هتفرگ راک ةداام رد هک تروص
1
:داش دایق ،نوناق
« رفراک ةایلک ،زرا لاثم یاتلود تااناکما زا واحن راه هاب هاک...نارگراک ،ناایام
یم هدافتسا...یژرنا یم تیعبت هب فلکم دنیامن
...دنشاب .»
یم هظحلام زا ینااشن ،زین اجنیا رد دوش
ةزواح هاب قالعتم یدادراراق و یاضواعم راکهار کی زا و تسین یمومع قوقح ،وماق هب دانتسا لاک ةلوسم کی لح یارب یصوصخ قوقح دنچره هک یراکهار .تسا هدش هتفرگ هرهب یروشک ن
ییاانبم ااب مااظن تحلاصم صیخاشت عمجم رد ماجنارس ،دش عقاو مه تقو یربهر دییوت دروم ،روپرهم( دیسر بیوصت هب توافتم 1371
: 24
2) .
___________________________________________________________________
1 . هب نابهگن یاروش درکیور نیا دعب نیناوق رد تاعفد
یالم رااثآ ظافح نونااق واصخ رد ااهقف تاایرظن .تفای رارمتسا ی
1309 هیحلاصا و لاس رد یدعب تاقاحلا و اه 1361
دنب زین و
« ه » ةدام 1 و ناامرد ،تاشادهب ترازو تلایکاشت ةحیلا
هنومن زا یکشزپ شزومآ هراشا لباق یاه
،نایدجما و هژیو : .ر رتشیب لیصفت یارب .دنا 1394
: 28 - 27 .
2 . بلا بباس و تالود رااصحنا رد ، واصوم ةدام رد روککم تاناکما هک داریا نیا اب نابهگن یاروش روککم دروم رد هت
یم دارفا رارطضا :دواب سالجم قاطنم داییوت راب رظاان یانیمخ ماما خساپ .دنداد تدوع ار نوناق ،دوش
« تالود
ییاسران ،داهد مااظن تحلاصم صیخشت عمجم لیکشت هب نت ،یربهر دش بجوم روککم یاه
یقد یهاگن اب هک یعضو ق
میمصت تیحلاص لاقتنا زا یکاح رت دااهن کی زا ،محازت وصخ رد یریگ
یم یعامتجا تینلاقع رب ینتبم یسایس داهن کی هب )یقوقح( یهقف ةامان ،تایاهن رد .داشاب داناوت
لاس رد ینیمخ ماما روهشم 66
113 سیئر هب باطخ مااما یراظن تواافت و هلاصاف ،تاقو رواهمج
هیرظن مامت اب ار ینیمخ ازادرپ
نااشن نلائااقریغ و هایقف تیلاو هب نلائاق زا معا یسایس هقف یلبق ن
هلصاف ،داد درک دیکوت نآ رب زین رگید ینایب هب ناشیا هک یا
،یناتسورس یعیفش(2
1395 : 85 .)
یم هظحلام ، اصوا نیا اب هاب هاک داش زاهجم تلود ةیرظن کی هب هعیش هقف ،راب نیلوا یارب دوش
یم نآ بجوم دانتسا هب ناوت
ااب راما نیا اما ،داهن رانک ار یدرف عفانم رب رظان ماکحا ،یمومع تحلصم
هب یفاک ،نآ تیمها ةمه یمن رظن
ةایرظن هاب ،تالود ةایرظن زا راتارف ،ینارمکح ةزوح رد هکارچ ،دسر
هیرظن ینعی ؛تسا جایتحا یمومع قوقح تیحلاص نایب نیع رد هک یا
یااهراکهار یوااح ،مکاح یاه
نیمضت و یو لرتنک یدازآ و قوقح
،رلوز( دشاب زین نادنورهش یاه 1396
: 52 .)
3 یمومع قوقح ةیرظن هب تلود هیرظن زا .
مزلتاسم ار تالود تایهام فایرعت و ،تالود تایهام فیرعت مزلتسم ار تلود درکراک و ادها نییبت هتسناد تلود ةیرظن نتشاد ،تنسنیو( دنا
1376 : 313 رتاشیب هاک تالود ةیرظن ،لاح نیا اب .) ةایرظن ،
هب ،تسا تردق یمن تیافک ییاهنت
هک دراد دوجو ینارگن نیا و دنک
« متاسیس نایا قیرط زا هک یتردق
هب یم تسا هدمآ دوجو دعلبب ار زیچ همه دناوت
» ،نیلگلا(
1395 : 214 راصانع زا یکی ،یور نیمه زا .)
یدازآ ای قح ةلوقم ار یمومع قوقح ةیرظن ةدنزاس تالود رابارب رد دارافا یااه
هتاسناد ،نیالگلا( دانا
1388 : 251 ماامت یرواوت هاب تلود یرووت هکنآ یارب نیاربانب .) ،دواش لیدابت یموامع قواقح راایع
هب بوچرااچ رد یاساسا قوقح ملع ،دهد ششوپ ماع موهفم هب ار ینارمکح نیداینب لئاسم هک یوحن
هب ،نردم یمومع قوقح یضاق( تسا هدش یفرعم یدازآ و رادتقا یتشآ ملع ناونع
، 1372 : 63 .)
رد جردانم تاایعقاو و یمومع قوقح یهقف نیرتکد ةظحلام اب و روککم بلاطم هب تیانع اب هب ،ناریا رد ینارمکح ةیور یم رظن
یرادایدپ ةلحرم هب لوصو ات ندومیپ یارب یلزانم زونه دسر
.تسا هدنام یقاب یمومع قوقح ةیرظن
یم یم هدافتسا مدرم هک یدراوم مامت رد دناوت ب ای یملاسا ورش اب دننک
زا ار هدافتاسا دروم تمیق ، رش نود
...دریگب نانآ »
( ،ینیمخ ماما 1378
ج ، 21 : 165 .)
1 .
« رف ماکحا مامت رب مدقم و تسا ملاسا ةیلوا ماکحا زا یکی...تموکح یام تموکح...تاسا ...هیع
یااهدادرارق داناوت
وا ل هبناجکی دشاب ملاسا و روشک حلاصم فلاخم دادرارق نآ هک یعقاوم رد ،تسا هتسب مدرم اب دوخ هک ار یعرش ...دنک
» ( ،ینیمخ ماما 1378
ج ، 20 : 170 .)
2
«. تسین یفاک هعماج ةرادا یارب حلطصم داهتجا
» ( مخ ماما ی ن ی
، 1378 ج ، 21 : 100 .)
