Jurisprudential Basis of Constitutionalization of Legal Status of Religious Minorities in Iran
Alireza Alipanah1 | Reza Bakeshlou2 | Alireza Mehrabizadeh3
1. Assistant Prof, Department of Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2.PhD student in Public Law, Faculty of Islamic Science and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
3. Corresponding Autho; PhD Student in Private Law, Faculty of Islamic Science and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran. Email: [email protected]
Article Info Abstract
Article Type:
Research Article
Under various principles of the [Iranian] Constitution, especially Article 12, the use of the word "minority" is only valid when used to describe non-Muslim religious groups. Article 13 only recognizes some religious minorities, and article 14 obliges the Islamic state and Muslims to respect the human rights of non-Muslims, without referring to a specific minority. Therefore, the Iranian legal system is faced with two categories of religious minorities, namely
"recognized" and "unrecognized" minorities. Despite the legal recognition of rights in the Constitution, their implementation is ambiguous. Much of this ambiguity is due to the lack of a clear religious jurisprudential basis for the fundamental rights of these minorities. In this paper, using an analytical-descriptive method, it has been concluded that the use of “aman treaty” in Islamic jurisprudence can resolve many issues concerning religious minorities in Iran. After explaining the various Islamic jurisprudential institutions, including "dhimma”, “hudna”, and
"aman", it will be concluded that the situation of religious minorities in the Islamic Republic, both recognized and unrecognized, conforms to the institution of "aman".
Pages: 373-402 Received:
2021/11/01 Accepted:
2021/12/19 Published online:
2023/04/19
Keywords:
aman treaty, dhimma treaty, hudnah treaty, minority rights, religious minorities.
How To Cite
Alipanah, Alireza; Bakeshlou, Reza; Mehrabizadeh, Alireza (2023) Jurisprudential Basis of Constitutionalization of Legal Status of Religious Minorities in Iran. Public Law Studies Quarterly, 53 (1), 373- 402. DOI: https://doi.com/10.22059/JPLSQ.2021.333246.2926
DOI 10.22059/JPLSQ.2021.333246.2926
Publisher University of Tehran Press.
ت یساسا یهقف یانبم لیلح تیلقا یقوقح تیعضو یزاس
ینید یاه
ناریا یملاسا یروهمج ماظن رد
یلاع اضریلع
1هانپ ولشکب اضر|
|2
یبارحم اضریلع
3هداز
1 . .ناریا ،نارهت ،یتشهب دیهش هاگشناد ،قوقح ةدکشناد ،یصوصخ قوقح هورگ ،رایداتسا
2 . فراعم ةدکشناد ،یمومع قوقح یرتکد یوجشناد .ناریا ،نارهت ،)ع(قداص ماما هاگشناد ،قوقح و یملاسا
3 .نارایا ،ناراهت ،)ع( قدااص مااما هاگاشناد ،قواقح و یملااسا فرااعم ةدکشناد ،یصوصخ قوقح یرتکد یوجشناد ؛لوئسم ةدنسیون .
:همانایار [email protected]
م تاعلاطا هلاق
هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ
اب هجوت هب لوصا فلتخم نوناق یساسا هب صوصخ لصا 12
، هدافتسا زا ةژاو
« تیلقا
»
ًافرص
رد صوصخ هورگ یاه ینید ناملسمریغ یاراد تهاجو ینوناق تاسا . لاصا 13
، یاخرب زا
تیلقا یاه ینید ار هب تیمسر هتخانش و لصا 14 زین نودب هراشا هب یاتیلقا ،صااخ د تالو
یملاسا و ناناملسم ار فظوم هب تیاعر
« قوقح یناسنا
» ناناملسمریغ هدرک
تسا . ااب ایا
فاصوا ماظن یقوقح ناریا اب ود هتسد زا تایلقا یااه یانید ااب ناوانع
« هتخاناش هداش
» و
« هتخانش هدشن
» هجاوم تسا . یخرب زا قوقح و فیلاکت یا تیلقا
،اه رد هلاه یا زا ماهبا راراق
دراد . شخب یز یدا زا یا ماهبا هب ببس شور ندوبن ینابم یهقف یساسا یزاس قواقح ایا
تیلقا تساه . یازا ور شسرپ زا
« یانبم لیلحت تیفیک یساسا یهقف
یزااس اضو یقواقح
تیلقا یاه ینید رد ماظن یروهمج یملاسا نااما دااهن راب یانتبم ناریا
» لاااس یرواحم
شهوژپ رضاح تسا هک اب شور یلیلحت - یفیصوت رد مض هدافتسا زا ارآ و یاهرظن ناهیقف
،هیماما شلات هدش ةنیمز فر یخرب زا صقاون مهارف دوش . یا شهوژپ یاسررب یعواضوم
« یقوقح
» ار زا رظنم ملع
« هقف
» رد روتسد راک دراد . رد تیاهن سپ زا ییبت داهن یاه فلتخم
یهقف معا زا
« همذ
»
،
« هنده
» و
« ناما
»
، ینچ مج یدنب هدش هک تیعضو تیلقا یاه ینید
رد یروهمج
،یملاسا معا زا هتخانش هدش و هتخانش
،هدشن لباق قیبطت رب داهن
« ناما
» .تسا
:تاحفص 373 - 402
:تفایرد خیرات 10 / 08 / 1400
خیرات شریذپ :
28 / 09 / 1400 راشتنا خیرات طخرب
:
30 / 01 / 1402
هژاودیلک :اه
لااصا 13 لااصا ،یااساسا نوناااق 14
،ناما ،یساسا نوناق قوقح ،هنده ،همذ
تیلقا .اه
دانتسا یلاع
یبارحم ؛اضر ،ولشکب ؛اضریلع ،هانپ هداز
، اضریلع ( 1402 .) یهقف یانبم لیلحت
یساسا تیلقا یقوقح تیعضو یزاس ناریا یملاسا یروهمج ماظن رد ینید یاه
تاعلاطم.
قوقح یمومع ، 53 ( 1 ،) 373 - 402 .
DOI: https://doi.com/10.22059/JPLSQ.2021.333246.2926
DOI 10.22059/JPLSQ.2021.333246.2926
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسام رشان
همدقم هژیو مامتها زورما یایند هب یا
مااظن رد نآ هااگیاج و تایلقا موهفم موالع و دراد فالتخم یاسایس یااه
هدش موهفم یا یسررب لفکتم ،نوگانوگ تاهج زا فلتخم روضح هب هجوت اب .دنا
هورگ ،یموق فلتخم یاه
هدرک ادیپ یملاسا یروهمج ماظن یارب یهجوت نایاش تیمها موهفم یا ،ناریا رد یبهذم و ینید ،یداژن تیلقا طقف ،یملاسا یروهمج ماظن رد یقوقح راب ظاحل زا هتبلا .تسا و دانراد ینونااق دواجو یانید یااه
ا ًافرع هچرگا هریغ و یموق ،ینابز ،یداژن تیلقا ناونع یم لامعتس
هجوم .درادن یمسر و یقوقح ةبنج ،دوش
ةژاو لامعتسا ندوب
« تیلقا » هورگ یارب هب مه ینید یاه
لاصا رد ملااسا اید تیماسر ملاعا ببس 12
یساسا نوناق .تسا1
تایلقا عوضوم تیمها هب رظن ناعما اب رما ودب نامه زا یملاسا یروهمج ماظن رد یساسا نقم یااه
ت اب هدرک شلات ینید لوصا بیوص
13 و 14 تیلقا یا یقوقح تیعضو رب مکاح دعاوق تایلک یایبت ار اه
صواصخ رد یدج تاماهبا یخرب لمع ماقم رد ،.ا.ق تایح زا ههد راهچ زا شیب تشذگ زا سپ کل ،دنک تیلقا یا تیعضو اکمم یدااع نونااق قیرط زا ،تاماهبا یا زا یخرب ندرک فترم .تسا هدمآ دیدپ اه
هب رظن یم راظن زا .تاسا هتاشادنرب صواصخ ایا رد یرثام و یدج ماگ لاح هب ات یداع نقم اما ،دسر
مهم ،ناگدنراگن یساسا یهقف ینابم هب یهجوت یب ،تیعضو یا رارمتسا و زورب تلع یرت
یزااس قواقح2
تیلقا لوصا هب هجوت اب .تسا هدوب ینید یاه 13
و 14 هتسد ود هب ناملسمریغ نایناریا ،.ا.ق تایلقا
یااه
ینید
« هتخانش هدش » و
« هتخانش هدشن » یم میسقت لاصا رد نایحیاسم و ناایمیلک ،نایتاشترز .دنواش
13
هاب ناملاسمریغ نایناریا ریاس کل ،تسا شور یدودح ات نانآ یقوقح تیعضو و هدش ییاسانش ترواص
هروژود هدشن ییاسانش3
لصا یلک مکح دوجو اب و دنا 14
چ ،نانآ یقوقح ضو ،.ا.ق .تسین شور نادن
یلیلحت شور اب تسا ددصرد ،رضاح شهوژپ -
هزومآ رب ینتبم و یفیصوت افر ةانیمز ،یملااسا یااه
زا شسرپ ، یاربانب .دزاس مهارف ار یلامتحا صقاون یخرب
« یساسا یهقف یانبم لیلحت تیفیک ضو یزاس
تیلقا یقوقح اما داهن رب ینتبم ناریا یملاسا یروهمج ماظن رد ینید یاه
ن » یم ار یا یلصا لااس ناوت
یانثا هعیاشریغ مناملاسم مناایناریا هاک تسا یرورض هتکن یا هب هجوت .تسناد راتشون داداع رد یراشع
تیلقا یمن رارق ینید یاه .تسا جراخ هلاقم یا روتسد زا اهنآ قوقح یسررب و دنریگ
یانبم تخانش شهوژپ یا فده دش شور هکنانچ
« یهقف » یعوضوم
« یقوقح » یدب .تسا بایترت
یاهقف هاناگراهچ بانم یسررب ددصرد هلاقم ، یا دوجو اب .دوب دهاوخ ذختم هقف ملع زا یسررب شور ًاعبط عوضوم و هیماما ناهیقف یارآ هب هعجارم اب هک تسا یا رب شلات هکلب .تسین س اس و یقواقح یاسانش
1 . .ا.ق سپ یز
2.Constitutionalization 3.de juré
هئارا شهوژپ یلصا شسرپ یارب بسانم یخساپ ،روحم ود یا قیبطت یلع .دوش
یم ،اذه ذاختا تفگ ناوت
شهوژپ رد درکیور یا تیلقا صوصخ رد یشیپ یاه
لصا عوضوم ینید یاه 13
تایلقا ریاس و .ا.ق ،ااه
شهوژپ یخرب هکنانچ .تسا هتشاد هقباس رتمک صواصخ رد لئااسم یقواقح یاسررب هاب ،دواجوم یااه
تیلقا هتخادرپ ینید یاه یاج ییبت ماقم رد مه رگید یخرب و
تیلقا هاگ دوقع ییبت و ملاسا تعیرش رد اه
هدنار خس اهنآ اب طبترم یملاسا ،یبعک( یلیلحت رثا کی ،نایم یا رد .دنا
1395 : 27 - 2 ریااس هب تبسن )
هاب راتاشون ایا رد عواضوم یسررب ًلاوا کل .دراد شهوژپ یا عوضوم هب یرتشیب تبارق بانم ترواص
شور ،هلدا رد ًایناث و تسا یلامجا توافت ،جیاتن و یسررب
.دراد دوجو شهوژپ ود نایم یریگمشچ یاه
تیلقا یقوقح تیعضو لیلحت رما یداب رد دااهن راب یانتبم یانید یاه
« نااما » هاب هدااس نادانچ راظن
یمن یسررب .دیسر صئاصخ و تیهام یسانشزاب رب ینتبم شهوژپ یا یاه
« ناما » یم ناشن هک دهد هاچرگا
قاو ملاع رد
،
« ناما
» هب ًلاوا رواما ایا ،تاساطعا لباق ناملسمریغ تساوخرد اب و تقوم تروص فایرعت رد
هدشن ذخا ناما
ًایناث و دنا زج
ء .دنتسین ناما تحص طورش یازا
داهن تیفرظ ور
« ناما » تاروصت زا رتارف رایسب
تیلقا عوضوم تخانش یفرط زا .تسا یهقف داهن یا صوصخ رد جیار ا یروهمج ماظن رد ینید یاه
یملاس
هتفای رب نآ ةضرع و یم یهقف یاه
لاحار مااما یاوااتف لایلحت .دوش بوسحم هنیمز یا رد ینیون ماگ دناوت
تیلقا صوصخ رد یربهر مظعم ماقم و )هر(
.تسا رضاح شهوژپ ةناروآون هوجو رگید زا ینید یاه
راد رد ناناملسمریغ یهقف تیعضو ییبت یملاسا تموکح ةطبار تیهام و ملاسلإا
اغ ااب ،ناانآ اب
ایا هاب خاساپ .تاسا یروراض یرما ،یلصا شسرپ هب خساپ یاتسار رد ،یلم تلود مدع ای دوجو زا رظن اشور ،ار نآ ورملق رد ناناملسمریغ روضح ةدیدپ اب یملاسا تموکح دروخرب ةوحن ،شسرپ یام رات
.دانک
یم ،هیماما ناهیقف رظن زا ملاسلااراد رد ناناملسمریغ روضح نتبم دناوت
یااهدادرارق زا یکی رب ی
« هامذ
» ،
« هنده » و
« ناما » یازا .دشاب ناملاسمریغ نایناریا تیعضو قیبطت یپ رد ،یلصا ناونع هس لیذ هلاقم ور
تیلقا زا معا لصا عوضوم یاه
13 تیلقا ریاس و ،.ا.ق هاب مرااهچ دانب رد و تسا روکذم یاهدادرارق اب اه
هر( ماما ترضح یوس زا هرداص یاواتف لیلحت یم یملاسا یربهر مظعم ماقم و )
.دزادرپ
1 . ناملسمریغ نایناریا تیعضو رب همذ دادرارق قیبطت ااب یدادرارق داقعنا ای و ملاسا شریذپ نایم یملاسا مکاح طسوت باتک لها ،دوش رجنم حتف هب ییادتبا داهج رگا
ناونع
« همذ » یم ریخم لمج زا دادرارق یا طیارش شریذپ لباقم رد هک دنوش و یملااسا یناواق یمامت یارجا ه
راد رد نانآ ّطوت ،هیزج تخادرپ ،یاسوط خیاش( دوب دهاوخ مرتحم نانآ تاقَلعتم و ناج و هدش هتفریذپ ملاسلإا
1387 ج ، 2 : 37 زا یدادرارق ینچ ساسارب هک دارفا یا هب .)
« ینعم هب ناما معلأا
» یم رادروخرب ،دنواش
« یامذ »
ای
« همذ لها » یم هتفگ .دوش یگژیو ،لیذ صیاصخ دقع یلصا یاه
« همذ » :تسا
؛تسا حتف هب رجنم برح عوقو زا سپ ًامازلا دقع یا داقعنا ماما یوس زا ًافرص دقع یا یم دقعنم وا بیان ای یملسملا
؛دوش
هایماما نااهیقف ناایم بااتک لاها قیداصم صوصخ رد .دنتسه باتک لها ًافرص ،دادرارق یا فرط .دراد دوجو فلاتخا م
قیداصم زا هئباص و سوجم و باتک لها ملسم قیداصم ناینارصن و نایدوهی کلذ
؛دنتسه نآ یفلاتخا .تسا هدش هتسناد همذ دقع تحص طرش یملاسا ماکحا یارجا هب مازتلا و هیزج تخادرپ هب دهعت
یب ،فاصوا یا اب لصا عوضوم زا جراخ ناملسمریغ نایناریا کش
13 ین همذ لها ای یمذ ،.ا.ق ،هچ .دنتس
تیلقا زا هتسد یا نایم ةطبار دقع قیبطت اما .تسا روکذم طیارش و فاصوا دقاف یملاسا تلود و اه
« هامذ »
تیلقا رب لصا معوضوم ینید یاه 13
هب رتراوشد ،.ا.ق یم رظن
هاقطنم ایا رد نانآ روضح هچرگا هکارچ ،دسر
همذ دادرارق یانبم رب نایناساس رب ناناملسم یزوریپ زا سپ لاس تیعضو یا و هدوب
،تاسا هتاشاد هامادا اه
همذ دادرارق یملاسا مکاح و نانآ یب ینونک ضو رد کل نااما و قراخ هامذ طیارش ًلامع و درادن دوجو یا
یمن زین یناریا باتک لها ، یاربانب .تسا هدش یفتنم زین نآ زا یشان تافایرد اریز ،دنوش بوسحم یمذ دنناوت
م هب همذ لها زا هیزج یلااحرد ،تاسا یامازلا ًاعراش هامذ دادرارق بجو
زا نارایا یملااسا یرواهمج رد هاک
تیلقا هتخانش یاه یمن ذخا هیزج .ا.ق رد هدش
.درادن دوجو تلود و نانآ یب زین همذ دادرارق و دوش
2 . ناملسمریغ نایناریا تیعضو رب هنده دادرارق قیبطت
،نآ ةناتسآ رد ای برح مایق زا سپ هک یدادرارق ماما نایم
هاب ناناملاسمریغ زا یهورگ و یملسملا رواظنم
یم دقعنم دودحم یتدم یارب گنج کرت ،یاسوط خیاش( دراد ماان هانده ای هنداهم ،هدعاوم ،هدهاعم ،دوش
1387 ج ، 2 : 50 ماما اب هک دشاب یموق وضع هک یناملسمریغ هب .) ،دنراد هنده دادرارق یملسملا
« نَداهم » ای
« دَهاعم » یم قلاطا یم ار لیذ صیاصخ .دوش
یگژیو ناوت دادرارق یلصا یاه
« هنده » :تسناد
؛تسا نآ رطخ ای برح مایق ،دادرارق یا داقعنا ةمزلا یمزرس رد رضاح ناناملسمریغ دادرارق یا فرط رد راضاح ناناملاسمریغ هکلب ،دنتسین یملاسا یاه
؛دندادرارق یا عوضوم برحلاراد
ًافرص دادرارق یا داقعنا ماما یوس زا
؛تسا زیاج وا بیان ای یملسملا
.تسا دودحم ،هیماما ناهیقف روهشم رظن قبط ،زین نآ تدم و تسا تدم هب دیقم ًامازلا دادرارق یا داهن ،فاصوا یا اب
« هنده » ناایم یتواافت ایح یا زا و تسین ناملسمریغ نایناریا رب قیبطت لباق
تیلقا لصا عوضوم ینید یاه 13
.ا.ق راد لخاد رد نانیا ،هچ .درادن دوجو اهنآ ریغ و هدواب ملااسلإا
و دانا
ندوب دیقم هکنیا مض .درادن یصاخ یانعم نانآ اب همصاخم کرت و نآ زا جراخ هن ،دنتسه
« هانده » هاب
تیلقا تیعضو اب یهقف داهن یا قابطنا ریسم رد یعناوم برح مایق موزل و دودحم نامز .تسا ینید یاه
لا اجنیا رد هب ملق باحصا یخرب هک دوش هراشا عوضوم یا هب تسا مز
،دواجوم یاوااتف زا یاخرب بت
رب رظن
« دَهاعم » تیلقا ندوب هتشاد روکذم یاه
تشادرب یا هک دنا قیقدت دروم راتشون یا ینایاپ دنب رد اه
.تفرگ دهاوخ رارق 3 . ناملسمریغ نایناریا تیعضو رب ناما دادرارق قیبطت
ب تیانع اب شیپ بلاطم ه
دااهن ود راب ناملاسمریغ نایناریا تیعضو قابطنا تیلباق مدع و هتفگ
« هامذ » و
« هنده » لمتحم دادرارق اهنت تیلقا رب قیبطتلا
ینید یاه -
تیلقا زا معا لصا عوضوم ینید یاه
13 ریغ و
نآ - داهن
« ناما » هب یم رظن هک تشاد رظن رد دیاب ،هتبلا .دسر
« ناما » و ود رد تسا کمم فلتخم تیعض
لوا تلاح هک ناما ةهبش و ناما :دنک زورب
« یعقاو ناما »
مود تلاح و
« یرهاظ ناما »
ای
« یامکح ناما »
یم هدیمان هب ناما للاحنا و راثآ ،لیکشت ،موهفم همادا رد .دوش
یم یسررب بیترت .دوش
3 . 1 ناما موهفم .
هژاو ره ،هقف لوصا ناملاع رظن ربانب ارب هک دراد ییانعم یا
نآ ی
« ضو » ،یاقارع( تاسا هداش 1417
،ق
ج 1 : 23 ،رفظم ؛ 1430 ج ،ق 1 : 53 ،یناحبس ؛ 1387
: 10 یاانعم یا هب هک ) اضو
داش ه
« یواول تاقیقح »
هژاو یخرب اما .دنیوگ هولاع ،اه
،یوول یانعم رب
« یحلاطصا یانعم
» 1 لاها لامعتسا رد هاگ ره و دنراد زین
یا زا ،حلاطصا هژاو هنوگ
،دوش هدافتسا اه دایاب یارباانب .دواب داهاوخ رظندم نآ یحلاطصا یانعم ًلاوصا
یحلاطصا و یوول یانعم
« ناما » .دوش شور
3 . 1 . 1 ناما یوغل یانعم .
« ناما » یثلاث ةشیر زا تول رد
« أ - م - ن » یانعم هب و هدش ذخا
« تفای شمارآ »
و
« سرت ندش فرطرب »
،یناهفصا بغار( تسا هدمآ 1412
:ق 90 ،بیجوبا ؛ 1408
:ق 25 اب ) مواسرم قراط زا یاکی هکنیا هب هجوت
لباقم رد ار ناما تول لها و تسا ناشدادضا هب اهنآ فیرعت ،یناعم تخانش
« راطخ و فوخ »
هتاسناد دانا
،یرهوج(
1376 ج ، 5 : 2071 با ؛ ،روظنم 1414 ج ،ق 13 : 21 یم ) ناداقف یانعم هب تول رد ناما تفگ ناوت
.تسا رطخ و فوخ
1 نآ رب ،دشاب هدرک ضو عراش ار یحلاطصا ینعم هچنانچ ،هقف لوصا ملع رد .
« هیعرش تقیقح »
یم قلاطا ضاو رگا و دوش
،دنشاب هعرشتم نآ
« ح هعرشتم تقیق »
یم هدیمان .دوش
3 . 1 . 2 حلاطصا یانعم . ناما ی
یانعم رد هاگ ،ناهیقف حلاطصا رد ناما ةژاو
« ماع » یانعم رد هاگ و
« صاخ » هب رد نااما .تاسا هتفر راک
رد ار )صاخ ینعم هب ناما( مامذ و هنده ،همذ دوخ ماع یانعم یمرب
هماصاخم کرات دادرارق ره هب و دریگ
یم قلاطا ناناملسمریغ اب یا نایب رد طوسبم رد )هر( یسوط خیش .دوش
:تسا هتشون ناما یانعم
« نااما
یام میاسقت هتسد ود هب هامذ] هایزج داقع و هانده :دواش
» ،یاسوط خیاش(
1387 ج ، 2 : 37 ، یارباانب .)
ناسکی یراگنا
« ناما » و
« هنده » ،یلیحزلا( ناققحم یخرب رظن زا 1404
ج ،ق 6 : 429 ناما زا انعم یا رد )
،شهوژپ یا رد هک دوش هجوت .دراد هشیر
« صاخ یانعم
» ناما رظندم .نآ ماع یانعم هن ،تسا
هب دیاش ،ناهیقف بلغا سااسحا ،صااخ یانعم هب ،نآ فیرعت یارب یترورض ،ناما یانعم حوضو تلع
هتشادن هژاو یا یحلاطصا و یهقف فیرعت هب یمامتها و هدرکن فایرعت هاب تایاهن رد و دانا
« َممتاسم »
هتخادرپ
1دنا شناد(
،هوژپ 1381 : 232
،همه یا اب .) یبباسم و یرداصم ماسا یانعم رد یهقف مناما هچرگا
ةژاو موهفم و تسین رود هژاو یفرع و یوول یانعم زا ،شیوخ
« یممت و نامیتسا ،ناما »
اشور ناهذا رد
یب ناما یببس و یردصم یانعم فیرعت کل ،تسا یازا و تسین هجو
زا یفیرااعت ناهیقف یخرب راثآ رد ور
یم تفای ناما یانعم یا دوش
یم هنیمز یا رد فیرعت راهچ هب عومجم رد . هامادا رد هک تفای تسد ناوت
یم هئارا هدیزگرب فیرعت تیاهن رد و دقن و ییبت :دوش
زا ترابع ار ناما دقع یهتنم و هرکذت رد ،ناشیا :)هر(یلح هملاع فیرعت
« ناناملسمریغ اب راتشک کرت
ناانآ یوس زا تلهم تساوخرد هب خساپ رد »
یام .داناد ،یالح هاملاع(
1414 ج ،ق 9 : 85 ،یالح هاملاع ؛
1412 ج ،ق 14 : 121 .)
زا ترابع یناث دیهش هاگن رد ناما :)هر( یناث دیهش فیرعت
« رد ناملسمریغ لام و ناج تملاس یاشنا
یو تساوخرد لباقم »
،یناث دیهش( تسا 1410
ج ،ق 2 : 396 .)
تیآ فیرعت بذهم رد زین ناشیا :)هر( یراوزبس یلعلاادبعدیس للها
یام :داسیون
« راراق نااما اای ماامذ
هجیتن هک تسا یبرح و ناملسم یب یصاخ تحلصم یاضتقا تلع هب یعم تدم رد یبرح تینوممم ،نآ
.تسا » ،یراوزبس(
1413 ج ،ق 15 : 131 )
تیآ فیرعت هنماخ للها
هظفحیا ناشیا ةدیقع هب :للها
« قاح رد ناناملاسم هایحان زا هک تسا یرارق ناما
1
« .
َممتسملا اممف ...نااممب انیلإ لخد م وه ...
» ،یاسوط خیاش(
1387 ج ، 2 : 42 ،یاسوط خیاش ؛ 1387
ج ، 4 : 239 خیاش ؛
،یسوط 1387 ج ، 7 : 5
« ) دوقعملا :یناثلا ... :هعبرأ یه و هناکرأ یف لّولأا بلطملا :نابلطم هیف و ناملأا یف لّولأا لصفلا
ّلک وه و ،هل ...هّمذلل قراخ یّمذ وأ یبرح م هداهج بجی م
» ،یلح هملاع(
1 ج ، 1 : 501 و 502
« )
َممتسملا امأ واهف :
...ناممب هریغ راد لخدی م »
،یلیحزلا(
1404 ق ج ، 6 : 276 )
« ىام هدافتاسا نااما دقع زا هک ىهورگ و تیعمج هب داننک
،
َممتسم ىم هتفگ دوش
» ،یناجنز دیمع(
1421 ج ،ق 3 : 220 .)
زا ت دنچ ای کی زا یشان رطخ و فوخ فر تهج هب ناناملسمریغ
« لعفلاب گنج »
اای
« یاگنج تالاح »
یم رداص .دوش » هنماخ(
،یا 1396 : 6 )
هب لاکشا زا یلاخ روبزم فیراعت :هناگراهچ فیراعت یسررب و دقن یمن رظن
یتاداریا ،یتآ حرش هب و دنسر
نآ رب :تسا دراو اه ذخا یح زا مود و لوا فیرعت ،ًلاوا
« خرد ناملسمریغ صخش تساو »
هب لاکشا لحم ،فیرعت رد راظن
یم ،رهاوج بحاص( دنسر 1404
ج ،ق 21 : 92 ،هچ ؛)
« ناملسمریغ تساوخرد
» نااما تحاص طراش هچرگ ،
تیهام رد لخاد ،دشاب
« ناما » .دوش رکذ نآ فیرعت رد دیابن و تسین
1
هب هچرگا ،ًایناث یم رظن
یب یفرط یب گنج دوجو نودب ناما یاطعا دسر دواجو هاب دیقم ًاموهفم ناما ،تسانعم
هاچ ،دراد دربرااک زین رطخ مهوت ماقم رد یلام و یناج تینما یممت و یریگشیپ یارب و تسین یلبق گنج ای راتشک هب ناما یاطعا دننام ؛نامگ و کش هب دسر فس
ی نار یح زا مراهچ و لوا فیرعت ، یاربانب .نارجات و نادرگناهج ،
« ذخا
عفلاب راتشک قبس گنج تلاح ای لعفلاب گنج ،ل
» ای گنج قبس تسا کمم هتبلا .تسا لاکشا لحم ،ناما موهفم رد
.دش دهاوخ هراشا نآ هب ًادعب و تسا موهفم رد نآ تیذوخمم زا ریغ هک دشاب ناما تحص طرش یگنج تلاح قاو لاکشا لحم ،تسا هتسناد لام و ناج ار ناما قَلعتم هک یح نآ زا مود فیرعت ،ًاثلاث .تسا هدش
یم ناما قَلعتم ،هچ راغ دجاو ،هدنراد یارب نآ تینما یممت هک دشاب یرگید رما ره ای لام ،ناج دناوت
لاام و نااج عاامتجا هاب دایقم هان و تسا لام و ناج رد رصحنم هن ناما قَلعتم ، یاربانب .تسا ییلاقع ،رهاوج بحاص(
1404 ج ،ق 21 : 92 .)
ثا هب فیرعت ،موس فیرعت ،ًاعبار یمن هئارا ار ناما زا یببس و یردصم موهفم و تسا ر
.دنک
هتسناد ناناملسم ار ناما فرط کی هک یح یا زا مراهچ و موس فیرعت ،ًاسماخ روهظ ریبعت یا و دنا
یم مام ،روهشم یأر قبط ،هچ .تسا لاکشا لحم ،دراد یملسم داحآ رد دااحآ اای یملااسا مکاح دناوت
یازا و دشاب نانآ د ور
زا دارام دواش هتفگ هکنیا رگم ،درادن دوجو یملسم داحآ ناما هب ناما رصح رب یلیل
.تسا موممم و ماما زا معا ،ناملسم هب :هدیزگرب فیرعت یم رظن
رد وا تااقَلعتم و صخاش هاب یعراش تینواصم یاطعا ،ناما تقیقح دسر
راد داهعت ای گنج زا یشان رطخ و فوخ فر ،لاتق کرت اب و تسا ملاسلإا طاابترا لاام و نااج تملااس
راگا هک درک هجوت دیاب هتبلا .دراد مزلات گنج زا یشان رطخ و فوخ فر و لاتق کرت اب ناما هچرگا .درادن دایق فذاح ااب ،یو فایرعت ،داشاب یعرش تملاس نامه تملاس یاشنا زا یناث دیهش دارم
« تاساوخرد
ناملسمریغ »
و فیرعت رد
« لام و ناج ذخا »
بسانم ،نآ رد رت
یازا و تسا فیرعت ی یم ور
اای ناما ناوت
ار مامذ
« ملاسلإاراد رد یو تاقَلعتم ای ناملسمریغ صخش یعرش تملاس دهعت »
.تسناد
1 . رد مادا ة م هب حابم ةلئس
« طارتشا مدع تساوخرد
ناملسمریغ اطعا رد
ی ناما
» .دش دهاوخ هتخادرپ
3 . 2 ناما لیکشت .
ای دقع یح زا نآ تیهام یسررب مزلتسم ناما لیکشت یسررب عااقیا
.تاسا نآ تحاص طیاراش و ندواب
یعرف دنب ود رد تمسق یا بلاطم ، یاربانب یم هئارا ،ناما تحص طورش و ناما تیهام لماش ،
.دوش
3 . 2 . 1 ناما تیهام .
ایا یاسررب دروام ةلئاسم ااب یدداعتم تاهج زا هک تسا نآ ندوب عاقیا ای دقع ،ناما تیهام زا دوصقم یم هدید هیماما ناهیقف یب رد رظن هس صوصخ یا رد .تسا طبترم شهوژپ :دوش
ناما روهشم رظن قبط
« دقع » تسا
؛
هب طورشم یعاقیا ناما هک تسا یا رب لئاق مود رظن
« در مدع »
؛تسا
هب داقعنا لباق ار ناما زین موس رظن یم عاقیا ای دقع تروص
.دناد
3 . 2 . 1 . 1 ناما ندوب دقع ةیرظن .
ةژاو لامعتسا
« دقع » ،یاسوط خیش( تسا جیار یرما ناهیقف ملاک رد ناما یارب 1387
ج ، 2 : 14 هاملاع ؛
،یلح 1413 ج ،ق 1 : 501 ،یکرک ققحم ؛ 1414
ج ،ق 3 : 428 ،رهاوج بحاص ؛ 1404
ج ،ق 21 : 96 رهاظ زا .)
یمرب ینچ یهقف نوتم یا رب هعیش ناهیقف روهشم هک دیآ
« ندوب دقع » هراما .دنراد رظن ناما زاین ییااه
یم تیوقت ار تشادرب یا هک دراد دوجو عوضوم هب ناهیقف زا یرایسب هکنیا هلمج زا ،دنک
« وبق ناما ل » زا
هتخادرپ ناملسمریغ یوس یقواقح لامع کای ندواب داقع ةاناگود ناکرا هکنیا حیضوت .دنا
« بااجیا » و
« لوبق » یلاحرد ،تسا فرص هب عاقیا هک
« ءاشنا » یم ققحم یازا .دوش
زا خس ناهیقف ملاک رد یتقو ور
« ناملسمریغ لوبق »
زا یکی ار ناما اهنآ ًارهاظ ،تسا هدمآ نایم هب ناما رد یم دوقع قیداصم
هتسناد .دنا
3 . 2 . 1 . 2 ناما ندوب عاقیا ةیرظن .
ةژاو لامعتسا هک عوضوم یا حیرشت اب زین ناهیقف زا رگید یخرب
« دقع » رد هحمااسم نااما صوصخ رد
حیحص ار ناهیقف ملاک زا ناما تیدقع هب لوق راهظتسا ،تسا هدوب رظندم نآ یوول یانعم رد دقع و ریبعت ق و هتسنادن هب لو
« ناما ندوب عاقیا »
هداد حیجرت ار هدرک نایب و
تیطراش زا ناهیقف دارم هک دنا
« لوابق »
لیکشت ناکرا زا یکی یانعم هب لوبق ،ناما لیکشت رد ناملسمریغ ااهنآ رواظنم هاکلب ،تسین دوقع ةدنهد
طارتشا
« در مدع » تسا هدوب ناما ققحت رد ناملسمریغ 1
هنماخ(
،یا 1396 : 15 .)
1 . ًلاوا هک روکذم یاعدم ود یارب
« ةژاو لامعتسا
« دقع » هب ناهیقف یوس زا ناما صوصخ رد هدوب ریبعت رد هحماسم ببس
»
هکنیا ًایناث و
« رد ناملسمریغ در مدع طارتشا ،لوبق زا ناهیقف روظنم تسا هدوب ناما ققحت
» هک هدش هماقا یلصفم ةلدا ،
3 . 2 . 1 . 3 . ناما ندوب عاقیا و دقع ناکما ةیرظن
فشاک موحرم یم قحلم تاعاقیا هب هاگ ،تسا دقع ناما هچرگا هک دراد هدیقع ءاطولا
فاشاک( دواش ،ءااطولا
1422 ج ،ق 4 : 342 للادتاسا رد یخرب .تساشنا لباق عاقیا و دقع تروص ود هب ناما یو رظن زا ، یاربانب )
اب )ص( ربمایپ دروخرب اعدم یا رب هب ناما یاشنا ناکما لیلد ار هکم لها
هتسناد عاقیا تروص ةسسام( دنا
هرئاد هقفلا فراعملا ،یملاسلإا
1431 ج ،ق 17 : 26 .)
3 . 2 . 1 . 4 . ییاهن لیلحت
مج رد یقواقح لاامعا راصحنا مدع و راصحنا نآ و تشاد هجوت هتکن کی هب دیاب ، حب یا ییاهن یدنب
و دقع رد یرابتعا تافرصت ای یم حیضوت رد .تسا عاقیا
اای راصحنا دروم رد نانادقوقح نایم رد تفگ ناوت
یقوقح لامعا راصحنا مدع رد1
« دقع » و
« عاقیا » راب روهاشم ةایرظن و دراد دوجو یفلتخم یاهرظن ایا
درادان دواجو یمواس قش و دنرصحنم تاعاقیا و دوقع رد یقوقح لامعا ةمه هک تسا هدش راوتسا ساسا رونجب یوسوم(
،ید 1379 : 7 یلاحرد ،) هولاع نانادقوقح زا رگید یخرب هک یمواس قش ،تاعاقیا و دوقع رب
هتفرگ رظن رد زین ار ،یدورگنل یرفعج( دنا
1390 ج ، 1 : 46 ،یدراجورب هدبع ؛ 1380
: 243 ایا سااسارب .)
یم میسقت بکرم و هداس مسق ود هب تاعاقیا ،رظن ین ثودح ةلحرم رد ًافرص هداس تاعاقیا .دنوش
هدارا هب زا
سپ و دنراد هب ،اشنا زا
یم لکش لماک تروص ینامز ات و دنریگ
هب هک یقااب ،دسرب نایاپ هب نانآ تایح یتلع
یم هولاع ،بکرم تاعاقیا کل ؛دننام و دنتاسه یراگید ةدارا دانمزاین زاین اقب ةلحرم رد ،ثودح ةلحرم رب
زا ریغ ،یرگید ةدارا زاربا هب طونم اهنآ تایح رارمتسا یلع( تسا هدش ،هیلوا ةدارا
میاکح و یناکوباب یربکا
،یداوج 1397 ، 18 - 17 بکرم عاقیا کی ناما ،مینادب در مدع هب طورشم عاقیا کی ار ناما رگا ، یاربانب .)
زا نااما یاشنا رب فقوتم لیکشت ةلحرم رد ناما ،هیرظن یا قبط ،هچ .دوب دهاوخ لاث قش قیداصم زا و سا نآ ةدننکاطعا یوس هب طورشم رارمتسا ةلحرم رد یلو ،ت
« در مدع » دواجو اب .تسا ناملسمریغ ، ایا
هدوزفا عاقیا ماسقا هب یمسق طقف و تسین عاقیا و دقع رد یقوقح لامعا راصحنا مدع دیام روکذم لیلحت ینف نایب هب .تسا عااقیا مااسقا زا یماسق لب ،دشاب راصحنا هب رضم هک تسین دقع میسق بکرم عاقیا ،رت
یازا و تسا یم ،ناکامک ور
هدع رظن زا و دقع روهشم رظن زا ناما تفگ ناوت .تسا عاقیا یا
هب اوقا ناما یعاقیا تیهام ، یا دوجو اب یم رظن
زا ترابع ناما ،تشذگ هکنانچ .دسر
« تملااس داهعت
راد رد یو تاقَلعتم ای و ناملسمریغ صخش یعرش ملاسلإا
» یازا و تسا هاکنیا رب یلیلد ور
ءزاج لوابق
لیکشت لوابق ،نااهیقف هاک تساذل و درادن دوجو ،دوش هتفرگ رظن رد دقع ناما هجیتن رد و هدوب نآ ةدنهد
هنماخ :ک.ر رتشیب ةعلاطم یارب .تسا جراخ حب ةلصوح زا اهنآ ییبت ،یا
1396 : 15 .
1 . حلاطصا زا یقوقح لامعا ةژاو یارب ناهیقف
« یرابتعا تافرصت »
لباقم رد
« یجراخ تافرصت »
هدرک هدافتسا .دنا
هتسنادن ناما لیکشت زا نام ار در زا سپ ،رهاوج بحاص( دنا
1404 ج ،ق 21 : 99 اکمم هک یلاکشا اهنت .)
هب لاجم یا رد تسا وام یا رد هک تسا تاعاقیا داسف لصا ،دسر رظن
مکااح تاراایتخا موامع دورو ،در
عدر و یاعطق ةریاس هالمج زا ،نااما یاّبل و یظفل صاخ ةلدا و هعماج ةرادا رد یملاسا و یایلاقع ةداشن
.تسا ههبش هنوگ ره لاق نآ تیعوطقم و روکذم لصا رب ،یملاسا لوبق رف رب هک تسا یا شسرپ ،لاح ندوب عاقیا
ناما
، ایآ یم ناوت مدع ای َممتسم یاضر در
ار وا
طرش ای در ار یو تحص نام تسناد ناما
هب ؟ یم رظن یا هب خساپ هک دسر شاسرپ
،ارایز .تاسا یافنم
ا هب هچرگ مدع ای اضر طارتشا رد کش ماگنه ریثمت رد در
،ناما داسف لصا ای
مداع باحاصتسا باترت
راثا
طارتشا یم اضتقا ار دنک
کل ،
،ًلاوا ، تسا دراو روکذم لصا رب ناما تاقلاطا و
یقااب کش یارب یعوضوم
یمن یم هجیتن ار طارتشا یفن و دراذگ دهد
هب . یمه یم زین در تیعنام یفن رب ،وحن دراک للادتاسا ناوات
؛
ًایناث اایب طاقف و تسین َممتسم یارب یدهعت چیه مضتم ناما یاشنا سفن ، ن
گ ر رد یو ماراتحا طیاراش
دودحم ة راد و تسا ملاسلإا یازا
ور ارتشا رد کش لصا تیعنام ای ط
زین درادن یهجو .
عااقیا ناما ، یاربانب
رگم ،تسا هداس رد یعامجا هکنیا
نایم ،عامجا نادقف تروص رد ،سپ .دشاب یمن
نااما تفگ ناوت زا لابق
ممتسم یاضر درادن رثا
نلاطب زا ممتسم در ای یم فشک ناما
دنک ای بجوم نآ خاسفنا یم
.دوش
راد رد َممتسم رگا ،یرآ لاسلإا
مداع ایا و تاسین یو یاراب یاتمرح ،دنک زواجت ناما ةدودحم زا م
نااما ةدودحم زا عوضوم یصصخت جورخ باب زا لب ،نآ خاسفنا ای ناما نلاطب فاشکنا باب زا هن ،تمرح رد َممتاسم تامرح یافتنا زین در تیعنام ای در مدع طارتشا هب لوق زا روظنم دراد لامتحا ، یاربانب .تسا ملاعا تروص ،تروص یا رد هک دشاب عوضوم یافتنا هب هبلاس باب زا ،یو فرط زا ناما دافم تیاعر مدع
یمن قدص یحلاطصا نام ای طرش .دنک
یم ار ناما ،هکنیا هجیتن نام زین در و تسین نآ تحص طرش ،در مدع ای لوبق هک تسناد یعاقیا ناوت
هب نآ تحص یمن رامش
.دور
3 . 2 . 3 . ناما تحص طورش
حب هنماد ناما تحص طورش صوصخ رد هدرتسگ ةدودحم و تسا راد
،نااما طوراش لماش حابم زا یا
یمرب رد ار َممتسم و ِّمام م .دریگ
بالاط و تاسین راتاشون یا تلاسر رد حابم یا ةمه یسررب ،اذه
یم ةسسام :ک.ر( دنک عوجر حب ناظم هب دناوت ةرئاد
فرااعملا ،یملااسلاا
1431 ج ،ق 17 : 25 ) ایا رد .
ایازا و دنک کمک ام هب راتشون یلصا ةلئسم لح رد هک تخادرپ میهاوخ یطورش هب طقف ،لاجم طاقف ور
تاساوخرد و تایقوت ،هداسفم مداع و تحلاصم دوجو ،گنج تلاح ای لعفلاب گنج دوجو طارتشا یسررب .دوب دهاوخ راک روتسد رد یتآ دنب راهچ رد ناما تحص رد ناملسمریغ
هب دورو زا شیپ زا ماه نااما ،نارخمتم یب روهشم رظن قبط هک تسا یرورض هتکن یا هب هجوت ، حب
هاچرگا ،تسا باب تایاور زا راهظتسا نآ لیلد و اطعا لباق یملسم داحآ فرط زا مه و یملاسا مکاح فرط ةرئاد ةسسام( تسا دودحم ًاددع ناما یاطعا یارب داحآ رایتخا هاقفلا فراعملا
،یملااسلإا 1431
ج ،ق 17 : 38 .)
نذا نوداب ار داحآ فرط زا ناما یاطعا هک یهاگدید ؛دراد دوجو زین فلاخم هاگدید ود ،هاگدید یا لباقم رد یمن ذفان یملاسا مکاح ةزاجا ای ،یسوط خیش( دناد
1400 :ق 298 ،یبلح حلاصلاوبا ؛ 1403
:ق 257 هاگداید و )
رب ناناملسمریغ هب ناما یاطعا یارب داحآ رایتخا هک یرگید یام دودحمان ار ملاسا فراعم اب ییانشآ یا
داناد
،ییوخ(
1410 ج ،ق 1 : 377 هتاسج کاسمت دانتاسا دروام تاایاور ندواب هیجراخ هب ،ریخا هاگدید در رد .) دانا
ةرئاد ةسسام(
هقفلا فراعملا ،یملااسلإا
1431 ج ،ق 17 : 40 هاب .) تازااکترا ااب مود هاگداید ،ناگدانراگن راظن
راگزاس ناما باب رد ییلاقع یاتح و تاسا لومحم یملاسا مکاح ةزاجا ای نذا دوجو رب زین تاقلاطا اذل و رت
.تسین دیعب زین روکذم تایاور زا عب زا یملاسا مکاح ةزاجا ای نذا طارتشا راهظتسا
3 . 2 . 3 . 1 گنج تلاح ای لعفلاب گنج دوجو .
نامه هنوگ موهفم رد ار گنج تلاح ای لعفلاب گنج دوجو یخرب ،دش هتفگ هک هدراک ذاخا ناما
، اکل .دانا
،هامه ایا ااب .تاسین برح تیقوبسم هب دیقم ًاموهفم ناما و تسین هتفریذپ هاگدید یا ،تشذگ هکنانچ .دراد یسررب یاج هک دوش اعدا ناما تحص رد برح تیقوبسم طارتشا تسا کمم
یم اعدا یا لباقم رد هبوت ةروس مشش ةیآ هلمج زا هلدا قلاطا هب ناوت
–1 هاب هک فوراعم نااما ةایآ
تسا - لاباق اعدا یا اما .درک فد ار ناما تحص رد گنج دوجو طارتشا لامتحا و کسمت باب تایاور و
گنج هب طوبرم هک باب تایاور و ناما ةیآ دورو قایس ،هچ ؛تسا هشدخ ااب ناما طابترا تیزوکرم و تساه
یم نابطاخم ناهذا رد راتشک و گنج ارب قلاطا داقعنا نام دناوت
هراچ و دوش یقلت هلدا ی طارتاشا زاج یا
.دنامن یقاب قیتم ردق باب زا ناما تحص رد برح دوجو یم هشدخ یا لباقم رد زا و تاسا یایلاقع یدااهن و هدوبن ملاسا یسیسمت ماکحا زا ناما تفگ ناوت
تاسیرگن یایلاقع ینابت یمه هب داشرا رظن اب دیاب زین صوصخ یا رد هدراو ةلدا هب ور یمه یارباانب .
هوراگ ود یاب تاینما یممت دیفم رارق دوجو مدع و درادن ناما تحص رد یتیلخدم ،نآ رطخ ای برح مایق ةرئاد ةسسام( تسا یفاک نانآ نایم ناما تحص یارب هقفلا فراعملا
،یملاسلإا 1431
ج ،ق 17 : 33 .)
3 . 2 . 3 . 2 . ناما یاطعا رد هدسفم یافتنا و تحلصم دوجو
زا شیپ ًارهاظ هب طرش یا هب یسک ،یلح هملاع
زا هک تسا یصخش یلوا یو و هتخادر ن لقتسم تروص
1 .
َو
َ ِم ٌدَحَأ ْنمإ مرْشُمْلا
َ یک ىَّتَح ُهْرمجَمَف کَراَجَتْسا
ِهّللا َماَلک َ َمْسی .
،ملاسمریغ تلامتاسا تحلاصم دوجو یارب و هتفگ خس ناما تحص رد هدسفم مدع و تحلصم طارتشا هنیمز و نازابرس تلق ،ها س روما بیترت ،ها س تحارتسا و ، ماشد ةاهبج زا تااعلاطا باسک یارب یزاس
فم مدع یارب ،یلح هملاع( تسا هدز لاثم ار َممتسم ندوبن سوساج هدس
1413 ج ،ق 3 : 502 ، یارباانب .)
حیاضوت رد .تاسا مزلا زاین هدسفم یافتنا و تسین یفاک ناما یارب تحلصم دوجو فرص ،هملاع رظن زا یاقن هان و دنتسه یدوجو تفص ود ،یهقف و یفرع حلاطصا رد ،هدسفم و تحلصم هک دوش هتفگ دیاب رگیدکی یم بوسحم مه دض هک یازا .دنوش
همزلام تحلصم دوجو اب هدسفم یافتنا ور قاقحم( درادان یا
،یکرک 1414 ج ،ق 3 : 429 هدوب یرظن ینچ هب لئاق زین هملاع زا سپ ،یرگید ناهیقف .) ،لوا دیهاش( دانا
1410 :ق 82 ،یکرک ققحم ؛ 1414
ج ،ق 3 : 429 ،یناث دیهش ؛ 1410
ج ،ق 2 : 397 ،رهاوج بحاص ؛ 1404
ق ،
ج 21 : 100 خاساپ رد هاک تسا ناما ةلدا قلاطا اب طرش یا تافانم ،صوصخ یا رد حرطم لاکشا اهنت .)
هولاع ،نادب یام ،تاسا قلااطا دااقعنا زا ناام هک ناهذا رد طارتشا تیزوکرم هب کسمت رب
تافگ ناوات
« م حلااصم یارب ،یگمه ،ماکحا یا یرشت هک تسا یا داهج باب ماکحا یمج زا دافتسم یاساسا و ماه
زا یعوان مضتم دیاب ،تسا نآ زا یئزج ناما هک داهج باب نلاک و یئزج ماکحا یمامت و تسا یملسم دشاب یملسم یارب تحلصم »
هنماخ(
،یا 1396 : 54 هدسفم یافتنا و تحلصم دوجو طارتشا رد ، یاربانب .)
.تشاد اور دیدرت دیابن ناما تحص رد
3 . 2 . 3 . 3 . تیقوت
وضوم زا یکی ،دوش یسررب دیاب رضاح شهوژپ یلصا شسرپ هب خساپ یاتسار رد هک یتاع
« تیقوت طارتشا
ناما تحص رد »
ًاامازلا نااما اایآ هاکنیا لوا ةلئسم :تسا یسررب لباق هلئسم ود ،صوصخ یا رد .تسا
« تقوم » رد یتوافتم راثآ شسرپ یا هب خساپ هنوگ ره ؟ریخ ای تسا تایلقا قواقح لایلحت رد و دراد یپ
هب و تسا ردقچ تدم یا ةعس ،ناما تیقوت موزل رف رب هک تسا یا مود ةلئسم .تسا رثام ینید یاه نایب ینامز رثکادح رگید یم هک
یام شلاات همادا رد ؟تسا ردقچ ،داد ناما ناناملسمریغ هب ناوت ااب ،دواش
.دوش هئارا هدیزگرب رظن ،دوجوم لاوقا رصتخم ییبت تشیب ،لوا ةلئسم دروم رد راظن ناما تیقوت مدع هب ًارهاظ و هدشن تدم دیدحت موزل رعتم ناهیقف ر
،تحلاصم یااضتقا و تاجاح دواجو دایق هب ولو ،ناما رد تدم ییعت ندوبن یمازلا رب زین یخرب و هتشاد هتسناد حیحص نامز دیق زا قلاطا تروص رد ار نآ و هدرک حیرصت ،یالح هملاع( دنا
1412 ج ،ق 14 : 122 ؛
،یلح هملاع 1414
ج ،ق 9 : 86 ،رهاوج بحاص ؛ 1404
ج ،ق 21 : 103 تاسا هالدا قلاطا زین رما یا لیلد .)
،رهاوااج بحاااص(
1404 ج ،ق 21 : 103 هاانماخ ؛ ،یا 1396 : 89 ةراائاد هااسسام ؛ هااقفلا فراااعملا
،یملاااسلإا
1431 ج ،ق 17 : 41 .)
هب ،تدم هب ناما تیدودحم ،یلح هملاع ات یسوط خیش نامز زا ،همه یا اب ااسرا تروص
رد ملاسم ل
،یسوط خیش( تسا هدمآ ناهیقف یخرب ملاک 1387
ج ، 2 : 42 ،یسوط خیش ؛ 1387
ج ، 2 : 51 ابا ؛ ،سایردا
1410 ج ،ق 1 : 474 با ؛ ،یلح دیعس 1405
:ق 235 بالطم ایا هب راب هس ،طوسبم داهج رد ،یسوط خیش .)
رو صواصخ رد یالک ةدعاق یو .تسا هتفرگ یدیدج ةجیتن راب ره ،رهاظ بسح و هتخادرپ هاب یابرح دو
راد یم نایب ینچ ار ملاسلإا :دنک
« راد هب یبرح دورو نذا نودب دورو و تسین زیاج ماما نذا نودب ملاسلإا
ساپ ... .تاسا زیاج ،نآ دننام و هنده دادرارق تسب و همان ممیلست لیبق زا یتحلصم دوجو تروص رد ،ماما راد هب] دورو یارب رگا چنانچ ،دیامن ناذیتسا ملاسلإا
نااما اای هنده دادرارق بجوم هب ، روکذم ناذیتسا] ه
تدم یمن تفایرد وا زا یضوِع ،دشاب همان ندناسر یارب ،راد تادراو اای ترااجت یارب ناذیتسا] رگا و دوش
زور هد دورو تدم] هاوخ ... تسین زیاج وِع تفایرد مدع ،تسین ناناملسم زاین دروم هک دشاب ییاهلااک مک ای دشاب ای رت
رتشیب » ،یسوط خیش(
1387 ج ، 2 : 48 رد َممتاسم تماقااصوصخ رد یرگید رظن وا اما .)
راد :تسا دقتعم و دراد ملاسلإا
« هب دهاوخب یبرح رگا ،دواش یملااسا رهش دراو َممتسم ای هداتسرف ناونع
و هدوب همان ممیلست ای تراجت ای ییاذغ داوم تادراو دننام ییاهزاین فر یارب دورو] هچنانچ یموالعم تدم
یم ،دشاب هدرکن اضاقت زین کی تدم هب دناوت
ود و زور هس و زور هد اات زور
داهاوخب راگا و دواش دراو زور
یم ،توق لاح رد ،ماما هک تسا ییاج دننامه نآ مکح ،دنک تماقا ی رتشیب] تدم هانده دادراراق داهاوخ
هن ،هام راهچ ات رما یا] ،میتفگ ًلابق هکنانچ و دیامن دقعنم یااطعا(] نآ نااکما رد و تاسا زاجم ،رتشیب
.دراد دوجو دیدرت ناناملسم یارب )زور هد زا شیب تماقا یارب ناما »
،یسوط خیش(
1387 ج ، 2 : 51 ،ااما .)
یام و دراد یرگید یاوتف ،باتک نامه رد ،ایازج زا حب رد ،یو ،یتفگش لامک رد :داسیون
« و َممتاسم
انعم کی زا ترابع ،ود ره ،دَهاعم اام راب ،یامئاد تاماقا و ندانام یاراب هان ،هک تسا یسک وا و دنتسه
و] لااس کای تدم هب یصخش ینچ هب یملاسا رهش رد تماقا هزاجا یاطعا اذل و هدش دراو ناناملسم]
حلاص بسح ،لاس کی زا رتمک یارب هزاجا یاطعا یلو ،تسین زیاج ماما رب ،هیزج نودب ، نآ زا رتشیب دید
عم تروص هب ،ماما تسا زیاج ، وِعلاب و و
» ،یسوط خیش(
1387 ج ، 2 : 42 تاراابع ایا دافم هچرگا .)
هاک تاسا ملاسم ،تاسا هدشن هئارا نآ لح ةوحن و تفاهت یا زا یلیلحت زین نونکات و دنتسین مج لباق
ٌغورفم تارابع یا رد تدم هب ناما دییقت لصا .لااس کای ای دشاب هام راهچ روکذم تدم هاوخ ؛تسا هنع
اح نوداب ،یروراض رواما مااجنا یاراب ملااسلااراد هاب یبرح دورو هک تسا یا روکذم تارابع مج لص یاراب دورو یلو ،تسا زور هد تیاهن رد دورو زا عون یا رد تماقا تدم و زیاج ،یملاسا مکاح زا ناذیتسا
سم مه نذا و تسا یمازلا یملاسا مکاح زا ناذیتسا زور هد زا شیب تماقا ای روما ریاس دادراراق داقعنا مزلت
راد رد تماقا ةزاجا یاطعا ناکما اب اوتف یا ،اما .تساهنآ ماکحا تیاعر اب همذ ای هنده َممتسم هب ملاسلإا
هب زین ینشور مج هجو ،ًلاعف و دراد تافانم لاس کی زا رتمک تدم هب یمن ناگدنراگن رظن
راه هاب .داسر
هب ناما دییقت لصا تارابع یا عومجم ،لاح یم هدافا ار تدم
.دنک
