بررسی اسلوب خط در نسخه‌ای از رسالۀ احکام نجوم

*

موجن ماکحا ۀلاسر زا یا هخسن رد طخ بولسا یسررب

2یهدریما حلصم هموصعم ،^1**یرابج تقادص

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یساکع و یریوصت طابترا هورگ رایشناد ¹ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ زا کیفارگ ۀتشر دشرا یسانشراک ² )95/8/9 :ییاهن شریذپ خیرات ،94/۶/2 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ ،یملاسا یاروش سلجم دانسا زکرم و هزوم ،هناخباتک( موجن ماکحا باتک زا یا هخسن هک ی ا هدش هتخانش رتمک و فراعتمان طخ اب دسر یم رظن هب .دزاس یم نایامن یناریا یسیونشوخ خیرات رد ار هدشمگ یاه هقلح زا یکی ،هدش تباتک نادب )17225 ۀرامش تباتک یارب یا هژیو بولسا ناوت یم ار موجن ماکحا ۀخسن طخ ،یقرش یفوک و خسن اب طخ نیا یاه توافت و اه تهابش هب هجوت ینز هنامگ نینچمه و هدــش هتخانش رتمک طخ نیا هعلاطم فده اب شهوژپ نیا .تفرگ رظن رد خیرات زا یا ههرب رد یطخ خــسن ۀخــسن طخ .دریگ یم تروص یقیبطت و یلیلحت ،یخیرات ۀویــش هب ،موجن ماکحا ۀماجنا یب ۀخــسن ِتباتک یلامتحا ِخیرات ۀرابرد نیا طخ یرهاظ تاکرتشم نتفرگرظن رد اب .دراد دوخ اب ار یقرش یفوک یاه یگژیو زا یخرب هک تسا یخسَن طخ ،موجن ماکحا و یلاعت للها باــتک یناعم ،هغلابلا نامجرت ،هــیودلاا قیاقح نع هــینبلاا باتک نوچمه رگید یــسراف نهک یاه هخــسن اــب هخــسن مجنپ نورق یلاوح رد ام یسررب دروم ۀخسن دراد لامتحا ،نکاسملا تافاسم حیحصتل نکاملاا تایاهن دیدحت و رینملا هریسفت یا هویش دوجو لامتحا ،قوف یاه هنومن رد طخ بولسا تهابش ،نینچمه .دشاب هدمآرد تباتک دیق هب یرمق یرجه مشش ات .دنک یم دییأت یدایز دح ات ار یرمق یرجه مشش و مجنپ نورق دودح رد خسن طخ رد موسرم

یدیلک یاه هژاو .یقرش یفوک طخ ،خسن طخ ،موجن ماکحا ،یطخ ۀخسن

اب(یملاسا یاروش سلجم ۀناخباتک زا بختنم ی ّطخ ۀخسن هد رد فورح عونت یسررب" :ناونع تحت مود هدنراگن دشرا یسانشراک ۀمان نایاپ زا هتفرگرب هلاقم نیا ^* .تسا هدیدرگ هئارا نارهت هاگشناد یابیز یاهرنه سیدرپ رد 1391 هام نمهب رد لوا ۀدنراگن ییامنهار هب هک تسا ")یسراف فورح یحارط رد نآ دربراک رب دیک أت .E-mail: Sjabbari@ut.ac.ir،021-۶۶9۶2593 :ربامن ،021-44۶4890۶ :نفلت :لوئسم هدنسیون^**

رــشب یرنه و یگنهرف ثارــیم نیرتدنمــشزرا زا یکی یــطخ خــسن یا هژیو هاگیاج یملاسا ندمت رد ادتبا نامه زا هک دوش یم بوسحم هب ملاــسا نید ۀژیو یراذگ شزرا و هجوت فرط کی زا .تــسا هتــشاد نــیا رد یرــگریوصت عــنم رــگید فرــط زا و ندــناوخ و نتــشون ۀــلوقم یزادرپ هخسن و یــسیون هخسن نهک ت ّنــس هب ار اه هاگن یمامت ،نییآ و یــسیون هخسن ،یملاــسا ورــملق رد لاــح نــیا اــب .درــک فوــطعم یرمق یرجه مود هدــس زا ،نآرــق تباتک اــب ناــمزمه یزادرپ هخــسن هب زین هتــشذگ هدــس رخاوا ات و )29 ،1379 ،یوره لیام( تفای قنور هاگیاج تلع هب یملاسا یاهروشک رد پاچ تعنص اریز ؛تفر یم راک .دش هتفرگ راک هب رترید طخ تلزنم و یطخ ۀخــسن ندــمآ دوــجو هــب رد هــک یددــعتم رــصانع ناــیم زا ،نیا دوجو اب .تسا طخ یراتشون رصنع یکی ،دنراد هتسجرب یشقن اهنت ،یطخ خــسن یــسانش طخ رب هتفرگ تروص تاــقیقحت رتــشیب ردلاومعم هتخانشان طوطخ و هدــش هراــشا لوادتم و شوخ طوطخ هبً رازه تــسیب زا شیب ۀدهاــشم اب هدنراگن ور نیا زا .دــنا هدنام لوــفغم

اب ییاه هخــسن ،یملاــسا یاروــش سلجم ۀناخباتک رد یطخ ۀخــسن ۀلاسر زا یا هخسن نایم نآ زا هک درک ییاسانش ار لوادتمان یطوطخ ۀیضرف اب دراد دصق هــلاقم نیا .دراد صاخ یگتــسجرب موجن ماکــحا و موجن ماکــحا ۀخــسن ۀدــش هتخانش رتمک طخ یــسانش هنوگ یلصا بولــسا یــسررب هب ،یقرــش یــفوک و خــسن طوــطخ زا نآ یرــیذپریثأت یرهاظ تاکرتشم نتفرگ رظن رد اب سپس .دزادرپب روکذم ۀخسن طخ نوچ رگید یسراف نهک یاه هخسن ِطخ اب موجن ماکحا ۀخــسن طخ A. ۀرامــش ،شیرتا یلم ۀناخباتک( هــیودلاا قیاقح نع هــینبلاا باــتک ،)5413 ۀرامش ،لوبناتسا حتاف ۀناخباتک( هغلابلا نامجرت ،) F. 340 یپاقپوت ۀزوم خاک ۀناخباتک( رینملا هریــسفت و یلاعت للها باتک یناعم تافاسم حیحصتل نک املاا تایاهن دیدحت و ) 209 ۀرامش ،لوبناتسا یلامتحا ِخیرات ،)338۶ ۀرامش ،لوبناتسا حتاف ۀناخباتک( نکاسملا .ددرگ یم نییعت ام یسررب دروم ۀخسن تباتک

همدقم

هخسن تاصخشم

ۀناخباتک رد 17225 هرامــش هــب هــک موــجن ماکــحا ۀلاــسر ۀخــسن نابز هــب تــسا یباتک ،دوــش یم یرادــهگن یملاــسا یاروــش ســلجم دــلج اــب گرــب 4۶ لماــش و رتم یتناــس 20 × 12/5 داــعبا رد یــبرع زا هخــسن نیا .)80 ،47/2 ج ،1391 ،یرــظن( گنر یا هوهق روــگنیلاگ اب هخــسن نتم .¹تــسا سیونون دعب هب 22 گرب زا و دراد یگداتفا زاغآ زا یخرب .تسا هدش هتشون فرگنش هب بلغا نیوانع و یکشم ب ّکرم نهک یاه هویش قباطم لوادج و هدش یشک لودج هخــسن تاحفص یخرب رد .²تسا هدش میسرت گنر خرس هاگ و یکشم کزان طخ ود اب ،یــقفا یاه یــسرک یاراد اه هتــشون ،هدــش یشک لودج ِتاــحفص زا

و طخ یسرک قفاوم هاگ تاملک تهج و )1ریوصت( دنا ب ّروم و یدومع .³دراد گ ازگیز و ناکیپ ،یزول هب هیبش یلاکشا و تسا نآ فلاخم هاگ

موجن ماکحا ۀخسن رد طخ یسانش تخیر

ملق .)2 ریوصت( تسا هتفر راک هب یراتــشون ملق هس ،هخــسن نیا رد و هدــش کیدزن ⁴عاــقر ۀویــش هب هک تــسا یخــسَن طــخ ،لوا یراتــشون

.موجن ماکحا ۀخسن رد اه هتشون یدنب بیکرت زا یا هنومن -1 ریوصت )ر13 ،ر11(:ذخأم

لیلد هب ،یراتــشون ملق نیا رد .تــسا هنادازآ و ناور نآ رد ملق تاکرح روآدای هک هدش داجیا لصفنم ریغ فورح رد یتلااصتا ،نتشون رد تعرس عورش دادتما اب »لاا« ۀملک رد لاثم ناونع هب .)3 ریوصت( تسا عاقر طخ و »س« فرح هاگ و تــسا هدــش قلخ یعونتم یاه هرگ ،فورح نایاپ و هب دراوم زا یخرب رد انمض .تسا هدــش هتشون هدیــشک تروص هب »ش«ً .تسا هدش هدافتسا »شقن طخ« زا یسوط یدسا طخ رد جیار ۀویــش دنک یم یفرعم طخلا مسر رد عیدب ین ّنفت ار شقن طخ زا هدافتسا ،راشفا قیاقح نع هینبلاا باتک ینعی ،یسراف ِراد خیرات باتک نیرت میدق رد هک .)437 ،138۶ -87( دروخ یم مشچ هب هیودلاا هب دوش یم هدید هخــسن زا گرب ود رد اهنت هک مود یراتــشون ملق ملق ِمک یاه تبسن و اه گناد زا هدافتــسا اب و هناتسد ماخ یا هویــش

ناشن ار هناسیونشوخ تایفیک لقادح ،نیاربانب .تسا هدش هتشون .)ب :2ریوصت( دهد یم

موجن ماکحا ۀخسن رد موس یراتشون ملق بولسا

ملق ناوــنع اب نآ زا هــلاقم نیا رد هــک یا هدــش هتخانش رــتمک طــخ یاه یگژیو زا یخرب ،دــش دای موجن ماکحا ۀخــسن رد موــس یراتــشون تاحفص بلغا رد هک یراتشون ملق نیا .دراد دوخ رد ار نهک طوطخ قــیفلت زــین لوا یراتــشون مــلق اــب هاگ ،هــتفر راک هــب هدــش یشک لودج

.لوا یراتشون ملق رد لصفنم فورح لاصّتا -3 ریوصت )موجن ماکحا ۀخسن( :ذخأم .موجن ماکحا ۀخسن یراتشون یاه ملق عاونا -2 ریوصت )ر 6 و ر 8 ،پ1 :لااب زا بیترت هب( :ذخأم

ملق یراذگ مان یارب »هتخانــشان طخ« ترابع زا همادا رد .تسا هدــش دسر یم رظن هب ،تسخن هاگن رد .تسا هدش هدافتسا موــس یراتــشون یاه هنومن هــب ییاه تهابــش ،موــجن ماکحا ۀخــسن ۀتخانــشان طــخ ورملق رد .)1لودج( دراد یرمق مشش و مجنپ نرق رد جیار خــسن طخ راک هب اه هبیتک و نآرــق تباتک رد هــک یفوک طخ اــب ناــمزمه ،یملاــسا نرق مود همین زا و تسا هدوب جیار هرمزور تباتک رد خسن طخ ،تفر یم لیام( تــسا هتفرگ رارق هجوت دروم زین یــسیون هخسن رد یرمق مراهچ هــلقم نبا ،یرــمق یرــجه مراــهچ نرــق رد .)2۶3 ،1379 ،یورــه فرــح و دوــمن عــضو لکــش یزول ۀــطقن ساــسارب ار فورــح تابــسانت Schimmel, 1992,( داد رارق فورح یریگ هزادنا یارب ییانبم ار »فــلا«

تــسد هب خــسن طخ ،یرمق یرــجه مــجنپ نرــق رد سپــس .)15-16 لدب نآرق تباتک یارب فیرظ یطخ هب یدعب ناسیونشوخ و باوب نبا .)Safadi, 1978, 62( دش یم هتشون طخ نیا هب اه نآرق رتشیب و تشگ »لا« و » ـص « ،» و « ،» ر « ،» د « دننام یفورح ،موجن ماکحا ۀخسن رد

زا نآ رد هک توافت نیا اب .دنا هیبش خــسن طخ هب و دنراد ر ّودم لاکــشا ار خسن طخ تفارظ لاومعم فورح و هدش هتساک فورح ییابیز نازیمً رب هولاع ،تابیکرت و تادرفم هب رت قیقد یهاگن اب ،رگید یوس زا .دنرادن .دوش یم نایامن زین یقرش یفوک طخ یاه یگژیو زا یخرب ،خسن طخ

یقرش یفوک طخ

طوطخ زا .تسا هتفرگ تأشن یطبن و ینایرس طوطخ زا یبرع طخ طخ ،دش یم هدناوخ مه یریح هک ینایرس طخ زا و خسن طخ ،یطبن یرجه موــس نرق رد .)21 ،1384 ،یفــسوی( تسا هــتفای لکــش یــفوک

5یقرــش یفوک مــسق ود ،تــسا قبطنم یدلایم مهن نرق اب هک یرمق تلایامت لــصاح هــک طوطخ نــیا .دــمآ دــیدپ یــفوک طــخ رد یــبرغ و

.یرمق یرجه 6 و 5 ،4 نورق هب طوبرم خسن طخ زا ییاه هنومن اب موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ تادرفم قیبطت و یسررب -1 لودج

.)Tabbaa,1991, Fig.23( :ذخأم .د / )6ریوصت ،2 ج ،1380 ،زمیج( :ذخأم .ج / )Safadi, 1978, Fig.48( :ذخأم .ب / )ر6( :ذخأم .فلا

دنتــسه هــشوگ تسار یــفوک زا رــتایوپ و رــت مرن ،دــندوب طــخ رد ب ّروــم یرمق مراهچ نرــق رخاوا ،یقرــش یفوک طخ .)17-1۶ ،1377 ،زــگنیل(

.)Safadi, 1978, 50( تفای شرتــسگ یــسابع نارود ناطاطخ طــسوت و ناور تاکرــح ؛تــسا هداــس یــفوک زا رــت فیرظ و رــت یفخ ،هویــش نــیا هتفرگ رارق خــسن طخ ییاناوخ ریثأت تحت جیردت هب و دراد یرــت هنادازآ یرجه متفه نرــق یادــتبا ات یقرــش یفوک طخ ،لاــح نیا اــب .تــسا تفر یم راک هب نآرق نتــشون یارب ناریا رد یدلایم مهدزیــس /یرمق هدافتــسا نآ زا اه هروــس بــ ّهذم هحولرــس نتــسارآ یارــب ناــطاطخ و یفوک طخ بولــسا ،ساــسا نیمه رــب .)17 ،1377،زــگنیل( دــندرک یم یفورح و دوــش یم هدــید زین موــجن ماکــحا ۀخــسن رد هژــیو هب ،یقرــش یــفوک زا ییاه هناــشن ...و »ی« ،»ن« ،»ک« ،»ط« ،» ـــح « ،» ا « دــننام ِیقرــش یفوک طخ هک توافت نیا اب ؛)2 لودج( دنراد دوخ رد ار یقرــش زا نآ رد و )3لودــج( دــسر یم رظن هب رت مرن و ب ّروم ،نآ اــب هدــش قیفلت .تسا هدش هتساک یسیون نآرق رد موسرم یقرش یفوک تمظع و هوکش یسرک زا زیت کون لکش هب نابسچ ِفلا یاهتنا ،موجن ماکحا ۀخسن رد رد ^۶شور ِد .)فلا :3لودج( تسا هتفرگ رارق رت نییاپ و هدرک روبع طسو .)13۶ ،1ج ،1379( تسا هدومن هراشا تلاح نیا هب نیون یسابع کبس هک هّرــط لکــش ؛هدــش هتــشون هّرط اــب و میقتــسم لکــش هــب »فــلا«

تــسا زاب لکــش هب هاگ و هتــسب هاگ ،هتفرگ رارــق »فــلا« پــچ تمــس رد هب زین » ک « و » د « دننام یفورح رد »فلا« رب هولاــع هّرط .)ب :3لودــج(

هتشون اتسیا تروص هب بلغا »فلا« فرح .دوــش یم هدید ب ّ لاق لکــش تسار تمس هب » ط « رد اما .دراد بّروم تاکرح اب یراکشآ داضت و هدش یقرش یفوک مسق ود ره رد هک یتیصوصخ .)ج :3لودج( تسا لیامتم هدش هتشون لکــش دنچ هب زین »ک« فرح .تــسا هتــشاد دوجو یبرغ و رد ،هتفر راک هــب حطــسم تروص هــب لوا تــلاح رد ؛)د :3لودــج( تــسا رد .تــسا »لکــش یلاد فاک« ِتروص هب و لوــمعم ۀویــش هب مود تــلاح تسا یگتسکش یاراد فاک هتسد اب شکرس لاصّتا لحم ،موس تلاح لاکشا و » ب « فرح عورش .تسا راد چیپ نآ شکرس ،مراهچ تلاح رد و راد هیواز و بّروــم تروــص هب یقرــش یفوک طخ ِدننام بــلغا ،نآ هباــشم یزیمآ قارغا زرط هب » ـج« بّروم علض .)ه :3لودج( تــسا هدش هتــشون هب ریاود .)و :3لودــج( تــسا هتفرگ رارــق طــسو یــسرک طخ زا رــت نییاپ یلوزن ِتکرح هاگ ؛)ز :3لودج( تــسا هدش هتشون نوگانوگ یاه لکــش یمیلام یگتسکش هب هاگ و هتفرگ تروص دنلب یا هزادنا رد و یمارآ هب ملق کیدزن هیواز ،نهک یاه هویش دننام ،رگید یخرب رد .تسا هدش یهتنم ار ییاضف بلغا ریاود ،رگید ییوــس زا .تسا هدــش لیکــشت هجرد 90 هب هنیمز طخ ریز ات قیمع یلکش هب و هدرک مهارف دوخ یدعب فورح یارب ندیبــسچ ماگنه هاگ ،اــم یــسررب دروم طخ رد .تــسا هــتفای شرتــسگ رت نییاپ هک هدمآ دوجو هب v هب هیبش ِراد هنادند لاکشا رگیدکی هب فورح

.یقرش یفوک طخ تادرفم اب نآ قیبطت و موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ تادرفم زا یا هنومن -2 لودج

/)88ریوصت ،1ج ،1379 ،شورد( :ذخأم .ج /)Mcallister,1941, Fig.1( :ذخأم .ب /موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ :ذخأم .فلا )Safadi, 1978, Fig.30( :ذخأم .ی / )Lings & Safadi, 1976, No.33( :ذخأم .ه / )Schroeder, 1937, Fig6( :ذخأم .د

یکی ار یگژیو نیا ⁷رلب .)4ریوصت( تــسا هتفرگ رارق طــسو یــسرک طخ زا .) 2006, 151( دــنک یم یفرعم ⁸»یــسوق هتــسکش« طخ یاه تلصخ زا هنوگ نیدب ؛تــسا دوهــشم رگیدکی زا فورح لاصفنا راثآ ،رگید یخرب رد دوخ زا دعب و لبق لاکــشا هب صقان لکــش هب لاصتا ای دنویپ طوطخ هک طخ لاامتحا ،فورح ینینچ نیا لاصتا أشنم .)5 ریوصت( دنا هدیبسچ

ادج تروص هب ادتبا رد فورح ،یقرــش یفوک رد اریز ؛تــسا یقرــش یفوک .ددرگ یم لصتم مه هب نیئوم یطخ اب سپس و دوش یم هتشون مه زا یارب دنچ رــه موجن ماکحا ۀخــسن ۀتخانــشان طخ ،رگید ییوــس زا

.تادرفم یاه یگژیو لیلحت و یسررب -3 لودج

.)موجن ماکحا هخسن هتخانشان طخ( :ذخأم

یخرب لاــح نیا اــب ،هدــش هتفرگ راک هــب یــبرع ناــبز هــب یــنتم نتــشون تــساراد ار یــسراف ِراد خــیرات یاه هخــسن نــیرت میدق یاــه یگژیو زا ،هیودلاا قیاقح نــع هینبلاا باــتک ۀخــسن ،هنومن نــیلوا .)4لودــج(

هک یا همدقم رد راشفا .تسا یسوط یدسا طخ هب و یرمق 447 ِخ ّروم یراتشون ۀویش هک دنک یم هراشا ،هدش هتشون باتک نیا یسکع پاچ رب ار یفوک زا ییاه هناشن هک تسا یخسن طخ ،هیودلاا قیاقح نع هینبلاا ،یراتشون ۀویش نیا .)کی و تسیب ،1388 ،یوره( تسا هتــشاد هاگن رگید زا .)راهچ و یس ،نامه( تسا ناسارخ رد موسرم بولسا ً

لاامتحا یسکع پاچ ۀمدقم رد .تسا هغلابلا نامجرت ۀخسن ،دوجوم یاه هنومن ِدرگاش طخ هب باتک نیا درفبرصحنم ۀخسن هک تــسا هدمآ باتک نیا و 40 ،1380 ،ینایودار( تسا یرمق 507 لاس هب خ ّروم و یسوط یدسا دلج زا یا هخسن ،هدش هتــشون هویــش نیمه هب هک یرگید ۀنومن .)84 رینملا هریسفت و یلاعت للها باتک یناعم هب موسوم نآرق ریسفت کی متشه هراشا هتکن نیا هب ،هتشون باتک نیا رب هک یا همدقم رد یرئاح .تسا ناسارخ یحاون رد یرمق 484 رد قاّرو نامثع ار هخسن نیا هک دنک یم ،دوــجوم یاــه هنومن رــگید زا .)22 و 20 ،1390 ،یدادــح( هدرــک تــباتک

9نکاسملا تافاسم حیحصتل نکاملاا تایاهن دیدحت ۀخسن هب ناوت یم تایضایر گرزب دنمشناد ،ینوریب ناحیروبا قوف باتک فلوم .درک هراشا تــسا هنزغ رهــش رد یرمق 41۶ لاــس نآ تباتک خــیرات و تــسا موــجن و .)http://mirasmaktoob.ir/fa/news/113 ،1391 ،هــعلق قآ یرــفص(

.صقان تلاصاوم - 5 ریوصت )موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ( :ذخأم .لکش v تلاصاوم -4 ریوصت )موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ( :ذخأم

ظاحل هــب ،عونت دوــجو اب قوف یاه هخــسن طــخ راتخاــس ۀــعلاطم یفورح رد لاثم ناونع هب .تسا دنمشزرا رایسب طخ خیرات تاعلاطم ییاه توافت و اه تهابــش ...و »اـــ« ،»ی« ،»ـســـ« ،» ـــح « ،» م « دــننام ۀراــبرد رــت شیپ هــک یــیاه یگژیو زا یرایــسب ،نــینچمه .دراد دوــجو یاه هخسن طخ رد ،هدش هراشا نآ هب موجن ماکحا ۀخسن طخ بولسا رد یثلثم ۀ ّرط اب »فلا« ،هنومن ناوــنع هب .دروخ یم مــشچ هب زین قوف و دراد ریاود دنلب تاکرح اب یراکشآ داضت هک هدــش هارمه پچ تمــس نیا طخ بولسا توافت .تسا هدــش هتشون v لکــش هب هاگ تلاصاوم نامجرت دننام اه هخــسن زا یخرب هک تــسا لیلد نیا هب هاگ ،اه هنومن دیامن یم رت کیدزن خــسن طخ هب ...نکاملاا تایاهن دــیدحت و هــغلابلا تــفارظ زا ...یــلاعت للها باــتک یــناعم ۀخــسن دــننام رــگید یــخرب اــی و تباتک لحم و طخ یگژیو تهابش ،نیاربانب .تسا رادروخرب یرتشیب تللاد ،دوــش یم طوبرم ناریا قرــش یحاون هب بلغا هک اه هنومن نیا و مجنپ نورق دودح رد خسن طخ رد موسرم یا هویش دوجو رب ینشور طخ دننامه ،قوف یاه هخسن رد ،رگید یهاگن زا .تسا یرمق مشش نایامن زین یقرش یفوک طخ یاه یگژیو زا یخرب ،موجن ماکحا ۀخسن راک هب یقرش یفوک تمظع و هوکــش زا اهنت هن ،اه هنومن نیا رد .تــسا کیدزن خسن طخ هب ًلاماک هاگ هکلب ؛هدش هتساک یسیون نآرق رد هتفر رد ار خــسن طخ رب یقرــش یفوک طخ یراذگریثأت ،رما نیا ؛تــسا هدــش .دهد یم ناشن یسیونشوخ و تباتک خیرات زا یا ههرب

)هخسن زا 2 و 1 تاحفص ریوصت ،1352،ینوریب( :ذخأم .ه ،)پ2 ،1390 ،یدادح( :ذخأم .د /)پ1 ،1380 ،ینایودار( :ذخأم .ج /)ر11 ،1388 ،یوره( :ذخأم .ب /)پ5( :ذخأم .فلا نک املاا تایاهن دیدحت و رینملا هریسفت و یلاعت للها باتک یناعم ،هغلابلا نامجرت ،هیودلاا قیاقح نع هینبلاا طخ اب نآ فورح قیبطت و موجن ماکحا ۀخسن ۀتخانشان طخ زا یا هنومن -4 لودج .نک اسملا تافاسم حیحصتل

هجیتن

یملاسا ندمت فلتخم یاه هصرع رد یتنــس یــسیونشوخ روضح طوطخ عاونا روــهظ تابجوم ،یطخ خــسن تباتک رما رد صوصخ هــب و یصصخت یــسررب هک دــش صخــشم هلاقم نیا رد و تخاــس مهارف ار ،هتخانــشان طوطخ هژیو هب و یطخ خــسن رد دوجوم طوطخ یدربراک مهارف ار یتنس یسیونشوخ بان یاه شخب هب هجوت ۀنیمز وس کی زا نآ أشنم تخانش و طخ ره خیرات لیمکت رد رگید یوس زا و دیامن یم یا هنومن ،موــجن ماکحا ۀخــسن ۀتخانــشان طخ .تــسا تیمها زــئاح رد رییغت اب هک دوش یم بوسحم یقرش یفوک و خسن طوطخ زا یقیفلت رصحنم یاه یگژیو یاراد و هدش لصاح فورح یاه یگژیو و فیارظ تلاصاوم عونت ،تادرفم لکش رد ینوگ انوگ قرط زا هک تسا یدرف هب عیدب و بان ینحل عومجم رد رگیدکی اب راد هیواز و ر ّودم لاکشا قیفلت و نیون یا هدیا دناوت یم اه یگژیو نیا اب و تسا هدیشخب طخ بولسا هب .دشاب یسراف فورح ناحارط هژیو هب و کیفارگ ناحارط یارب ۀتخانــشان طخ هک تفرگ هــجیتن نــینچ ناوت یم ،نــیا رــب هولاــع اب یلو ،هدــش تــباتک یبرع ناــبز هــب دنچ رــه ،موــجن ماکــحا ۀخــسن نهک یاه باتک زا هخــسن راهچ هــب هک ییاه تهابــش نتفرگ رــظن رد

،هغلابلا ناــمجرت ،هــیودلاا قــیاقح نــع هــینبلاا باــتک دــننام نارــیا نک املاا تاــیاهن دیدحت و رــینملا هریــسفت و یــلاعت للها باــتک یــناعم طخ نیرت میدق زا هتفرگرب لاامتحا ،دراد نک اسملا تافاسم حیحصتلً .دنتفرگ راک هب یطخ خسن تباتک رما یارب نایناریا هک تسا یشوخ موجن ماکحاۀخسن ۀتخانــشان طخ ِتباتک یلامتحا خیرات ،نیاربانب ،نینچمه .دراد صاــصتخا یرــمق مــجنپ اــی مــشش نرق یــلاوح هــب یا هویــش دوجو لاــمتحا ،قوــف یاه هخــسن طــخ بولــسا تهابــش یرمق یرجه مشش و مجنپ نورق یلاوح رد ار خــسن طخ رد موــسرم یزیر حرط رد هویش نیا هک تسین دیعب و دنک یم دییأت یدایز دح ات دیما .دــشاب هدوب راذگریثأت دوــخ زا سپ نارود رد یــسراف خــسن طــخ طخلا مــسر دــننام یرــگید یاــه هفلؤم راــنک رد شــهوژپ نــیا تــسا دریگ رارــق یــطخ یاه هخــسن ۀــعلاطم رد یهاگــشیامزآ یاــه شور و و ییاــسانش تهج ار ناــققحم یدــعب یاــه شلات رتــسب و هــنیمز اــت .دیامن مهارف بوتکم ثاریم ۀتخانشان طوطخ ۀعلاطم

اه تشون یپ

هتفرگ رارــق یــسررب دروــم هخــسن نــیا رــت میدق یاــه شخب ،هــلاقم نــیا رد 1 زا ناگدنراگن ار هــلاقم نــیا رد هتفر راک هــب ریواصت هــک تــسا رکذ هــب مزلا .تــسا ۀرامــش ،هویــش نیا رد .دنا هدرک جارختــسا موجن ماکحا ۀخــسن تاــحفص یور اب اه هرامــش نــیا .تــسا هدــش ظاحل نــتم عورــش ۀــحفص زا هخــسن یاــه گرب .تسا هخسن زا گرب ره تشپ و ور یانعم هب »پ « و »ر« یراصتخا تملاع یطخ یاه هخسن رد لودج میسرت زا هک ییاه هنومن نیرت نهک ،عبانم رد 2 هک تــسا کیراب و گنر خرــس یزاوم طــخ ود اب یــلودج لماــش ،هدــمآ تــسدب رد یرمق یرــجه مــشش ۀدــس دودــح زا و دــش یم میــسرت اه هتــشون روداــترود .)249 ،1390 ،هعلق قآ یرفص( تفای جاور اه هخسن ظوفحم ه ّحصلا میوقت ۀخــسن رد یدنب هحفص نیا زا هباــشم یاه هنومن 3 :ک.ن( تــسا هدــش هدهاــشم هیکرت حتاف ۀناخباتک و ایناتیرب ۀزوم ۀناخباتک رد نرق لیاوا و مــشش نرق رد بیترت هــب اه هخــسن نــیا .)27-21 ،1350 ،یفــسوی .دنا هدش تباتک یرمق یرجه متفه تلاــسارم یارب بلغا و تــسا هدــش سابتقا ثلث و خــسن طوــطخ زا عاــقر 4 )Safadi, 1978, 20-21(. دــش یم هدافتــسا یبهذم ریغ یاه باتک و یصخــش رود یاراد نآ فورــح هک توافت نیا اب ،تــسا هیبــش عیقوت و ثلث هب طــخ نــیا .)274 ،1350،یلئاضف( دوش یم تباتک کچوک یا هزادنا اب و تسا یرتشیب یفوک طخ یارب یددعتم نــیوانع ،عبانم رد یــسیونشوخ رنه نــیققحم 5 ،)35 ،1ج ،1379 ،شور ِد( »نــیون یــسابع کبــس« و دــنا هدرب راک هــب یقرــش Blair, 2006,( »یــسوق هتــسکش« و )Schroeder, 1937, 232-248( »عــیدب«

.تسا هتفرگ رارق هدافتسا دروم کبس نیا یارب )143-145 6 Deroche.

7 Blair.

8 Broken cursive.

،2 ،1 تاــحفص رــیوصت ،1352 ،یــنوریب( :ک .ن رتــشیب تاــعلاطا یارــب 9 .) ...نک املاا تایاهن دیدحت ۀخسن زا 340 ،339

عبانم تسرهف

هــمان ۀــمانلصف ،یــسانش هخسن یاــه هراپ ،)138۶-1387( جرــیا ،راــشفا .438-425 صص ،14 و 13 رتفد ،ناتسراهب تافاسم حیحصتل نک املاا تایاهن دیدحت باتک ،)1352( ناحیروبا ،ینوریب

.نارهت هاگشناد ،مارآ دمحم ۀمجرت ،نک اسملا ،یرجه متشه نرق ات یــسیون نآرق : هناداتــسا یاهراک )1380( دیوید ،زمیج رشن ،شاتهب مایپ ۀمجرت ،یلیلخ رصان هدنروآدرگ ،2 ج ،یملاــسا رنه هعومجم

.نارهت ،گنراک دلجملا ،)1390( دــمحم نب نادمح نب دمحم نب دــمحا رصن وبا ،یدادــح یدامع دــمحم دیــس ۀمدقم ،رینملا هریــسفت و یــلاعت للها باــتک یــناعم نــماث و هزوم هناخباتک ،یوــنزغ قا ّرو نیــسح نب نامثع :بــیهذت و تــباتک ،یرــئاح .نارهت ،یپاقپوت هزوم خاک و یملاسا یاروش سلجم دانسا زکرم مراــهچ نرــق اــت یــسیون نآرق :یــسابع کبــس ،)1379( سیــسنارف ،شورد ماــیپ ۀــمجرت ،یــلیلخ رــصان هدــنروآدرگ ،1ج ،یملاــسا رــنه هــعومجم ،یرــجه

.نارهت ،گنراک رشن ،شاتهب و حیحصت و مامتها هــب ،هغلابلا نامجرت ،)1380( رمع نــب دمحم ،یــنایودار قیفوت تاحیضوت و همدقم ۀمجرت هارمه هب[ ،شتآ دمحا تاحیضوت و یشاوح

.نارهت ،یگنهرف رخافم و راثآ نمجنا ،]یمک اح لیعامسا و یناحبس یــسانش هخسن ۀمانــشهوژپ( تخانش هخسن )1390( یــلع ،هعلق قآ یرــفص

.نارهت ،بوتکم ثاریم یشهوژپ زکرم ،راشفا جریا ۀمدقم اب ،)یسراف ی ّطخ خ َسُن .ناهفصا ،یلم راثآ نمجنا ،طخ سلطا ،)1350( للها بیبح ،یلئاضف دیب یمویق دادرهم ۀمجرت ،ینآرق بیهذت و طخ رنه ،)1377(نیترام ،زگنیل

.نارهت ،سورگ تاراشتنا ،یدنه یداــقتنا حــیحصت و یزادرپ هخــسن خــیرات ،)1379( بــیجن ،یورــه لــیام

.نارهت ،یملاسا یاروش سلجم دانسا زکرم و هزوم ،ی ّطخ یاه هخسن

یاراوش سلجم ۀناخباتک ی ّطخ یاه هخسن تسرهف )1391( دومحم ،یرظن .یملاسا یاروش سلجم دانسا زکرم و هزوم ،هناخباتک ،2/47 ج ،یملاسا قــیاقح نــع هــینبلاا ،)1388(یــلع نــیدلا قــفوم روــصنموبا ،یورــه یلع و راــشفا جریا یــسراف ۀمدقم اــب ،)ســفنلا هــهفنم و ســنلاا هــضور( هیودلاا نب یلع طخ هب ] هریغ و[ ... رنگ ارف .گ ترب یسیلگنا ۀمدقم اب و یقداص فرشا .نیو و نارهت ،شیرتا مولع ناتسگنهرف و بوتکم ثاریم ،یسوط یدسا دمحا ،ناریا گنهرف داــینب ،هح ّصلا مــیوقت ۀمجرت ،)1350( نیــسحملاغ ،یفــسوی

.نارهت همانــشناد تلااــقم یرــس زا( یــسیونشوخ ،)1384( نیــسحملاغ ،یفــسوی

.نارهت ،ریبکریما ،نیتم نامیپ ۀمجرت ،رطاشرای ناسحا رظن ریز ،)اکیناریا تافاــسم حیحصتل نــک املاا تاــیاهن دــیدحت ،)1391(یــلع ،هــعلق قآ یرفص

http:// :بوــتکم ثاریم یــشهوژپ زکرم تیاــسرد یــسرتسد لباق ،نک اــسملا )1393/۶/18( 113/mirasmaktoob.ir/fa/news Blair, Sheila )2006(, Islamic Calligraphy, Edinburgh University Press, Edinburgh.

Lings, Martin & Safadi, Yasin Hamid )1976(, The Quran: Catalogue Of An exhibition Of Quran Manuscripts at The British Library, British Library By the world of Islam Publishing Company ltd, London.

McAllister, Hannah E )1941(, An Acquisition of Leaves from Early Korans, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol. 36, No. 8, pp.

165-168.

Safadi, Yasin Hamid )1978(, Islamic calligraphy, Thames & Hudson, London.

Schimmel, Annemarie )1992(, Islamic Calligraphy, with the assis- tance of Barbara Rivolta, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol. 50, No. 1, pp. 1-56.

Schroeder, Eric )1937(, What Was the Bad^īʹ Script? Manuscripts in the Boston Museum of Fine Arts, Ars Islamica, Vol. 4, pp. 232-248.

Tabbaa, Yasser )1991(, the Transformation of Arabic Writing: Part I, Qur’^ānic Calligraphy, Ars Orientalis, Vol. 21, pp. 119-148.