https://tmj.um.ac.ir
Research Article
Vol. 14, No. 2, 2023, p. 121 - 149
The Model of Innovative Social Banking Based on Digital Transformation in Iran's Banking Industry
Ali Mahmoodi¹, Abbas Khamseh²*, Mehrdad Hosseini Shakib³
1- Ph. D Student in Technology Management, Department of Management, Roudhen Branch, Islamic Azad University, Roudhen, Iran.
2- Associate Prof. Department of Industrial Management, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
3- Assistant Prof, Department of Industrial Management, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
(*- Corresponding Author Email: [email protected]) ORCID: 0000-0002-1263-919X
https://doi.org/10.22067/tmj.2023.79121.1358
Received: 2022/10/10 How to cite this article:
Mahmoodi, A.; Khamseh, A., & Hosseini Shakib, M. (2023). The Innovative Model of Social Banking Based on Digital Transformation in Iran's Banking Industry. Transformation Management Journal, 14(2): 121-149. (in Persian with Engilsh abstract).
https://doi.org/10.22067/tmj.2023.79121.1358 Revised: 2022/11/16
Accepted: 2023/01/10 Available Online: 2023/02/20
1- INTRODUCTION
In recent years, the development of information and communication technology infrastructures, has equipped banks with online information and communication resources and led them from traditional space to a banking platform based on centralized and multi-branch infrastructures. Relying on promotion of technology and data orientation, social banking has provided a new space to the country's banking industry. Adopting a digital transformation approach, the current research is to identify factors affecting the innovation process of social banking.
2- THEORETICAL FRAMEWORK
According to research institutes, digital innovations in the banking industry have created various opportunities and threats for banks. These institutions introduce digital transformation as a double-edged sword, one side of which will increase the bank's profitability by creating a competitive advantage and reducing costs. On the other hand, with the empowerment of competitors and the pressure to reduce the profit margin and increase some operational risks, it may lead to a decrease in profitability. In the path of digital transformation and implementation plans, it is necessary to be realistic and then proceed to develop a strategy and carry out the necessary activities. One of the major challenges of digital transformation is that we cannot reach the highest level of digital maturity at once and should go through a series of intermediate steps. In the field of fintech digital transformation, open banking and mobile technology are of great importance and are considered as the main drivers of the development and realization of digital transformation.
3- METHODOLOGY
In this research, fuzzy Delphi method has identified and prioritized the factors affecting innovation process in social banking with an approach to digital transformation. This was accomplished based on 377 questionnaires.
To analyze the data and to check the research model fitness, structural equation modeling was conducted in Amos software. The opinion of industry experts confirmed the validity of the questionnaire, and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha coefficients of greater than 0.7.
4- RESULTS & DISCUSSION
The results showed that 36 out of 43 indicators affect the innovation process of social banking in the form of six distinct factors. Based on obtained results with a digital transformation approach, the key affecting factors were as follows respectively (in terms of their effect size): digital transformation infrastructure, laws and policies, innovative approach, banking industry structure, security, and social factors.
5- CONCLUSIONS & SUGGESTIONS
Digital transformation infrastructure: Developing countries such as Iran must take the necessary local measures to implement the appropriate technical infrastructure for electronic commerce. For the successful implementation of digital transformation, banks need strong infrastructures to support data
Laws and policies: Regarding digital transformations, legislators and upper bodies can implement and facilitate the process of digital transformation by formulating laws in the field of entrepreneurship
Innovative approach: The digital economy creates unique opportunities for entrepreneurs who have an innovative approach to the environment and new entrepreneurial activities
Banking industry structure: Customers prefer personalized services.
Banks, to be successful, should switch to platforms that can offer a variety of capabilities to a larger ecosystem of specialized providers
Security: Electronic banking, like any other Internet-based service, is one of the favorite fields for cybercriminals. Maintaining information security is one of the important topics of electronic commerce and banking
Social factors: Digital banking allows customers to take advantage of IT benefits when using their banking processes that increase their intention to use online banking.
Based on research results, the following practical suggestions are presented to the banking industry managers and practitioners
1. Government institutions and legislators are suggested to formulate and implement new laws and regulations for the effective use of technology in this industry.
2. Banks should identify and exploit the opportunities existing in the environment by creating a strong expert group.
3. Banks should utilize powerful support systems to protect information and customers.
4. Banks should change their organizational structure for deploying new technology.
5. Banks should empower their employees by exploiting up-to-date knowledge based on information technology.
6. Managers should digitize the banks' environment and climate to internalize digital procedures in employees' habits and behaviors.
Keywords: Innovation, Social Banking, Process, Digital Transformation, Structural Equation Modeling
.ir https://tmj.um.ac
یوگلا هناروآون یعامتجا یرادکناب
رب ینتبم لاتیجید لوحت
تعنص رد ناریا یرادکناب
یدومحم یلع
تیریدم یرتکد یوجشناد ،یژولونکت
هورگ دحاو ،تیریدم نهدور
،یملاسا دازآ هاگشناد ،
نهدور ناریا ،
هسمخ سابع
شناد ی را
،جرک ،یملاسا دازآ هاگشناد ،جرک دحاو ،یتعنص تیریدم هورگ ناریا
بیکش ینیسح دادرهم
،یملاسا دازآ هاگشناد ،جرک دحاو ،یتعنص تیریدم هورگ رایداتسا ناریا ،جرک
یشهوژپ :هلاقم عون
1358 22067/tmj.2023.79121.
. https://doi.org/10
هدیکچ هعسوت تخاسریز یاه و تاعلاطا یروانف
روشک زیهجت و تاطابترا یتاعلاطا عبانم هب اه
،طخرب یطابترا و
کناب اه ار هجوت اب هب
رتسا هاگیاج رد ،دنراد یلام تعنص رد هک یکیژتا
لاس یاه تسب هب یتنس یاضف زا ریخا م یرادکناب ر
نتب رب ی تخاسریز ه یا
هبعش ارف و زکرمتم یا
تسا هداد قوس .
یعامتجا یرادکناب موهفم رب هیکت اب
هداد و یروانف ءاقترا
یروحم
، رد ار یدیدج یاضف
نیا رد هک هدادرارق روشک یرادکناب تعنص رایتخا شهوژپ
ییاسانش صخاش یاه رثؤم اب یعامتجا یرادکناب یروآون دنیآرف رب
لاتیجید لوحت درکیور رق رظندم
ا ا هتفرگ ر تس . ح زا ،رضاح شهوژپ ی
ث دربراک فده ی
رد و هدوب شهوژپ اه ی ک ی ف ی - مک ی
هتسد یدنب م ی .ددرگ نش تهج اسا یی صخاش یاه رثؤم رب درکیور اب یعامتجا یرادکناب یروآون دنیآرف لاتیجید لوحت
هدافتسا اب
بدا عماج رورم زا ی
تا پ و ی ش ی هن شور و شهوژپ فلد
ی
، تاسا تارظن زا ی
د م هزوح د ی ر ی ت ژولونکت ی روآون و ی
، دم ی نار و
تعنص هربخ ناسانشراک یرادکناب
نچمه .تسا هدش هدافتسا روشک ی
ن ب ار ی سررب ی رظن لدم شزارب ی
شور ،شهوژپ لدم
یزاس
راتخاس تلاداعم ی
اب مرن فا راز AMOS هدافتسادروم
هتفرگ رارق اب و لیلحت لماع ی 36 بلاق رد صخاش 6
لک لماع ی د ی مز رد ی هن
دنیآرف یروآون اسانش لاتیجید لوحت درکیور اب یعامتجا یرادکناب ی
ی و أت یی د درگ ی د اتن . ی ج سا نآ هدنهد ناشن ت
لک لماوع ی د ی
و نیناوق تسایس اه ،تینما ،هناروآون درکیور ، تعنص راتخاس
ب لاتیجید لوحت تخاسریز و یعامتجا لماوع ،یرادکنا
ترت هب ی ب
بی رتش ی ن أت ثی ر رد ار هئارا اروآون یوگلا ن
جا یرادکناب ه ناریا یرادکناب تعنص رد لاتیجید لوحت رب ینتبم یعامت
دم هک هتشاد ی
نار
و دشرا تسایس راذگ نا تعنص یرادکناب م ی اب ی تس وقت تهج رد ی
ت ا ی ن دنشوکب لماوع .
دیلک هژاو اه : یروآون
، یعامتجا یرادکناب
، رف آ
،دنی لاتیجید لوحت تخاس تلاداعم ،
یرا .
__________________
________________________
______________________
*
ئسم هدنسیون :لو [email protected]
:تفایرد خیرات 18
/ 07 / 1401 :شریذپ خیرات
20 / 10 / 1401
:تاحفص 149 - 121
م همدق
کناب اه یمهم شقن د
ر داصتقا و دنراد عبنم ،تخادرپ متسیس نتشاد اب گرزب تلاماعم یارب رابتعا یلصا
هب ًلاومعم هک دنتسه یداصتقا یارب نما هاگهانپ کی ناونع
هیامرس هدرپس یم هتخانش ناراذگ .دنوش
نآ اه
بسک و نایرتشم هب ار یلام و یرادکناب تلاوصحم نینچمه ا اهراکو
یم هئار دنهد ؛ نیاربانب ب ا کن اه
یز یگتسباو خرن هب یدا
دنراد هدش یشرافس تلاوصحم و اهدزمراک ،هرهب .
یلام نارحب زا
لاس 2008 هب
تارییغت ،دعب کناب
اه لیلد هب هلئسم فرگ تعرس ریز تلاوحت اب قابطنا ت
: تخادرپ تامدخ لمعلاروتسد
اپورا هیداحتا ،
یروآون دشر لثم کیژولونکت یاه
یژولونکت عیرس نام ییاه
ن د نفلت هارمه یاه ،دنمشوه
هداد لیلحت و یعونصم شوه
،نلاک یاه
نیف( دیدج یابقر کت
1اه نایرتشم راتفر و شیارگ رد رییغت و )
Das, 2020(
.)
کناب یاه کناب ینعم هب تغل رد یعامتجا فیرعت نادجو اب ییاه
هدش دنا نیا . کناب اه یور
تیلاعف ف ،یعامتجا یاه تصرف ندرک مهار
ارب ییاه ی تیامح ،نامورحم ه
طیحم ظفح ،یعامتجا یا تسیز
خا لوصا تیاعر و هدرک زکرمت یقلا
نیا .دنا کناب اه یم شلات تیلاعف رد دننک هیامرس ییاه
دننک یراذگ
یم هعماج لک طیارش دوبهب بجوم هک هعماج دارفا زا یدودعم هدع یارب عافتنا داجیا لابند هب و ددرگ
سین ینعم نیدب رما نیا .دنت ا
س میمصت هک ت یریگ
کناب یاه یداصتقا و یعامتجا تابث یسررب اب یعامتجا
یم ماجنا هعماج .ددرگ
هیامرس یراذگ یاه شور و تابثاب یاه
ماو یهد هلمجزا نیا هک دنتسه یدراوم
کناب اه یم راک هب و دنریگ
هب هلیسو ب یارب یگدنز زا یرتهب تیفیک داجیا بجوم نآ هعماج دارفا نیرتشی
یم ش و ( دن
Dyke et al., 2019
همه یامنهار هک تسا یرادکناب زا ینیون لصف یعامتجا یرادکناب .)
هب ار یعامتجا و یداصتقا فادها هک تسا یتامیمصت ذخا یارب نارادکناب
یم هرگ مه یرادکناب .دنز
تیلاعف زا هتسد نآ فرعم یعامتجا تسا یکناب تامدخ و تلاوصحم ،اه
و یعامتجا هعسوت هب هک ان
یناس
درف و زورما یم کمک هعماج یا
یعامتجا یرادکناب رد .دنک نیعرد
یلاح یعقاو یاهزاین هب ییوگخساپ هک
و یگنهرف ،یعامتجا ماود و یرادیاپ هب تسا رظن دم زورما ز
ی تس موب یم هجوت زین هعماج دوش
Dreza & (
Khera, 2017
لاتیجید یرادکناب رارقتسا .)
أت ثی تار هدمع ا ی لمع رب مه ک
ر د کناب اه ب مه و راتفر ر یرتشم
تشاد دهاوخ
لاثم یارب لماعت رپ نایرتشم زا یرایسب هزورما
کناب اه ینس هزاب رد یدارفا ، 24
ات 4۵ لاس
یکناب تامدخ و تلاوصحم زا دوخ هتشذگ لسن هب تبسن یتوافتم رایسب تاحیجرت و تاراظتنا هک دنتسه .دنراد و ی لا ( 2019 یم نایب ) دراد
هک اب ن ک لاتیجید یراد هب
ونع نا نیا هب ییوگخساپ ،دنمتردق رازبا کی
__________________
________________________
______________________
1FinTech
ار اهزاین و تاراظتنا ناکما
ذپ ی ر تامدخ یقوقح و یقیقح نایرتشم نیب رد یسررب .تسا هتخاس کناب
ی
( طسوت تاسسؤم بی ن للملا ی تیریدم هرواشم )
ناشن م ی دهد یم حیجرت نایرتشم هک ، دنهد
یرایسب ا ز
تامدخ یکناب ار هب یاج بعش یکیزیف زا ناک لا یاه لاتیجید تفایرد .دننک
هب روط شرازگ ای و هجو لاقتنا و تخادرپ دننام یتامدخ صاخ یسررب و یریگ
هدنام باسح رایسب حیجرت اب ،
رد یرتلااب لاناک
یاه .دش دهاوخ ماجنا لاتیجید
هتبلا هبعش هشیمه یکی زا لاناک یاه مهم طابترا ب ا یرتشم
هدوب
،تسا اما ن ق ش لاناک اه رد وما ر ماجنا شنکارت و طابترا اب یرتشم رد لاح رییغت تسا . نیا رد یلاح
تسا هتشذگرد هک
عش ریاس و دنتشاد یشنکارت و یطابترا دعب ود ره رد یمهم رایسب شقن یکیزیف ب
لاناک رد ار بعش لمکم شقن اه هزوح
اه ی یم افیا یطابترا و یشنکارت درک
دن ؛ لاتیجید روهظ اب اما ی
،ندش
ت زا یرایسب شنکار
هب نایرتشم یاه لاناک
یاه اب طابترا هزوح رد ًاتدمع بعش و هدرک ترجاهم لاتیجید
یم زکرمتم یرتشم .دندرگ
رب نیمه ساسا و سیسانیو ( ناراکمه
2020 نایب ) م ی دنراد ینامز هک نایرتشم
هبرجت یبوخ زا تفایرد تامدخ و تلاوصحم
سانم ب و یصخش یزاس هدش اب یب ش ت نیر تعرس و هداس نیرت
شور نکمم اب ناکما یسرتسد مامت تقو یرادافو ،دنشاب هتشاد لاتیجید کناب کی رد نآ
اه هب تبسن
،درادن یلاتیجید یحارط چیه هک کیسلاک کناب کی هب تبسن ناشیرادافو زا ،کناب
رتشیب یم دوش ؛
نیاربانب یرادکناب لاتیجید
رد هزوح ر راتف
،یرتشم رب دهعت«
یپ و س
»هت و یرادافو«
هب
»کناب راذگرثا .تسا
زکرم کناب ،دش رکذ هچنآ هب هجوت اب ی
روهمج ی ملاسا ی ا ی نار م ی اب دناوت داجیا تخاسریز یاه
،مزلا
و تاررقم عضو اهدرادناتسا
ی درکلمع ی لاعف رب تراظن تهج بسانم ی
ت کناب اه بنج زا ۀ هب هجوت
تیلوئسم یاه امتجا ع ی هب تراظن زرا و ی با ی ب ا کن اه .دزادرپب هب ع ناون لاثم م ، ی رازگرب هب ناوت ی
سنارفنک اه
مس و ی اهران ی هب طوبرم لوئسم ی ت عامتجا ی رادکناب تعنص رد ی
، ای داج مک ی هت اه ی لام داسف ،هوشر اب هزرابم ی
وشلوپ و یی
، مازلا کناب اه هب ئارا ۀ شرازگ اه ی نلااس ۀ لوئسم ی ت عامتجا ی
، ش مازلا فاف ی ت و زاسراکشآ ی
علاطا ا ت ناب ک ی ذ هب ی اعفن ن و نچمه ی ن هدرادناتسا ندادرارق و نیناوق ،ا
تخاسریز یاه
ارب بسانم ی
کناب اه
هب ناونع مهم نیرت اهداهن ی هیامرس یراذگ رد لاعف هعماج .دومن هراشا هب رضاح لاح رد
اج ی نآ رتشم هک ی نا
ارب ی کناب اه رعت ی ف امدخ و تلاوصحم هچ هب دننک کناب ت
ی ن ی زا ،دنراد ناب ک ه ا ارب ی رتشم ی نا رعت ی ف
م ی دننک تامدخ و تلاوصحم هچ هک ی
سرتسد رد نآ
اه ا .دراد رارق ی
ن لاح رد ی همزلا هک تسا
رادکناب ی
د ی ج ی لات ی
، حارط ی رادکناب تامدخ و لوصحم ی
نتبم ی ن زا لماک تخانش رب ی
اهزا کت تلاکشم و کت
رتشم ی نا .تسا کناب نیازا
ور جوت اب لئاسم و فعض طاقن هب ه ی
ک ه مز رد ی هن ادکناب ر ی عامتجا ی تلاوحت و
کناب ی د ی ج ی لات رضاح شهوژپ رد دش حرطم ،
ارف لدم هئارا ی
دن روآون ی رادکناب ی عامتجا ی ور اب ی درک
د لوحت ی ج ی لات اتسار رد ی رتشم هب تامدخ هئارا دوبهب ی
نا ، هب ناونع تسا هتفرگ رارق رظن دم یلصا فده
ات
ناوتب لاؤس :داد خساپ ار هحورطم عبا
ا د و هفلؤم اه یی أت یث راذگر تبم یعامتجا یرادکناب هناروآون یوگلا رد ن
ی
ناریا یرادکناب تعنص رد لاتیجید لوحت رب ؟دنمادک
شهوژپ یرظن ینابم فیرعت ساسارب تاسسؤم
نارواشم و
نیب
،یللملا یرادکناب لاتیجید موهفم یدیدج رد تعنص یرادکناب
تسا هک فده نآ ینغ یزاس سیورس یاه تسا ا ن د درا طخرب و یابوم یل زا قیرط هب یروانف یریگراک یاه
یرادکناب ،ناگمه روصت فلاخرب .تسا لاتیجید لاتیجید
فدارتم اب یرادکناب نیلانآ ای نودب هبعش تسین .
قباطم اب نارگلیلحت رظن
،یکناب نیا رد عون یرادکناب بعش یکیزیف کناب اه فذح دنهاوخن دش هکلب زا
تیعضو شنکارت یروحم تمس هب هرواشم روحم ی شیپ خ دنهاو ( تفر
Pramanik et al., 2019 .)
یم ضوع کناب یاهدنیآرف لاتیجید یرادکناب رد یم ادیپ رییغت کناب تیوه زارحا هوحن ،دوش
رد و دنک
هنیهب هطبار نیا یزاس
قافتا دیاب زین ییاه
.دتفیب هب نامزرورم یا یروحم شقن هبعش رگید یمن اف
هداد و دنک
یاج آ ن یم ار ثحب .دریگ شوه دننام ییاه
م دن هداد لیلحت ،یزاس یم مهم رایسب زین ...و اه
زا هدافتسا .دنوش
هکبش اب مدرم لماعت هوحن یعامتجا یاه کناب
اه یم رییغت ار .دهد
هچ اسب مامت رد نونکا هک یمدرم
تیلاعف هرمزور یاه هب
تحار ی یم هدافتسا مارگلت زا رد زین هدنیآ رد ،دننک
لاناک یاه اب صوصخم
کناب اه
هتشاد لماعت
دنشاب
Popov & Khripunov, 2019( .)
( ناراکمه و اوسناپتسا 2020
) هتشاد نایب هک دنا
یژولونکت روهظ اب هک لاتیجید لوحت موهفم یروانف و اه
یاه
لوحت هکبش ریظن ارگ و اه
هناسر ابوم و یربا شنایار ،یعامتجا یاه م و هدوزفا تیعقاو ،یلی
ج ا نلاک ،یز
لاب ،هداد هرواحم تراجت و ءایشا تنرتنیا ،نیچک فلتخم حوطس رد ار یرایسب هجوت ،یا
بسک راکو هب ،
هب و هدومن رییغت شوختسد ار مدرم یگدنز هویش ،هدرک فوطعم دوخ یداینب تروص
لدم یاه بسک راکو و
یروانف .تسا هتخاس لوحتم ار رازاب رد تباقر ه
گدنهدرییغت ،لاتیجید یا ا
ن یاضف یداینب بسک
راکو یایند
ریثأت و دنتسه ام روآون رمتسم
ی لباق هدنیآ رد ناکامک ،زین لاتیجید پ ی
ش بی ن ی .دوب دهاوخ
همانرب و لاتیجید لوحت ریسم رد عقاو ات تسا مزلا ییارجا یاه
یژتارتسا نیودت هب تبسن سپس و میشاب نیب
تیلاعف ماجنا و مزلا یاه
زا یکی ،مینک مادقا مع
د ه رت ی ن شلاچ حت یاه ا لاتیجید لو ام هک تسا نی
ی ک هبترم یمن یط زین ینایم لحارم یرس کی دیاب ،میناسرب حطس نیرتلااب هب ار یلاتیجید غولب حطس میناوت
،دوش همانرب دیاب لاتیجید لوحت ینایم شخب رد یزیر
مزلا یاه وس زا
ی کناب دریگب تروص ات
سیورس یاه یم هئارا بعش رد هک ی ش
و د هبعش زا نوریب هب
رییغت نایرتشم هب سیورس هئارا هوحن و دورب
ادیپ
و زاب یرادکناب ،کت نیف لاتیجید لوحت هزوح رد .دنک
زا و دنراد ییلااب تیمها لیابوم یژولونکت
نارشیپ یم رامشب یلاتیجید لوحت ققحت و هعسوت یلصا یاه ( دنور
Das, 2020
.)
رگید زا چ شلا دوجوم یاه
رد لخاد با کن یاه و مدع روشک ذ شمارآ دوج
و ینهذ تابث ،ینه همانرب
یزیر یاه تدمدنلب هک تسا
مهم نیرت زاین نآ اه تارییغت و لاتیجید لوحت ریسم رد نتشادرب ماگ یارب گرزب
تسا
Stepantseva, (
.)2020
یزئاف و لع ی دارم ی نا ( 2019 ) هعلاطم ا ی ناونع تحت
و ییاسانش تر
هب یدنب رد رثؤم لماوع پی
هدا یروآون یزاس
با تامدخ ز ی کناب رد نیماوق ماجنا هداد دنا نایب نانآ . هک دندومن
پ ی هدا زاس ی یروآون تامدخ زاب ی
، لماوع هب
کناب ،یجراخ عبانم لماع زا یریذپریثأت نیرتشیب تلع هب .تسا هتسباو یلماعت و یطیحم ،ینامزاس ،عبانم وخ زکرمت دیاب نیماوق یژولونکت هعسوت رد ار د
لدم و یاه بسک راکو ،کینورتکلا تامدخ اب طبترم
هیامرس ،اتسار نیا رد .دهد شیازفا تکرش اب لباقتم یراکمه و کرتشم یراذگ
یم یلام یژولونکت یاه -
.دنزب مقر یروآون رد یدیدج هصرع دناوت س ی ف هللا ی یمیهاربا و ( وجارخ
2022 هب ) سررب ی رادکناب ی عامتجا ی د ند ر ی ا ارب ی انص ی ع کچوک را و هئا
هار وگچ لح گن
ی معت ی م بدرا رد نآ ی
ل تخادرپ ه نا د هک ؛ ناگربخ رظن اب شهوژپ نیا رد
داعبا زا دعب راهچ
رادکناب ی عامتجا ی نیوانع تحت مأت
ی ن لام ی
، طیحم تسیز
، رتشم ی نا هعماج و ییاسانش تسا هدیدرگ .
و هدازیلع ( ناراکمه
2022 هب یشهوژپ رد ) هئارا
وگلا ی مأت ی ن لام ی بسک و ک ا اهر ی عامتجا ی ط زا ر ی ق
رادکناب تعنص دنتخادرپ ی
شهوژپ نیا رد هک ازدمآرد
یی
، لاکت ی ف نوناق ی کناب اه و روآ عون ی لام ی
،
هیامرس یراذگ حم و ی ط تباقر ی کناب هکبش رد ی
هب ارش« ناونع ی
ط
ّلع ی
،»
و ی گژ ی اه ی ناوق ،هاگنب ی
ن س ی سا ی و
رحت ی م اه هب ارش« ناونع ی
ط م هلخاد رگ اهداهن ،»
ی غ ی ر ر مس ی کناب هکبش رد ی
، اج ی هاگ مأت ی ن لام ی رد
تسایس یاه کناب ی
، دودحم ی ت اه ی حم ی ط ی
، هاگآ ی صصخت و
نانکراک کناب اه هب ارش« ناونع ی
ط
مز ی هن ا ی
،»
اهراکوزاس ی
عامتجا ی ای داج س ،شزرا ی متس ارجا یی کناب کباچ ی
پی هدا زاس ی ماظن ی هچراپک
لرتنک تراظن و کناب ی
، ج امرس بذ ی
ه
،راذگ س شورف ه ا هب م دعُب« ناونع لماعت
ی
،»
فرظ ی ت رفآراک ین ی درف ی
،
زاسرتسب ی بسک راکو ، بسک راکو اپ ی راد عامتجا ی
، زاسرثکادح ی
هب عفانم دپ« ناونع ی
هد روحم ی » و ...
دعُب«
پی دما ی
» اسانش یی هدش .دنا
و فراع ( ناراکمه 2018
ناونع اب یشهوژپ رد )
سررب ی هبتر و دنب ی ماوع ل رثؤم روآون رب ی تامدخ رد
یرگشدرگ کناب
، ش ا صخ یاه رثؤم روآون رب ی بلاق رد تامدخ لماوع
طابترا : ی
، ژتارتسا ی
،ک ناسنا ی
،
رتشم و رازاب ی
،نا ژولونکت ی
،ک نامزاس ی س و ی متس ی
، آرف ی دن ی
، لام ی و ی گدا ی ر ی رد حطس یرگشدرگ کناب
اسانش یی دندومن و یسررب اب
،هدش ماجنا یاه
عضو ی ت دوجوم روآون لماوع ی
رد تامدخ با
یرگشدرگ کن
ناشن د هدنه نآ ا هک تسا ی
ن آرف ،تاطابترا لماع رد هناروآون درکلمع رظن زا کناب ی
دن ی
، نامزاس ی و
س ی متس اه لام و ی اراد ی حطس ی ز ی ر ژتارتسا لماوع رد و رادشه حطس ی
،ک رتشم و رازاب ی
نا و ی گدا ی ر ی
س حط ی رقت ی
ًاب رد و دراد رادشه حطس اب ربارب
ناسنا لماع ود ی
ونکت و ل و ژ ی
،ک حطس ی رتلااب ه حطس زا رادش
.دراد وضترم ی و ( ناراکمه 2011
،) شهوژپ رد ی سررب هب ی دعت شقن ی ل رگ ی غتم
ّی ر مها ی ت لوئسم ی ت عامتجا ی رب
ب هطبار ی ن لوئسم هناگراهچ داعبا ی
ت عامتجا ی رتشم ،نانکراک(
ی
،نا ذ و تلود ی
ناعفن عامتجا ی غ و ی عامتجار ی )
هتخادرپ ا .دن یسررب فرگ تروص یاه ت
ه کاح ی ک تسا نآ زا دعت شقن ه
ی رگل ی غتم
ّی ر هعلاطمدروم
هطبار رب
بی ن لوئسم هناگراهچ داعبا ی
ت عامتجا ی ( رتشم ،نانکراک ی
،نا ذ و تلود ی
ناعفن عامتجا ی غ و ی عامتجار ی دروم )
أت یی د ا ،تسا ی ن ی هتفا هک تسانعم نادب دیکأت
رب مها ی ت لوئسم ی ت عامتجا ی اعر و ی ت نآ وس زا ی نامزاس
م ی ناوت د درکراک زا ی
ب تبثم رکلمع ر د نامزاس دشاب رادروخرب
، هب وحن ی هک هب روط رادانعم ی نامزاس دهعت ی
ثأت تحت ار نانکراک ی
ر م رارق دوخ ی
دهد .
و ینیسح ( ناراکمه
2019 ) شهوژپ رد ی
دندومن ناونع رادکناب تعنص رد تخس تباقر هب هجوت اب
ی ،
کناب اه ژتارتسا زا ی ه ا ی لوئسم ی ت عامتجا ی تسا ق ب لا م ی دننک ب نوچ . ازفا ه ی ش روآدوس ی
، ازفا ی ش رادافو ی
رتشم ی
،نا ا و نانآ دامتعا بلج ی
داج دنرب هب تبسن تبثم شرگن کناب
اه م ی دماجنا اتن . ی ج قحت ی ق هک داد ناشن
د زا ی هاگد رامآ هنومن ی
ا ی ن قحت ی
،ق داصتقا دعب ی
، قلاخا ی نوناق و ی لوئسم ی ت عامتجا ی کناب لم ی ا ی نار رب
صخش ی ت نرب د نآ ثأت ی ر تبثم ی اد در و داعبا تیلوئسم یاه عامتجا ی کناب اه رثا ی صخش رب تبثم ی
ت دنرب م ی -
ًابقاعتم هک دراذگ م
ی ا بجوم دناوت ی
داج وصت دوبهب و دنرب هب دامتعا ی
ر .ددرگ دنرب
و اولساب ( ناراکمه 2022
) رد قحت ی ق دوخ داد ناشن دن د لوحت ی ج ی لات اب ی د رجنم ا هب ی داج اش ی گتس ی اه یی
د لماعت نوچمه ی
ج ی ات ل ی رتشم اب ی ، دم ی ر ی ت رتشم هبرجت ی
د ی ج ی ،لات روآون ی د ی ج ی ،لات ربهر ی د ی ج ی لات رد
دوش دارفا .
و اوسنیتو ( ناراکمه
2019 ) هعلاطم ا ی هیسور یداهن یرادکناب رد لاتیجید لوحت ناونع تحت
دنداد ماجنا .
هک دندومن نایب نانآ هیزجت
لیلحتو مز ی هن اه ی لک ی د ی زرا و ی با ی اناوت یی اه ی اسسؤم ت کناب ی
لخاد ی راجت لدم هب لاقتنا دنور رد ی
دج ی د کناب
"
د ی ج ی
"لات م ناشن ، ی دنور هک دهد یاه
دنترابع هصخشم
رود هار زا تامدخ رب زکرمت :زا
، ارب تباقر ی
کناب تلاوصحم ی
زا هار لح اه ی د ی ج ی لات هناروآون ،
هیامرس یراذگ رد روانف ی اه ی عونصم شوه ی
شهاک و ارطخ ت اس ی رب ی ننام ،کناب هئارا ره د
هدنهد
لام تامدخ ی
د ی رگ اب ، ی د اناوت یی لام شزادرپ ی
ا ار ی داج رد دناوتب هک دنک س
ی متس اه ی رتشم لماعت ی
ماغدا
زاب .دوش ی نارگ لصا ی لام داصتقا رد ی
د ی ج ی لات رضاح لاح رد ماگ
یاه لوا ی ه ا رد ی ن ا بلاق رد ار اتسار ی
داج
رتسب همه هراک سوکا ، ی متس دم ر ن ورس ی س هد ی هار زا هب رود رتشم ی نا تکرش ی کناب تراجت ماغدا ، ی
هکبش اب -
اه ی عامتجا ی فرعم ، ی رس ی ع روانف ی اه ی چکلاب ی ن رتشم طباور رد ی
ا .دنتسه نتشادرب لاح رد ی
ن هعلاطم
لماش دروآرب لمعلاروتسد و اه اه
ی راگزاس رد عجرم ی
س ی متس کناب اه دج تامازلا اب ی
د و و ی گژ ی اه ی
اجت لوحت ر
ت تنس ی تاسسؤم بتعا را ی ناهج ی هب لدم یاه دج ی د د مرف ی ج ی لات اوتحم اب کناب ی
امرس ی ه -
راذگ ی تکرش ی .تسا
هب هاوگ یسنیک کم (
2018 )
، روآون ی اه ی لاتیجید رد تعنص
،یرادکناب
تصرف اه و تادیدهت یفلتخم ار
یارب کناب اه مقر هدز تسا . نیا تاسسؤم ینوگرگد
د لاتیجی ار هب هباثم کی ش م ریش ود هبل یفرعم م ی دننک
هک کی یوس نآ اب داجیا تیزم یتباقر و شهاک زه ی هن اه رجنم هب شیازفا یروآدوس
کناب دهاوخ دش . ا ز
،رگید یوس
اب دنمناوت ندش ابقر و راشف یارب شهاک هیشاح دوس و شیازفا یخرب کسیر یاه
،یتایلمع
نکمم تسا هب شهاک یروآدوس
م یهتن .ددرگ یدج یایند رد د
د یرادکناب لاتیجی
، کناب اه دنهاوخ رداق
رد یروآون قیرط زا دوب لدم
یاه بسک راکو هتبلا .دنهد شیازفا ار دوخ یاهدمآرد ،نیون تامدخ هئارا و
د ر زا یکی ،تصرف نیا لباقم یوس مهم
نیرت تامدخ هئارا لامتحا ینعی لاتیجید یروآون یاهدیدهت
دیدج هناروآون
شم شیارگ و ابقر تمس زا ت
ر نانآ تمس هب نای .دراد رارق
رد عقاو هصرع و هنیمز ،یروآون
مک و شیب یارب یمامت نارگیزاب مهارف دهاوخ دوب و هتبلا تحا عونت و ددعت لیلد هب ابقر نتفرگ یشیپ لام
رظن هب رتشیب ،نارگیزاب م
ی ( دسر
Das, 2020
.)
هتبلا کم ک ی سن ی ( 2018
،دومن ملاعا )
اب کن اه دنهاوخ رداق
ب دوب ا رازبا زا هدافتسا حم شورف ناکما ،هداد لیلحت روهظون یاه
داجیا ،نیون تلاوص نایرج
یاه یدمآرد
.دنزاس مهارف ار دیدج مه
نینچ ،یرازگراک تامدخ ،همیب دننام یلام تامدخ و تلاوصحم ریاس شورف
ا هدافتسا قیرط زا زین یکناب تامدخ رانک رد گنیزیل و یفارص ب هداد لیلحت یاهرازبا ز
ا یرتشیب لامتحا
قم دوب دهاوخ رود .
رد یرادکناب
،لاتیجید یحارط لدم بسک راکو اب فده مهس زا رازاب تروص یمن دریذپ هکلب اب نیا فده
تروص یم دریذپ هک هنوگچ یم ناوت هجوت یرتشم ار تسد هب دروآ و دروم رت قیرط نیا زا و ،دش وا حیج
فادها هب بسک
راکو وص نیا رد اذل .تفای تسد ر
ت شیپ زا شیب کناب هب ،
بی شن اه ی زا هتفرگ تأشن
یژتارتسا قیرط نیا زا ات دوب دهاوخ هتسباو تاعلاطا بسک
راکو و مصت ی م اه ی و هدرک ذاختا ار دوخ یتایح
یصخش تامدخ هدش یزاس
ار کناب ،یرتشم هب تبسن هظحل رد ندش هاگآ .دیامن هئارا نایرتشم هب ار یرت
صخش تامدخ هئارا هب رداق ی
تشم هب یصاصتخا و تسرد رازبا قیرط زا و تسرد نامز رد نایر
یم دنک .
نیا لماوع بجوم شیازفا فاطعنا یریذپ و یکباچ کناب یم دوش
Faezi Razi & Alimaradian, 2018( .)
عمج یدنب یم ناشن نیشیپ تاعلاطم
،دهد شهوژپ اه یی هک رد یروآون
یعامتجا یرادکناب هدرک یسررب ار
یسب دنشاب ا ر زا ،دنتسه دودحم نیا رتشیب یفرط
شهوژپ اه ار یفیک ای یمک هاگدید هب
ییاهنت ذاختا هدرک دنا و
صوصخ رد
،ناریا یرادکناب تعنص رد لاتیجید لوحت رب ینتبم یعامتجا یرادکناب هناروآون یوگلا هئارا
تسا نیا لابند هب رضاح شهوژپ اذل .دشن تفای یشهوژپ دکناب هناروآون یوگلا هک
ا ر یور اب یعامتجا ی درک
ناریا یرادکناب تعنص ار لاتیجید لوحت یسرربدروم
و هداد رارق
تعنص نیا نلااعف و ناریدم یارب ییوگلا
دهد هئارا . ندرکرپ فده اب هلاقم نیا اذل نیا
لأخ .تسا هتفرگ لکش یتاقیقحت
،تایبدا رورم و هعلاطم اب هطبار نیا رد صخاش
اه ی یرادکناب یروآون یمومع
ت قیرط زا یعامتجا لیلح
ینتم یاوتحم ناریا یرادکناب تعنص ناگربخ اب هبحاصم قیرط زا و
صخاش یاه یروآون یصاصتخا
لاتیجید لوحت درکیور اب یعامتجا یرادکناب عومجمرد(
63 )صخاش صخشم هدش دنا قباطم جیاتن . لودج
( 1 رد ) 6 یلصا دعب ناگربخ لنپ لیکشت اب هتسد
یدنب دیدرگ ه تسا .
لودج ( 1 ) صا داعبا : یارف رد یل یرادکناب دن
یعامتجا
( داعبا )یعامتجا یرادکناب دنیآرف عبنم
لماوع عامتجا ی SF ( ) ( ناراکمه و یمدق
2019 ( ناراکمه و نوئج ،) 2020
،) وئاولاگ و ناراکمه
( 2019 ( نیدیآ و یمیسن ،) 2020
( ناراکمه و یردیح ،) 2017
،) قت ی یروپ نا
( ناراکمه و 2019
ب ،) ر ز رگ و ( ناراکمه 2019 ناراکمه و سیسانیو ،)
( 2020 ( ناراکمه و کیاد ،) 2019
،) فوپوپ ( فونوپیرخ و 2019
،)
( اوسنافتسا 2020 )
و نیناوق تسایس اه RP ( ( ناراکمه و یرون )
2019 ( ناراکمه و اوسنیتو ،) 2019
،) ساد ( 2020
،)
نوئج ( ناراکمه و 2020
( اوسنافتسا ) 2020
)
لوحت تخاسریز د
ی ج یت ا ل DTI ( ) ( ساد
2020 نافتسا ،) ( اوس 2020 ( ناراکمه و اوسنیتو ،) 2019
،) و سیسانیو
( ناراکمه 2020 ( ناراکمه و یردیح ،) 2017
( لایو ،) 2019
،) فوپوپ و
رخ ی فونوپ ( 2019 )
درکیور ( هناروآون )IA ( ناراکمه و یجرما دسا
2019 ( نایدارمیلع و یزئاف ،) 2019
،) ع و فرا
( ناراکمه 2018 ،) می ر و حلاف ناراکمه ( 2021 ،) ( ساد 2020 و حلافریم ،)
( هسمخ 2021 ( ناراکمه و اوسنیتو ،) 2019
( نیدیآ و یمیسن ،) 2020
،) ساد
( 2020 ( ناراکمه و نوئج ،) 2020
( ناراکمه و سیسانیو ،) 2020
،،) وگ و
( ،ناراکمه 2018
،) ساد ( 2020 )
نما ی ت S ( ( ناراکمه و فراع )
2018 و رگزرب ،) ناراکمه ( 2019 ه و اوسنیتو ،) ناراکم
( 2019
،) م ی ر و حلاف ( ناراکمه 2021 ،) ( ساد 2020 )
تعنص راتخاس رادکناب
ی SBI ( ) ( ناراکمه و فراع
2018 ( ناراکمه و یجرما دسا ،) 2019
و یمیسن ،)
( نیدیآ 2020 حلافریم ،) هسمخ و ( 2021 ( لایو ،) 2019
،) و سیسانیو
( ناراکمه 2020
،) و ناضمر ( ناراکمه 2021 )
، ساد ( 2020
،) نوئج و
( ناراکمه 2020 ( اوسنافتسا ) 2020
( ناراکمه و اوسنیتو ،) 2019
،) رون ی و
( ناراکمه 2019 و حلاف ریم ،) ( ناراکمه
20201 ناراکمه و یمدق ،)
( 2019 )
یفیک شخب رد هداد لیلحت
اه ناگربخ رظن ذخا و همانشسرپ قیرط زا یزاف یفلد ماجنا اب هلحرم هس یط رد
ًاتیاهن 23 ش و هدش فذح صخا 43
ییاهن صخاش رثؤم
درکیور اب یعامتجا یرادکناب یروآون دنیآرف رد
شش لیذ رد لاتیجید لوحت هفلؤم
راذگریثأت یلماع لیلحت ماجنا یارب یمک شخب رد و تسا هدش صخشم
یدییأت قباطم یراتخاس تلاداعم زا هدافتسا اب ( لودج
3 ) صخاش اه دروم یسررب و هتفرگ رارق اش
خ ص یاه
یلماع راب اب ریز
0.۵ لدم زا نیا فذح هکنیا هب هجوت اب و هدش فذح صخاش
اه ارگاو و ارگ مه ییاور هب
یم بیسآ ساسارب ،دنناسر
پ ی داهنش اه ی مرن رازفا یم حلاصا لدم .دوش
یشهوژپ نونکات دش هراشا هکروطنامه رف لدم
آ اب یعامتجا یرادکناب یروآون دنی
لاتیجید لوحت درکیور
ر ا شور هب یزاف یفلد
( یلماع لیلحت شور قیرط زا ًابقاعتم و )AMOS
یسرربدروم
،تسا هدادن رارق
شهوژپ نیا نینچمه هب
تروص یفیک مک و ی نارهت رهش رد هک تسا راب نیلوا یارب
تسا هدش ماجنا ؛
شهوژپ فده نیاربانب اب( داعبا ییاسانش
تیولوا یدنب و ) صخاش یاه رادکناب یروآون دنیارف ی
اب یعامتجا
درکیور هج رد لاتیجید لوحت وگلا هئارا ت
م ی دشاب .
شهوژپ رازبا و شور هجوت اب یزاف یفلد شور اب هدش ییاسانش لماوع دراد رظن رد رضاح قیقحت هکنیا هب
ار رب هک رف آ ی دن
لاتیجید لوحت درکیور اب یعامتجا یرادکناب یروآون راذگریثأت
دنتسه
، ا تیولو یدنب ذل ،دیامن ا اب
هرهب یریگ شور زا لاداعم یراتخاس ت یدیلک لماوع ،AMOS
هبتر یدنب لدم رد دوجوم یلع طباور و
.دش دنهاوخ یسررب
قبط سررب ی اه ی لمع هب یرامآ هعماج هدمآ
زا لکشتم
رد یروانف هزوح ناسانشراک
رد یرادکناب متسیس راتخاس
دودح رضاح شهوژپ
4732 یم رفن شاب ک لومرف قیرط زا هک د و
ک نار
، هنومن
یرامآ 3۵۵ انشراک زا رفن ناس
هزوح نیا .دیدرگ لصاح
نکیل نتفرگ رظن رد اب زا یخرب تدوع مدع ناکما
همانشسرپ شیازفا اب ،اه 10
یدصرد
، هنومن دادعت 390
رفن .تسا هدش هتفرگ رظن رد ،هنومن دادعت نیا نیب
همانشسرپ دادعت و عیزوت اه 377
نشسرپ تسا هدش یروآ عمج هما ؛
شهوژپ نیا نیاربانب دادعت اب
377
انشسرپ .تسا هدش ماجنا هم تهج
هیزجت لیلحتو هداد اه زا ،شهوژپ یرظن لدم شزارب یسررب زین و
لدم یزاس اب یراتخاس تلاداعم مرن
رازفا AMOS
ناگربخ رظن اب همانشسرپ ییاور .تسا هدش هدافتسا
تعنص أت یی د نآ ییایاپ و هدش رک یافلآ بیرض اب زین
و ن هدیجنس خاب هک دش
طم با ق ( لودج 2 ) هیلک یارب
یلااب ددع لماوع 0.7
دیدرگ لصاح هک ؛
.تسا همانشسرپ ییایاپ هدنهد ناشن عوضوم نیا
لودج ( 2 ) نونکم یاهریغتم خابنورک یافلآ :
خابنورک یافلآ اهریغتم Variable
0.784 یعامتجا لماوع SF
0.797 اهتسایس و نیناوق RP
0.8۵4 لاتیجید لوحت تخاس ریز DTI
0.883 هناروآون درکیور IA
0.842 تینما S
0.878 یرادکناب تعنص راتخاس SBI
هتفای شهوژپ یاه یلماع لیلحت یارب هدش یحارط همانشسرپ ساسارب
6 قباطم هدش ییاسانش یلصا رایعم ( لودج
1 ) رد ،
رایتخا 16 یرادکناب تعنص ناگربخ زا رفن دش هداد رارق
و خاش ص ه ا رپ و دندش یرگلابرغ ییاهن همانشس
ب ساسار صخاش یاه رد جردنم ( لودج
3 ) دش هدامآ .
( لودج 3 :) صخاش یاه لاتیجید لوحت درکیور اب یعامتجا یرادکناب دنیآرف
لماوع ( )داعبا صخاش دک
راب اه یلماع
لماوع یرادکناب متسیس رد یداصتقا تابث sf1
شک ( رو 0.477 )فذح
یعامتجا SF( ) نایرتشم ندومن رادافو sf2
یرادکناب رد عامتجا
ی ( 0.490 )فذح
یعامتجا یرادکناب رارقتسا اب هعماج رد لاغتشا و دیلوت دشر sf3 0.778
دیدج تامدخ رد تیباذج داجیا sf4 کناب
اه هعماج رد 0.848
یعامتجا یرادکناب تامدخ زا هدافتسا گنهرف جیورت sf5 0.726
و نیناوق تسایس ه ا
RP( ) ح تاررقم عضو rp1
سدلااب یتیام یتراظن یاهداهن و یزکرم کناب یت
0.7۵7
هندب رد یتیامح نیناوق و یقوقح یاهرتسب تیفافش rp2 کناب
اه ( 0.442 )فذح
دنمشوه یاهدادرارق داقعنا ندش ینوناق rp3 کناب
اه یرادکناب رد نایرتشم اب
یعامتجا 0.6۵6
و rp4 یتیامح نیناوق عض با
شر و داجیا فده د
هکبش اه ی یموب یعامتجا 0.604
روشک یکناب ناریگ میمصت قیرط زا یعامتجا یرادکناب هلوقم هب نداد تیولوا rp5 0.66۵
رارقتسا rp6 ماظن اه ی نایرتشم یلام تامدص ناربج تهج کسیر ششوپ و همیب 0.617
تخاسریز لوحت لاتیجید
DTI( ) جیا dti1
عونت و دا هاگرد ه ا ی رمه دننامه یکناب دیدج لماک ششوپ یارب کناب ها
رود هار زا یکناب تامدخ 0.813
دورو dti2 ژولونکت ی اه ی لوحت ارگ ریظن هکبش اه و هناسر اه ی شنایار ،یعامتجا
یرادکناب تعنص رد یلیابوم و یربا 0.624
لماعت dti3 کناب اه هکبش رتسب زا نایرتشم اب یاه
ا عامتج ی ( )فذح 4
0.40
هب dti4 گراک ی ر ی کلاب
،نیچ یاتسار رد یربا شنایار و اهزرازمر هئارا
تامدخ
یعامتجا یرادکناب 0.64۵
طسوت نیصصختم بذج dti5 کناب
اه هزوح رد ژولونکت ی اه ی دیدج 0.7۵۵
هدایپ dti6 یزاس رد لاتیجید یاضما و یروضح ریغ تیوه زارحا ینوناق کناب
7 اه 0.67
رس تیوقت dti7 ع ت زادرپ یش شنکارت اه و د ا هد اه رد هناماس اه ی یکناب طخرب 0.802
درکیور هناروآون IA( ) رتسب رد یکناب دیدج تامدخ قلخ ia1
د ی ج ی لات ( )فذح 0.3۵1
و شیاپ ia2 هب یریگراک تصرف اه تادیدهت و کناب
اه یژولونکت دشر اب 0.7۵2
دنرب یاقترا و ظفح درکیور ia3
کناب اه عونت اب د ر تامدخ یکناب 0.۵46
و اهدنیآرف ددجم یسدنهم موادت ia4 س
ی متس اه دیدج تلاوصحم قلخ لحارم رد
کناب اه 0.779
هداس ia5 زاس ی لیلقت و ماگ یاه نایرتشم تمس یکناب تایلمع 0.760
