Iranian Journal of Soil and Water Research ISNN: 2423-7833 Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir
Evaluation of Environmental Impacts and Economic Performance of Agricultural Water Distribution and Consumption Systems in Sefidrood
Irrigation and Drainage Network
Somaye Janatrostami1, Seyyed Kave Sadeghpour2
1. Corresponding Author, Department of Water Engineering, College of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran. Email: [email protected]
2. Department of Water Engineering, College of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran. Email:
Article Info ABSTRACT
Article type: Research Article
Article history:
Received: Jan. 4, 2022 Revised: Apr. 22, 2022 Accepted: Sep. 13, 2022 Published online: Oct. 23, 2022
Keywords:
Eco-Efficiency,
Agricultural water systems, Environmental impact, Economic performance.
This study was done in Sefidrood Irrigation and Drainage Network. Paddy rice and tea gardens were selected as agricultural products. The environmental performance of the system was evaluated by selected environmental impacts categories such as climate change, Eutrophication, etc. Economic performance was also determined by using the total added value of the system's final products, according to water use and the adopted management practices.
Finally, the value of area vulnerability was evaluated by assessing the eco-efficiency of these categories. The results showed that the most important environmental impact categories were climate change, human toxicity, aquatic eco-toxicity, and fossil fuels depletion because of high use of fertilizers and chemical pesticides, the combustion of diesel fuels in agricultural machinery and water pumps. So that the ratio percentage of the mentioned parameters were 48.9, 47.9, and 2.4% of the impact values of the climate change group, respectively.
Furthermore, type I, II, and III indexes were defined for the environmental impact assessment of tea and rice, by which the tea indices were accordingly higher than those of rice due to their higher environmental impacts. For example, in the climate change group, the ratio of type I, II, and III indexes of tea to rice was calculated to be 1.4, 4.2, and 2.7, respectively. In addition, the economic performance of rice per hectare was approximately 70% more than the one of tea, however, the economic performance per cubic meter of water consumption in rice was only 8% more than the one in tea, due to high water consumption. Finally, the comparison of eco-efficiency indexes of different groups showed that the lowest eco-efficiency was obtained for climate change and fossil fuels depletion. In addition, the analysis showed that despite of the greatest environmental impacts of rice, the highest eco-efficiency index was related to rice due to higher economic performance compared to tea.
Cite this article: Janatrostami, S., & Sadeghpour, S. K. (2022). Evaluation of environmental impacts and economic performance of agricultural water distribution and consumption systems in Sefidrood irrigation and drainage network. Iranian Journal of Soil and Water Research, 53 (8), 1937-1955.
© The Author(s). Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/ 10.22059/ijswr.2022.336826.669175
Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir
تسیز تارثا یبایزرا هناماس یداصتقا درکلمع و یطیحم
هکبش رد یزرواشک بآ فرصم و عیزوت یاه
دوردیفس یشکهز و یرایبآ
تنج هیمس یمتسر
1
، دیس ک قداص هوا
2روپ
1 ،لوئسم هدنسیون . :لیمیا ،ناریا ،تشر ،نلایگ هاگشناد ،یزرواشک مولع هدکشناد ،بآ یسدنهم هورگ
2 . :لیمیا ،ناریا ،تشر ،نلایگ هاگشناد ،یزرواشک مولع هدکشناد ،بآ یسدنهم هورگ [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم
رات ی خ رد ی تفا : 14 / 10 / 1400
رات ی خ یرگنزاب : 2 / 2 / 1401
رات ی خ ذپ ی شر : 22 / 6 / 1401
رات ی خ راشتنا : 1 / 8 / 1401
هژاو :یدیلک یاه
وکا - هرهب رو ی
،
هناماس اه ی زرواشک بآ ی
،
ز تارثا ی تس حم ی ط ی
،
داصتقا درکلمع ی
. ای
ن بآ هکبش رد هعلاطم ی
را ی شکهز و ی فس ی دورد لاش .دش ماجنا ی
اهراز ی ب و جنرب اچ تاغا ی تلاوصحم ناونع هب
زرواشک ی سررب دروم ی ز درکلمع .دندش باختنا ی
تس حم ی ط ی هعومجم اب ا ی ز تاعوضوم زا ی
تس حم ی ط ی غت هلمج زا یی ر
لقا ی
،م ذغت ی ه ارگ یی غ و ی هر زرا ی با ی داصتقا درکلمع .دش ی
ن ی ز ا اب هدافتس اهن تلاوصحم هدوزفا شزرا لک زا یی
س ی متس
هزادنا گ ی ر ی اهن رد .دش ی
،ت زرا اب ی با ی وکا صخاش -
هرهب رو ی ثات تاعوضوم ی
راذگر ز ی تس حم ی ط ی
، س ی متس هعلاطم دروم
زرا ی با ی اتن .دش ی ج مهم هک داد ناشن رت
ی ن ثأت تاعوضوم ی
راذگر ز ی تس حم ی ط ی
، غت یی تار اوه و بآ یی
، مس ی ت ناسنا ی
،
مس ی ت ز ی تس حم ی ط ی زبآ ی نا تخوس شهاک و اه
ی سف یل ی لد هب ی ل ز هدافتسا ی دا و اهدوک زا تفآ
شک اه ی ش ی م یا یی
،
د تخوس قارتحا ی
لز شام رد ی ن تلاآ زرواشک ی پمپ و اه ی روط هب .تسا بآ ی
ره مهس ،هک ی
ک اهرتماراپ زا ی دربمان ه
ترت هب ی ب 9 / 48 ، 9 / 47 و 4 / 2 غت عوضوم تارثا رادقم رد دصرد یی
ر لقا ی م تسدب ا رب هولاع .دمآ ی
،ن زرا رد ی با ی تارثا
زی تس حم ی ط ی اچ لوصحم ود ی
نرب و صخاش ج اه ی عون ،I
وII
رعتIII
ی ف داقم هب هجوت اب هک دش ی
ر هب هدمآ تسدب
لک روط ی لد هب ی ل ز تارثا ندوب رتلااب ی
تس حم ی ط ی اچ تاغاب ی لاش هب تبسن ی
اهراز ی صخاش ،جنرب اه
ی عون ،I
وII
اچ تاغابIII
ی ب ی رتش لاش زا ی اهراز ی غت تارثا عوضوم رد لاثم ناونع هب .دمآ تسدب جنرب یی
ر ا لق ی
،م تبسن عون صخاش
،I
وII
اچIII
ی ترت هب جنرب هب ی
ب 4 / 1 ، 2 / 4 و 7 / 2 ا رب هولاع .دش هبساحم ی
،ن داصتقا دوس ی
ره رد جنرب لوصحم
رقت راتکه ی
ًاب 70 ب دصرد ی رتش اچ زا ی داصتقا دوس اما ،تسا هدوب ی
هب ازا ی لد هب جنرب بآ فرصم بعکمرتم ره ی
ل
لااب فرصم ی
اهنت ،جنرب رد بآ 8
صرد ب د ی رتش اچ زا ی اهن رد .تسا هدوب ی
،ت اقم ی هس صخاش اه ی وکا - هرهب رو ی
رتمک هک داد ناشن فلتخم تاعوضوم ی
ن کا صخاش و - هرهب رو ی ارب ی غت یی ر لقا ی م تخوس شهاک و اه
ی سف یل ی هب تسد
ا رب هولاع .دمآ ی
،ن لانآ ی اهز لع هک داد ناشن ی
ب مغر ی رتش ی ن ز تارثا ی تس حم ی ط ی لاش ی اهراز ی لد هب ،جنرب ی ل دوس
داصتقا ی اچ هب تبسن رتلااب ی
، بی رتش ی ن هرهبوکا صخاش رو
ی لاش هب طوبرم ی
اهراز ی .تسا جنرب
دانتسا : تنج متسر ی
، مس ی ه
؛ قداص روپ
، س ی هواکد . ( 1401 ).
زرا ی با ی ز تارثا ی تس حم ی ط ی داصتقا درکلمع و ی
هناماس اه ی زوت ی ع زرواشک بآ فرصم و ی
بآ هکبش رد ی را ی و
شکهز ی فس ی دورد م. ناریا کاخ و بآ تاقیقحت هلج ،
53 ( 8 ،) 1955 - 1937 .
DOI: http//doi.org/10.22059/ijswr.2022.336826.669175
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم :رشان .ناگدنسیون©
همدقم بآ ی ک ی مهم عبانم زا یساسا و
زرواشک رد ی
دم .تسا ی ر ی ت اپ ی راد لاعف رد بآ عبانم ی
ت اه ی زرواشک ی ساسا شقن ی
اپ رد ی راد ی حم تلاوص
زرواشک ی و تارثا ز ی تس حم ی ط ی نآ ا زا .دراد اه ی
ن لاعف ، ور ی ت اه ی زرواشک ی هکنیا رب هولاع اب
ی د دمآراک و حم اب راگزاس ی
ط ز ی تس ب ،دشا
دیاب سرتسد رد ذی
ناعفن سرتسد دوبهب هب رجنم و دشاب یریذپ
اذغ داوم یی دوش (
Pretty, 2008
) اربانب . ی ن لاعف ، ی ت اه ی دج ی د زرواشک ی اب ی د
ور زا هدافتسا اب ی
درک هک دوش یبایزرا ی ب تلاماعت همه لماش
ی ن آرف ی اهدن ی س هب طوبرم فلتخم ی
متس زرواشک بآ زا هدافتسا ی
دشاب .
وکا موهفم -
هرهب یرو (1
) EE
د لاس ر 1992 طسوت
Schaltegger and Sturn
یهاگشناد تاعلاطم تروص هب راب نیلوا یارب حرطم
( دش
Willard, 2002
،) هب ناققحم نیب رد نآ زا سپ بوبحم
ی ت تفای تسد یدایز و
هدرتسگ روط هب ند رد
یا ی تراجت زین فتسا دروم هدا
( تفرگ رارق
Jollands et al., 2004
.) سررب ی ات هک یتاعلاطم رد موهفم نیا زا نونکات هک داد ناشن تسا هدش ماجنا هنیمز نیا رد نونک
( یزرواشک تلاوصحم دیلوت
Cerutti et al., 2013; Quariguasi-Frota-Neto and Bloemhof, 2012
تکرش ،) یداصتقا یاه
(
Hahn et al., 2010
شخب و ) ( یتعنص یاه
Oggioni et al., 2011; Wang et al., 2011
دافتسا ) .تسا هدش ه پی
ش
" دنو
"وکا رد وکا -
هرهب و ر ی رگنایب داصتقا درکلمع ی
ا و یکیژولوک تسا
اربانب . ی ن وکا ، - هرهب یرو داصتقا شزرا ی
تارثا هارمه هب ار ژولوکا
ی ک ی ن یم ناش دهد
هب و تروص تقا شزرا داص ی ره لاعف ی ت یزرواشک سقت
ی م رب تسیز تارثا تیلاعف نآ یطیحم
م هبساحم ی
دوش (
Rüdenauer et al., 2005
.)
تسیز و یداصتقا یاهرایعم بیکرت تسا هدش ماجنا اریخا هک یتاقیقحت .تسا یرورض یزرواشک متسیس یرادیاپ یبایزرا یارب یطیحم
تسیز و یداصتقا یاه هبنج ماغدا یور رب اتدمع وکا یبایزرا زا هدافتسا اب یطیحم
- هرهب شور نیا تیلباق لیلد هب .تسا هدش زکرمتم یرو
د تسیز درکلمع هئارا ر وکا ،متسیس هب یدورو عبانم و تلاوصحم یداصتقا و یطیحم
- رو هرهب ی عم ناونع هب ی
را ی ارب ی زیلانآ پ ای راد ی
س ی متس زرواشک ی دروم هدافتسا یم رارق دریگ لوت هب رجنم هک ی
د ب شزرا ی رتش رتمک اب ی ن تارثا ز ی تس حم ی ط ی ازفا ، ی ش ت لو ی تاد یزرواشک و
نما دوبهب ی ت اذغ یی یم دوش (
Canaj et al., 2021; Park et al., 2010; Keating et al., 2010
.) وکا یبایزرا نیاربانب -
هرهب هریجنز یرو
تسایس ،ییاذغ داوم نیمات ،اتسار نیا رد .تسا رادروخرب ییلااب تیمها زا یعیبط عبانم ظفح رظن زا یعارز تامادقا و عبانم تیریدم یاه
ناونع هب یگدنز هخرچ رکفت شور کیتامتسیس زیلانآ رد یدیلک موهفم کی
یم رامش هب یزرواشک یاه ( دور
Todorovic et al., 2018
.)
هچرگا چیه درادناتسا صخاش ی
ارب ی گ هزادنا ی ر ی داقم ی ر داصتقا ی ز و ی تس حم ی ط ی درادن دوجو (
Koskela and Vehmas, 2012
،) اما
یگدنز هخرچ یبایزرا شور (2
رثا هبساحم یارب بلغا )LCA
تسیز تا یم هدافتسا یطیحم
( دوش
ISO, 2006
) همه و تاعوضوم ب
ی ن للملا ی
صخاش اه ی وکا - رو هرهب ی زرا اب ار ی با ی گدنز هخرچ ی
زه و ی هن گدنز هخرچ ی
(3
) LCC
زرا ی با ی م ی دننک (
Müller and Sturm, 2001
.)
نونکات م یبایزرا رد هدرتسگ روط هبLCA
زرواشک تلاوصح ی
دننام گنرف هجوگ ی
(
Page et al., 2012; Canaj et al., 2020
دنقردنغچ ،)
(
Brentrup et al., 2001
ناتسمز مدنگ ، ) ی
(
Brentrup et al., 2004
( یریازجلا مدنگ ،)
Todorovic et al., 2018
( نوتیز ،)
Fotia et
al., 2021
( روگنا تاغاب ،)
Canaj et al., 2021
و ) نبل تلاوصحم ی
ش دننام ی ر ی ا نپ ی ر (
Cederberg and Mattsson, 2000
) هدافتسا
.تسا هدش سب ی را ی صخاش زا اه
ی لوت دننام هداس ی
د لخاد صلاخان ی
(4
) GDP
ید تاراشتنا ربارب رد ( نبرکدیسکا
CO2
) ، فرصم رد بآ سایقم
لوت دحاو ،نلاک ی
د دحاو رد بلاضاف راشف و تسیز حم ی ط ی رد سایقم درخ (
Gomez-Limon et al., 2012; Koskela and Vehmas,
) 2012
ارب ی زرا ی با ی غت یی تار س ی متس ی طابترا و اب ذی ناعفن رط زا نگمهان ی
ق جنز لک ی هر شزرا ی ک آرف ی دن لوت ی د تامدخ/
ق هدافتسا لبا
( دنتسین
Todorovic et al., 2016
.) اربانب ی ن ارب ، ی یسررب وپ راتفر یا ی ی ک س ی متس زرا ،تامدخ/لوصحم ی
با ی درخ سایقم رد هب زاین
زکرمت
رب لماعت یب ن سایقم نلاک و درخ ( دراد
Todorovic et al., 2016
.) عم ی را وکا - هرهب رو ی د ر سایقم درخ جنز لک لماش ی
هر لک و شزرا ی
ه
ذی ناعفن لصا ی م و تسا ی ارب دناوت ی زرا ی با ی نگمهان و تلاماعت ی
ب ی ن س ی متس اه ی لوت فلتخم ی
د انص ، ی ع زاب و ی نارگ دروم گ رارق هدافتسا ی
در
(
Levidow et al., 2016
) . ارب ی امح ی ت دم زا ی ر ی ت بآ رتدمآراک یم
تسیز هدرتسگ یایازم بیکرت اب ناوت یایازم و هعماج یارب یطیحم
یارب یداصتقا س رد نازرواشک
ی متس زرواشک بآ ی
هتسویپ شناد لدابت ار یا
ای داج درک (
Levidow et al., 2014b
.) زرا ی با ی وکا - هرهب رو ی
ی ک س ی متس بآ فرصم و
نیمخت دوبهب دروم وکا راظتنا - هرهب رو ی هب هجوت اب نف/تامادقا
روآ ی اه ی ،دیدج چ عوضوم شلا گنارب ی ز ی رظن زا
1 Eco-Efficiency 2 Life Cycle Assessment 3 Life Cycle Costing 4 Gross Domestic Product
موهفم ی شور و تخانش ی ا .تسا ی ن د شور ی هاگد دج ی د هناماس رد ی تسیز یاهرتماراپ لیلحت و هیزجت هک تسا بآ فرصم یاه
یطیحم و
ماراپ ود نیا تلادابت و طابترا یگنوگچ فیصوت و هناماس یداصتقا یم ماجنا ار رت
تسیز تلادابت نییعت ندوب هدیچیپ لیلد هب .دهد م
یطیح
ناسآ مهف و تابساحم رد ،یداصتقا و یاهرازبا زا رتماراپ ود نیا نیب تاطابترا رت
SEAT1
تسیز لیلحت و هیزجت رازبا(
)یطیحم و
EVAT2
یم هدافتسا )متسیس یداصتقا یبایزرا رازبا(
،اهرازبا نیا .دوش د ود
ی هاگد ز ی تس حم ی ط ی و داصتقا ی ار رد ی ک بوچراچ لدم زاس ی ت کر ی ب
م ی نک دن . نونکات ناققحم درکیور نیا زا یدایز رد
وکا یبایزرا -
هرهب یرو س ی متس اه ی بآ ی زرواشک ی رهش ، ی تعنص و ی ک هدافتسا در
دن
(
Levidow et al., 2014a; Levidow et al., 2014b; Levidow et al., 2016; Todorovic et al., 2016; Mehmeti et al., 2016 and Arampatzis et al., 2016; Canaj et al., 2022; Abbi-Saab et al., 2019; Canaj et al., 2019; Fotia et al.,
2021; Todorovic et al., 2018
.)
شور زا هدافتسا دروم رد هدش ماجنا تاعلاطم وکا صخاش یبایزرا وLCA
- هرهب یزرواشک متسیس رد یرو نیا نونکات هک داد ناشن
نیاربانب ،تسا هدشن ماجنا ناریا رد یرایبآ هکبش سایقم رد یبایزرا ا رد
ی ن هعلاطم وکا یبایزرا یارب -
هرهب بآ فرصم متسیس یرو یزرواشک
ناریا لامش رد عقاو دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش رد شور زا
وکا صخاش هبساحم وLCA
- هرهب یرو .دش هدافتسا هجوت اب
دراوم هب
فده ،هدش رکذ یلصا
نیا
،هعلاطم یبایزرا تارثا تسیز یطیحم و یداصتقا و درکلمع وکا - هرهب یرو طوبرم هب هریجنز شزرا بآ رد ش هکب
یرایبآ نیا هک تسا هیزجت
و لیلحت رد سایقم یعقاو
،هقطنم لماش هریجنز نیمات و فرصم بآ تسا و یم دناوت طابترا نیب ع یاهرگلم
نگمهریغ ار
دروم یسررب رارق دهد . ا رد ی ن اهدرکلمع ،شور ی
ز ی تس حم ی ط ی زا هدافتسا اب صخاش
اه ی نتبم ی رب زراLCA
ی با ی م ی رد دوش
لاح ی هک
، ع درکلم داصتقا ی هدوزفا شزرا لک زا هدافتسا اب فرصم زا یشان
شور و بآ اه
ی دم ی ر یت ی م هبساحم هدش ذاختا ی
.دوش
شور و داوم اه
اطم دروم هقطنم یفرعم هعل
نلایگ ناتسا رد رزخ یایرد یبرغ لحاس رد دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش نزخم دس ثادحا اب
ی فس ی دورد اجنگ هب ی ش 1800 م یل ی نو
بعکمرتم لاس زا
1340 .دش ییارجا دودح رضاح لاح رد هکبش نیا تحاسم
189000 ( تانموف یرایبآ هیحان هس زا هک تسا راتکه
،)F
( یزکرم ( نلایگ قرش و )G
.تسا هدش لیکشت )D
هناخدور هدوب دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش بآ نیمات یلصا عبنم ناونع هب دوردیفس
لاناک نینچمه و یفارحنا یاهدس طسوت دوردیفس دس زا هدش اهر بآ هک نآ زا بعشنم یاه
یشکهز و یرایبآ هکبش فلتخم یحاون هب ،اه
یم لقتنم دوردیفس وش
.د قم زا دعب هعلاطم نیا رد یشکهز و یرایبآ هکبش یرایبآ هیحان هس رد فلتخم تلاوصحم تشکریز حطس هسیا
لکش رد هعلاطم دروم هقطنم تیعقوم .تفرگ رارق یسررب دروم یاچ و جنرب لوصحم ود ،دوردیفس 1
.تسا هدش هداد ناشن زاین دروم بآ
بآ عبانم زا هکبش رد عقاو یضارا یم نیمات یحطس و ینیمزریز یاه
.دوش بآ اه هاچ زا ژاپمپ قیرط زا ینیمزریز ی نیا رد هدش رفح یاه
یم تسدب قطانم پمپ قیرط زا هک دیآ
یم ژاپمپ یلزید و یقرب یاه بآ و دوش
هناخدور رب هولاع یحطس یاه بآ و یلحم یاه
نادنب زا اه
زا هدافتسا اب دوردیفس ینزخم دس قیرط لاناک نینچمه و یفارحنا یاهدس
یاه بعشنم زا نآ
،اه هب یحاون فلتخم هکبش یرایبآ و یشکهز
دوردیفس یم هداد لاقتنا .دوش
ارب ی ز حطس ندرک صخشم ی
تشکر جنرب یاچ و رد ره حان ی ه زرواشک داهج نامزاس تاعلاطا زا ی
افتسا هد
دش لودج رد هک 1
تبسن لودج رد هدش رکذ یاهدصرد .تسا هدش هدروآ هب
تحاسم لک یرایبآ هیحان تسا
.
1 Systemic Environmental Analysis Tool 2 Economic Value chain Analysis Tool
لکش 1 - هقطنم هعلاطم دروم
لودج 1 - ز حطس ی تشکر حاون رد بختنم تلاوصحم ی
نارمع ی
لوصحم مان یرایبآ هیحان رد تشک ریز حطس
یرایبآ هیحان رد تشک ریز حطس D یرایبآ هیحان رد تشک ریز حطس G
F
راتکه دصرد
راتکه دصرد
راتکه دصرد
جنرب 54555
66 78503
66 56775
67
یاچ 41
/ 1553 90
/ 1 48
/ 100 08
/ 0 69
/ 841 1
لک تحاسم 81615
118250 84314
شور بوچراچ
تسیز تارثا یبایزرا ساسا رب ،هعلاطم دروم متسیس یبایزرا یارب هدافتسا دروم شور وکا درکلمع و یطیحم
- هرهب شزرا هریجنز رد یرو بآ
شور اب نآ توافت و تسا متسیس یانبم رب شور نیا .تسا شور دننام( رگید یاه
م رب ییاه هخرچ یبایزرا یریگراکب رد )لوصحم یانب
( یگدنز ( تسا )LCA
Brentrup et al., 2004; Pelletier et al., 2008
مسر ،یکیزیف متسیس زیلانآ لماش شور نیا یلصا یاه ماگ .)
وکا یبایزرا و هدش دیلوت تلاوصحم و بآ شزرا هریجنز -
هرهب .تسا هقطنم یلعف متسیس یرو یبایزرا
وکا - هرهب
،یرو ا یرازب یمک تسا هک
اب هدافتسا زا نآ تارثا تسیز یطیحم رد هقطنم دروم هعلاطم اب هجوت هب شزرا تلاوصحم یزرواشک
دیلوت هدش دروم یسررب رارق م ی دریگ .
تسیز تارثا ( یگدنز هخرچ یبایزرا شور زا هدافتسا اب یطیحم
یتسرهف داجیا ساسا رب هک )LCA
نایرج زا ،یفرصم یژرنا( هیلوا یاه
یجورخ و یدورو عبانم تسیز یاه
یگدنز هخرچ تارثا یبایزرا ناکما هک تسا )یطیحم (1
تسیز تارثا لیسناتپ یبایزرا و فیرعت ،)LCIA
یدورو هب طوبرم یطیحم یجورخ و اه
یم نکمم ار هدش فیرعت یاه متسیس کی یگدنز لماک هخرچ هب هجوت اب شزرا یبایزرا .دزاس
دحاو بسحرب ،لوصحم یلوپ یاه
یم فیرعت هدوزفا شزرا لک زا یداصتقا درکلمع نییعت یارب و دوش
(2
یم هدافتسا )TVA
،نایاپ رد .دوش
یمک وکا یزاس -
هرهب هب یرو تروص یتبسن
"زا شزرا یداصتقا داجیا
"هدش
" هب تارثا تسیز یطیحم
"
یم نایب ( دوش
Schaltegger et
al., 2003
زیلانآ .) دروم یسررب رب ساسا یاهرازبا لدم یزاس یدیدج هب مان
Systemic Environmental Analysis Tool (SEAT)
و
Economic Value chain Analysis Tool (EVAT)
ماجنا یم دوش هک طسوت میت یتاقیقحت
EcoWater
هئارا هدش تسا
(
EcoWater, 2014
.)
تسیز تارثا یطیحم
متسیس یزرواشک هیحان هس رد
،F
وG
هکبشD
یرایبآ و یشکهز فس دوردی لماش هس هلحرم نیمات
،بآ فرصم بآ و تارثا تسیز یحم یط
)باسپ(
تسا . ره کی زا لحارم هدربمان لماش دنچ دنیآرف
،تسا هلحرم نیمات بآ لماش راهچ عبنم نیمات بآ تروص هب بآ یاه
یحطس و
بآ یاه ینیمزریز تسا
هک بآ یاه یحطس قیرط زا لاقتنا شور هس
میقتسم بآ زا دس دوردیفس ب ه متسیس هکبش یرایبآ و ز یشکه
دوردیفس و عیزوت نآ رد
،یرایبآ یحاون هرهب
یرادرب میقتسم زا هناخدور یاه یلحم و بآ نادنب اه یم هداد صیصخت دوش
. رد عبانم بآ یاه
،ینیمزریز نیا
بآ اه زا قیرط ژاپمپ میقتسم زا هاچ اه دروم هدافتسا نازرواشک ( ناربراک ) رارق یم دنریگ . هلحرم
،مود هلحرم فرصم بآ طسوت
نازرواشک یارب
یزرواشک رد
یاهرازیلاش و جنرب
تاغاب یاچ تسا هک یارب دیلوت ره کی زا نیا
،تلاوصحم هولاع
رب فرصم
،بآ هب م دراو
یرگید دننام
،یژرنا و مومس یاهدوک یزرواشک و
هریغ زاین دنراد . رد هلحرم
،موس تارثا تسیز یطیحم دیلوت تلاوصحم یزرواشک
م درو
یسررب رارق یم دریگ . نیا تارثا یم دناوت تارثا یفنم یشان زا یایاقب داوم یفرصم یزرواشک رد
طیحم تسیز
،دشاب دننام تنا نژورتین تاراش
و رفسف یشان زا فرصم یاهدوک
،یزرواشک راشتنا
یاهزاگ هناخلگ یا رد رثا فرصم یربراک ،یژرنا دورو و یضارا
باسپ یاه هدولآ ب ه مومس
صم یفر و اهدوک هب عبانم بآ یحطس و ینیمزریز و
کاخ اه دشاب هک متسیسوکا نییاپ
تسد ار هب هرطاخم یم دزادنا . رثا لباقتم ب نی اهرگلمع
و لحارم و یاهدنیآرف نیب
نآ اه رد متسیس یزرواشک رد دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش رد عقاو یرایبآ یحاون
لکش 2 هدروآ هدش تسا .
لکش 2 - ارم
،لح اهدنیآرف و یاهرگلمع هریجنز
نیمات دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش رد بآ
تسیز یبایزرا رد وکا و یطیحم
- هرهب تسیز تارثا ،بآ نیمات هریجنز رد یگدنز هخرچ درکیور زا هدافتسا اب یرو عبانم یطیحم
داوم و
دروم یزرواشک رد یفرصم مومس و اهدوک و یژرنا فرصم ،متسیس هب یدورو یم رارق یسررب
لکش( دریگ 3
متسیس یاهزرم هب هجوت اب .)
رد هدافتسا دروم لیلحت و هیزجت ،LCA
یروئت ساسا رب اه
"
روگ ات هراوهگ
"3
یم ماجنا هب تلاوصحم یگدنز هخرچ نآ رد هک دوش تروص
یم یسررب یئزج هطقن ات )هراوهگ( یدورو عبانم جارختسا زا عورش دننام ،دوش
زا تلاوصحم هک یا یم جراخ یزرواشک متسیس یاهزرم
دوش
1 Life Cycle Impact Assessment 2 Total Value Added
3 cradle to grave
یبایزرا نیا رد نیاربانب .)فرصم زا لبق(
یمن یسررب نآ یگدنز نایاپ ات تلاوصحم فرصم اه هداد نیرتمهم زا یا هصلاخ .دوش
یاه
لودج رد یزرواشک یاه
2 ات 4 هقطنم بآ یماهس تکرش تاشرازگ هب هجوت اب ریداقم نیا تسا رکذ نایاش .تسا هدش هئارا داهج و یا
.تسا هدش جارختسا نلایگ ناتسا یزرواشک
لکش 3 - مارگاید هخرچ یگدنز بآ هکبش رد ی
را ی شکهز و ی فس ی دورد
لودج 2 - یزرواشک هب طوبرم یاه هداد
یاچ جنرب اهرتماراپ
D G F D G F یرایبآ هیحان
41 /
1553 100/45 841/69 54555 78503 56775 )ha( تحاسم
50 43 42 50 )%( یرایبآ نامدنار
2800 4590 )m3/ha( یرایبآ صلاخ زاین
1400 450 )kg/ha( یفرصم دوک
1 /
1538 1039/5 )kW( هیلقن لیاسو یفرصم یژرنا
3404 850 )hr( راک یورین
لودج 3 - تفآ و مومس شک
یاه هقطنم رد هدافتسا دروم
تلاوصحم لینوربیف
kg/ha( ) دیارلکوردیه باتراک
kg/ha ( ) نونیزاید
60
% l/ha( ) نونیزاید
10
% kg/ha( )
جنرب 40
- 30 2
یاچ -
5 - / 1 -
لودج 4 - اهدوک ی هقطنم رد هدافتسا دروم
تلاوصحم هروا
( kg/ha ) میساتپ دیارلک
( kg/ha ) تافسف
( kg/ha ) میزینم تافلوس
میساتپ kg/ha ( ) تیمولد
( kg/ha )
جنرب 200
200 50
- -
یاچ 800
100 - 300
200
یبایزرا یداصتقا
لدم هناماس یاهرگلمع رد یداصتقا شزرا هریجنز نییعت یارب رد هدش یزاس
نآ نیب تلاماعت وSEAT
لدم رازبا ،اه یزاس
،EVAT
هب مرن .تسا هدش هفاضاSEAT
رازفا و بآ فرصم هدوزفا شزرا لک ،EVAT
هبساحم رگلمع ره یارب ار صلاخ یداصتقا یجورخ
یم مرن نیا .دنک رد هدش هداد هعسوت لدم ساسا رب ،رازفا
یم هتخاسSEAT
یم تفایرد ربراک زا ار یداصتقا تاعلاطا و دوش هب .دنک
رد هدش هیهت لدم ادتبا ،رگید ترابع مرن رد ،SEAT
رازفا یم یناوخارفEVAT
کی ره یداصتقا شزرا و دوش تیلاعف زا
یدورو ،اه اه
یجورخ و یم نییعت ربراک طسوت هناماس یاه هلداعم زا هدافتسا اب ،نایاپ رد .دوش
یاه 1 ، 2 و 3 هدوزفا شزرا لک ، (1
یجورخ و )TVA
یم هدز نیمخت اهرگلمع صلاخ یداصتقا .دوش
صلاخ یداصتقا یجورخ ساسا رب رگلمع کی یداصتقا درکلمع (2
نییعت )NEO
یم رد ،دوش یلاح هدوزفا شزرا لک هک وکا یبایزرا رد رتاووکا شور زا هدافتسا اب متسیس
- هرهب هلداعم قیرط زا یرو 1
یم دروآرب :دوش
هطبار 1
TVA = EVU-TFCWS-TFCww-TIC )
هک یداصتقا هدوزفا شزرا ،EVU
3 ؛بآ فرصم زا یشان
TFCWS
بآ نیمات هنیزه ، 4
؛فراصم زا کی ره
TFCww
هنیزه ، هیفصت
و بلاضاف هیامرس هنیزه ،TIC
هنیزه ریاس و هنلااس لک یراذگ یم متسیس شزرا هریجنز یاقترا ثعاب هک یفاضا یاه
ترابع هب .دوش ،رگید
یم هدز نیمخت هدنامیقاب شزرا شور زا هدافتسا اب هک تسا بآ میقتسم فرصم یاهدوس لک ،EVU
:دوش
هطبار 2
EVU = TVP – EXPNW )
هک ک ،TVP
رازاب رد تلاوصحم شزرا ل 5
و
EXPNW
هنیزه ، ترابع مامت .تسا بآ فرصم هلحرم رد بآ هب هتسباوریغ یاه یاه
هلداعم 1 و 2 .تسا لاس رد یلوپ دحاو بسح رب رگلمع ره یجورخ صلاخ دوس هبساحم یارب ،EVAT
(i NEOi
یم هدافتسا ریز هطبار زا ،) :دنک
هطبار 3
NEOi = WSi – VPi – FC i– ICi )
هک
WSi
هنیزه یاهنم تامدخ زا یشان یاهدمآرد( بآ تامدخ زا اهرگلمع صلاخ دمآرد ، یم ناشن ار )یتفایرد تامدخ یاه
؛دهد
VPi
؛ )اه(لوصحم شزرا ،
FC i
هنیزه ، و یلام یاه
ICi
هنیزه ، هیامرس یاه .دنتسه رگلمع ره هنلااس یراذگ
هنیزه ی لک هب ود شخب هنیزه یاه تباث و هنیزه یاه ریغتم میسقت یم .دوش هنیزه یاه تباث طوبرم هب کی راتکه تشکریز حطس
جنرب لماش : هراجا ءاهب
،نیمز هیهت کیتسلاپ و
ششوپ هنازخ لاس رد دوجوم رامآ هب هجوت اب هک تسا 1398
هنیزه نیا ، ابیرقت اه
48 نویلیم
ی نآ یبیرقت دیفم رمع هک تسا لایر هنیزه و دش هتفرگ رظن رد لاس ک
یاه تباث هنیزه لماش یاچ تاغاب تمرم و حلاصا یاه
غاب
،
،یشکراصح
،یشکهز ریمعت
شکهز
،اه دیرخ هطوبرم مزاول زا
لیبق
،دبس لیبنز و نلایگ ناتسا یاچ نامزاس رامآ هب هجوت اب هک تسا هریغ
لاس رد 1398 هنیزه نیا ، ابیرقت راتکه ره رد اه
14 ویلیم ن لایر شرازگ نآ یبیرقت دیفم رمع هک دش 5
تسا لاس .
هنیزه یاه ریغتم هنیزه ییاه دنتسه هک اب رادقم لوصحم دیلوت هدش طابترا اب و دنراد رییغت
رادقم
،دیلوت هنیزه یاه غتم ری زین رییغت
یم دننک . هنیزه یاه ریغتم طوبرم هب کی راتکه تشکریز حطس جنرب
لماش : نیشام تخوس هنیزه پمپ و تلاآ
،ینیمزریز بآ جارختسا یاه
هنیزه و دنتسه یفرصم یاهدوک و مومس ،رذب ،یناسنا یورین ،یفرصم قرب یاه
ریغتم هنیزه لماش یاچ تاغاب نیشام تخوس یاه
و تلاآ
پمپ لودج رد .تسا یفرصم مومس و اهدوک ،یناسنا یورین ،ینیمزریز بآ جارختسا یاه 5
هنیزه م زا کی ره ریغتم یاه و جنرب تلاوصح
نآ شورف زا لصاح دمآرد و یاچ تسا هدش هدروآ اه
.
1 Total Value Added 2 Net Economic Output
3 Economic Value from the water Use 4 Total Financial Cost
5 Total market Value of Product
لودج 5 - هنیزه یاه داوم یفرصم و دمآرد تلاوصحم
عون هنیزه رتماراپ
دحاو تمیق
)لایر(
هنیزه تخوس
4000 Lit
قرب 242 kWh
)جنرب( یناسنا یورین 200000 hr
)یاچ( یناسنا یورین 100000 hr
هروا 11000 kg
میساتپ تافلوس 23400 kg
میساتپ رورلک 13000 kg
موینومآ تافسف 60000 kg
تیمولود 33000 kg
)هلونارگ(نونیزاید 10
% 170000 kg
نونیزاید 60
% 760000 L
دیرلکوردیه پاتراک 140000 kg
لینورپیف 150000 kg
دمآرد جنرب
126000 kg
یاچ 37000 kg
هنیزه نیا رب هولاع یم لامعا زین بآ هفرعت هنیزه ،اه
هطوبرم نامزاس طسوت لوصحم تشکریز حطس راتکه ره یازا هب هک دوش
هقطنم بآ تکرش(
یم تفایرد )یا قبط .ددرگ
هفرعت بآ لاس یاهب 1398
، نازرواشک دنفظوم
یارب هکبش یاه همین نردم هب یازا ره راتکه
تشک جنرب 4536000 لایر
و یارب یضارا یاچ هب یازا ره راتکه 1527000 لایر
.دنزادرپب
متسیس یگدنز هخرچ درکیور هب هجوت اب دروم
هعلاطم یاهرازبا زا هدافتسا اب وSEAT
لکش( تفرگ رارق یسررب درومEVAT
4 .)
لکش رد هدش هداد ناشن متسیس 4
زا ، ود شخب
"یلصا هیهت و نیمات
"بآ
"و دیلوت لوصحم ( و یاچ جنرب
") لیکشت هدش تسا . رد یا ن
هناماس ره مادک زا کنیل اه ناشن هدنهد هیهت و عیزوت عبانم هیلوا دروم زاین یارب هیهت
،لوصحم دیلوت
لوصحم و راشتنا هدنیلاآ یاه عبانم
دروم هدافتسا هب بآ و اوه دنتسه
.
لکش 4 - کیتامش لدم SEATرد EVATو
بآ نیمات و هی ت )جنرب و یاچ ( لوصحم دیلوت
تن ثحب و جیا
هناماس لیلحت بآ عبانم یاه
هنلااس ریداقم رج
ی نا اه ی لدم زا هک دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش هب طوبرم LCI
هب SEAT
تسد هدمآ هیحان هس کیکفت هب تسا
یرایبآ ،F
و G
لودج ردD
6 .تسا هدش هدروآ هجوت اب
ریداقم هب هدشرکذ
کی رد یزرواشک یفرصم بآ عومجم لودج نیا رد هکبش
8 MCM
/ 1652 ،دوردیفس دس زا هدش یزاساهر بآ لماش هک تسا هناخدور
اه ،یلحم ی بآ
نادنب زا ژاپمپ و ینیمزریز بآ ،اه شکهز
اه م ی
دوش یرایبآ هیحان هب طوبرم هکبش رد یزرواشک یفرصم بآ مجح نیرتشیب ،یاچ و جنرب تشکریز حطس ریداقم هب هجوت اب . هک تساG
2 / 45
% بآ عومجم زا لماش ار یفرصم
م ی دوش . زا رظن رد یبآ عبنم عون مأت
ی ن ریداقم ،یشکهز و یرایبآ هکبش یزرواشک یبآ زاین 9
/ 80
%
دس زا هدش یزاساهر بآ زا فس
ی دورد ، 4 / 5
% زا هناخدور اه ،یلحم ی 9
/ 2
% زا بآ نادنب ،اه 2 / 7
% و ینیمزریز بآ زا 4
/ 3
% ژاپمپ قیرط زا
شکهز اه مأت ی ن م ی دوش ؛ اب نیاربانب باستحا
شکهز اه و بآ نادنب اه هب ناونع دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش لک رد ،یحطس بآ عبانم
دودح 93
% یحطس بآ عبانم قیرط زا یبآ یاهزاین زا مأت
ی ن م ی دوش ینیمزریز بآ عبانم قیرط زا یقبام و مأت
ی ن م ی دوش تبسن . مأت ی ن
هیحان هس رد ینیمزریز بآ عبانم زا یبآ یاهزاین ،F
وG
بیترت هبD
9 / 17 ، 2 / 3 و 1 / 4 نیا رگنایب هدش هئارا ریداقم هسیاقم .تسا دصرد
یرایبآ هیحان رد دوجوم یحطس بآ عبانم زا یبآ یاهزاین نیمات دصرد نیرتشیب هک تسا بلطم یم قافتاG
( دتفا 8 / 96
% یروط هب ،) نیا هک
تسا هکبش رد دوجوم یحطس بآ عبانم زا مهس نیرتشیب یاراد ،هیحان هیحان هس رد تشکریز حطس هب تبسن یفرصم بآ مهس نازیم .
،F
وG
بیترت هبD
4 / 7 ، 5 / 9 و 5 / 8 یرایبآ هیحان رد یرازیلاش یضارا رتشیب تعسو لیلد هب هک تسا راتکه رب بعکمرتمرازه هیحان نیا ،G
بمک عوضوم دیاب یعامتجا تلادع یرارقرب یارب هتبلا .تسا بآ فرصم نازیم نیرتشیب یاراد زا کی ره رد هدشن نیمات یاهزاین و بآ دو
.تسا هعلاطم نیا ثحب زا جراخ هک تفرگ رظن رد زین ار یحاون دودح هک تسا یاچ تاغاب هب طوبرم یبآ زاین نیرتمک 5600
بعکمرتم ینیمزریز بآ قیرط زا و تسا راتکه رب
مأت ی ن م ی دوش رد .
هقطنم هعلاطمدروم شراب لیلد هب
لباق هجوت رد لصف اه هنلااس نلایب ،یعارزریغ ی بآ
اه عیزوت تیاعر تروص رد و تسا بسانم ینیمزریز ی
یارب بآ زا مجح نیا تشادرب ،ینیمزریز بآ نلایب لداعت تیاعر و ینیمزریز بآ عبانم زا تشادرب رد تخاونکی یناکم مأت
ی ن ن تاغاب یبآ زای
هکبش رد یزرواشک تلاوصحم لک .تسا عناملاب یاچ 5
/ 688528 سا نت
یاراد جنرب یاهرازیلاش تشکریز حطس هکنیا هب هجوت اب هک ت
رادقم نیرتشیب تسا هکبش رد تحاسم نیرتشیب لوصحم
( دودح 97
% ) لماش ار م ی دوش ( لودج 6 ).
رد یحطس بآ عیزوت و فارحنا یارب یژرنا فرصم لک مز
ی ن اه تخوس و ینیمزریز بآ ژاپمپ ،یزرواشک ی ندروم
ی زا شام ی ن تلاآ
ودح یزرواشک د
7 Gwh
/ 207 هک تسا 1 / 99
% قیرط زا نآ تخوس
اه یلزید ی مأت
ی ن م ی دوش هتیسیرتکلا قیرط زا نآ یقبام و مأت
ی ن م ی
دوش نیاربانب . تخوس
اه یرایبآ یحاون زا کی ره مهس و دراد دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش یزرواشک رد یمهم شقن یلزید ی ،F
وG
تیترت هبD
31 ، 40 و 29 س لک زا دصرد یلزید تخو
هدافتسادروم یارب
مأت ی ن یژرنا ندروم ی زا یژرنا .تسا یزرواشک رد ندروم
ی زا یارب
قیرط زا ینیمزریز بآ ژاپمپ پمپ
اه یلزید و یکیرتکلا بآ ی مأت
ی ن م ی دوش هکنیا هب هجوت اب . 4
/ 43
% ینیمزریز بآ زا یتشادرب بآ لک زا
قیرط زا پمپ اه ژاپمپ یکیرتکلا ی م
ی دوش یژرنا تبسن ، یکیرتکلا
ندروم ی زا تاوولیک بسحرب هدش ژاپمپ بآ لک رادقم هب م رب تعاس
بعکمرت
یرایبآ یحاون زا کی ره رد ،F
وG
بیترت هبD
3 / 2 ، 6 / 1 و 3 / 1 یژرنا لک تبسن .تسا دصرد ندروم
ی زا یارب پمپ اه یلزید و یکیرتکلا ی
تاوولیک بسحرب ینیمزریز بآ ژاپمپ یارب بش لک رد بعکمرتم رب تعاس
هک رقت ی
ًاب 0 / 2 و 2 / 5 یتشادرب بآ مجح لک .تسا دصرد بآ زا
ینیمزریز
Mm3
8 / 119 هک تسا 6 / 56 زا هدافتسا اب نآ زا دصرد پمپ
اه تشادرب یلزید ی م
ی دوش یژرنا لک نیا رب هولاع . هدافتسادروم
طسوت شام ی ن تلاآ یزرواشک 2 Gwh
/ 201 طسوت هک تسا تخوس
اه یلزید ی مأت
ی ن م ی دوش شیب . رد یژرنا فرصم نیرت شام
ی ن تلاآ
( تسا جنرب لوصحم هب طوبرم یزرواشک 3Gwh
/ 197 هک ) 1 / 98
% رد یفرصم یژرنا لک زا شام
ی ن تلاآ یشان یفرصم یژرنا نازیم .تسا
زا تخوس اه رد یلزید ی شام
ی ن تلاآ یزرواشک 3Gwh
/ 60 ، 8 / 81 و 1 / 59 رد بیترت هب حان
ی ه اه یرایبآ ی ،F
وG
مD
ی دشاب . لع ی مغر
یژرنا ،جنرب یاهرازیلاش هب تبسن یاچ تاغاب مک تحاسم هدافتسادروم
شام ی ن تلاآ دودح یاچ تاغاب رد یزرواشک 019
/ 0 یاهرازیلاش ربارب
.تسا جنرب یلااب فرصم هب هجوت اب تخوس
اه یارب یلزید ی مأت
ی ن یژرنا ندروم ی زا یشکهز و یرایبآ هکبش رد دوجوم یزرواشک تلاوصحم دیلوت
دیفس تارثا یسررب ،دور زی
تس حم ی ط لودج هب هجوت اب .تسا یرورض نآ ی 6
دودح دوردیفس یشکهز و یرایبآ هکبش لک رد ، 1
/ 99
% زا
قیرط زا یزرواشک شخب رد یفرصم یژرنا تخوس
اه یلزید ی مأت
ی ن م ی دوش یاهزاگ نیرتشیب نیاربانب . هناخلگ
ا رد ی لاعف ی ت اه زرواشک ی ی
