http://dx.doi.org/10.22108/jas https://dorl.net/dor https://jas.ui.ac.ir/?lang=en Journal of Applied Sociology E-ISSN: 2322-343X Vol

(1)

* Corresponding author

Teimouri, H., Shahin, A., & Karimi, A. (2022). Providing a competent-based human resource management model with a succession approach.

Journal of Applied Sociology, 33(2), 69-92.

This is an open access article under the CC BY-NC-ND/4.0/ License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8 https://jas.ui.ac.ir/?lang=en

Journal of Applied Sociology E-ISSN: 2322-343X

Vol. 33, Issue 2, No.86, Summer 2022, pp. 69-92 Received: 18.01.2021 Accepted: 08.12.2021

Research Paper

Providing a Competent-Based Human Resource Management Model with a Succession Approach

Hadi Teimouri

Associate Professor, Depaetment of Management, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran [email protected]

Arash Shahin

Professor, Depaetment of Management, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran [email protected]

Abdollah Karimi

Graduate Student, Depaetment of Management, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran [email protected]

Introduction

Today, business environment is changing rapidly and increasingly. This has caused organizations to face the fundamental challenges of competing with each other. Therefore, in such circumstances, organizations need to think beyond adaptation to the environment and seek to take advantage of potential opportunities and cope with new changes. In the current competitive environment, human resources have become a vital factor for the success of organizations. Therefore, organizations should always seek to attract competent human resources and properly manage their capabilities in order to achieve their strategies.

Materials & Methods

The present research was of an applied type in terms of purpose and an exploratory mixed study in terms of research method. Thus, in this study, a rich literature was first created in the research field by reviewing the texts and the experimental and theoretical backgrounds and then, an interview method was applied based on thematic analysis to design a native model in the field of human resource management as the initial goal. Afterwards, a questionnaire was used to determine the pattern fit and prioritize the subsystems in the quantitative part. In simple terms, the qualitative and Delphi approach were taken to design the model and identify the components and competencies in the first stage and the quantitative method was applied to implement the model and analyze the data in the next stage.

The statistical population in the qualitative sector included banking and academic experts in the field of human resources, who had executive backgrounds at management levels. Seventeen people participated in the semi-structured interview process following targeted snowball sampling. The statistical population in the quantitative section included all senior managers, heads of departments, and heads of the branches of Isfahan Saderat Bank. A total of 400 people were determined to participate in this study by using stratified

random sampling. To analyze the qualitative data, a coding process was taken based on thematic analysis. Structural equation modeling and the related software (SPSS and PLS) were employed to quantify the research data obtained from the questionnaires and data analysis.

Based on the research findings, the model of a competent human resource management system was designed based on a succession approach (recruitment, training, performance, appraisal, and compensation) including the 5 main themes of competency, foresight, comprehensiveness, justice, and flexibility.

Discussion of Results & Conclusions

Achieving an integrated and dynamic model for competent human resource management can simplify complex events by recognizing the relationships between vital elements and facilitate the success rate of the succession program in different situations. Therefore, in this study, two general objectives were pursued: 1) designing a model that could predict the success rate of the staff replacement system according to human resource management subsystems and announce the success rate with an almost certain estimate and 2) designing a competent human resource management system that could lead to the expansion of this system and give more coherence to its activities.

(2)

Journal of Applied Sociology, Vol. 33, Issue 2, No. 86, Summer 2022

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8 70

Successful implementation of succession programs requires a proper link between human resource management and succession management, while their implementation will be fruitless without human resource actions. In fact, if a logical and correct relationship between the two is not established, the succession program will fail. The establishments of a succession management and rule of meritocracy in the processes of selection, training, performance, appraisal, and compensation would put employees in the psychological circle of security. This means that they ensure the human resource system is based on competencies and the bank will easily accept their promotion and not exclude them from the scope of organizational activity for no reason if they have competence and an ability to work. It can be a motivation and a tool to improve organizational productivity.

Keywords: Competent Human Resources, Competency Management, Succession, Hybrid Method

References

Ahmadi, S.A., Sadr Mansoori, S., Darvish, H., & Rajabbaigy.

M. (2019). Exploring the managerial competencies in the process of talent identification in petroleum industry of Iran. Strategic Studies in Petroleum and Energy Industry, 10(39), 63-96 (In Persian).

Ahmadi, A., Abzari, M., Nasr, I.A., & Safari, A. (2018). The impacts of learning strategies and creativity on knowledge workers innovation in Iranian knowledge- based firms. International Journal of Business Innovation and Research, 17)3(, 378-393.

Almessabi, B.N.A.A. (2017). Critical factors in leadership succession planning: securing the human resources future for government organisations in the Abu Dhabi Emirate, UAE (Doctoral dissertation). Southern Cross University.

Barney, J.B. (2001). Is the resource-based “view” a useful perspective for strategic management research? Yes.

Academy of Management Review, 26(1), 41-56.

Bohlouli, M., Mittas, N., Kakarontzas, G., Theodosiou, T., Angelis, L., & Fathi, M. (2017). Competence assessment as an expert system for human resource management: A mathematical approach. Expert Systems with Applications, 70, 83-102.

Brown, L., George, B., & Mehaffey-Kultgen, C. (2018). The development of a competency model and its implementation in a power utility cooperative: an action research study. Industrial and Commercial Training, 50 (3), 123-135.

Cran, B., & Hartwell, C.J. (2019). Global talent management:

A life cycle view of the interaction between human and social capitall. Journal of World Business, Elsevier, 54(2), 82-92.

Collings, D. G., &Mellahi, K. (2009). Strategic talent management: A review and research agenda. Human Resource Management Review, 19(4), 304-311.

Diya, V. R., & Mansor, M. (2019). Review of history succession planning: replacement planning, talent management and workforce planning. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 9(9), 1298–1303.

Ferrari, F. (2019). In the mother’s shadow: exploring power dynamics in family business succession. Gender in Management, 34)2(, 121-139.

Fesharaki, F., & Sehhat, S. (2018). Islamic human resource management (IHRM) enhancing organizational justice and employees’ commitment: Case of a Qard al-Hasan

bank in Iran. Journal of Islamic Marketing, 9(1), 204- 218.

Goldman, E., & Scott, A.R. (2016). Competency models for assessing strategic thinking. Journal of Strategy and Management. 9 (3), 258–280.

Groves, K.S. (2007). Integrating leadership development and succession planning best practices. Journal of Management Development, 26(3), 239-260.

Helton, K., & Jackson, R. (2007). Navigating pennsylvania’s dynamic workforce: Succession planning in a complex environment. Public Personnel Management, 36(4), 335- 347.

Huang, T.C. (2001). Succession management systems and human resource outcomes. International Journal of Manpower, 22(8), 736-747.

Karimi, A., Teimouri, H., Shahin, A., & Barzoki, A.S.

(2019). Identification and ranking of competency-based recruitment system criteria: an empirical case study’. Int.

J. Learning and Intellectual Capital, 16(1), 21–39.

KhayerZahed, R., Teimouri, H., & Barzoki, A.S. (2021).

Designing a model of strategic training system with talent management approach: the case of iranian national tax administration. Int. J. Business Innovation and Research, 24(4), 593–609.

Kurz, R., & Bartram, D. (2002). Competency and individual performance: Modelling the world of work.

Organizational effectiveness: The role of psychology, 227-255.Chichester, UK: Wiley.

Lara, F.J., Mogorron-Guerrero, H., & Ribeiro-Navarrete, S.

(2020). Knowledge of managerial competencies: cross- cultural analysis between American and European students. Economics Research, 33(1), 2059-2074.

Liu, X., & Atinc, G. (2021). CEO selection, reference setting and postsuccession strategic change. Management Decision, 59 (2), 258-284.

Mattar, D.M. (2020). The culmination stage of leadership succession. Journal of Organizational Change Management, 33(7), 1355-1373.

Mahmudi, F., Bohlouli, N., Beikzad, J., & Rahimi, G. (2020).

Providing a process model of surrogacy based on data theory theory (Case Study: Imam Khomeini Relief Committee). Journal of Educational Administration Research Quarterly, 11(42), 81-102 (In Persian).

Robles, M. M. (2012). Executive perceptions of the top 10 soft skills needed in today’s workplace. Business Communication Quarterly, 75(4), 453-465.

Sareen, D. B. (2018). Relationship between strategic human resource management and job satisfaction. International Journal of Current Research in Life Sciences, 7(03), 1229-1233.

Seemiller, C. (2018). A competency-based model for youth leadership development. Journal of Leadership Education, 17(1), 56-72.

Sudhir, K.J. (2014). Business Succession Planning In Indian MSM-Fobes: A Study Based On Managerial-Role Employees. Global Business Review, 15(3), 517–530.

Toutian, S., Asghari, H., & Rostami, M. (2019). Presenting a model of succession barriers with a mixed method approach at I. R. I. Police Headquarters, 22(2), 157-195 (In Persian).

Yang, C.C., & Lin, C. Y. Y. (2009). Does intellectual capital mediate the relationship between HRM and organizational performance? Perspective of a healthcare industry in Taiwan. The International Journal of Human Resource Management, 20(9), 1965-1984.

(3)

هیرشن هعماج يسانش يدربراك

لاس و يس موس

، هرامش يپايپ ( 86

،) هرامش مود

، ناتسبات 1041 ص ، 66 - 69

خیرات :تفایرد 96 / 14 / 1966 خیرات :شریذپ 11 / 6 / 1044

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8 یشهوژپ هلاقم

یوگلا ۀئارا دم

تیری ناسنا عبانم ی

اش هتسی روحم ور اب درکی شناج نی یرورپ

یداه یرومیت

،

،رايشناد هورگ

،تیریدم مولع ۀدکشناد

يرادا و

،داصتقا هاگشناد

،ناهفصا

،ناهفصا ناریا

[email protected]

شرآ نیهاش

،داتسا ،

هورگ

،تیریدم ۀدکشناد

مولع يرادا و هاگشناد ،داصتقا

،ناهفصا

،ناهفصا ناریا

[email protected]

للهادبع یمیرک

شناد ،

ۀتخومآ

،يرتكد هورگ

،تیریدم ۀدکشناد

مولع يرادا و

،داصتقا هاگشناد ناهفصا ناریا ،

[email protected]

هدیکچ فده رضاح شهوژپ ا

ۀئار وگلا ي تیریدم عبانم يناسنا هتسیاش روحم ور اب درکی شناج ني يرورپ رادکناب تعنص رد ي

تسا ا شور . نی شهوژژپ

هتخيمآ كرت(

يبي ) و ۀعماج يرامآ نآ رد شخب يفيك هاگشناد ناگربخ لماش ي

زوح ۀ ناسنا عبانم ي دم و ناری ناهفژصا تارداص کناب دشرا تژسا

دادعت هك 11 هنومن شور اب رفن گ

يري ارف رد دنمفده دنی

تكراشم هبحاصم دندرك

مك شخب رد و

،ي لماش ناریدم ۀمه

،يلاع ناتسرپرس هزوح اه

و ياسؤر بعش کناب تارداص ناهفصا تسا دادعت هك 044 هنومن شور اب رفن گ

يري هقبط ا ي - فداصت ي هب ۀلزنم ا رد هنومن نی تكراشم شهوژپ

دندرك . رازبا عمج روآ ي هداد اه ي ندروم زاي ماش شسرپ و هبحاصم ل همان

دوب . هژتفای ياژه لژصاح زا يراذژگدك لژيلحت

کژيتامت داد ناژشن ماژظن

تیریدم عبانم يناسنا هتسیاش روحم لمتشم رب جنپ نومضم يلصا لماش ،يگتژسیاش هدژنیآ

،يرژگن عماج ،تژي فاژاعنا و تلادژع ذژپ

يری تژسا .

نينچمه هتفای ياه راتخاس تلاداعم زا لصاح ي

ناشن ۀدنهد تسا نیا ك ه م زا ناژي هژفلؤم اژه ي تیریدژم عباژنم ،يناژسنا تامدژخ نارژبج ماژظن

اش هتسی روحم اراد ي ب نیرتشي ثأت رادقم ري دم رب تیری شناج ني يرورپ تسا .

هژاو یاه لک یدی : عبانم يناسنا هتسیاش تیریدم ،روحم

،يگتسیاش نيشناج

،يرورپ شور يبيكرت

لوؤسم هدنسیون

يروميت

، ه

؛.

نيهاش

، آ و . يمیرك .ع ، ( 1041 .)

« يوگلا ۀئارا دم تیری ناسنا عبانم ي اش هتسی روحم ور اب درکی شناج ني يرورپ .»

هیرشن هعماج يدربراك يسانش ،

99 ( 9

،) 66 - 69 .

This is an open access article under the CC-BY-NC-ND 4.0 License (https://creativecommons.org/licenses BY-NC-ND 4.0)

(4)

19 هیرشن

هعماج يسانش

،يدربراك لاس و يس موس

، ناتسبات 1041

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8

همدقم و ب ی نا هلئسم

هزورما يژحم بژسك راژكو اژب غت تارژيي عیرژس و هدژنیازف يا

هبور ور و نیا رما ببس هدش هك تسا نامزاس

اه رد تباقر اژب

رگیدکی راچد شلاچ ياه يژساسا .دنوژش رد نيژنچ يایارژش

نامزاس اه يارب يیورایور اب

تارييغت دیدج دژیاب هژب رژتارف زا

يراگزاژس اژب

يژحم دنژشیدنيب و

هژب لاژبند هرژهب يرژيگ زا

تصرف ياه هوقلاب دنژشاب تباژقر یارژش رد. ي

عباژنم ،دوژجوم

ناسنا ي تايح لماع کی هب ي

قفوم تژي نامزاژس هدژش لیدژبت اژه

تسا

؛ نامزاس ،نیاربانب هژب دژیاب هراومه اه

ذژج لاژبند عباژنم

يناسنا هتسیاش روحم یاژناوت حيحص تیریدم و ي

اژه ي نآ ژه رد ا

ۀنيمز ژقحت درژبهار اژه ي دوژخ دنژشاب (

Khayer zahed et al.,

2021: 594

.) هزورما ۀمه نامزاس اه ارب ي ذج عباژنم يناژسنا

هتسیاش روحم م تباقر رگیدکی اب ي

ا و دننك نی دارفا هژب ژحم

هژژکنیا اش دژژننك کاژژسحا يگتژژسی

اژژه ي ناژژش نامزاژژس کژژی رد

یاسانش ي ریدقت و يمن

،دوش رژگید نامزاس ي

ارژب ار ي تژيلاعف

ژژم اژختنا ي

دژژننك

؛

،نیارباژژنب ژژب

ي اژژسانش دژژیدرت يی

،مادختژژسا ،

رادهگن و اقترا ،شرورپ ي

عبانم يناسنا هتسیاش روحم اب فدژه

هنيهب نامزاس ناوت ندرك يارژب

ور يیوراژی غت اژب تارژيي دج ،دژی

غدغد ۀ لژصا ي نامزاژس اژه ي زورژما ي تژسا (

Ahmadi et al.,

.)2018

بولام يحم دناوتن نامزاس رگا ي

ار ارب ي ناژسنا عبانم ي

اش هتسی مهارف روحم

،دنك ا رارف ناشی هیدب رما ي شيپ و نيب ي ریذپ

نیا رد .دوب دهاوخ هنيمز

، تامادقا ناژسنا عباژنم تیریدژم ي

رد

روراب و دشر ندرك

ياهدادعتسا نامزاس

تیزم بسك تهج رد

تباقر ي یازژسب شژقن رادیاپ ي

.دراد زا اژجنآ هژك عباژنم يناژسنا

هتسیاش روحم هك ب رادروخر زا

،شژناد يیاژناوت و تراژهم ياژه

زايندروم

،دنشاب ساسا ي نیرت تباقر عبانم ي

نامزاس وژسحم اژه

م ي دنوش

(Karimi et al., 2019: 22)

، ۀعسوت درژکیور يژنتبم رژب

يگتسیاش رد

ۀزوح عبانم يناژسنا و ريثأژت اژهدركراك رژب نآ و

ز متسيسری ياه ژلتخم دژم

تیری ناژسنا عباژنم ي

زا فادژها و

دصاقم يدربهار رد

نیا هزوح .تسا

تیریدم عبانم يناسنا ره نامزاس زا يژساسا نیرژت رژصانع

ينامزاس وسحم يم

دوش . تیریدم ناسنا عبانم ي

رد تیاده و يربهر

نامزاس اه هب هژیو نامزاس يیاه هك رتشيب رب دعب يداژصتقا

زكرمت

،دنراد تيساسح يرتشيب

دراد

؛ اریز دشر يداصتقا يتباقر

و رييغت يتيعمج يورين

،راك تباقر يدیدش يارب نانكراك رهاژم

داجیا هدرك و دوجو ماظن نيشناج يرورپ يارب

، ذج هعژسوت و

تشادهگن يورين

يناسنا هتژسیاش روژحم ار يارژب بژصنم ياژه

يدژيلك نامزاژس يرورژض هدرژك

تژسا (

Groves, 2007

.) رژت

تمدخ نانكراك رد حواس لتخم ينامزاس هژب لژیلاد يژفلتخم

دننام

،افعتسا رت

،لغش

،يگتسشنزاب ياقترا

يلغش هژب هژژیو رد

تسپ ياه يتیریدم و يديلك رد

،تيقفوم اقب و ياژقترا نامزاژس

لکشم يدج داجیا يم دنك ا هژب خژساپ رد . نژی

غت ،تارژيي يژنعی

اژژیان ندژژش

،اهدادعتژژسا ژژسب

يراي زا نارگژژشهوژپ تیریدژژم

نيشناج يرورپ ار هب ۀلزنم شور مهم و يدژيلك ارژب ي يیاژسانش

نانكراك ناوژترپ هيژصوت ژم ي دژننك (

Collings & Mellahi, 2009 ؛

Sudhir, 2014

.) بط کی

،يجنسرظن دعب

زا لئاژسم يدرژبهار و

،يلام دم تیری نيشناج يرورژپ نيموژس ژحبم رايژسب مژهم رد

نامزاس يقلت يم دوش . شهوژپ اه ناشن يژم دژنهد 11 دژصرد زا

ناژژصصختم عباژژنم

يناژژسنا يبایدادعتژژسا و

نيژژشناج يرورژژپ ار

يمن دنسانش و قف 91 دصرد اهنآ نیا همانرب ار هژب روژط يمژسر

ارجا يم دننك (

Collings & Mellahi, 2009

؛

Robles, 2012

.)

اب هجوت هژب ترورژض تخانژش

تژصرف ،اژه شلاژچ اژه و

تژژيفرظ ياژژه عباژژنم

،يناژژسنا رد لاژژس ياژژه رژژيخا رد تعنژژص

يرادژژکناب هژژجوت

يژژصاخ هژژب دوژژجو متژژسيس ماژژظن تیریدژژم

نيشناج يرورپ يارب دوبهب یارش يتباقر هدشن تژسا . رد يژط

لاس ياه هتشذگ ماظن يکناب همانرب يزژیر يژملع يارژب نيمأژت

عبانم يناسنا زاژيندروم هتژشادن

و نژیا يژب يهجوژت و نتژشادن

همانرب يزیر حيحص ناژيم يژجورخ اژه ( ،يگتژسشنزاب ،،ارژخا

توف و )...

اب يدورو

،اه ببس مادختسا ياه يعاقم رد لصاوف

تدمدنلب هدش

.تسا نمژض هژکنآ کژیره زا تامادژقا ژنم

عبا

يناسنا هب تروص

ًلاماك ازجم زا رگیدکی و هرژیزج يا تروژص

هتفرگ تسا هژك لژصاح و نآ ۀژجيتن فلاژتا ببژس

يیرژنا و

نيیاپ ندمآ هرهب يرو ينامزاس هدش تسا ا . نی هدژش بجوم رما

تسا کناب ياه يلخاد روشك هلمجزا کناب تارداژص رد

ددژص

(5)

هتسیاش يناسنا عبانم تیریدم يوگلا ۀئارا نيشناج درکیور اب روحم

يرورپ ناراکمه و يروميت يداه

19

رارقتسا تیریدم نيشناج يرورپ آرب دوژخ نامزاس رد دژی

ژت زا ا

ا نی رط ی تیزم يتباژقر تبژسن هژب ياژبقر يژلخاد بژسك و

تابجوم دشر و يلاعت نامزاس ار مهارف

،نیابانب ؛دنك اب

هژجوت

هب تيمها يگتسیاش اه رد نیودت ماظن نيشناج ،يرورژپ فدژه

شهوژژژپ زا رژژضاح

تژژسد يباي بوچراژژچ هژژب ي

ۀزوژژح رد عماژژج

دم تیری ناسنا عبانم ي

اش هتسی روحم ور اب درکی شناج ني يرورژپ

م هك تسا ي

دناوت ببس حارطزاب ي وقت و تی ب لباقتم ني ره کی

زا متسيسریز ياه

تیریدم عباژنم يناژسنا کژناب تارداژص رژب

يانبم يگتسیاش دوش

. نیا وگلا ببس دوبهب درکلمع نامزاژس و

رارقتژژسا تیریدژژم نيژژشناج

يرورژژپ يژژم دوژژش و يژژم دژژناوت زا

هويش ياه لومعم نومزآ و ااخ يارب هدايپ يزاس ماظن تیریدم

نيشناج يرورپ هك هنیزه ياه يیلااب هب نامزاس ليمحت يم

،دنك

يريگولج دنك

.

تایبدا شهوژپ

یگتسیاش تخانش و شرورپ اش يگتسی اه و لباق تي ياژه عباژنم ناژسنا ي

شقن سب راي عت نيي هدننك يا رد اژقب و ادا ۀژم ح تاژي نامزاژس رد

حم ي ياه تباقر ي دراد . دژم ناری نامزاژس اژه اژب اژهج ن ي ندژش

تراجت و غت ريي رس عی يروانف

، اب ن زاي رمتژسم هژب هدنامزاژس ي

ددجم و تژباقر رژب اژنبم ي اش يگتژسی هژبور دنتژسه ور ا .

نژی

غت

،تاريي تراژهم اژه

، اش يگتژسی اژه و اژناوت يی ياژه ناژنكراك

نامزاس اه ار هب شلاچ م ي دشك و رد اس ۀی ا نی غت تارژيي وپ ،اژی

اش يگتسی ياه نانكراك ن زي اب دی هب تروص م رمتس دجت دی وژش د .

رد ژنچ ني ارژش يای عژسوت ۀ يگتژسیاش هژب

ۀژلزنم رژحم و

هست لي دننك ۀ غت ريي و راگزاس ي نامزاس ي و لماع لك يدي دجت دی

ح تاي نامزاژس ي حرژام ژم ي وژش

؛د ز ارژی وپ رتای ندژش ژحم ي

نامزاس اه ببژس هاژتوك رت ندژش ژخرچ ۀ ح تاژي تراژهم اژه و

اش يگتسی ياه دم ناری و نانكراك هدش تسا

(Cran & Hartwell,

2019) .

اش

،يگتسی اسانش يی و صوت ي تراهم اه و اهراتفر ي مزلا

ارب ي م ؤ رد ندوبرث کی

لغژش تژسا هژك هژب ۀژلزنم کژی رازژبا

صوت يفي و مصت مي گ يري ربتعم هدافتسا يژم دوژش (

Goldman &

Scott, 2016

.)

،يگتسیاش هن

خ دو راتفر تسا و هن دوخ

؛درکلمع

هکلب هعومجم ياهوگلا

،يراتفر هعومجم يیاناوت

،اه تژيلاعف ،اژه

اهدژنیارف و

شنژژكاو ياژژه دوژژجوم تژژسا هژژك ژژيط يعيژژسو زا

ياهاضاقت يراك

ار رد رايتخا يخرب زا دارفا رارق يژم دژهد اژت زا

نارگید رترثؤم لمع دننك (

Kurz & Bartram, 2002

.)

هب داژقتعا يلوژلهب و ( ناراژکمه )2017

موژهفم يگتژسیاش

طابترا رايسب کیدزن و يگنتاگنت اب

موهفم دادعتسا

؛دراد يژنعی

رگا دارفا هب ۀبترم يیلااب زا يگتسیاش ياه

زايندروم لغش دوژخ

تسد

،دنبای

ًاعاق يم ناوت نآ اژه ار هژب ۀژلزنم نیرژتهب اژه و هژب

يترابع دادعتسا رد رظن يگتژسیاش .تژفرگ اژه

اژب تژيقفوم رد

لغش طابترا دنراد و هب ۀلزنم شيپ يژنيب ۀدژننك درژکلمع رظندژم

رارق يم دنريگ .

رد شهوژژژپ ياژژه ژژلتخم ماژژجنا

هدژژش

،نونكاژژت داژژعبا

و

هفلؤم ياه يفلتخم يارب يگتسیاش رد

رظن هتفرگ هدش تسا هك

يارب هنومن يم ناوت ناراکمه و ارلا شهوژپ هب (

هراژشا )2020

درك هك هس دژعب يدرژف داژمتعا(

هژب ،،ژفن دوژخ دژم يتیری ؛)

نيب يدرف طابترا(

م ؤ

،رث راکمه ي و ،تكراژشم دونژش

و )رثوژم

يايحم شوه(

راژجت

،ي شوژه يدرژبهار هژب ار )

ۀژلزنم داژعبا

اش يگتسی هداد رارژق رظندژم ژس .دژنا

رليمي ( دژعب راژهچ )2018

نيژب يدرژف تاژطابترا(

هرژهب

،رو ،بژسانم لژماعت راژکمه

،ي

تاطابترا ،تكراشم نابز

،ي )نتشون

، نورد يدرف رد(

،دوژخ

راکمه ي صخش

،ي قلاخا

،تاي مطا ناني )

، يعامتجا ،عوژنت(

رد

ارش ی د نارگی ) و يدربهار

، قحت(

مشچ

،زادنا تأ لم و ربراك

،د

زجت هی و لحت

،لي زرا

،يبای لح سم ئ

،هل مصت مي گ يري ) ار هب ۀژلزنم

اش داعبا يگتسی .تسا هداد رارق رظندم

تیریدم نیشناج

یرورپ

نامزاس رد رما لوحت و رييغت اه

ي ذپ ينتفری و هتبلا لرژتنك ریذژپ

تيلباق هك تسا دم

تیری دراد . دنور رژييغت هژب ناژمز رورژم رد

ۀمه ارف ياهدنی نامزاس ي هب و هژی غت و تلاوحت تاريي

بيكرت رد

ورين عونتم ي

ناسنا ي هب عيبط ًلاماك روط ي

م خر ي و دهد يکی زا

صخاش رت نی نآ دراوم

، جیردت ،ورخ ي

زا هدومزآراژك نانكراك

(6)

10 هیرشن

جیردت دورو و نامزاس ي

هزات نانكراك و راك

هب دیدج نآ

.تسا

دم کی تلاسر ری

آ و فوم هدنی رژگن نامزاژس تژيعقوم رژه رد

دنمشوه پ و

،ورشي ماگنه ي ژم لماك ي دوژش هژك هتژسناوت دژشاب

يارژژب ناگتژژسشنزاب و

يژژجورخ ياژژه هیامرژژس ياژژه يناژژسنا زا

،نامزاس نانيشناج نئمام

دژنمناوت و ي

د شرورژپ ار دژه

رد و

اج و ناژژمز هاژژگی

بژژسانم نیزگیاژژج دژژنك

. ناریدژژم دنمژژشوه

هب يبوخ يم دنناد هك دیابن ۀفيظو شرورپ ياهدادعتسا نامزاژس

و اریدم ن هدنیآ هب تروژص هقيلژس يا و يمژسرريغ

حواژس رد

دتفيب قافتا نامزاس

؛ دیاب هکلب مچرپ ریز

شرگن کی ماظن

دنم و

وژژژگلا کاژژژسارب ي

ژژژملع ي ژژژحارط و ي

هدژژژش يا هژژژك رد نآ

يگتسیاش ياه

زايندروم نامزاس هژب يژگژیو اژه و ياهدادعتژسا

دارفا ينامزاس دنويپ هداد هدش ،تسا ارجا دوش

(Ferrari, 2019)

.

نامزاس هزورما اه

يارب نارژحب عژفر اهراژشف و اژه

ي ژشان ي زا

گلفاغ ًامومع هك يحم

،هدننكري يناهگان و هتسويپ رد لاح لوژحت و

ينوگرگد

،دنا ژیو هجوت ۀ هب ار دوخ اج ي نورژيب يحم هب نتخادرپ

فواعم نامزاس نورد هب هدرك

دنا و دربهار ياه نردژم و يتواژفتم

ار لابند يم دننك . يرايسب زا نامزاس اژه يارژب يريگوژلج زا

داژجیا

للاتخا دنور رد تفرشيپ

،دوخ همانرب يیاه يارژب نيمأژت ياژهورين

هتسیاش رد لغاشم لتخم زا لخاد نامزاژس هژب راژك يژم دژنريگ .

مانرب ۀ نيشناج رورپ ي نژیا هژلمجزا تژساهدربهار

(Mattar, 2020)

هك یاسانش ددصرد ي

اهدادعتژسا ظفح و هعسوت ، ي

هبرژصحنم درژف

نانكراك هب و لابند نآ نتفاژی دژيلك لغاژشم ي

نامزاژس کاژسح و

تباژقر يحم .تسا ي

اژبقر و ي ژصرع رد دنمژشوه ۀ

بژسك راژكو

هب هزورما هفرح ًلاماك تروص ا

ي لك و هدژبز ناگبخن راکش هب يدژي

نامزاژژس ياژژه ژژفوم يور هدروآ ا دژژن . هژژب يريگراژژك هژژمانرب

ياژژه

نيشناج يرورپ رد نامزاس اه هب هژیو رد نامزاس يیاه هك هب تروژص

يصصخت رد

رازاب بسك راكو لوغشم هژب تژيلاعف ،دژنا يژم دژناوت ببس

تشادهگن ياهورين

لخاد دوش و نیا يعوژضوم تژسا

هژك

هدايپ يزاس حرط نيشناج يرورژپ ار ياراد تژيمها يژناوارف هدرژك

تسا

(Ferrari, 2019) .

همانرب يزیر نيژشناج يرورژپ يرازژبا يدژيلك يارژب اژقب و

يرادیاپ ره ينامزاژس تژسا

(Almessabi, 2017)

هژمانرب . يزژیر

نيشناج يرورپ تئشن هتفرگ زا دربهار ۀیامرس يناسنا و هب ۀلزنم

دنیارف ب يدارا يار نانيمطا زا موادژت يرژبهر رد بژصنم ياژه

،يديلك ظفح و ۀعسوت ۀیامرس يونعم و شناد يارژب هدژنیآ و

یوشت دارفا هب هعژسوت تژسا (

Helton & Jackson, 2007

.) هژب

رتهب ترابع

، شناج ي ن رورپ ي عون ي هژمانرب ر ژی ز ي ن ژي ور ي راژك

تسا هك رب گدامآ ي نانكراك ژب ر اژج ی زگ ین ي تژسپ اژه ي ژب نود

دصت ي زكرمت و بي رتش رد حواس دژم ی ر ی ت دژشرا و دژم ی نار

ارجا يی رارق ( دراد

Diya & Mansor, 2019

.)

هب روط

،هصلاخ یراعت همانرب يزیر نيشناج يرورپ ناژشن

يم دهد نیا مهم هب ۀلزنم يرازبا يارب کمك هب تیریدم ،شژناد

نانيمطا زا نیرتهب

،يربهر تخاس يورين راك دنمشوه و دلوم

و رارقتسا اهدادعتسا لمع

يم

؛دنك هب يروط هك فادها ينامزاس

ار يژژم ناوژژت هژژب يناژژسآ هژژب تژژسد دروآ . اژژب هژژمانرب ر يزژژی

شناج ني يرورپ م نامزاس ،رثؤم ي

دناوت کی درژبهار ارژب رژترب ي

قفوم تي و يبايتسد هب فادها يتايح داجیا یاربانب ؛دنك

،ن يارژب

تژژيقفوم تژژیرومأم

ينامزاژژس و

داژژجیا راژژکهار رثؤژژم يارژژب

يیاژسانش و

ظژفح يرژبهر رژژترب رد نامزاژس يرورژض تژژسا

(

Almessabi, 2017

.)

ۀنیشیپ شهوژپ

هديکچ يا مهم زا رت نی شهوژپ اه ي ماجنا رد هدش ۀراب غتم ياهري

لودج رد شهوژپ 1

هئارا هدش .تسا

(7)

11

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8 لودج

1 - تاعلاطم ماجنا هدش ۀرابرد یاهریغتم شهوژپ

Table 1- Studies on research variables

ناونع شهوژپ

ون(

،هدنسی لاس ) فده

شهوژپ ۀصلاخ

هتفای اه

طوط ناي ( ناراکمهو 1966

) ئارا

ۀ يوگلا شناج عناوم ني يرورپ

اب درکیور هتخيمآ رد داتس

يهدنامرف اجان بط

هتفای ياه نیا شناج عناوم شهوژپ ني

رورپ ي ترت هب اجان رد بي

ترابع دنا

زا : دم عناوم

،يتیری راتخاس عناوم

،ي وحن ۀ زرا يبای زگ ،درکلمع

،شنی ،مادختسا

اقترا و اصتنا ،شزومآ

دومحم ي ( ناراکمهو 1968

) ئارا

ۀ وگلا ي ارف دنی ج نيشنا يرورپ

هب شور هداد ۀیرظن داينب رد ۀتيمك

دادما ماما ينيمخ وفت

ی

،رايتخا يیادززكرمت

ّوج ، امح يتی رد

،نامزاس يرادربوگلا زا

نامزاس ياه زوح رد فوم ۀ

شناج ني رورپ ي زاسدنمناوت رب مامتها و ي

نانكراك .

نچمه ني هجوت دم ۀخرچ هب تیری

برم کبس و شناد يرگي

دم ناری هب ۀلزنم

شناج رما رب رثؤم لماوع ني

رورپ ي هك ثأت نامزاس رد ري

دنراد .

دمحا ناراکمه و ي 1968)

) حارط

ي يوگلا بسانم ارب ي

دادعتسا يبای دم ناری و اسانش يی

م ؤ هفل اه ي عت نيي دننك ۀ دادعتسا

دم تیری اش

يگتسی ياه اسانش يی هدش رد 6 قبط ۀ لصا ي لماش تراهم اه ي تجا عام

،ي

تشا

،قاي ربهردوخ

،ي صب

،تري گنا ۀزي نورد

،ي تراهم اه ي دم

،يتیری لباق تي

،يريگدای شوه هناگدنچ و لباق تي ياه تخانش ي رد رظن دندش هتفرگ .

ويل و کنيتآ 2020( ) سررب

ي شناج تامادقا ناني

لماعریدم زا

،راخ تكرش و ثأت ري

م رد نآ نازي روآون ي رد

ش تكر اه ي چ يني ب

ني ينيشناج نلاماعریدم اختنا

هدش زا

،راخ

،تكرش هب روط يرادانعم اب

يروآون ۀابار يفنم دوجو هتشاد تسا .

ًانمض هچنانچ ناریدم يلبق ياراد

يدصت ينلاوط تدم هدوب ،دنشاب ثأت ري دم روضح لماعری دج دی روآون رد ي

كا

ًادي فنم ي زرا يم يبای دوش .

رتام 2020( ) اسانش

يی بت و نيي تيعضو يفطاع

نانكراك رد ۀلحرم نيشناج يرورپ

هب ناربهر دیدج ز

ناتسدری رد ره نامز رد اب يیورایور هويش

ياه دج دی ربهر ي وش راچد

م ي دنوش ش ًامومع نوچ . هوي

ياه دیدج و ناربهر و نانيشناج دیدج قلاخ دنا

و رد هسیاقم اب هويش اه ا و لبق تامادق ي داضت دنراد و ای اهنآ اب توافتم دنا رد .

ا نی

، یارش ناتسدریز نکمم تسا تاساسحا يفنم و تيساسح يیاه رد

يیورایور شناج اب ناني دج دی لد .دنهد ناشن دوخ زا لي

فنم تاساسحا ي

دوجو

ژلاتسون بصعت کی

ز ناتسدری دق ناربهر هب تبسن يمی

و ای نب ناي ناراذگ لصا ي

تسا نامزاس .

نوارب ( ناراکمه و )2018

عسوت ۀ کی يوگلا اش يگتسی و

ارجا ي نآ رد تعنص قرب کاسارب

اتن جی ا نی

،شهوژپ اش يگتسی ياه حاس دم يتیری لماش لحت رکفت

،يلي

دم تیری غت

،ريي كاردا

،ي

،ارجا ت يشوهزي لام

،ي دم تعاجش يتیری

و شرورپ

روآون ي تسا

؛ رد لاح هك ي ش ا يگتسی ياه حاس ارجا يی دشرا لماش

،ذوفن

دم تیری

،نارادماهس دم

تیری فده و مشچ زادنا راکتشپ ، و رکفت يدربهار

.تسا

شهوژپ ياه يددعتم رد زوح ۀ تیریدژم نيژشناج

يرورژپ

ماجنا

؛تسا هدش نکيل

اهنآ رتشيب هب

پ هداي يزاژس هژمانرب ر يزژی

شناج ني يرورژپ ژمك شور اژب ي

هژتخادرپ هژب و دژنا ار

،اژهدربه

اهدمايپ و ياهدنیارف يتیریدم

مكاح رب تیریدم عباژنم يناژسنا

هتسیاش روحم رد بلاق تسايس يلك هجوت هدرکن .دژنا ژفرطزا

،ي دوجو اب

مها تژي اش يگتژسی ،اژه هژعلاام ۀؤاژبرد ۀزوژح رد نآ

دم تیری ناژسنا عباژنم ي

هژب هژژیو رادژکناب تعنژص رد ي

ژسب راي

دودحم تسا شهوژپ رتمك و ي

هب عماج روط دژم تامادقا

تیری

ناسنا عبانم ي

كأت اب ار دي شناج رب ني يرورپ سررب ي هدرك .تژسا

هب هب هجوت اب ،صاخ روط دوبمك

شهوژپ اه ي فاژك ي اژب بترژم

(8)

16 هیرشن

وم عوض رد

،ناریا هجو زیامت نژیا شهوژژپ اژب

شهوژژپ ياژه

،يلبق زكرمت رب تیریدم عبانم يناسنا هتسیاش روحم اب درژکیور

نيشناج يرورپ

؛تسا یاربانب

،ن رد نیا شهوژپ يحارط يوژگلا

تیریدم عبانم يناسنا هتسیاش روحم اب فده رارقتژسا تیریدژم

نيشناج يرورپ يم دناوت شقن يدژيلك و يژمهم يارژب ناریدژم

تعنص رظندم هب هژیو ناریدم کناب تارداژص نارژیا

رد تژهج

همانرب يزیر يدربهار ۀزوح

عبانم يناسنا افیا دنك .

لاؤس اه ی شهوژپ

لاؤس اه ي سررب ي هدش ا رد نی ترابع شهوژپ ا

:زا دن

لاؤس یلصا

يوگلا ماظن تیریدم عبانم ناسنا ي اش هتژسی روژحم ور اژب درژکی

شناج ني يرورپ رد ا تارداص کناب ناری

مادك

؟تسا

لاؤس یاه عرف ی

1 - هفلؤم ياه يروحم ماظن ذج و مادختژسا هتژسیاش

روژحم

اب درکیور نيشناج يرورپ مادك

؟دنا

9 - هژژژفلؤم ياژژژه يروژژژحم ماژژژظن

شزوژژژمآ و

ۀعژژژسوت

هتسیاش روحم اب درکیور نيشناج يرورپ مادك

؟دنا

9 - هفلؤم ياه يروحم ماظن يبایزرا درکلمع هتسیاش روحم

؟دنا

0 - هفلؤم ياه يروحم ماظن ناربج تامدخ هتسیاش روژحم

؟دنا

1 - تیولوا کیره زا متسيسریز ياه

یریدم ت عبانم يناسنا

هتسیاش روحم اب درکیور نيشناج يرورپ مادك

؟تسا

شور یسانش شهوژپ

شهوژپ رضاح ظاحلزا فده يدربراژك ارژیز ؛تژسا

ددژصرد

يحارط يوگلا ماظن تیریدم عباژنم يناژسنا هتژسیاش روژحم اژب درکیور

نيشناج يرورپ تسا ا هب هجوت اب . نی

فدژه

، شور زا

مآ شهوژپ ۀتخي

فاشتكا ي هدافتسا هدش دب .تسا نی هژك تروص

ا رد نی رطزا ادتبا حرط ی

سررب ي پ رورم و نوتم ۀنيشي

ژبرجت ي

رظن و

،ي ا هب داژجی بدا تاژي ژنغ ي ح رد ۀژاي شهوژژپ عوژضوم

لوا فده هب هجوت اب ،پس و دش هتخادرپ هي

ژحارط هك ي يوژگلا

موب ي زوح رد ۀ دم تیری ناسنا عبانم ي

اش هتسی روحم ،تژسا شور

( هبحاصم اب

هرهب يريگ زا لحت لي تامت کي يارب لحت لي ،ارختسا و

وگلا ،پژس .دژش هژتفرگ راك هب ) يارژب

نيژيعت و وژگلا شزارژب

ولوا تی دنب ي ز ری س متسي اه رد شخب يمك شسرپ زا هدافتژسا همان

؛دش اربانب

،نی نامه ب هژك روط ناژي

،دژش رژضاح شهوژژپ شور

فلت يقي داس ترابع هب .تسا ه

،رت رد ۀلحرم لوا زا درکیور يژفيك

و فلد ي يارب يحارط وگلا و يیاسانش يگتسیاش اه

و هژفلؤم اژه و

رد ۀلحرم دعب يارب يیارجا ندرك وگلا لحت و لي هداد شور زا اژه

مك ي هدافتسا دش عماج . ۀ رامآ ي ك شخب رد يفي

لماژش ناژگربخ

يکناب و صصختم نا هاگشناد ي زوح رد ۀ ناسنا عبانم ي

هژك تژسا

زا باوس يیارجا رد حواس يتیریدم نرادروخرب .د

دادعت 11 رژفن

هژنومن شور اب گ

يرژي دژنمفده زا هژلولگ عوژن ژفرب

ي رد ارف دژنی

بحاصم همين ۀ هتفایراتخاس تكراشم

دندرك . انم اختنا ياضعا

،هنومن هولاع رب يگربخ يژصصخت و

،ينامزاژس يرادروژخرب

زا

باوس يیارجا رد حواس لژماعت ،يتیریدم هژفرح

و يا عژلام و

هاگآ ندوب رب روحم شهوژپ وب هد تسا . ۀعماج يراژمآ شژخب رد

مك

،ي لماش ۀمه ناریدم

،يلاع ناتژسرپرس هزوژح

اژه و ياژسؤر

بعش کناب تارداص ناهفصا تسا هك دادعت 044 رژفن اژب شور

هنومن يريگ هقبط يا - فداصت ي هژب ۀژلزنم ن هژنوم رد نژیا شهوژژپ

تكراشم دندرك هك لاطا تاع تيعمج يتخانش اهنآ رد لودج 9

شرازگ هدش تسا .

(9)

11

http://dx.doi.org/10.22108/jas.2021.126789.2043 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1401.33.2.3.8 لودج

2 - تاعلاطا تیعمج یتخانش ۀنومن یرامآ شخب یمک

Table 2- Demographic information of the quantitative statistical sample

تیسنج نس

/ لاس هقباس

/ لاس تلایصحت

96 نز 04

- 94 ( 111 ن )رف 94

- 14 ( 949 رفن ) ملپید

و ينادراك ( 11 )

960 درم 14

- 01 ( 904 رفن ) 94

- 91 ( 181 ن رف ) يسانشراك

( 961 )

64 - 11 ( 01 رفن ) 91

هب لااب ( 19 رفن ) يسانشراك

دشرا ( 00 )

يرتكد ( 6 )

رد شخب يمك زا شسرپ همان ياژه يژبيكرت کاژسارب ط

ژي

لي ترک 1 يیات خساپ(

اه ي مقفاوم ًلاماك ات مفلاخم لأماك )

هدافتژسا

دش . شسرپ ۀمان درادناتسا هدافتسا هدش لماش شسرپ ۀمان یریدم ت

نيشناج يرورپ ميك ( )2006

لمتشم رب 99 لاؤس و شژسرپ ۀژمان

قحم ۀتخاس ماظن دم ی ر ی ت ناسنا عبانم ي

اش ی هتس ژنتبم روحم ي

رژب

شهوژپ ك ي ف ي رب لمتشم 66

لاؤس .تسا

يارب لحت لي هداد اه ي يفيك زا دنیارف يراذژگدك يژنتبم

رژب

کينکت ليلحت کيتامت هدافتژسا هدژش تژسا . يارژب يراذژگدك

هداد اژژه زا شور هژژس هژژلحرم يا يراذژژگدك

،دازآ يراذژژگدك

يفيژژصوت و

يراذژژگدك يروژژحم

(

Braun & Clarke, 2006

)

هدافتسا هدش تژسا ارژب . ي شجنژس هداد ياژه يژمك شهوژژپ

لصاح زا شسرپ هژمان و هژیزجت و لژيلحت تاژعلاطا زا

شور

لدم يبای تلادعم يراتخاس و

مرن ياژهرازفا بترژم

( و SPSS

)PLS

هدافتسا دش .

ییایاپ اور و :یی رد نژیا شهوژژپ زا

يیاژیاپ نومزآزاژب و

ژژفاوت نورد يعوژژضوم يارژژب

ۀبژژساحم يیاژژیاپ

هبحاژژصم ياژژه ماجنا

هدش هدافتسا دش . اب هجوت هب هکنیا نازيم يیایاپ نومزآزاژب

( 89 دصرد ) و يیایاپ نيب ناراذگدك (

16 دصرد ) ب رتژشي زا 64

دصرد

،تسا تيلباق داژمتعا يراذژگدك اژه

دژيیأت يژم دوژش و

يم ناوت هجيتن يريگ درك هك نازيم يیایاپ ليلحت ۀبحاصم ينونك

بسانم تسا ارب . ي يیایاپ ۀبساحم رد

تمسق يمك شهوژپ زا

ياژفلآ خاژبنورك هدافتژسا

دژژش . باژام تابژساحم ماژجنا

هدژژش

هب ۀليسو مرن رازفا کا يپ کا

،کا بیرض يافلآ لك شسرپ هژمان

61 / 4 دروآرب دش و زا اجنآ هك رادقم يافلآ هب تسد هدمآ رتلااژب

زا 1 / 4

،تسا رازبا عژمج يروآ تاژعلاطا زا

يیاژیاپ ينتفریذژپ

رادروخرب تسا

. يارب ژسررب ي اور يژی شژسرپ اور زا هژمان يژی

روص ،اوتحم ي

هدافتسا هزاس و دش

اب . هدافتسا زا شور لژيلحت

لماع

،يديیأت يیاور ۀزاس نیا شسرپ همان هدوژمزآ دژش اژتن . جی

لحت زا لصاح لي

لماع ي أت يديی م ناشن ي دهد سوتم

،نایراو

،ارختسا ۀدش ره دعب ياراد ،وگلا رادژقم

رتژشيب زا 1 / 4 .تژسا

،پ يیاور يارگمه وگلا ديیأت يم دوش لودژج . 9

هژصلاخ ، ا ي

اتن زا جی اپ يیای اور و يی غتم ياهري م ناشن ار شهوژپ ي

دهد .