LibDeveloping and Validating the Information Poverty Scale
Abdolhossein Farajpahlou1, Mansoor Kohi Rostami2, Kiomarth Beshlideh3, Neda Pourkhalil4
Recived: 23/5/2020 Accepted: 15/9/2020
Abstract
Introduction: Information poverty indicates a situation in which groups and individuals do not have adequate and equal access to quantitative and qualitative information or the ability to use it. The purpose of this article is to develop and validate the information poverty assessment scale in Ahvaz.
Methodology: The present research is an applied study and has been done by "exploratory mixed" method. First, in the qualitative section, the components of information poverty were collected by reviewing the texts and using the opinions and views of experts by Delphi method. Factor analysis was used in the quantitative section to validate the scale.
The present study population was all people in 15 years old and above in Ahvaz.
Findings: The results of the factor analysis confirmed 31 items, which were categorized using exploratory factor analysis in 5 factors: media information literacy, Internet access, book access, cultural behavior, and information access skills.
Conclusion: An examination of the various definitions of the various dimensions of information poverty has shown that this phenomenon categorized into four basic dimensions, each of which can have its own subsets. Thus, it seems poor access (to books and internet), digital skills, behavioral factors and media and information literacy can form a situation that leads to information poverty. In the present study, the existence of the same dimensions in explaining information poverty was confirmed and the components of access (to books and Internet), access skills, use (including information-media literacy) and behavioral factors were confirmed. The study of this phenomenon confirmed 31 items that used to measure this phenomenon.
Thus, the scale created showed that information poverty related to information-related infrastructure, increasing the number of libraries and their resources, strengthening Internet access, and teaching information literacy.
Keywords: Poverty, Information, Information poverty, Information poor, Scale, Developing and validating
Citation: Farajpahlou, A., Koohi Rostami, M., Beshlideh, K., Pourkhalil, N. (2022). Lib Developing and Validating the Information Poverty Scale. Library and Information Science Research, 11(2), 83-104. doi: 10.22067/infosci.2021.24147.0
1. Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran 2. Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran 3. Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
4. Public Library Institutions, Ahvaz, Iran, , (Corresponding Author), Email: [email protected]
Library and Information Science Research
https://Infosci.um.ac.ir
Research Article DOI: 10.22067/infosci.2021.24147.0
هلاقم یشهوژپ DOI: 10.22067/infosci.2021.24147.0
دازآ یسرتسد
رابتعا و تخاس ی
با ی قم ی سا تاعلاطا رقف ی
ولهپ جرف نیسحلادبع یمتسر یهوک روصنم ،1
هدیلشب ثرمویک ،2
لیلخروپ ادن ،3 4
رات خی رد تفای : 3 / 3 / 99 رات
خی ذپ شری : 25 / 6 / 99
هدیکچ :همدقم تاعلاطا رقف ناشن ی هدنهد هک تسا یتیعضو رگ
هو سرتسد دارفا و اه ی
فاک ی تاعلاطا هب ربارب و یفیک و یّمک
ییاناوت ای
نآ زا هدافتسا ار
دنرادن فده . یارب یسایقم یبایرابتعا و تخاس رضاح شهوژپ .تسا یتاعلاطا رقف شجنس
شور :یسانش فلؤم ،یفیک شخب رد ادتبا .تسا هدش ماجنا »یفاشتکا هتخیمآ« شور هب و یدربراک رضاح شهوژپ ه
یاه رقف
بحاص و ناگربخ هاگدید و اهرظن زا هدافتسا اب و نوتم رورم زا هدافتسا اب یتاعلاطا هب و هدش یروآدرگ یفلد شور اب نارظن
ناونع
اسا و هیاپ هتفرگ رارق هدافتسا دروم یّمک شخب س .دش هدافتسا لماع لیلحت زا سایقم یبایرابتعا تهج یّمک شخب رد سپس و دنا
ح شهوژپ هعماج ارفا هیلک رضا
د 15 .دوب زاوها رهش یلااب هب لاس
هتفای :اه ،لماع لیلحت جیاتن 31
هیوگ نیا هک دومن دییأت ار هیوگ لماع لیلحت زا هدافتسا اب اه
رد یفاشتکا 5
هناسر داوس لماع و یا
تراهم و یراتفر لماوع ،باتک هب یسرتسد ،تنرتنیا هب یسرتسد ،یتاعلاطا هتسد یلاتیجید یاه
نب ید .دندش
هجیتن : یم ار هدیدپ نیا داد ناشن یتاعلاطا رقف فلتخم داعبا ددعتم فیراعت یسررب هتسد یساسا دعب راهچ رد ناوت
هک درک یدنب
مادک ره یم هعومجمریز دنناوت یم رظن هب نیاربانب .دنشاب هتشاد ار دوخ یاه
،تاعلاطا هب یسرتسد دوبمک دسر
تراهم رد فعض
افتسا و یبایتسد ید و اهراتفر و تاعلاطا زا هد
هاگد یم درف یعامتجا و یگنهرف یاه رقف هب رجنم هک دهد لکش ار یتیعضو دناوت
وجو زین رضاح شهوژپ رد .ددرگ یتاعلاطا هفلؤم و دش دییأت یتاعلاطا رقف نییبت رد داعبا نیمه د
،)تنرتنیا و باتک( یسرتسد یاه
ناسر داوس لماش( هدافتسا ،یلاتیجید تراهم ه
.دیدرگ دییأت یگنهرف یاهراتفر و )یتاعلاطا و یا
هژاودیلک یبایرابتعا و تخاس ،سایقم ،یتاعلاطا رقف ،تاعلاطا ،رقف :اه
1 . داتسا هورگ شناد و تاعلاطا ملع سانش
ی
، هش هاگشناد ی د زاوها نارمچ
،
،ناریا ،زاوها [email protected]
2 . داتسا رای هورگ شناد و تاعلاطا ملع سانش
ی
، هاگشناد ها نارمچ دیهش زاو
،
،ناریا ،زاوها [email protected]
3 . داتسا یسانشناور
، هش هاگشناد ی د زاوها نارمچ
،
،ناریا ،زاوها [email protected]
4 . یسانش شناد و تاعلاطا ملع یرتکد هاگشناد
زاوها نارمچ دیهش اتسزوخ ناتسا یزکرم هناخباتک نواعم ،
)لوئسم هدنسیون( ن ،
شهوژپ یناسر علاطا و یرادباتک همان
https://infosci.um.ac.ir
نایب و همدقم هلئسم
ههد زا 1970 نیب حطس رد یتاعلاطا هعماج ثحب نتفرگ لااب اب و تاحلاطصا ،یللملا
« یتاعلاطا ریقف » 1
و « یتاعلاطا رقف » 2
هب هجوت اب تجا یاهدمایپ
ثحب رد ،یتاعلاطا هعماج تفاب رد تاعلاطا نادقف یعام یملع یاه
.دنتفای روهظ
لاطا هعماج رد تاعلاطا هب یسرتسد رب دیکأت اب هب یتاعلاطا رقف ،یتاع
راتسویپ رد دیدج یدعب ناونع
هب ًاساسا ،رقف زا یتخانش و هضراع ناونع
تیدودحم هتخانش ،تاعلاطا هب یسرتسد مدع یاه
یم رولف .دوش
3
اعدا
یم پولکم هک ینامز زا هک دنک تاروپ و4
ههد رد ار یتاعلاطا هعماج موهفم5
1970 یگتسبمه ،دندرک یفرعم
هب رقف و تاعلاطا هب یسرتسد نیب هدرتسگ روط
(دش هتخانش یا
Flor, 2001
.)
ترورض زا یکی هب هزورما تاعلاطا هب یسرتسد اپ .تسا هدش لیدبت رشب یگدنز یاه
ناد و رکر 6
( 1972 ب یتاعلاطا تامدخ هب یسرتسد رگا دندقتعم ) ه
ناکما هعماج رسارس رد یلک روط هک ینانآ ،دشابن ریذپ
ینغ ار نانآ هک دنوش رادروخرب ییایازم زا تسا نکمم دنتسه یتاعلاطا یانغ یاراد رضاح لاح رد و رت
یم رتریقف ار یتاعلاطا یارقف ا یزیچ نامه عقاو رد نیا .دنک
سیک هک تس 7
( 1393 هب ) ناونع نمتچ زا لقن
یم یقع نمتچ .دنک یم رتریقف یتاعلاطا یارقف تشاد هد
ینغ یتاعلاطا یاینغا و دنوش رد موهفم نیمه .رت
زلتساک ثحب 8
( 1385 یم حرطم ندش یبطق ناونع اب یتاعلاطا هعماج زا ) هب ار هعماج زلتساک .دوش
تروص
یم رظن رد راتسویپ کی زا هک دریگ
غ هب ریقف یرج رد یتاعلاطا ینغ هب یتاعلاطا ریقف زا و ین ینامز .تسا نا
هک
هب هعماج رد تاعلاطا و یروانف هب یسرتسد یوق راتسویپ نیا بطق ود دشابن نزاوتم تروص
هب و هدش رت
یم حلاطصا .تسا هدش یبطق هعماج دیوگ
هب یتاعلاطا رقف نیمز رد میاداراپ ود زا هدافتسا اب یتنس روط
لوا .تسا هتفرگ رارق هعلاطم دروم رقف ه
میاداراپ یداصتقا/یتخاسریز 9
یراتفر/یگنهرف میاداراپ مود و هب رقف ،یداصتقا/یتخاسریز هاگدید زا .10
ناونع
تصرف نادقف هجیتن یم هدید ربارب یاه
( دوش
Jordan, 2004
،راتفر هجیتن ار رقف یراتفر/یگنهرف هاگدید .)
شزرا یم ریقف گنهرف و اه دناد
(
Rodgers, 2000
.) ید نیا زا لبق ات دنچره هب یتاعلاطا رقف هب هاگن ،هاگد
هجیتن و تصرف کی نادقف ناونع صقن ی
یم هتسناد یتخاسریز یاه گنهرف رب زکرمتم مود درکیور ،دش
1. Information Poor 2. Information Poverty 3. Flor
4. Machlup 5. Porat 6. Parker & Dunn 7. Case
8. Castells
9. Iinfrastructure/ Economic Paradigm 10. Behavioral/ Cultural Paradigm
یا رب هاگدید نیا .دوب یعامتجا تفاب رد هناریقف یگدنز کبس اب طبترم یراتفر تاعوضوم و هدش هتفریذپ ن
د یتاعلاطا ناریقف هنوگچ هک تسا زکرمتم هلئسم یم لکشم راچد دوخ یتاعلاطا یاهزاین یبایزرا ر
ای دنوش
تلع هچ هب صیخشت تروص رد یمن ییاه
و یمتسر یهوک( دنبای تسد دوخ زاین دروم تاعلاطا هب دنناوت
،لیلخروپ 1397
یمن هتبلا .) شهوژپ همه هک تفگ ناوت
هب اه نماد رد قیقد روط دید نیا زا یکی ًافرص ه
هاگ اه
یم رارق رب .دریگ ثحب یخ یم یراتفر یازجا لماش یداصتقا /یتخاسریز یاه
شهوژپ بلغا و دشاب یاه
هیشاح هب رجنم ار تصرف نادقف یراتفر /یگنهرف یم یعامتجا دض یاهراتفر و یگنهرف یزاس
نیا اب .دناد
شهوژپ لاح ههد زا رقف هزوح یاه
1960 ا زا یکی اب تسا هدوب هارمه میاداراپ ود نی
(
Thompson, 2006
.)
هاگدید نیا هک ییاجنآ زا یم فیرعت رقف اب طابترا رد ار یتاعلاطا رقف اه
نآ و دننک هنوگ ار
رقف زا یا
یم هعماج رد هزادنا یارب ،دنناد
هزادنا هب لسوتم ادتبا یتاعلاطا رقف یریگ یم هعماج رد رقف یریگ
اما .دنوش
هزادنا گ ی هک تسا یدعب دنچ و هدیچیپ یثحبم دوخ رقف یر هار نونکات
هدشن عادبا نآ یارب یعطق و دحاو لح
نازیم هبساحم یارب زین یرگید لماوع یداصتقا /یتخاسریز هاگدید یاول ریز رد هزورما ،نیا رب نوزفا .تسا یم رارق شجنس دروم یتاعلاطا رقف لاطا یروانف هب یسرتسد نازیم دننام ،دنریگ
هتبلا .هعماج کی رد تاع
سایقم نیا بلغا ک یاه
یگنهرف /یراتفر میاداراپ هب ناعذا دوجو اب و دنتسه یداصتقا /یتخاسریز عون زا یّم
تسا هدشن داجیا یتاعلاطا رقف و رقف هبساحم یارب یعماج سایقم نونکات (
Thompson, 2006
.) دنچره
لاطا رقف هدننکداجیا لماوع فشک رد یعس نارگشهوژپ هتشاد یتاع
یونک( دنا ،1
1996 زتیرب ؛ ،2
2004 ؛
نمشوب ،3
1998 دوویاه ؛ ،4
1995 نوئک کم و ،5
2016 ار یتاعلاطا رقف دناوتب هک یعماج لدم زونه اما )
موهفم یّمک و میسرت ،یزاس یّمک یراوشد لیلد هب یکی یدودح ات رما نیا .تسا هدشن هئارا دیامن یزاس
یرگید و تسا یگنهرف دراوم ندرک لاطا ریقف درف رب فرص زکرمت لیلد هب
شهوژپ رد یتاع .تسا اه
رب ی زت دنچ ی ن لماع هلمج زا لاد ی ل لک ،ی لاد ی ل عامتجا ی ـ داصتقا ی
، لاد ی ل ز ی تخاسر ی و لاد ی ل طوبرم
هب تفاب ار رد ا ی داج رقف تاعلاطا ی یمرب درمش
Britz, 2004(
.)
شهوژپ اه ی فلتخم
، هب روط لک ی زاربا نارگن ی
هدرک دنا هک
ًلاامتحا رقف تاعلاطا ی شان ی زا شزومآ
،رباربان سرتسد ی رباربان هب روانف ی
، و مدع دوجو تصرف -
اه ی طبترم اب ز ی تخاسر دشاب (
Thompson, 2006
) . نینچمه ی ک شهوژپ ک ی ف ی رد ا ی دنلر لامش ی
، لاد ی ل
ددعتم ی زا هلمج شزومآ ی
، گنهرف ی
، راتخاس ی
، صخش ی و غ ی هر ار رد ا ی ن مز ی هن رب هدرمش سا ت
McKeown, (
1. Kenway 2. Britz 3. Buschman 4. Haywood 5. McKeown
.)2016
یردوچ و لاسرام 1
لک لکش هس ی
د ی تاعلاطا رقف ار
( 1 طلغ تاعلاطا ،تاعلاطا نادقف ) 2
و ی ا دض
تاعلاطا ( ؛3
2 اناوت مدع ) یی
ارب ی هداد و تاعلاطا زا هدافتسا ارب اه
ی میمصت حص یریگ ی
؛ح ( و 3 اناوت مدع ) یی
ارب ی ا ی داج علاطا رد تکرش و تاعلاطا ناسر
ی هعماج هب یم ( دنناد
& Chowdhury, 2020 Marcella
.) اما رثکا
ا ی ن شهوژپ اه هب روط لقتسم هب شجنس هلوقم رقف تاعلاطا ی و قف ی ر تاعلاطا ی هتخادرپن دنا . ارب ی ،لاثم رب ی زت ًافرص
هب سررب ی ا ی ن لماوع رد تفاب هعماج رفآ ی اق م ی ،دزادرپ نوسپمات هلئسم رقف تاعلاطا ی ار رد رمآ ی اک سررب ی م ی دنک
و هب هئارا ی ک لدم لک ی هدنسب م ی دنک . کم نوئک ( 2016 ) ن ی ز ب ی رتش هب تامدخ و شقن هناخباتک اه ی مومع ی
رد شهاک رقف تاعلاطا ی رد ا ی دنلر لامش ی م ی دزادرپ . ی و ویل و وی ،وژ ، (4
2016 ) ن ی ز قم تخاس هب ی
سا ی ا تهج ی داج
امت ی ز ب ی ن قف ی ر نغ و ی هب دارفا نتفرگ رظن رد اب تاعلاطا ناونع
تاعلاطا نلاماع ی
م ی دنزادرپ . شهوژپ نیا ساسا رب
یم ار یتاعلاطا ریقف هب ناوت
هب .تسا هتفاین هعسوت اهنآ یتاعلاطا یایند هک درک فیرعت یناسک ناونع صاخ روط
روم عبانم فیط ،تسا دودحم اهنآ یارب دوجوم و سرتسد لباق یتاعلاطا عبانم ،تسا دودحم اهنآ هدافتسا د
دافتسا تاعلاطا تراهم و شناد و هدش ه
یگدیچیپ و نامز ،اضف رظن زا هک دنتسه یناسک .دنراد یدودحم یاه
یاهزرم شرتسگ و یصخش تاعلاطا عبانم شیازفا رظن زا و دنراد تیدودحم تاعلاطا هب یسرتسد یارب یرکف دنتسه لاعفریغ دوخ یتاعلاطا یایند
(
Yu, Zhou, Yu & Liu, 2016
.)
بلاج ا ی ن تسا هک وسپمات ن هراشا م ی دنک هک ی ک ی زا لوا ی ن شهوژپ اه ی ماجنا هدش رد ا ی ن مز ی هن
ی نع ی شهوژپ اچ ی زردل تسپ و (5
)
1975 تاعلاطا رقف شجنس هب ات تشاد انب یماجنا زا همادا رد اما دزادرپب ا ی
ن
اسانش هب و دش فرصنم راک یی
ن ی اهزا ی تاعلاطا ی قف دارفا ی ر درک هدنسب
(
Thompson, 2006
) . ای ن هعلاطم
،
هورگ اه یی ار هب ناونع قف ی ر تاعلاطا ی رد رمآ ی اک اسانش یی درک : لقا ی ت اه ی موق ی
، س ی ها ناتسوپ قف ی
،ر نازرواشک
قف ی
،ر نارگراک
،رجاهم
،نادنملاس نادنز
ی نا و لولعم ی ن مسج ی
، بان ی ان و اونشان . باتک جتنم زا ا ی ن
،هعلاطم تحت
ناونع قف ی ر تاعلاطا ی رد رمآ ی
6اک
، حم ی ط تاعلاطا ی رمآ ی اک ی مورحم ار ب ی نا و لکش یریگ شهوژپ اه ی دعب ی
رد صوصخ رقف تاعلاطا ی ار تحت ثأت ی ر رارق داد قع هب . ی هد کم نوئک نی
ز ،نادنملاس
ئاتسور ی
،نا لاولعم ن ،
مورحم نا عامتجا ی
، هورگ اه ی شاح ی
،ه ب ی ،ناراک ناداوسون و ب ی ،ناداوس لقا ی ت اه ی موق ی ب نارجاهم و ی
ش زا
اس ی ر ا رد هعماج دارفا علاطا رقف هب لاتب
تا ی دنتسه (
Mckeown, 2016 ) .
1. Marcella & Chowdhury 2. Misinformation 3. Disinformation 4. Yu, Zhou, Yu & Liu 5. Childers& Post
6. Information Poor in America
شهوژپ ،نیاربانب هتشاد هجوت یتاعلاطا رقف شجنس هلوقم هب دنچره فلتخم یاه
هدرک یعس و دنا دنا
هورگ ار یتاعلاطا رقف رطخ ضرعم رد یاه نامه اما ،دنیامن ییاسانش
شجنس یارب یسایقم دش نایب هک هنوگ
یا .تسا هدشن داجیا هدیدپ نیا قف هب نتخادرپ تیمها و دوجوم طیارش هب هجوت اب دراد یعس شهوژپ ن
ر
هب یتاعلاطا همانرب روظنم
صخاش ییاسانش اب ،نآ شهاک و هلباقم تهج یزیر تخاس هب یتاعلاطا رقف یاه
نس یارب یسایقم نیا زا .دزادرپب نآ شج
هب شهوژپ نیا ور یم هنوگچ هک تسا شسرپ نیا هب خساپ لابند
ناوت
رقف یتاعلاطا
؟داد رارق شجنس دروم هعماج رد ار
هب هب یلک روط دشر و یناهج یراذگتسایس هطساو
یروانف و تاعلاطا زا یرادروخرب هب روشک رد یرهش عماوج ،تاطابترا و تاعلاطا یاه
لیدبت یوس هب ندش
یمرب ماگ یتاعلاطا هعماج هب هدنیآ رد و دنراد
یو زا روشک یرادروخرب نازیم ،عطق روط یگژ
هعماج یاه
بانتجا وحن هب یتاعلاطا یم یتاعلاطا رقف ریسم نیا رد نکیل .دش دهاوخ رتشیب یریذپان
زا یکی دناوت
هدنرادزاب اج رد نآ شهاک ای و نآ زا یریگشیپ یارب دیاب هک دشاب اه همانرب هعم
.درک یزیر
شهوژپ یلصا فده یسایقم یبایرابتعا و تخاس شهوژپ نیا یلصا فده یارب
شجنس یتاعلاطا رقف .تسا
هژیو فادها :زا تسا ترابع شهوژپ نیا هژیو فادها ،یلصا فده هب ندیسر یاتسار رد
1 سایقم هدرخ و سایقم نییعت - و ؛یتاعلاطا رقف شجنس یاه
2 راتخاس دییأت - هب یلماع
.شهوژپ هنومن رد یتاعلاطا رقف همانشسرپ هدمآ تسد
شسرپ یاه شهوژپ
1 یتاعلاطا رقف شجنس سایقم - هیوگ هچ لماش
سایقم هدرخ و اه ؟تسا ییاه
2 هب یلماع راتخاس ایآ - یم دییأت شهوژپ هنومن رد ،یتاعلاطا رقف همانشسرپ هدمآ تسد
؟دوش
شهوژپ شور هب و یدربراک رضاح شهوژپ یفاشتکا هتخیمآ« شور
هفلؤم ،یفیک شخب رد ادتبا .تسا هدش ماجنا »1
-
یاه تم رورم زا هدافتسا اب یتاعلاطا رقف هاگدید و اهرظن زا هدافتسا اب و نو
بحاص و ناگربخ شور اب نارظن
هب و هدش یروآدرگ یفلد هتفرگ رارق هدافتسا دروم یّمک شخب ساسا و هیاپ ناونع
یّمک شخب رد سپس و دنا
.دش هدافتسا لماع لیلحت زا سایقم یبایرابتعا تهج
1. Exploratory Mixed-Method
صخاش ،نوتم هعلاطم زا هدافتسا اب ،رضاح شهوژپ رد ن یاه
ناش د یگژیو و یتاعلاطا رقف هدنه یاه
هیوگ زا نوتم جارختسا رد .دش جارختسا یتاعلاطا ریقف ( نوسپمات شهوژپ جنپ یاه
2006 کم ،) نوئک
( 2016 ( ناراکمه و وی ،) 2016
)
، ( یزیراکون و ینایک ،یبجر 1395
( مساقلاوبا و ) 1396
هدافتسا نیرتشیب )
شهوژپ نیا یسررب اب .تسا هدش م ریاس و اه
وگ نزخم نوت هی
تلااؤس ادتبا .دش لیدعت سپس و هتخاس اه
هب رایتخا رد ییاوتحم و یروص ییاور شجنس روظنم 5
بحاص زا رفن هیلوا سایقم سپس تفرگ رارق نارظن
ایتخا رد ر 15 تیاهن رد ،یزاف یفلد شور اب ناگربخ تارظن تفایرد زا سپ .تفرگ رارق ناگربخ زا رفن
زا
نیب 39 جارختسا هیوگ
،هدش 31 یأت دروم هیوگ هب دعب هلحرم رد .تفرگ رارق ییاهن دی
هتسد روظنم نییعت و یدنب
و دیدرگ جارختسا رثؤم لماوع یفاشتکا لماع لیلحت شور زا هدافتسا اب لماوع
هب و تیاهن رد دییأت روظنم
خب رد رضاح شهوژپ .دش هدافتسا یدییأت لماع لیلحت شور زا شهوژپ رد هدش هتخاس سایقم ،یّمک ش
عون زا یگتسبمه حرط کی یگتسبمه ای سنایراوک سیرتام لیلحت
ماجنا لماع لیلحت زا هدافتسا اب هک تسا
یم .دوش م فده ود اب یلماع لیلحت رد سنایراوک سیرتام یم توافت
»یفاشتکا فده« :دوش لیلحت دناوت
و
« فده یدییأت
» مهم ،یدییأت لماع لیلحت رد . وت نازیم دییأت فده نیرت
بق زا یلماع لدم شجنس نا فیرعت ل
هعومجم اب هدش هداد زا یا
هلأسم نیا نییعت ددصرد یدییأت لماع لیلحت ،یترابع هب .تسا هدش هدهاشم یاه
اع دادعت دح هچ ات هک تسا لم
لماع نیا یور هک ییاهریغتم یاهراب و اه هزادنا اه
هدش یریگ رب هچنآ اب ،دنا
راظتنا یرظن لدم و یروئت ساسا یم
.دراد قابطنا ،تفر
نابآ ات زاوها رهش تیعمج دروآرب 1396
، 011 / 227 / 1 ،زاوها رهشنلاک همانرامآ( تسا هدوب رفن
1397 .) دارفا هیلک لماش رضاح شهوژپ یرامآ ۀعماج
زا رتگرزب 15
لاس زاوها رهش
قبط اهنآ دادعت هک دوب
زاوها رهشنلاک همانرامآ 420
/ 862 یم رفن خم لیلاد هب .دشاب هکنیا هلمج زا فلت
دوبمک لیلد هب ناکدوک
تراهم و شزومآ نلااسگرزب هب تبسن یرتشیب یتاعلاطا رقف صخاش زا ًاعطق یتاعلاطا داوس نییاپ یاه
عیبط هک دندوب رادروخرب ار شهوژپ نیا هعماج اذل و دش فذح رضاح شهوژپ رد دارفا نیا ،تسه مه ی
یلااب دارفا 15
هب مزلا .دنداد لیکشت لاس
هداد یروآدرگ زا سپ رضاح شهوژپ رد هک تسا رکذ لیلحت و اه
صخاش جارختسا زا سپ روظنم نیدب .دیدرگ یحارط یتاعلاطا رقف شجنس سایقم ،نوتم رقف شجنس یاه
یتاعلاطا رایتخا رد ییاوتحم و یروص ییاور یسررب تهج هب ههایس نیا ،فلتخم نوتم زا هیلوا ههایس هیهت و
15 ( صصختم 9
صصختم شناد و تاعلاطا ملع ،یسانش
1 ،داصتقا صصختم 3
و یسانشناور صصختم 2
هعماج صصختم نارمچ دیهش هاگشناد زا )یسانش
لامعا زا سپ هیلوا همانشسرپ و تفرگ رارق زاوها تارظن
شخب یارب زاوها رهش هعماج زا هنومن ود ،همانشسرپ تخاس زا سپ .دش هیهت ناصصختم راک فلتخم یاه
باختنا رگ ید هنومن کی دعب هلحرم رد ،لماوع نییعت زا سپ و یفاشتکا لماع لیلحت ماجنا یارب لوا هنومن .د
.دیدرگ باختنا یدییأت لماع لیلحت ماجنا تهج رگید هنومن شور م یریگ
یلامتحاریغ شور هب یزاف یفلد هلحرم رد شهوژپ نیا رد هدافتسا درو
ومن ،لماع لیلحت شخب رد و دنمفده )یفداصتریغ(
هن هلحرم دنچ یفداصت عون زا یلامتحا یریگ
1 یا یارب .دوب
قطانم تیعمج راک نیا 8
( زاوها رهشنلاک همانرامآ ساسا رب زاوها رهش هناگ 1397
هنومن مجح .دش نییعت )
دروآرب لومرف رد هقطنم ره تیعمج هک درک ادیپ صاصتخا هقطنم ره تیعمج دصرد ساسا رب هدش نییعت .تفرگ رارق هنومن مجح
یارب شیازفا رپ یفاک دادعت تشگرب سناش و تقد
،همانشس 10 همانشسرپ رد رتشیب
.دش عیزوت هقطنم ره هب یلصا هنومن باختنا یارب
هنومن کی یفاشتکا لماع لیلحت ماجنا روظنم 415
و یرفن
هب هنومن کی یدییأت لماع لیلحت ماجنا روظنم 300
.دیدرگ باختنا رگید یرفن
هتفای شهوژپ یاه
د ر رد هک دش حرطم شسرپ ود شهوژپ نیا یم یسررب کیکفت هب همادا
.دنوش
هیوگ هچ لماش یتاعلاطا رقف سایقم :شهوژپ لوا شسرپ سایقم هدرخ و اه
؟تسا ییاه
هب لوا شسرپ رد هیوگ نییعت لابند
هیوگ جارختسا زا سپ ساسا نیا رب .میدوب یتاعلاطا رقف یاه اه
یرارکت دراوم ،طبترم نوتم زا
هیوگ و فذح هباشم و یقاب یاه
رد .تفرگ رارق ناگربخ رایتخا رد هدنام
یاراد و هتشاد صصخت هزوح نیا رد یعوضوم رظن زا هک دوش هدافتسا یدارفا زا دش یعس ناگربخ باختنا صصخت اب یدارفا زا عوضوم تعسو لیلد هب و دنشاب یتاعلاطا رقف هزوح اب طبترم یشهوژپ یاهراک یاه
تسا فلتخم م رد .دش هداف
،هنومن دادعت درو
شهوژپ رد ًلاومعم هنومن ،تسا ناگربخ یاهرظن رب ینتبم هک ییاه
زا رتمک 50 نیب ًارثکا و رفن 15
ات 20 یم رفن شهوژپ نیا رد .دشاب شور زا هدافتسا اب ناگربخ یاهرظن نییعت ،
ل فیط زا ناگربخ خساپ لیدبت زا سپ قیقحت نیا رد ؛دش ماجنا یزاف یفلد ترکی
7 هنیزگ ثلثم دادعا هب یا ،ی
زا کی ره یزاف شزرا 39
ید دادعا نیا سپس و دش هبساحم ،یسررب دروم ۀیوگ .دندش یزاف
یفلد شور رد
ا یارب رختس جا هیوگ یاه ای لوبق یارب یدح ،رظن دروم لوبق مدع
آ ن هیوگ رظن رد یم هتفرگ دوش نیا رد .
وناق هب هجوت اب هعلاطم ن
70 - 30 ، باق زرم ل دوب لوبق ن رد رایعم دودح ددع 65 / 0 تسا (
Hsu, Lee & Kreng,
.)2010
ید ریداقم هب هجوت اب دادعت ،هدش یزاف
31 زا رتگرزب یریداقم هیوگ 65
،نیاربانب .دنتشاد ./
31 هیوگ
هیوگ نیا( تفرگ رارق دییأت دروم لودج رد اه
4 و )دنتسه هدهاشم لباق 6
هیوگ « دارفا هب نتشاد یسرتسد
1. Multistage Random Sampling
ختم صص
» ، « رد ندوب یتلاجخ تیعقوم
یعامتجا یاه
» ، « و تنرتنیا زا هدافتسا هنیمز رد ندید شزومآ
تاعلاطا
» ، « تاعلاطا تفایرد رد مهم تاکن صیخشت ییاناوت
» ، « هب یسرتسد نیناوق هرابرد یهاگآ
»تاعلاطا
و « رتائت و امنیس و هناخباتک هب هعجارم
» نتشاد لیلد هب
Sj
زا رتمک 65 وگ نیب زا ./
هی .دش فذح اه
ود شسرپ هب یلماع راتخاس ایآ :شهوژپ م
دییأت شهوژپ هنومن رد ،یتاعلاطا رقف سایقم هدمآ تسد
یم ؟دوش
متیآ هچرگا هیرظن و یبرجت تاعلاطم ساسا رب روکذم سایقم تخاس رد هدافتسا دروم یاه
یاه
دوجوم عمج ناصصختم و رکاتیو و نوتگنیثروو اما ،دندش نیودت و یروآ
عم1
دقت یبایرابتعا و یحارط هک دن
یفاشتکا لماع لیلحت زا هدافتسا اب اهنت همانشسرپ کی (2
هدیدع تلاکشم )EFA
یمن و دراد یا تاعلاطا دناوت
هداد ندرک نیزگیاج لکشم ًلاثم( دراذگب نارگشهوژپ رایتخا رد یعماج یدوقفم یاه
نایب نینچمه اهنآ .)3
أت لماع لیلحت کی ماجنا هک دندرک یدیی
4
( یمن ،فرص )CFA
لماع لیلحت کی زا رتشیب یتاعلاطا دناوت
( یفاشتکا ( دهد هئارا )EFA
Worthington & Wittaker, 2006
یم داهنشیپ اهنآ ،نیاربانب .)
یارب هک دنهد
لیلحت نینچ ماجنا یفاشتکا لماع لیلحت زا نامزمه هک دراد ترورض ،اهرازبا نتخاس ای ییاه
لماع لیلحت و
دییأت ی فتسا هدا و هژیو ریداقم ،یلماع یاهراب ،لماوع دادعت ییاسانش هب یفاشتکا لماع لیلحت ،عقاو رد .دوش
لماع نیب یگتسبمه یم اه
هزادنا لدم راتخاس ،یدییأت لماع لیلحت و دزادرپ یلصا لماوع و اهریغتم و یریگ
یم رارق دییأت دروم و صخشم ار یعرف و لحت و هیزجت هب همادا رد .دهد
داد لی ه شور ود ره زا لصاح یاه
یم هتخادرپ .دوش
( یفاشتکا لماع لیلحت )EFA
یم هتخادرپ عوضوم نیا یسررب هب یفاشتکا یلماع لیلحت رد هزاس ایآ هک دوش
رظن دروم ی
ییاناوت هزادنا هب ؟ریخ ای دراد ار رظن دروم عوضوم یریگ فشک یفاشتکا یلماع لیلحت زا فده یلک روط
داعبا ط هزاس یلصا رب هدش یحار
.تسا یتاعلاطا رقف لماوع ،شهوژپ نیا رد هک رظن دروم ریغتم شجنس یا
هداد دادعت هک هلئسم نیا صیخشت یارب هنومن هزادنا( رظن دروم یاه
یارب )اهریغتم نیب هطبار و اه
صخاش زا ،ریخ ای دنتسه بسانم یلماع لیلحت افک نومزآ
ی ت هنومن گ ی ر ی ک ی رز ـ
ِمِی ر ـ لوا ک ی
5 ن ومزآ و ن
لتراب
6 ت ـرزیک بسانت نومزآ .دیدرگ هدافتسا هنومن تیافک زا یصخاش رِیِم
ندوب کچوک هک تسا یریگ
1. Worthington & Wittaker 2. Exploratory Factor Analysis 3. Missing Data
4. Confirmatory Factor Analysis 5. Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) 6. Bartlett's test
یم یسررب ار اهریغتم نیب یئزج یگتسبمه رادقم رگا .دراد رارق کی و رفص ۀنماد رد صخاش نیا .دنک
هداد ،دشاب کی هب کیدزن صخاش )هنومن هزادنا( رظن دروم یاه
م یلماع لیلحت یارب یغ رد و دنتسه بسان
ر
زا رتمک ًلاومعم( تروص نیا 5
/ 0 هداد یارب یلماع لیلحت جیاتن ) یمن بسانم نادنچ رظن دروم یاه
و دنشاب
نیب نآ رادقم رگا 5
/ 0 ات 7 / 0 هداد دشاب هداد و هدوب طسوتم اه و دنوش جارختسا یرتشیب طایتحا اب دیاب اه
گرزب ریداقم زا رت
7 / 0 ن ناش هدنهد بسانم ی تسا هنومن مجح ندوب
،داتسراچ و رهم نیمار(
1395 .)
زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف لماوع یفاشتکا یلماع لیلحت
لودج 1 هنومن تیافک صخاش و تلتراب نومزآ . یتاعلاطا رقف لماع لیلحت نومزآ یارب یرادرب
تلتراب نومزآ 908
/ 0
تیافک صخاش هنومن
یرادرب 05
/ 6600
یدازآ هجرد 561
نانیمطا دصرد 000
/ 0
لودج 1 یم ناشن رادقم دهد
KMO
هنومن تیافک(
ربارب )یرادرب 908
/ 0 نومزآ یرادانعم حطس و
ربارب تلتراب تیورک 000
/ 0 هنومن تیافک رب هولاع ،نیاربانب .تسا سیرتام هیاپ رب یلماع لیلحت یارجا یرادرب
ن .دوب دهاوخ هیجوت لباق زین هعلاطم دروم یگتسبمه هزیرگنس رادوم
1
رادومن(
1 نییبت لک سنایراو زا یحرط )
یم ناشن رگید یاهریغتم اب طابترا رد ار ریغتم ره طسوت هدش لماع ًلاومعم حرط نیا رد .دهد
رد گرزب یاه
لماع رگید و لااب یم هداد ناشن مه رانک رد یجیردت بیش اب اه
هصخشم .دنوش یارجا رد هک هیلوا یرامآ یاه
عریز لیلحت لما
ب یلصا یاه ه
لودج رد هدمآ تسد 2
:تسا هدش هداد شیامن
لودج 2 زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف هدش نییبت سنایراو دصرد و هدش جارختسا لماوع .
1. - Scree
لماعریز ییادتبا هژیو شزرا
یاهراب مود ناوت عومجم هدش جارختسا یلماع یلماع یاهراب عومجم
هتفای نارود
لک دصرد
زا یراو سنا دصرد یعمجت لک
دصرد زا سنایراو دصرد
یعمجت لک
دصرد زا سنایراو دصرد
یعمجت
داوس هناسر و یا
یتاعلاطا 357
/ 9 184 / 30 184 / 30 357 / 9 184 / 30 184 / 30 275 / 5 015 / 17 015 / 17
لودج رد هچنانچ 2
لام ح یم هظ هژیو شزرا دوش 5
گرزب لماعریز نآ نایم رد هک تسا کی زا رت
اه
لوا لماعریز ۀژیو شزرا 275
/ 5 مود لماعریز ، 943
/ 3 موس لماعریز ، 893
/ 3 مراهچ لماعریز ، 474
/ 2 و
مجنپ لماعریز 453
/ 2 نیا .تسا 5
عومجم رد لماعریز 187
/ 58 ار هیلوا لماوع نیب سنایراو لک دصرد
یم هیجوت نک
.د لماعریز دادعت صیخشت یارب هار رد تسا مزلا هک ییاه
حرط زا دوش جارختسا ییاهن لح
Scree
حرط .دش هدافتسا
Scree
رادومن رد همانشسرپ لماع نیا 1
:تسا هدش هداد شیامن
رادومن 1 لماعریز هنماد بیش رادومن . یاه
5 زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف هناگ
رد اتن ،همادا ع لیلحت جی زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف لماوع یلماعراب نازیم و یفاشتکا یلما
لماعریز شخرچ شور اب هک هب سکامیراو نارود اب یلصا یاه
یم نایب ،دمآ تسد :دوش
تراهم یاه یلاتیجید 672
/ 2 619 / 8 803 / 38 672 / 2 619 / 8 803 / 38 943 / 3 719 / 12 734 / 29
هدافتسا و یسرتسد زا
تنرتنیا 214
/ 2 141 / 7 944 / 45 214 / 2 141 / 7 944 / 45 893 / 3 558 / 12 292 / 42
زا هدافتسا و یسرتسد
هناخباتک و باتک 147
/ 2 924 / 6 868 / 52 147 / 2 924 / 6 868 / 52 474 / 2 982 / 7 274 / 50
یراتفر لماوع 649
/ 1 318 / 5 187 / 58 649 / 1 318 / 5 187 / 58 453 / 2 912 / 7 187 / 58
لودج 3 لماعریز هتفای شخرچ سیرتام . یاه
یتاعلاطا رقف سکامیراو هویش هب
هرامش لاؤس تبسن
ارتشا ک یلماع راب
لوا یلماع راب
مود یلماع راب
موس یلماع راب
مراهچ یلماع راب
مجنپ
18 540
/ 0 661
/ 0
19 514
/ 0 637
/ 0
20 605
/ 0 609
/ 0
21 624
/ 0 694
/ 0
22 610
/ 0 685
/ 0
23 665
/ 0 720
/ 0
24 621
/ 0 721
/ 0
25 521
/ 0 696
/ 0
509 26 / 0 664
/ 0
27 508
/ 0 655
/ 0
604 11 / 0 682
/ 0
636 12 / 0 712
/ 0
13 677
/ 0 753
/ 0
15 693
/ 0 760
/ 0
576 17 / 0 684
/ 0
518 16 / 0 659
/ 0
5 640
/ 0 750
/ 0
6 534
/ 0 691
/ 0
508 7 / 0 651
/ 0
8 506
/ 0 654
/ 0
9 523
/ 0 687
/ 0
14 575
/ 0 715
/ 0
509 10 / 0 650
/ 0
674 1 / 0 764
/ 0
2 575
/ 0 711
/ 0
3 658
/ 0 779
/ 0
532 4 / 0 633
/ 0
28 556
/ 0 729
/ 0
607 29 / 0 742
/ 0
30 614
/ 0 767
/ 0
31 607
/ 0 767
/ 0
هب جیاتن قبط لودج زا هدمآ تسد
3 رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف لماع هک ، لماش زاوها
5 :لماعریز
داوس«
هناسر تراهم ،یتاعلاطا و یا یاه
یسرتسد ،یلاتیجید
زا هدافتسا و
زا هدافتسا و یسرتسد ،تنرتنیا
لماش هک تسا »یراتفر لماوع و هناخباتک و باتک 31
یم هیوگ نیرتشیب .دشاب
( یلماعراب 693
/ 0 هب طوبرم )
هرامش ۀیوگ 15
مک و ( یلماعراب نیرت 508
/ 0 م ،) هرامش ۀیوگ هب طوبر 27
.تسا
لودج 4 هدش ییاسانش لماوعریز و لماوع . زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف
ریغتم لماع
لماعریز
زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رقف لماوع
داوس هناسر و یا
یتاعلاطا 18
- یم ار دوخ صاخ یتاعلاطا عبانم ،یتاعلاطا زاین عون ره هک مناد یم
.دبلط
19 - یم هناسر عبانم عون هرابرد مناوت یتاعلاطا و یا
هک زاین مراد میمصت .منک یریگ
20 - یم ،هارمه نفلت ،تنرتنیا( بسانم یاهرازبا زا هدافتسا اب ار یتاعلاطا عبانم مناوت
یبایزاب و یبایاج )نویزیولت .منک
21 - یم .دوش هتشاذگ كارتشا هب دیاب دیدج شناد هک مناد
22 - نم رظن هب هناسر یاوتحم یم دوجوم یتاعلاطا و یا
هب رجنم هبرجت اب هارمه دناوت
.دوش دیدج شناد قلخ 23 - كارتشا و عیزوت بقاوع هب تبسن یراذگ
تاعلاطا .مراد یهاگآ یزاجم یایند رد
24 - تیدودحم هب تبسن بایزرا یاه
ی هناسر و تاعلاطا .مراد یهاگآ
25 - یم یروآدرگ تاعلاطا مناوت
هناسر عبانم زا هدش م ار فلتخم یتاعلاطا و یا
هسیاق
منک .
26 - یم یروانف زا مناوت هب تاطابترا و تاعلاطا یاه
كارتشا روظنم یاوتحم یراذگ
هناسر .منک هدافتسا یتاعلاطا و یا
27 - یم مناوت تیفیک هناسر یاوتحم ا و یا
تاعلاط منک یبایزرا ار ی .
تراهم یاه
یلاتیجید 11
- اب و لیاف دولپآ ،اهرگرورم و زودنیو زا هدافتسا( تنرتنیا و هنایار زا هدافتسا هوحن
.متسه انشآ )نآ لاثما 12 - ( درو رگشزادرپ همانرب اب راک ییاناوت .مراد ار )Word
13 - یم هدافتسا لیمیا زا فلتخم لیلاد هب تاقوا رتشیب ک
.من
14 - .مراد یسرتسد تعرسرپ تنرتنیا هب تاقوا بلغا
15 - هدرتسگ هحفص همانرب اب ( لسکا
Excel هدافتسا نآ زا و متسه انشآ )
یم منک
16 - هاگیاپ و یپاچ عبانم و باتک هلمج زا دوخ زاین دروم یملع تاعلاطا همه هب یاه
مراد یسرتسد زاین دروم یتاعلاطا 17 - ایرد یارب ددعتم تاعفد هب لود نامزاس کی زا تاعلاطا تف
نآ تیاس هب یت نامزاس
هدرک هعجارم .ما
و یسرتسد زا هدافتسا
تنرتنیا 5
- یم هدافتسا تنرتنیا زا زور ره .منک
6 - یم تاعلاطا نتفای یارب تنرتنیا رد وجتسج هب ار زور زا یدایز تاعاس .منارذگ
7 - یم هنیزه تنرتنیا ژراش دیرخ یارب هام رد ًلاومعم نک
.م
8 - هب هک مراد یناوارف هقلاع .مشاب هتشاد یسرتسد تنرتنیا و هنایار
9 - .متسه لصتم تنرتنیا هب هارمه نفلت قیرط زا تاقوا بلغا
10 - یم تنرتنیا غارس هب همه زا لبق دیآ شیپ یلکشم ای لاؤس نم یارب یتقو .مور
یسرتسد هب
و باتک هناخباتک 1
- .مراد یسرتسد هناخباتک هب دوخ تنوکس لحم رد
2 - لحم یکیدزن رد .مراد یسرتسد یشورفباتک هب دوخ تنوکس
3 - باتک .مراد لزنم رد هعلاطم یارب یدایز یاه
4 - باتک مراد تسود تاقوا بلغا .منک یرادیرخ دیدج یاه
لماوع یراتفر 28
- داوناخ و ناتسود هب رتشیب دیدج تاعلاطا تفایرد یارب هکنیا ات متسه یکتم دوخ ه
.منک بسک تاعلاطا نارگید زا 29 - همانرب هدنیآ لاس دنچ یارب هشیمه نم .مراد یقیقد یزیر
30 - یملع تاقیقحت و یعامتجا ،یسایس رابخا و تاعلاطا هب طوبرم رابخا تاقوا رتشیب
یم لابند ار دیدج .منک
31 - آ اب ًابترم هک متسه یدایز یعامتجا یاههورگ وضع نم لدب و در تاعلاطا اهن
یم .منک
رادومن 2 ت یلماع لیلحت لدم أ
یم ناشن درادناتسا بیارض نیمخت تلاح رد ار یدیی یمامت .دهد
متیآ سرپ یاه ش گرزب یلماع راب یاراد همان زا رت
5 / 0 تسا یم اذل و مه ناوت سرپ تلااؤس ییوس ش
یارب همان
هزادنا ناشن ربتعم هلحرم نیا رد ار میهافم یریگ
یم ناشن قوف جیاتن عقاو رد .داد چنآ دهد
طسوت ققحم ه
نآ شجنس دصق همانشسرپ تلااؤس هزاس نیب طباور اذل .تسا هدش ققحم رازبا نیا طسوت تسا هتشاد ار اه
اه
ریغتم ای تبسن یرتلااب تیمها یاراد ،دشاب هتشاد یرتلااب یلماع راب هک یصخاش .تسا دانتسا لباق ناهنپ یاه
اش ریاس هب صخ
اه تسا .
رادومن 2 . لدم رقف زاوها رهش مدرم نیب رد یتاعلاطا رادناتسا بیارض نیمخت تلاح رد
د
نامه لودج هک روط 5
یم ناشن صخاش یمامت یارب یلماع یاهراب ریداقم دهد زا شیب اه
5 / 0 ،تسا
.تسا هتشاد رارق لوبق لباق هنماد رد یلماع یاهراب مامت اذل
لودج 5 یلماع یاهراب . فرعم
اه
)هیلوا دک( صخاش یلماع راب
یرادانعم ددع T( )
یم یم ار دوخ صاخ یتاعلاطا عبانم ،یتاعلاطا زاین عون ره هک مناد دبلط
64 / 0 741
/ 11
یم هناسر عبانم عون هرابرد مناوت یتاعلاطا و یا
هک زاین مراد میمصت .منک یریگ 67
/ 0 904
/ 11
یم دافتسا اب ار یتاعلاطا عبانم مناوت بسانم یاهرازبا زا ه
)نویزیولت ،هارمه نفلت ،تنرتنیا(
.منک یبایزاب و یبایاج 64
/ 0 867
/ 12
یم مناوت تیفیک هناسر یاوتحم تاعلاطا و یا
منک یبایزرا ار ی .
78 / 0 337
/ 13
تیدودحم هب تبسن یبایزرا یاه
هناسر و تاعلاطا .مراد یهاگآ
77 / 0 243
/ 13
یم هدش یروآدرگ تاعلاطا مناوت عبانم زا
هناسر م ار فلتخم یتاعلاطا و یا منک هسیاق
. 82
/ 0 856
/ 13
یم هناسر و یتاعلاطا یاوتحم رد دوجوم مهم تاکن مناوت مهد صیخشت ار یا
75 / 0 973
/ 12
