Manuscript Type: Research Paper Online ISSN: 2423-6268 DOI: 10.22059/jtcp.2022.342138.670322
The Measurement of the Balance Between Urbanization Development and Environment in Khorasan Razavi Province
Hossein Aghajani1, Farnaz Sarkari2
1. Assistant Professor, Department of Regional Sustainable Urban Development, Academic Center for Education, Culture and Research, Mashhad, Iran
2. MSc of Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
(Received: May 8, 2022; Accepted: July 9, 2022)
Abstract
The development of urbanization in accordance with environment is an important issue for sustainability. A correct understanding of the relationship between urbanization and environment is highly vital for the coordinated development of both systems. In recent decades, the expansion of urbanization and manmade infrastructure without taking into account the environmental resources has been increasing. This has led to numerous consequences such as the reduction of environmental resources and the escalation of environmental pollution, and has severely endangered the future of sustainable development in Khorasan Razavi province. In the study at hand, the balance among urbanization and environment subsystems was examined using the coupling coordination degree model in the cities of Khorasan Razavi province. The ranking of cities was done based on the coupling coordination degree scores. Based on the scores of cities in each subsystem, the cities were divided into four areas, namely areas under urbanization pressure, areas under environment pressure, areas under dual pressure, and areas under no pressure, and the relationships between the coupling coordination degree and the areas were compared. The results showed that Gonobad (.66) and Dargaz (.62) cities have achieved the highest balance score and have been classified in the primary balance group. On the other hand, Khoshab (.36), Mahwelat (.38), and Davarzan (.39) cities had the lowest rate of balance and were classified in the average imbalance group. While the majority of the cities located in the areas under double pressure and environment pressure were classified in the low imbalance group, most of the cities located in the areas under no pressure and urbanization pressure were grouped in the near-to-balance category. Overall, based on the calculations made in this study, the coupling coordination degree has been increasing from dual pressure area to area under environmental pressure, then to the area under urbanization pressure, and finally to the area under no pressure.
Keywords
urbanization, environment, coupling coordination degree, partition, balance of subsystems.
Corresponding Author, Email: [email protected]
شجنس لداعت
عسوت ة و ینیشنرهش طیحم
تسیز ناتسا رد
ناسارخ
یوضر
یناجاقآ نیسح
، 1
یراکرس زانرف
2
1 . رایداتسا
، هورگ عسوت ة یرهش رادیاپ ـ
هقطنم یا داهج هاگشناد ی دهشم
،
،دهشم ناریا
2 . سانشراک همانرب دشرا
،نارهت هاگشناد ،یرهش یزیر
،نارهت ناریا
( :تفایرد خیرات 18
/ 02 / 1401 :شریذپ خیرات ـ 18
/ 04 / 1401 )
هدیکچ
عسوت ة ینیشنرهش اب بسانتم طیحم تسیز یعوضوم مهم یارب یرادیاپ تسا . کرد تسرد طبار ة نیب ینیشنرهش و طیحم تسیز یارـب
عسوت ة گنهامه ره ود متسیس رایسب رورض ی تسا . رد ههد یاه ریخا شرتسگ ینیشنرهش و تخاسریز یاه ناسنا تخاس نودب هجوت هـب
م عبان طیحم تسیز ور هب شیازفا هدوب تسا هک ثعاب راثآ یناوارف زا لیبق شهاک عبانم و یگدولآ یاه طیحم تسیز ی هدش و دنیآ ة عـسوت ة
رادیاپ ناتسا ار هب تدش دیدهت رک هد تسا . رد نیا هعلاطم لداعت نیب ریز متسیس یاه ینیشنرهش و طیحم تسیز لدـم زا هدافتسا اب ـجرد
ة
هناگود یگنهامه رد
ناتسرهش یاه ناتسا ناسارخ یوضر یسررب و هبتر یدنب ناتسرهش اه رب ساسا جرد زایتما ة یگنهامه هناگود ماجنا
دش رب . ساسا زایتما ناتسرهش اه
، رد ره
،متسیسریز ناتسرهش اه رد راهچ قطنم ة 1 . راشف ینیشنرهش ؛ 2 . راشف طیـحم یتـسیز ؛ 3 . راـشف
هناگود ؛ 4 . مدع راشف میسقت طبار و ة ب نی جرد ة هناگود یگنهامه و
قاـنم اـب ـی رـگید هـسیاقم دـش ه .تـسا یـم ناـشن یاـتن دـهد
ناتسرهش یاه دابانگ ( 0.66 ) و زگرد ( 0.62 ) هب بیترت نیرتلااب زایتما لداعت ار هب تسد هدروآ و رد تـسد ة لداـعت هـیلوا رارـق هـتفرگ .دـنا
ناتسرهش یاه باشوخ ( 0.36 )،
هم تلاو ( 0.38 )،
زرواد ن ( 0.39 ) هب بیترت نییاپ نیرت تیعضو لداـعت ار هتـشاد و رد تـسد ة مدـع لداـعت
طسوتم یاج هتفرگ دنا
؛ یلاحرد هک رثکا ناتسرهش یاه هتفرگرارق رد قانم راشف هناگود و راشف تسیز یطیحم رد تسد ة مدـع لداـعت مـک
هدش عقاو دنا و رثکا ناتسرهش یاه عقاو رد قانم مدع راشف و یاراد راشف شنرهش ینی رد تسد ة یدزن هب لداعت یاج هتفرگ دنا . هـب روـق
یلک ماجنا تابساحم ساسا رب هدش
جرد ة هناگود یگنهامه زا
قطنم ة راشف هناگود هب قطنم ة یاراد راشف تسیز یطیحم نآ زا دعب و قطنم ة
یاراد راشف ینیشنرهش و اهتنا رد قطنم ة مدع راشف رد لاح شیازفا هدوب تسا .
ژاودیلک ناگ
لداعت متسیسریز میسقت ،اه ،هناگود یگنهامه ةجرد ،یدنب ،ینیشنرهش
طیحم تسیز .
ةمانایار
:لوئسم ةدنسیون [email protected]
حفص تا 490 - 463 )یشهوژپ(
http://jtcp.ut.ac.ir
هلئسم نایب و همدقم تخاسریز ،تاعلاطا ،هعماج ،اضف ،تیعمج لماش تسا یدعبدنچ یدنیارف ینیشنرهش ااصتقا ،اه
،
عسوت ،شرتسگ لاح ر یناسنا تیعمج یارا و رصانع ریاس و ة
کبس ،ییاضف شرتسگ ،ی اصتقا
یگدنز
، یدانیارف ینیاشنرهش ریرهاش یگدانز یاه رادناتاسا وابهب اب یفرصم یراتفر تارییغت و
نور زکرمت هک تسا یبیکرت نورب شرتسگ و ارگ
یم بیکرت ار ارگ دانک
(
Tian et al. 2020
) ر هاچرگ
شنرهش ین ی اصتقا قنور ی
اصتقا قنور ، را هارمه هب ار ی
، کتم هک ی ب فرصم هب ی
ش ژرنا دح زا ی
هرهب و را رب ی ب ی ور ی ه ز راشف دشاب عبانم زا ی
ا ی فرر راب ای ت احم و عباانم لامحت ی
ط ز ی تاس راو
یم دنک و تلاکشم ثعاب ز
ی تس حم ی ط ی فارت دننام ی
،ک گ ولآ ،نبرک راشتنا ی
اوه
، رخت و ی ب احم ی ط
ز ی تس م ی وش (
W. Li et al. 2021
)ر
ازفا ی ش عمج مکارت ی
ت ا ثعاب ی اج زه ی هن اه ی ز ی ا ارب ی ز تامداخ و اهلااک ی
اس ت حم ی اط ی داعتم
م ی وش فرر هک ی ت ئارا ة سوکا ی متس اه ار ارب ی نونک لسن ظفح ی
آ و ی هدن عضت ی ف م ی دنک ا رب هولاع ر ای
،ن
رتسگ رهش ش ی غت و یی تار ربراک ی مز ی ن
، ارب هک ی امح و اهرهش تخاس ی
ت وخ زا هتسا ااه ی عمج ای ت
رهش ی ا ی اج عاونا ،تسا هدش ی
رگ غت یی تار حم ی ط ی گدنکارپ ر را لابن هب ار ی
رهش ی عبانم شنت ثعاب
بط ی ع ی مز ی
،ن رخت ی ب مشچ زادنا
، رخت و ی ب حم ی ط ز ی تس م ی وش ااصتقا دعب ر ی
اشنرهش ین ی ثات ی تار
گو هنا ا ی حم رب ی ط ز ی تس زا ر را ی ک رس دشر فرط ی
ع اقم اصتقا ی
ر ز ی ا ی بط عبانم زا ی
ع ی فالتخم
فرصم ار یم
ز راشف و دنک ی
ا ی سوکا رب ی متس اه ی بط ی ع ی راو یم دنک و فرط زا ی
رگ ارش ی ط اصتقا ی
هعسوت ی هتفا یم امرس دناوت ی
ة فاک ی ارب ی سوکا رکلمع ظفح ی
متس ا ی اج عاامتجا داعب ردنک ی
اشنرهش ین ی
رهش اصتقا ذوفن لماش ی
ش و ی و ة گدنز ی انم ر قط سو ی ع اتسور یی غت اب رتسا یی
ر ش ی و ة ز ن گد ی و رام
اقع ی د نآ حم زا ترافح و عبانم زا ه افتسا ،فرصم روم ر اه ی
ط ز ی تس ت تحت ث ی ر ام رارق ی گ ای ر ااب ر
هاگآ رمتسم وبهب هب هجوت ی
حم روم ر ناسنا ی
ط ز ی
،تس ز ی خاسر ت اه ی زبس یم هب دناوت ردت ی ج روهر
ازفا و ی ش ی ا دب تن ر و ی هج ا سوک ی تس م اه ی بط ی ع ی ودح ات ار ی
وقت ی ت دنک (
Zhou et al. 2018
. )
شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس هطبار ا ی هب مه پ ی
،هتسو لباقتم
، هب هتسباو و ی
ک ی رگ تلاماعت و دنرا
فنم و تبثم ی
ب ی ن آ ن را وجو اه
؛ روط ی هک ا ی ن لک رب تلاماعت س
ی متاس ت ث ی راااگر رتاسا ای ک
ر لکشم ی
ک س ی متس قتسم روط هب صاخ ی
م ی ا غ ی قتسمر ی م س رب ی متس ی راگ ثات ی ر یام ر و راااگ
هن ای ت ل اعت دع ثعاب یا
تح ی شاپورف ی س لک ی متس یم وش (
Fu et al. 2020
)ر
ًلاثم هاشوخ ، ااه ی
تعنص ی ل هب ی ل ب مکارت لاا ی عمج ی ت شنرهش و ین ی رس ی ع فلتخم تاجر ی
دهت زا ای تاد ژوالوکا ی ک ی
ارب ار ی حم ی ط ا وخ فارطا ی
اج س ،لاباقم ر ر راک دنهاوخ ی
متاس رهاش ی احم و ی ط ز ی تاس ی هاک
هب بوخ ی هعسوت ی تفا ه و دنا ی ک ی رگ اقترا ار یم دنه یم تسم لماکت دنناوت رم
س لاک ملاس و ی
متاس ار
اقترا دنه عسوت هب و ة
اپ ی راد هقطنم ا ی تس ی دنبا (
Franco et al. 2017
)ر
اربانب ی
،ن بت یی ن ناکم ی مس ب لماعت ی ن شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس ارب ی ازفا ی ش اپ ی راد ی هقطنم ا ی هب
ی ک دبت مهم عوضوم ی
ل ز ناققحم هک تسا هدش ی
ا ی نآ هب ناهج رسارس ر هتخا رپ
دانا (
Li et al.
2016; Tian et al. 2020
) ر ای ن تدمع تاعلاطم رظن عون هس ًا
ای ه ه راک ذااختا ار رظن دانا
ای ة فرر ای ت
رظن ،لمحت ی
ة حم ی ط ی نحنم ی ستنزوک ( رظن ،)EKC
ی ة عسوت ة هبناجو گنهامه (
Liu et al. 2021
)ر
روئت ی عسوت ة طبار هناگو گنهامه ة
بسن ی اج هب ار ی طبار ة اب قلطم ی ن س ی تاس م ااه ی هاناگدنچ
م هعلاطم ی اربانب ردنک ی
،ن ه رتسگ روط هب ارب
ی علاطم ة ب لماعت ی ن س ی متس اه ی هداش ه افتاسا فالتخم
تسا (
D. Cui et al. 2019
) س.
ی متس ی ز زا لکشتم ی
سر ی متاس ااه ی اشنرهش ین ی ز و ی تاس حم ی اط ی ار
م ی ناونع هب ناوت ی
ک س ی متس هناگو رعت ی ف ر رک یگناگو
، ف ملع زا هک ی
ز ی ک شن ئ ت تاسا هتفرگ
،
دپ هب ی د ه ا ی قلاطا یم و نآ ر هک وش یا
س دنچ ی متس رط زا ی ق ب فلتخم تلااعفنا و لعف ی
ن واخ
ن و یا ی رب جراخ ی
ک ی رگ ثت ی ر یم دنرااگ (
Fu et al. 2020
)ر
هااه ر ،یوااضر ناااسارخ ناتااسا ر راایخا یاااه
، تخاااسریز و ینیااشنرهش شرتااسگ یاااه
اسنا ن ت اجیا ثعاب هک تسا ه وب شیازفا هب ور تخاس ث
تسیز تاری یطیحم
ناوارف
، شهاک لیبق زا
تسیز عبانم یطیحم
، هب تسشنورف ،بآ عبانم شهاک هژیو اوه یگ ولآ ،نیمز
، و هریغ دانیآ و هداش ة
عااسوت ة هااب ار ناتااسا راداایاپ داایدهت تدااش
رااک و ینیااشنرهش نیااب ل اااعت و یگنهااامه رتااسا ه
تخاسریز ناسنا یاه
تسیز طیحم و تخاس یرما
تسا یروف و یرورض هدش ثعاب هک
ةانیمز ر
یسررب یتفج تلاماعت جر و
ة یگنهامه یارب تسیز طیحم و ینیشنرهش نیب
عاسوت هاب یبایتس ة
رادیاپ و هنیهب ب
ه
ّدج تروص قیقحت ی
تروص ر ریگ
تلاماعت نیب
متسیس اه و یسررب جر ة یگنهامه و
واجو ل ااعت و رااعت نیاب
متاسیس ااه
عوضوم یدیدج تسا هک ات هب لاح هعلاطم یا ر هطبار اب نیا عوضوم ر نیمز ة اایفارغج و
طیاحم
یعیبط ر ناریا تروص هتفرگن تسا ر ا ای ن ا فداه ااب هاعلاطم ر
ز ای با ی اطبار عمااج ة
لمااعت ی اب ی ن
شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس ا هب و تسا هتفرگ تروص ی
ن م هلئسم ی زا رپ آ هک یا اب ی ن س ی متاس ااه ی
شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس گنهامه ی را واجو ل ااعت و ای
ا هان ر نیاب یگنهاامه یاسررب یاراب
متسیسریز هعسوت یبایزرا ،اه
یگتفای ریز متسیس ینیشنرهش و
طیحم تسیز
، میسقت ناتسرهش یدنب اه
طبار و زایتما ساسا رب ة
و ینیشنرهش نیب طیحم
تسیز
، و ینیاشنرهش نیاب ل ااعت یبایزرا طیاحم
تسیز
، میسقت اب ل اعت طابترا یسررب ناتسرهش یدنب
لیلحت و یسررب اه دش
ه ردنا
نیشیپ ة شهوژپ یبرجت
تاقیقحت بلغا جر یبایزرا رب ینتبم
ة ر ل اعت لوط
نامز هدش شجنس دنا
هاک فداه نایا اب اایآ
متسیسریز نیب ل اعت لوط ر اه
نامز بهب فلتخم قطانم ر تاسا هداش رتدب ای تسا ه رک ادیپ و
ر
متسیسریز ادعت تاقیقحت نیا ر روم یاه
ًارثکا یسررب هس ای و
روم ه وب دنا ر نااکما لاح نیا اب
متسیسریز ر لدم نیا زا ه افتسا ب یاه
ر را وجو زین رتشی یسررب اب هطبار ر ی ایز تاقیقحت
و
متسیسریز و ینیشنرهش
طیحم تسیز رتاسا هاتفرگ ترواص لدام نایا زا ه افتاسا اب متاسیسریز
ینیشنرهش تاقیقحت ر
ی نوچ شهوژپ یاه یاس و ناراکمه (
2021
1)
، ناف و ناراکمه (
2020
2)
، وف
و ناراکمه (
2020
3)
، یل و ناراکمه (
2021
4)
، نایت و ناراکمه (
2020
5)
، گناژ و یل ( 2020
6)
، وژ
و ناراکمه ( 2021
7)
، وژ و نارااکمه (
2018
8) ییااضف ،ی ااصتقا ،یعاامتجا داعب رااهچ یارا
، و
تسا ه وب یتیعمج و
یتاقیقحت ر نوچ
شهوژپ یاه وئایش و نارااکمه (
2021
9)
، یال و نارااکمه
( 2021
10)
، وئایش و ناراکمه ( 2021
11) اصتقا متسیسریز ی
ا یاسررب هاناگادج تروص هب یعامتجا
1.Cai et al. 2021 2.Fan et al. 2020 3.Fu et al. 2020 4.W. Li et al. 2021 5.Tian et al. 2020 6.Zhang & Li 2020 7.Zhao et al. 2021 8.Zhou et al. 2018 9.Y. Xiao et al. 2021 10.Q.Li et al. 2021 11.R. Xiao et al. 2021
دش تسا ه ر وئایش ( شناراکمه و 2021
1) صتقا دشر متسیسریز ل اعت ا
ی ا متاسیسریز ااب یعاامتجا
یاضف دشر یرهش
( هتخاس حطس شرتسگ )هدش
ار قطنم تفه ر ة
لااس نیب یرهش یااه
2000 اات
2015 یسررب رک ه دنا ر یال ( شنارااکمه و 2021
2) عاسوت حطاس متاسیسریز ل ااعت یاسررب هاب ة
ی اصتقا (
حطاس متاسیسریز ااب )یجرااخ ترااجت ،یافیک ییاراک ،یتعنص راتخاس ،ی اصتقا دشر
تینما یعامتجا (
امیب شاشوپ بران ،یعاامتجا نیمثات قودناص ،یعاامتجا نیمثات جرااخم حطس ة
دم زا ه افتسا اب )یعامتجا نیمثت نامر ،یعامتجا ل
جر ة ،هناگو یگنهامه ،ییاضف یگتسبمه وخ
رایعم فارحنا یضیب لدم هتخا رپ
دنا ر
ینیشنرهش متسیسریز فلاخرب
، شهوژپ رثکا ر هک صخااش نزو ر صخاش زایتما برض اب اه
متسیسریز یسررب یارب ،تسا هدش هبساحم طیحم
تسیز نیوانع و لدم ر فلتخم یاهریغتم و اه
شهوژپ هاتفر رااک هاب ااه رتاسا
شهوژاپ زا ی اداعت داننام ااه
(نارااکمه و وژ 2018
3) و ناایت ،
(ناراکمه 2020
4) (ناراکمه و یل ، 2021
5) (ناراکمه و یاس ، 2021
6) لدام زا یاراب تواافتم یااه
بساحم ة متسیسریز زایتما طیحم
تسیز ه راک ه افتاسا ردانا
ًلاثام ( نارااکمه و وژ 2018
7) و ناایت ،
(ناراکمه 2020
8) ب ل اعت یسررب ه متاسیسوکا تامدخ و ینیشنرهش متسیسریز
تخا رپ نایا ر ردان
شهوژپ اه لدم زا ه افتسا اب متسیسوکا تامدخ متسیسریز زایتما ی
ازناتاسوک شنارااکمه و
( 1997
9)
ه رک اهنشیپ دنا
رتسا هدش هبساحم یاس
( شناراکمه و 2021
10) ینیاشنرهش متسیسریز یسررب هب
یعارز طیحم اب ا
یکیژولوکا تخا رپ
دن ر نآ اه یارب بساحم ة یعارز طیحم زایتما ا
لدام زا یکیژولوکا
SBM-DEA
رک ه افتسا دن
یل ر ( شناراکمه و 2021
11) تملااس ااب ینیاشنرهش ل ااعت یاسررب هب
1.R. Xiao et al. 2021 2.Q. Li et al., 2021 3.Zhou et al. 2018 4.Tian et al. 2020 5.W. Li et al. 2021 6.Cai et al. 2021 7.Zhou et al. 2018 8.Tian et al. 2020 9.Costanza et al.,1997 10.Cai et al., 2021 11.W. Li et al., 2021
تخا رپ متسیسوکا دن
،متاسیسوکا ترداق لدام زا ه افتاسا ااب شهوژاپ نایا ر متسیسوکا تملاس ر
بات ،متسیسوکا نامزاس تامدخ ،متسیسوکا یروآ
متسیسوکا (
V-O-R-S
) رتسا هدش هبساحم
شهوژپ زا رگی ی ادعت ر متسیسریز زایتما اه
طیحم تسیز
، ینیاشنرهش متاسیسریز دننام
، ااب
صخاش زایتما برض شور زا ه افتسا صخاش نزو ر اه
رتسا هدش هبساحم اه وئایش
شناراکمه و
( 2021
1) ی اصتقا متسیسریز ل اعت یسررب هب ا
یز اب یعامتجا متسیسر
طیحم تسیز ر کایژولوکا
قطانم آ بیس هدی دعب زا لزلز ة نوچنو
، نیب لاس یاه 2005 اات 2018
، تخا رپ دان ر شهوژاپ نایا ر
متسیسریز زایتما طیحم
تسیز کیژولوکا
، ی اصتقا متسیسریز دننام ا
یعاامتجا
، زاایتما براض ااب
صخاش صخاش نزو ر اه رداش هباساحم اه
واف ( شنارااکمه و 2020
2) ل ااعت یاسررب هاب نیاب
و ینیشنرهش طیحم
تسیز تخا رپ دن ر شهوژپ نیا ر هکنیا اب متسیسریز
طیحم تسیز زا ه افتسا اب
راشف لدم ا
تیعضو ا ییاراک ا خساپ تاسا هداش یبایزرا باساحم شور
ة متاسیسریز زاایتما طیاحم
تسیز تسا ه وب ینیشنرهش دننام
؛ دعب ره هک تروص نیدب طیحم
تسیز یارا صخااش ی ادعت
صخاش زایتما برض اب تسیز طیحم زایتما و ه وب صخاش نزو ر اه
رتاسا هداش هباساحم اه ر
شهوژپ گنف ( شناراکمه و 2021
3) هتخاس طیحم تیفیک ل اعت هدش
( عاسوت ،ینیاشنرهش ااصتقا ة
)یرهش تیبااج ،یتخاسریز تسیز یاهراشف اب
یطیحم ( یگ ولآ ،عبانم فرصم تسیز یاه
)یطیحم
ررب یس دش متسیسریز زایتما زین شهوژپ نیا ر ر طیحم
تسیز صخااش زایتما برض اب نزو ر ااه
صخاش دش هبساحم اه ر
شهوژپ زا یرایسب ر اه
، متسیسریز یلک یسررب یاج هب طیحم
تسیز متسیسریز ، یاه
رت رخ
،
اوااه تاایفیک دااننام (شناراااکمه و ناااف شهوژااپ ر
2020
4) ااای یاابآ طیااحم و وژ شهوژااپ ر
(شناراکمه 2021
5) یسررب دش ه ردنا یم لدم نیا یتوافتم حوطس ر دناوت
( ،رهاش اقطنم ة ،یرهاش
ور راک هب )روشک ،ناتسا ،ناتسرهش ر
ل ااعت عواضوم اب هطبار ر لاح نیا اب و ینیاشنرهش
طیاحم
تسیز شهوژپ رتشیب اه
رتسا ه وب ناتسا و ناتسرهش سایقم ر
1.Y. Xiao et al., 2021 2.Fu et al., 2020 3.Fang et al., 2021 4.Fan et al. 2020 5.Zhao et al. 2021
اب وجو هکنیا ر نیمز ة هعسوت یگتفای ناتسا اه و ناتسرهش یاه
فلتخم و لیلحت یربارباان یااه
هعسوت یگتفای ر ناریا تاعلاطم ی ایز
تروص هتفرگ
،تسا ر هطبار اب یسررب ل اعت یاه هقطنم یا
نیب ینیشنرهش و
طیحم تسیز رتمک هعلاطم یا اجنا هدش تسا ر صخااش یسررب ر واجوم یااه
یم تاعلاطم نیا وت
هب قیقحت یاهریغتم لیمکت ر دنا ر ور راک
،نیاربانب هاب قایقحت زا شخب نیا ر
شهوژپ نیا زا ی ادعت هتخا رپ اه
یم وش ر
و یرفعج شناراکمه
( 1399 ) جارختسا اب یس
زا صخاش لصفرس
ی اصتقا مانلاس ة ه افتاسا و یرامآ
شور زا لیلحت هب روکیو تارییغت بیرض و نوناش یپورتنآ یاه یاضف
ی عسوت ة هقطنم یا ناتسا یاه رواشک
رب یانبم صخاش یاه ناتسا دنتفرگ هجیتن و دنتخا رپ ی اصتقا اه
ی
ًاتدمع زکرم ی و عمجرپ ی ت هاک لمااش
ناتسا اه ی
،ناهفصا ناسارخ وضر ی
،
،نارهت
،نامرک
،سراف ابرذآ ی ناج قرش ی تسا زا حطس عسوت ة رتلااب ی
را روخرب دن و قبام ی ناتسا اه ی ا ی نار حطس سوت ع ة اصتقا ی طسوتم و اپ یی ن رت دنرا ر
ه ازریم و ی ازیرپ (
1397 ) باختنا اب 33
یالک داعب رااهچ ر صخااش ،ی ااصتقا
ییاانبریز ا
،یدبلاک یعامتجا ا یاگنهرف
، و یتاشادهب ا
لایلحت و یلمااع لایلحت شور زا ه افتاسا ااب یناامر
هشوخ عسوت یسررب هب یا ة
هقطنم ناتسا نیب یا تخا رپ ناریا یاه
ناتسا هک دنتفرگ هجیتن و دن ناراهت
هب ییاهنت ر لوط دنچ هه نیرتلااب حطس هعسوت یگتفای و ناتسا ناتسیس و ناتاسچولب نییااپ
نیرات
حطس ار نیب ناتسا یاه رگی را ن د ر سیاقم ة ناتسا اه ر لوط هرو یاه فالتخم نااشن
زا یربارباان
عسوت ة زکرم تبسن هب نوماریپ را ر
ناجاقآ و امنهر ی
( 1391 ) صخااش بااختنا هاب یلماع لیلحت لدم زا ه افتسا اب ر ر رام یااه
یرباربان لیلحت باساحم ااب و دانتخا رپ یواضر ناسارخ ناتسا ر ییاضف یاه
ة صخااش یاراب ااه
ناتسرهش هب لماع و ر اه
تس هقطنم کی هب هدمآ ناتسرهش و دنتفای تس ناتسا ر دیدج یدنب
اه
هقبط هورگ جنپ هب یدنب
نییاپ ر تلاک و ورشیپ صاخ هورگ کی ر دهشم ناتسرهش هک دندش نیرت
هتس حطس ردندش یدنب
دودحم ة هعلاطم دروم
یقرش لامش ر یوضر ناسارخ ناتسا ناریا
تیزکرم اب رهش
دهشم و حاسم اب ت 493 / 116 رتمولیک
نیرخآ ساسا رب ناتسا تیعمج رتسا روشک گرزب ناتسا نیمراهچ عبرم سوفن یمومع یرامشرس
نکسم و (
1395 ربارب ) 6٬434٬501 بواسحم تایعمج راظن زا نارایا ناتاسا نیمو هک تسا رفن
یم وش ( زکرم ناریا رامآ 1395
ا ر شهوژاپ وراملق ر) ای
هاعلاطم ن 28
ناتاسرهش نااسارخ ناتاسا
وضر ی رتسا
ش لك 1 هعلاطم دروم ةدودحم .
قیقحت رازبا و شور ا ر ی ن لدم زا شهوژپ جر
ة هناگو یگنهامه (
)CCD
ارب ی سررب ی اب هاناگو طاابترا ی
ن س ی متاس
شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس گنااگو رتسا هدش ه افتسا ی
، ف مالع زا هاک ی
ز ای ک اشن ئ ت هاب ،هاتفرگ
دپ ی هد ا ی و نآ ر هک را هراشا یا
س دنچ ی متس رط زا ی ق ت راب نوگاانوگ تلامااع ای
ک ی راگ ثات ی ر
م ی دنرااگ (
Li et al. 2012
) ر ای ن اسب ر ه رتسگ روط هب لدم ی
را ی مز زا ی ان ه بق زا ااه ای ل ااصتقا
،ی
عامتجا ی
، ز ی س ت سانش ی
، زرواشک ی
، فارغج ی
،ا وب سانش ی
، و هریغ تاسا هداش ه افتاسا (
Cai et al.
)2021
ر جر ة گنهامه ی هناگو ( گنهامه )D
ی ب ی ن لخا رصانع ی
س ی متس ی ا س ی تس م ااه رف ر ار ای دان
هزادنا هعسوت یم
ریگ س دنور و ی
متس ل اعت دع زا ار ب
م ناشن ل اعت ه ی
داه (
W. Li et al. 2021;
R. Xiao et al. 2021
) ر شور قیقحت و رف ا یاهدنی یلصا هداشذاختا ر
نایا شهوژاپ حراش نیداب
تسا 1 ر باختنا صخاش یاه م رو یسررب ر متسیس ینیشنرهش و
طیحم تسیز ساسا رب ةنیاشیپ
قیقحت
؛ 2 ر شیپ ه ا شزا رپ
؛اه 3 ر بساحم ة زایتما متسیس ینیاشنرهش و
طیاحم تاسیز سااسا راب
صخاش
؛قیقحت یاه 4
ر میسقت یدنب ناتسرهش اه
متسیسریز زایتما ساسا رب و ینیشنرهش یاه
طیاحم
تسیز
؛ 5 ر بساحم ة نیب ل اعت زایتما متسیسریز
اجر لدام زا ه افتاسا اب اه ة
؛هاناگو یگنهاامه 6
ر
میسقت نیب طابترا یسررب ناتسرهش یدنب
ل اعت زایتما و اه ئارا هب هما ا ر ر
ة اگ و یموهفم لدم یاه
هتخا رپ قیقحت یتایلمع یم
وش ر
لكش 2 . لدم قیقحت یموهفم (
عبنم : ناگدنراگن )
:لوا ماگ اختنا
ب قیقحت یاهریغتم
ریز متسیس ینیشنرهش اب
هجوت هب نیشیپ ة قیقحت ر راهچ دعب
،یعامتجا
،ی اصتقا ییاضف
، یاتیعمج
هعلاطم دش ه تسا ر یارب یسررب متسیسریز طیحم
تسیز زا لدم راشف ا تیعضو ا خاساپ ( )PSR
ر
ناتسرهش اه
ه افتسا دش ر نیا لدم یبوچراچ یموهفم
راب یاانبم رایجنز ة تالع و یلوالعم لایلحت
ه ا تساه هک تاعلاطا طیحم
یتسیز ار زا قیرط صخاش اه ی فلتخم هب مه طبترم یم دنک
، داقت
و رخثت نآ اه ار صخشم یم
،دنک و خساپ اه و اهراکهار ی بسانم لباق ارجا ور ی ازاجا ی فالتخم
هریجنز ار نییبت و میسرت یم دنک ( یدمراس و
نارااکمه 1396
) ر بوچرااچ شور
رااشف تیعاضو
خساپ یارب هلباقم اب شم تلاک تسیز یطیحم ر لصا هب ةلزنم لدام تیعاضو خاساپ
( )SR
هعاسوت
هتفای و سپ زا نآ اب بیوصت نامزاس عسوت ة ی اصتقا و
یراکمه (
)OCED
هاب ناوانع لدام رااشف
تیعضو خساپ
( )PSR
هتفریاپ هدش تسا ر
صخاش رتسا هدش هتفرگ راک هب یفلتخم یاهریغتم و اهرایعم قیقحت نیا ر راب باختنم یااه
ساسا اجنا تاعلاطم افتسا ر رارکت نازیم و هدش
ة ققحم ا تاعلاطا ن وب سرتس ر نینچمه و ن
نییعت هدش ردنا ینتفگ تسا
، علاطم اب ة شهوژپ صخاش ،فلتخم یاه ر ه افتاسا یارب ی دعتم یاه
یسررب شهوژپ ش
د صخاش نایم نیا زا هک ییاه
دش باختنا ه ا هک
نآ تاعلاطا و اه اه
حطاس ر
تسرهش نا وجوم ناریا روشک ر اه ردن وب
نیاربانب باختنا شهوژپ نیا ر صخاش
هاب هاجوت ااب اه
ه ا ن وب سرتس ر تاعلاطم ر رارکت و اه
اجنا رتفرگ تروص هدش
عومجم 28 ز ر صخاش ی
سر ی متاس اشنرهش ین ی عاامتجا داعب رااهچ ر ی
، ااصتقا ی
، ااضف یی ا
ز ی انبر یی
، عمج و یت ی و 11 ز ر صخاش ی
سر ی متس طیحم تاسیز ب هاس ر داع رااشف و عاضو ی ت و
ر خساپ 28
ناتسرهش شرازگ ساسا رب
یاه ی اصتقا ا یواضر نااسارخ ناتاسا یعامتجا (
1395 )
عمج روآ ی لودج ر هک دش 1
لودج ر رتسا هدش هئارا 1
هب نزو و صخاش عون تاس
ااب هدامآ
پورتنآ شور زا ه افتسا ی
ن ی ز صخاش رتسا هدش ه ا ناشن هب اه
فنم و تبثم عون و ی
هتاس دانب ی
هدش صخاش ردنا اه
ی عسوت ثعاب تبثم ة
س ی متس م ی دنوش رسکعرب و
لودج 1 . صخاش یاه دروم یسررب رد متسیس ینیشنرهش و
طیحم تسیز ( عبنم : ناگدنراگن )
متسیس دعب
صخاش صخاش عون
نزو یپورتنآ
ینیشنرهش
یعامتجا
شنا لک ادعت آ
/نازوم 10000 001 +
/ 0
س ةنار یاهاضف آ یشزوم 010 +
/ 0
/ناتسرامیب تخت ادعت 10000
097 + / 0
ناخ ادعت ة اهاتسور ادعت هب تبسن ییاتسور ینامر زکارم و تشادهب 012 +
/ 0
ره ر ناکشزپ ادعت 10000
رفن 021 +
/ 0
هناخباتک ر باتک ادعت ره یازا هب یمومع یاه
10000 رفن 023 +
/ 0
ةنارس هاضف یشزرو یا 048 +
/ 0
نازیم میب ششوپ ة ینامر 025 +
/ 0
نازیم هنکس یارا یاهاتسور ر زاگ ششوپ 015 +
/ 0
هرهب ییاتسور تیعمج نازیم ملاس یندیماشآ بآ زا دنم
001 + / 0
ی اصتقا
یتعنص یاهدحاو ادعت 147 +
/ 0
هناورپ ادعت اه ی هرهب را رب ی تعنص ی 160 +
/ 0
حاو ادعت یندعم یاهد 092 +
/ 0
نارس ة ج وب ة ناتسرهش لک ر دنورهش ره 083 +
/ 0
هنیزه مهس ج وب لک زا ینارمع یاه ة
یرا رهش ناتسرهش یاه 003 +
/ 0
نازیم یب یراک ( )یفنم 011 -
/ 0
نازیم ی اصتقا تکراشم 0003 +
/ 0
یزرواشک تلاوصحم نویسازیناکم بیرض (
)راتکه رب راخب بسا 018 +
/ 0
ییانبریز
فرصم ادعت زاگ ناگدننک
006 + / 0
نارس ة ییاتسور و یرهش قرب فرصم 016 +
/ 0
اج تحاسم تبسن ة
یرهش ( )عبرم رتم 009 +
/ 0
رض ی ا ذوفن ب ی ییاتسور تنرتن 016 +
/ 0
رض ی ا ذوفن ب ی یرهش تنرتن 010 +
/ 0
حرط یارجا یارا یاهاتسور ادعت تبسن ی اه یاه
012 + / 0
یتیعمج
یزرواشکریغ تیعمج دصر (
)%
015 + / 0
تیعمج مکارت (
/رفن )عبرم رتمولیک 118 +
/ 0
یرهش تیعمج تبسن 017 +
/ 0
نازیم تیعمج یعیبط دشر 014 +
/ 0
تسیز طیحم
راشف
ةنارس یرهش بآ فرصم 011 -
/ 0
ةنارس نایلاس تشا رب نازیم ة
بآ عبانم ینیمزریز یاه 043 -
/ 0
ازیم یرهش یدیلوت بآ تفررده ن (
)دصر 006 -
/ 0
تشک ریز نیمز دصر 030 -
/ 0
عتارم تیفرر رب ازام ا نازیم (
) ا نویلیم 058 -
/ 0
لودج ةمادا 1
. صخاش یاه دروم یسررب رد متسیس ینیشنرهش و
طیحم تسیز ( عبنم : ناگدنراگن )
متسیس دعب
صخاش صخاش عون
نزو یپورتنآ
تسیز طیحم
عضوتی
لگنج ششوپ نازیم )%( اه
266 + / 0
هصرع ششوپ نازیم یعیبط یاه
012 + / 0
تسیز طیحم تراظن تحت ةناگراهچ قطانم تحاسم دصر 247 +
/ 0
هرهب شخب ر یفرصم ینیمزریز بآ مجح /یزرواشک تادیلوت( بآ یرو
)یزرواشک 045 +
/ 0
خساپ
)راتکه( راشف تحت و نیون یرایبآ ةعسوت دصر 159 +
/ 0
هیامرس نازیم )لایر نویلیم( اهزیخبآ ترافح ةنیمز ر یرااگ 120 +
/ 0
ماگ مود : شیپ هداد شزادرپ اه
ه ا هزادنا یارا یسررب روم یاه اعبا ،
، تهج و هک دنتسه یفنم و تبثم یریگ ایاب
د و رادناتاسا
دنوش هسیاقم لباق (
X. Cui et al. 2019
) ر ةمه صخاش تس و هب اه ة
هداش میسقت یفنم و تبثم دانا
لودج ر هک 1
تسا هدش صخشم صخاش یارب ر
ه ا تبثم یاه گرزب یاه
رات و یاراب سکعراب
صخاش ه ا یفنم یاه چوک یاه
ک عسوت یارب رت ة
ن راک رادناتسا دنیارف ردنتسه رتدعاسم متسیس
ه ا شور اب اه ادح
لق ا دح رثکا ر هک ه وب هطبار
یاه 1 و 2 رتسا هدش ه ا ناشن
( 1
)
min
max min
ij j
ij
j j
X X
Y for positiveindex
X X
( 2
)
max
max min
j ij
ij
j j
X X
Y for negativeindex
X X
Yij
دش رادناتسا زایتما ربارب ة
صخااش لااس ر j
وi
min Xj
وmax Xj
و نیراتمک رابارب
صخاش زایتما نیرتشیب ر j
ةمه لاس دنتسه اه ر
Xij
ا ة رتسا اخ ةمه
شزا راپ زا داعب ری ااقم
زاب ر ة
[0,1]
یم رارق ردنریگ
ماگ موس : بساحم ة تسیز طیحم و ینیشنرهش متسیس زایتما
بساحم ة ما تسا هتفرگ تروص هیور و ساسا رب تسیز طیحم و ینیشنرهش حطس زایت
1 ر نزو نزو شور اهرایعم یه باساحم یارب یپورتنآ یه
ة هداش ه افتاسا صخااش راه نزو
شور رتسا آ
یپورت کی شور نزو یه رب ساسا جر ة یگدنکارپ صخااش
یااه یباایزرا
تسا هک هب لیل ینیع
،ن وب تیعماج
، و یگدیچیپ رتمک
ر یرایسب زا هنیمز اه ه افتسا هدش
تسا ر هب روط
،یلک ره هچ رادقم یپورتنآ گرزب رت دشاب راتخاس متسیس ل اعتم رت و فلاتخا
بیرض رتمک و نزو صخاش کچوک رت تسا (
Gan et al. 2020; Q. Li et al. 2021
)ر
2 ر نزو شور زا ه افتسا بساحم یارب یطخ یه
ة لاحارم رنآ ااعبا و متاسیس راه لاک زایتما
هبساحم ب نید تسا حرش
بساحم ة صخاش تبسن ناتسرهش یاربj
i
( 3
1 )
n
ij ij i ij
S X
Xبساحم ة صخاش یپورتنآ رادقم
j
( 4
)
1 ln , 1 ln
n
j i ij ij
e k
s s k nبساحم ة صخاش ره نزو
( 5
1
p11 )j j j j
W e
eبساحم ة متسیس ره زایتما
( 6
1 )
p
i j j ij
U
W YUi
ناتسرهش ر متسیس ره عماج زایتما ربارب ،i
،متسیس ره ر صخاش ادعت ربارب p Wj
نزو
،صخاش ره
Yij
دش رادناتسا رادقم ربارب ة
صخاش ناتسرهش یاربj
ر i
ماگ مراهچ میسقت : ناتسرهش یدنب اه
طبار تمسق نیا ر ة
هعسوت نیب متاسیسریز یگتفاای
و ینیاشنرهش یااه طیاحم
تاسیز راه یاراب
صخشم ناتسرهش یم
ر وش میاسقت شور زا رااک نایا یارب یدانب
و شهوژاپ سااسا راب ااس
و ن
(شناراکمه 2020
1) (شناراکمه و ویل ، 2022
2) زا لدم تما ی زا م ی هنا ه افتسا رتسا هدش دب
ی ن رواظنم
1.Sun et al., 2020 2.Liu et al., 2022
تما ی زا م ی نا ة ز ی سر ی متس شنرهش ین ی و طیحم تسیز هتفرگ رظن ر رتسا هدش
ناتسرهش اه
یی تما هک ی زا
س ی متس شنرهش ین ی نآ اه زا م ی نا ة تما ی زا س ی متس اشنرهش ین ی ب ی رتاش س ،داشاب ی متاس اشنرهش ین ی نآ ااه
مه رسکعرب و هدش هتفرگ رظن ر دعاسم ی
ن ارب دنور ی س ی متس حم ی ط ز ی تس ی ن ی ز رتسا هدش لامعا
اب م رادقم زا ه افتسا ی
هنا
، سقت طخ ناونع هب ی
،م هتاس عون راهچ دانب
ی اراب ی اشنرهش ین ی احم و ی ط
ز ی تس وجو هب یم
دیآ ناتسرهش ر اه
ی تما اب ی اهزا ی شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تاس م زا رتلاااب ی
هانا داقاف
ان راشف رااگ ی هدش ناتسرهش ،دنا اه
ی تما اب ی زا شنرهش ین ی م زا رتمک ی هنا تما و ی زا م ح ی ط ز ی تس زا رتلااب
می هنا ارا ی شنرهش راشف ین
ی ان رااگ ی هدش ناتسرهش ،دنا اه
ی تما اب ی زا حم ی ط ز ی تاس م زا راتمک ی
هانا و
تما ی زا شنرهش ین ی م زا رتلااب ی
هنا ارا ی حم راشف ی ط ز ی تس ی ن ا رااگ ی هدش دنا
، ناتسرهش و اه
ی تما ااب ای زا
شنرهش ین ی حم و ی ط ز ی تس م زا رتمک ی هنا ارا ی هدش هتفرگ رظن ر هناگو راشف ردنا
ماگ مجنپ : بساحم شور ة
گنهامه و لداعت ی
ز ی سر ی متس اه ناتسرهش ره رد
جر ن روآ تس هب یارب ة
هاناگو یگنهاامه (
اداتبا )CCD
اجر ة یگنهاامه (
متاسیس نیاب )C
زا ه افتسا اب تسیز طیحم و ینیشنرهش ةطبار
7 لحرم ر و هبساحم ة
اجر زاایتما دعب ة
یگنهاامه
زا ه افتسا اب هناگو هطبار
یاه 8 و 9 یم هبساحم ر وش
( 7
1 2 1 2 2 )
2
U U
C U U
جر C
ة یگنهامه تاسیز طیحم و ینیشنرهش نیب
و
U1
و
U2
متاسیسریز زاایتما بایترت هاب
و ینیشنرهش تسیز طیحم متسیسریز زایتما
ردنتسه جر C
ة یگنهامه متاسیسریز نیاب
ناایب ار ااه
یم ردنک اما هکنیا متسیسریز ایآ اه
ییاراک یارا یمن ناشن ار دنتسه
داه (
Tomal 2021
) ر ًلاثام و ،
و راه تسا نکمم لااب حطس متسیسریز و و نییاپ حطس متسیسریز دناشاب هتاشا ینااسکیC
و
جر ة یگنهامه دشاب لااب متسیسریز و نیب
(
Fan et al. 2020
) ر ره رگی ترابع هب راه زاایتما هچ
کی هب متسیسریز و کی زن رگی
ت هب متسیسریز و زایتما تبسن و دشاب ر رادقم
1 کی زن داشاب رات
جر ة یگنهامه رتسا رتلااب متسیسریز و
اما یگنهامه یانعم هب لااب
ل اعت ییاراک و متسیسریز
اه
رتسین ییاپ زایتما نآ متسیسریز و ره هک یمتسیس ر جر ،دنرا یناسکی ن
ة یگنهاامه تاسلااب
؛
جر اما ة ل اعت و ییاراک رتسا نییاپ جر لدم نیاربانب
ة تاسا هدش اهنشیپ هناگو یگنهامه ر ر
جر لدم ة
هاناگو یگنهاامه
، اجر راب هولااع ة
یگناامه متاسیسریز نیاب
اجر ،ااه ة
یدامآراک
متسیسریز رتسا هتفرگ رارق هجوت روم زین اه
نیاربانب
، هنت متسیسریز زایتما ن وب ناسکی ا نیا ر اه
ّدم لدم متسیسریز یدمآراک هکلب ،ه وبن رظن رتسا ه وب مهم زین اه
جر زایتما ة
هناگو یگنهامه رب
هطبار ساسا یاه
8 و 9 یم تس هب دیآ
( 8
1 2 )
TaU bU
( 9
D TC )
اج یبایزرا صخاش رباربT
تسیز طیحم و ینیشنرهش نیب عم و
هناگو یگنهامه زایتما رباربD
و ینیشنرهش نیب طیحم
تسیز شهوژاپ سااسا رب متسیسریز و ره رتسا نیاشیپ یااه
و گاناو
(ناراکمه 2022
1) (ناراکمه و گنف ، 2021
2) (ناراکمه و یاس ، 2021
3) راظن ر ماهم هزادنا کی هب
هدش هتفرگ دنا
؛ نیاربانب
a=b=0.5
ر
رب شهوژپ ساسا (یل و گناژ
2020
4) جر ة هب هناگو یگنهامه
دیدش رایسب ل اعت دع زا هتس ه (
0 - 0.1 ) لماک ل اعت ات (
0.9 - 1 ) لوداج ر هاک هدش میسقت 2
رتسا هدش ه ا ناشن هما ا ر
رن زا ه افتسا اب رازفا
GIS10.8
هاشقن و دندش یناکم جیاتن راه یااه
ردمآ تس هب شخب
لودج 2 . هتسد دنب ی ةجرد گنهامه ی هناگود ( :عبنم Zhang & Li 2020 )
لداعت عت مدع
لدا
0.5 D < 0.6 ل اعت هب کی زن 0 < D < 0.1 دیدش رایسب ل اعت دع
0.6 D < 0.7 هیلوا ل اعت 0.1 D < 0.2 دیدش ل اعت دع
0.7 D < 0.8 طسوتم ل اعت 0.2 D < 0.3 طسوتم ل اعت دع
0.8 D < 0.9 بوخل اعت 0.3 D < 0.4 فیفخ ل اعت دع
0.9 D < 1 لماک ل اعت 0.4 D < 0.5 مکل اعت دع
1.Wang et al. 2022 2.Fang et al. 2021 3.Cai et al. 2021 4.Zhang & Li, 2020
