The Legal Challenges of Preventing Environmental Pollution Caused by Nuclear Weapons Testing in
Outer Space
(Type of Paper: ResearchArticle)
Soheyla Koosha1* , Faramarz Zare Arand2
Abstract
Testing nuclear weapons can be a cause of environmental pollution in the outer space and consequently the Earth. Article 9 of the 1967 Outer Space Treaty stipulates that the environment of the Earth should not be polluted resulting from the introduction of extraterrestrial matter but Article 4 of this treaty only prohibits the deployment of weapons of mass destruction in space and has no rules for banning nuclear weapons testing. Despite the prohibition of nuclear weapons testing in outer space by the 1963 Nuclear Test-Ban Treaty, it lacks verification mechanisms. The Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty prohibits nuclear testing and nuclear explosions in all environments, but has not yet entered into force. This article by using a descriptive-analytical method analyzes outer space, environmental and nuclear instruments to establish the obligations of states when testing nuclear weapons in the outer space. Given the diverse interests of states capable of conducting these tests, modifying current legal instruments on the outer space is unattainable. Therefore, it seems that the method adopted in the 1959 Antarctic Treaty can be used and an Additional Protocol including environmental behavioral guidelines can be annexed to the Outer Space Treaty .
Keywords
pollution, international space law, nuclear weapons, the environment, the Antarctic Treaty.
1. Assistant Professor of Payame Noor University, Tehran, Iran (Corresponding Author).
Email: [email protected]
2. MSc in International Law, Payame Noor University, Tehran, Iran. Email: [email protected] Received: December 14, 2020 - Accepted: May 25, 2021
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
شلاچ اه ی قوقح ی گولج ی ر ی گدولآ زا ی
ز ی تس حم ی ط ی شان ی
امزآ زا ی
ش حلاس اه ی هتسه ا ی اضف رد ی
اروام ی وج
یملع :هلاقم عون(
)یشهوژپ _
اشوک لایهس
1
،*
دنرآ عراز زرمارف
2
هدیکچ
شیامزآ حلاس اه ی هتسه ا یگدولآ داجیا للع زا اضف رد ی زی
تس حم ی ط ا وا یارااام یااضف رد ی
هب عبت نآ ۀدام .تسا نیمز ۀرک 9
وا یارااام یااضف ۀماندهع 1967
یگدوالآ زا یریگوال راب )
حم ی ط زی تس ۀدام نکل ،تسا هدرک حیرصت ینیمزارف داوم دارا قیرط زا نیمز 4
طاقف هماندهع نیا
رارقتسا حلاس اه ی عم راتشک ا هدرک عنم ار اضف رد ی
هدعاق ا شیاامزآ عانم ۀرابرد ی حلااس
ااه ی
هتسه ا درادن ی دادحم عنم ۀماندهع هتبلا . امزآ
ی ش اه 1963 حلاس هنوگ ره شیامزآ ،) هتاسه
ا ار ی
اما ،تسا هدرک عنم اضف رد یتسار یارب یتاررقم هنوگره دقاف
ۀاماندهع .تاسا ییاامزآ عماا عانم
شیامزآ هتسه یاه هتسه یاهراجفنا شیامزآ تیعونمم مه یا
طیحم ۀمه رد یا شیای ار ااه
یانیب
نکات یلا ،هدرک مزلا نو
تسا هدشن ار لاا اب هلاقم نیا .
هرهب دنم یفیصوت شار زا ی -
تردابم یلیلحت
تلاد تادهعت یسررب هب طیحم ،ییاضف دانسا قبط اه
هتسه ا یتسیز حلاس شیامزآ ماجنا ماگنه یا
هتسه یم اضف رد یا نایا مااجنا یدنمناوت یاراد یاهروشک عونتم ا تاافتم عفانم هب ه وت اب .دنک
امزآ ی ش اه .تسین روصت لباق دو وم ییاضف دانسا حلاصا ، زا
مه ی ن ار هب رظن یم یام ،داسر زا ناوات
یرااتفر لمعلاروتسد ا درب هرهب بون بطق ۀماندهع رد یذاختا ۀویش زی
تاس حم ی اط بالاق رد ی
یقاحلا لکتاری مزلا
ار لاا .درک همیمض و یاراام یاضف ۀماندهع هب ا نیادت ار
ناگژاودیلک
،یگدولآ نیب قوقح حلاس ،اضف للملا
هتسه ا .تسیز طیحم ،بون بطق ۀماندهع ،ی
1 . داتسا ی را شزومآ هارگ ی
ی هاگشناد قوقح ی
ما نارهت ناتسا رون ناریا ،نارهت ،
)لوئسم ۀدنسیون .
Email: [email protected]
2 . رون مایی هاگشناد للملا نیب قوقح دشرا یسانشراک یوجشناد .ناریا ،نارهت ،
Email: [email protected]
:تفایرد خیرات 24
/ 09 / 1399 - :شریذی خیرات 04
/ 03 / 1400
همدقم
قوقح بی ن للملا هب ییاضف زا یکی ناونع هخاش
اه قوقح دید ی اب
ی ن لالملا تفراشیی نواهرم ،
رد ییاضف مولع لاس
اه اب ییاوه ۀصرع تاافت .تسا متسیب ۀدس ماد ۀمین زا سی ی تیلاعف
یااه
،اوه هک تسا نیا ییاضف تایمکاح تحت ا اهروشک ارملق از
تالاد ااه بواسحم ام
ی دواش ا
هاتفریذی ااضف رد تایمکاح ،دوا وم ییاضف دانسا قبط اما ،هدش داجیا نآ یارب یصاخ راتخاس .تسا هدشن فرط زا
شیادیی ی حلاس
اه ی هتاسه ا نواگرگد ار تاینما ا حلاص ، ان میهاافم ی
ات ا تخاس 31
ربماسد 19۵3 شیب هاجنی زا راجفنا هتسه ا دواب هداش تابث ی رغ
ای ب داابآ ،ی
1383 : 108 - 83 .) ی ی تفرش اه رد دید ی رع
،ااضف هب یمتا تاحیلست یرست ناکما ا یماظن ۀص
تاحیلست لرتنک ترارض اضف رد
،یچیوت هداون تسا هدرک رتشیب ار 1390
: 183 یدازآ هچرگا .)
ا فاشتکا هرهب
رادرب یاخرب ،هداش هتفریذی اضف زا ی داداحم
ی ت ااه یاراب زا یریگوال یگدوالآ
ا اضف طیحم حم
ی ط ز ی تس زا .تسا مزلا نیمز امه
ی ن ار ۀداام 9 وا یارااام یااضف ۀاماندهع
یگدولآ هنوگ ره زا یریگول یارب یتامادقا ذاختا راتساوخ ز
ی رابنا مااجنا زا شیای تروشم ا اضف
راظن زا ییااضف تایلاعف نآ ندوب نمیا زا ات تسا ییاضف تیلاعف ره ز
ی تاس حم ی اط یمطا ی ناان
لوصا .دوش لصاح 18
ا 19 ویر ۀیملاعا
1992 ) راتاساوخ ماه هعاسوت ا تسیز طیحم ۀرابرد
ۀرااشم ماجنا ز
ی تس حم ی ط ریظن یراجت ای یداصتقا تیلاعف ره زا شیی ی لاعف
ای ت ااه ییااضف ی
لصا ا تسا 1۵
یم یطایتحا تامادقا ذاختا ترارض هب نآ هب هک دزادری
ۀدام رد یعون 9
ۀماندهع
ام یاضف حلاطصا بلاق رد و یارا
« یاضتقم تامادقا ذاختا »
ۀداام .تاسا هداش هرااشا 3
نایا
قوقح تاررقم زا هتسد نآ تیاعر راتساوخ مه هماندهع بی
ن للملا احم ی ط ز ی تاس تاسا هاب هاک
ماع تروص هدمآرد
دنا .
تالاد تادهعت هک تسا شسری نیا هب ییوگخسای ددصرد هلاقم نیا یراجم یااه
شیاامزآ
حلاس اه ی هتسه ا اضف رد ی زا تظافح یارب
حم ی ط ز ی تس مادک ؟دنا فرط زا هاکنیا هاب ها وت ااب ی
تلاد ۀمه لابق رد اه لاعف
ی ت اه لاابق رد تیلوئاسم نایا داداح ،دنتسه لوئسم دوخ ییاضف ی
زا یشان هدراا تاراسخ شیامزآ
حلاس اه ی هتسه ا ی رد ؟تاسا هنوگچ اضف ا اوه ،نیمز حطس هب
شسری نیا هب خسای یاتسار اه
قوقح یلک لوصا ، بی
ن للملا حم ی ط ز ی تاس تارراقم ، افرع
ی داش ۀ
دایدحت ا عانم رب رظان دانسا ا تیلوئسم نویسناونک ،و یاراام یاضف ۀماندهع اامزآ
ی ش ااه ی
هتسه ا .تسا هتفرگ رارق هقادم دروم ی هب
یم رظن رد دسر طیاحم ا ییاضف دانسا دوا وم یتاسیز
هدعاق یارب یبسانم یقوقح یاهراکهار دنم
اک نایا زا یریگوال ا ندر اامزآ
ی ش ااه خخااب ا
زا تظافح حم
ی ط ز ی تس نیمز ا اضف .درادن دو ا
هب لک روط قح ی تلاد اه ییااضف داناسا قابط
اب هک دو وم نیا
امزآ ی ش اه اضف رد م ی دناوت ،دوش ضقن ترابع
دنا هامه هاب قالعتم اضف )فلا :زا
ا تسا ره هنوگ هدافتساءوس تراغ ا
ب یدعت ینعم هب نآ دنب لاا تمسق تسا یناگمه قوقح ه
1 ًاضعب ا دایز تاراسخ داریا زا یریگول ترارض )ب ؛)و یاراام یاضف ۀماندهع نارب
ذایان ی ر
نیب ا یلم نیناوق دیاب هک ) ؛دنواش ااهنآ تایاعر هاب مزلم ناگمه ا دوش داجیا یریگارف یللملا
ترارض هدعاق دنم ماجنا ندش نیا
امزآ ی ش اه طسوت ارگیزاب قواقح تارراقم قابط یاتلادریغ ن
نیب هلم زا ماع للملا للم روشنم
ۀدام دحتم 3
هیامرس تینما ات ) یموامع یراذگ
اصوصخ ا ی
اضف رد یگدوالآ هاک تاسا نایا تایمها ززااح ۀتکن .دوش نیمضت احم
ی ط ز ی تاس تایهام ااضف
« یزرمارف » .دراد زا مه ی ن ار روشنم قباطم دحتم للم
قوقح لوصا اب ربارب ا بی
ن ا للمل ، تلاد اه
رد هرهب رادرب اات داننک تابقارم دایاب ،دانراد هانامکاح قاح هچرگا اضف ریظن یعیبط عبانم زا ی
لاعف ی ت اه ی ماجنا ای هتفرگ لاح رد هب اهنآ ماجنا حم
ی ط ز ی تس تلاد ریاس یارااام قطاانم هب ای اه
ارملق مزرس ی ن ی ناش .)رتلماسا لایرت ۀداناری دناسرن یبیسآ افرط زا
تیلوئاسم ی اب
ی ن اللملا ی
تلاد قیرط زا لماک تراسخ نارب هب دهعت داجیا ببس ،اه
« ،تامارغ تخادری ندراک عانم
اای
تیلاعف نآ فقوت »
م ی وش د .
ۀلاقم هک تسا رکذ نایاش شهاژی ۀنیشیی صوصخ رد
« دقن سررب ا ناواید یترواشم رظن ی
بی ن للملا هب ع ار یرتسگداد ی دهت
ی د ی ا هب لسوت حلاس اه ی هتسه ا ی » دوعسم زربلا ی اکرا ا )ی
« شیامزآ عما عنم ۀماندهع تقوم یار ا هتسه
ا ناریا رب نآ رثا ا ی »
یب ر هلادبع راسن ا
ی ن
نیادت )یزارت هدش
دنا رضاح ۀلاقم اما . تاداهعت یسررب هب تردابم
تالاد قاقحت رد ااه عاسوت
ۀ
رادیای لاعف ی ت اه ا دوا وم ییااضف داناسا یاسررب اب ییاضف ی خخااب
ییاامنهار لواصا یانف
ینمیا بوچراچ هتسه
ا ی 2009 ) م ی دزادری .
و یبیرختراثآو موهفم ز
ی تس حم ی ط شیامزآ ی حلاس
اه ی هتسه ا اضف رد ی
امزآ ی ش حلاس اه ی هتسه ا لواط رد نیمزریز ا رفسمتا رد یدایز ی لااس
ااه ی 194۵ اات 2013
شیامزآ نیرخآ هتسه
ا ی ماجنا تفرگ ه طسوت لامش هرک ماجنا )ی هدش
دنا ببس هک طیحم یگدولآ
اب تسیز هلابز اه ی دار ی تکاو ی و لیلاد زا یخرب .تسا هدش ا شیامزآ
شرتاسگ دایلوت
حلااس ااه ی
هتسه ا ی لماش ،
« رابتعا داجیا بی
ن للملا تایبثت ،ی هاقطنم
ا تیعاضا تایبثت ا یژتارتاساوزژ ی
تردق هقطنم ا یناه ای ی »
م ی وش د . امز وا رد اهداییولکونویدار زا یداایز ریدااقم رااشتنا نی
میزس دننام 137
ا 131 یاهدمایی هلم زا ،I
ز ی تس حم ی اط داواح ی هتاسه
ا ۀاثداح رایظن ی
لیبونرچ 1986
یاچیاد امیاشوکوف ا ) 2011
دنتاسه )
Pravalie, 2014: 730-731
.) ا ای تلاا
هدحتم دادعت نیرتشیب مه امزآ
ی ش حلاس اه ی هتسه ا ااخ رد ار ی رمآ
ی ااک ی لاماش لواط رد ی
لاس اه ی 19۵1 ات 1963 ناطراس داداخر شیازافا یلاصا لایلاد زا یاکی هاک تسا هداد ماجنا
دییولکونویدار هدحتم تلاایا رد دیزاریت 131
.دوبI
هب روط یلک حلاس اه ی هتسه ا هب ی ا فرااعتمان تاحیلاست ۀرمز رد ،دایز یبیرخت تردق لیلد
تاحیلست عم راتشک
یقلت ی م ی دنوش هتبلا . حلااس ااه ی هتاسه ا قابط ی تاقفاوم
امان ۀ 19۵4
یحلاس ره لماش سیرای م
ی وش د تخوس یااح هک هتسه
ا ای ی ای پوتاز اه ،داشاب وایتکاویدار ی
هدافتسا دروم ای ندش اراد یارب ای نداد رارق
ای تخوس نینچ ای
پوتاز اه دناشاب هدش یحارط یی
رییغت ای راجفنا اب ا هتسه
ا ی تخوس زا یندشراهم هتسه
ا ،وایتکاویدار داوام اای ی ای
واتاز پ ااه ی
.دنشاب هدش هیهت ویتکاویدار ناوید بی ن للملا یتروشم رظن رد مه یرتسگداد ی 1996
اای دیدهت تیعارشم صوصخ رد ،)
زا هدافتسا حلاس
اه ی هتسه ا هب ار تاحیلست عون نیا ،ی فیرعت یراجفنا لباق تلاآرازبا تروص
م ی
دنک ای تفاکش زا ار دوخ راجفنا ا قارتحا تیلباق هک مه
شو ه ی هاب ماتا ۀتس تاسد
ام ی دانراآ
نیما ،هداز 1391 : 116 - 11۵ .) نارگن ی اه ی ز ی تس حم ی ط نیا شیامزآ زا یشان ی حلاس
اه ااضف رد
هب لیلد
« راثآ ،عیسا مادهنا تیلباق لهم
دایلوت زا یاشان عیاسا یگدوالآ ای تیمومسم داجیا ا
،یژرنا ا ترارح یدایز ریداقم تاعشعشت
وم زا دایز رمع لوط اب تردقری ویتکاویدار دا
» تسا . هب
یترابع حلاس اه ی هتسه ا تیصوصخ هس یاراد ی هبرصحنم
درف
« درد داجیا تیلباق ،یگدننکدوبان
ا هدوهیب جنر ا خخاب
ییاناوت ندز همدص هب
لسن اه هب هدنیآ ی تلالاتخا ا ناطرس داجیا رطاخ
یکیتنژ » ،یکرا یزربلا دنتسه 1383
: 87 - 8۵ .)
ه یناه تشادهب نامزاس رد م
شرازگ اه ی لااس ااه ی 1984 1 ا ) 1987 2 دروام رد دواخ )
تارثا ن هتسه ا هراوامه ،یتاشادهب تامداخ ا تملاس رب ی انارگن
ی ااه رااثآ ۀراابرد ار دواخ ی
هع اف راب رظن زا اهنآ
« یاتح ا تاسیز طیحم ا ناسنا یارب عیسا بیسآ ا تافلت ،هدوهیب جنر داجیا
بآ تارییغت داجیا اوها
یی
» درک ملاعا تسا ه راجفنا ره نوچ . هتسه
ا دایلوت ببس ی
« وام ،رااجفنا
شبات ا امرگ هظحل
ا ا ی دار ی او ی پوتاز اه رمع اب یی نلاوط
ی رت ، هب ا ی هژ مویاسنارتسا -
90 ااب نی هام رامع
29 میزس ا لاس -
137 اب نی هم رمع 30 هلاس » م ی واش د یاخرب . زا ا یابیرخت رااثآ زی
تاس حم ی اط ی
هتاسه حلااس شیاامزآ یا
ترااابع دانا زا
« : شیاب راااشف دااجیا )فالا داح زا
یااشایارف ا بایرخت ،
نامتخاس اه هب طساا ا امرگ دیلوت ۀ شتآ
زواس سلاای دایلوت )ب ؛ی طانغمارتکلا
ی اس رد للاتاخا ا ی
هاگتسد اه ) ؛یتشادهب تامدخ ۀزارا یارب زاین دروم یکینارتکلا ی نتفراگ رارق
شباات راعم رد
هظحل ا اماگ یاهوتری ی نارتون ا
اه ) ا ا ی ج دا عاوانا ا شبات ماردنس بی
راام ی ااه رایظن
« اقن ااه ی
ا ناطرس ا یکیتنژ
ًلاامتحا گرم
» یگدوالآ ،ییاذاغ ۀریجنز ا تلاوصحم رب یبیرخت راثآ داجیا )د ؛
ا ریش ،ناهایگ هدراارف
اه ا ییاواها بآ تاراییغت داجیا )اه ؛یتشوگ ی زی
تاس حم ی اط حطاس رد ی
یکاروخ داوم رادیای ا دیدش دوبمک ا ناه
»
2-5 , 1993:
World Health Organization
).
طیحم زا تظافح تسیز
زا تظافح رادیای ۀعسوت خخاب ا تیریدم ا تراظن یارب یمهم رازبا ،اضف طیحم
لاعف ای ت ااه ی
نیب قوقح لوصا ۀمه ًابیرقت .تسا ییاضف طیحم للملا
خخاب تسیز
« عباانم رب تیمکاح لصا
علاطا ،یراکمه هب دهعت لصا ،یعیبط تاسیز یرارطضا عقاوم رد مک ا یناسر
لاصا ،یاطیحم
طیااحم زا تااظافح ا تاایامح هدواالآ طااسوت تاامارغ تااخادری هااب مازاالا لااصا ،تااسیز
ۀدااننک
طیحم یطایتحا لصا ا یریگشیی لصا ،تسیز »
هرهب ا شااک رد هاب ا اضف زا رادیای یرادرب
هژایا
شیامزآ حلاس اه ی هتسه ا زا یخرب .دنوش تیاعر دیاب اضف رد ی تمسق رد لوصا نیا
یداعب یاه
.دش دنهاوخ یسررب
1 . رادیاپ ۀعسوت لصا
لاس رد راب نیلاا یارب لصا نیا 1987
طیاحم یناه نویسیمک تنلدارب شرازگ رد ا تاسیز
هعسوت )WCED
ناونع تحت1
« ام رتشم ۀدنیآ »
نیدب .دش حرطم تیلاعف هک موهفم
رشب یاه
هب دیاب هنوگ لاع هک دریگ ماجنا یا ها
لاسن زااین داناوتب ،ینوانک لاسن زااین راب یاراب هدانیآ یااه
هرهب وایر ۀایملاعا داافم رتاشیب هزاراما .دانک هدراآرب ار یعیبط عبانم نامه زا یدنم 1992
رد
نیب دانسا زا یرایسب تاسا هاتفرگ راراق هدرتاسگ دایییت دروام ا هدش دراا یلم ا یللملا
XU,
2020: 5
ینلاقع مهم ۀتکن .) دافتسا ندرک
تسایس ی نتشاد اب تسیز طیحم زا ه تاسا یالک
مه زا دناوتب ناسنا ات تیلاعف رابنایز یاهدمایی نونکا
دانک ییاسانش ار تعیبط یارب شدوخ یاه
ا یمشاهروی ،ناراکمه
139۵ : 168 - 167 هداام یاقب لصا ساسارب ار یعیبط عبانم دیاب نوچ .)
هرهب دروم یژرنا ا یحا تصرف ات داد رارق یرادرب
هاب ااهنآ نداش لیدبت عنام ا هدش هداد اهنآ هب ا
نیمه زا .دوش هلابز شیامزآ ار
حلاس اه ی هتسه ا یتروص رد اضف رد ی م
ی هاک درایگ ماجنا دناوت
نیب ۀعما یلعف یاهزاین دناوتب هشدخ نادب ار یللملا
ییاناوت ندرک راد فراطرب هدانیآ لسن یاه
مه زا ا دنک نیا رابنایز یاهدمایی نونکا
شیامزآ یراابنایز ریثیت ا دشاب خشم تعیبط یارب اه
.دشاب هتشادن یژرنا ا هدام یاقب لصا رب
2 . علاطا ،یراکمه لوصا و یناسر
یرارطضا عقاوم رد کمک
مهم زا تلاد تادهعت نیرت طیحم زا تظافح یارب اه
،اضف تسیز اب یراکمه
ن نسح تای اات تاسا
تسیز داوح عوقا زا شیی ناوتب ،یاطیحم
ریااس هااگآ یلاامتحا یااهرطخ دوا ا زا ار اهرواشک
ا یریگول یارب ار مزلا تامادقا ا تخاس هتاسه حلااس شیاامزآ براخم راثآ شهاک
ااضف رد یا
هب ا درک ذاختا تلاد
اه رعم رد ی .درک مک زین رطخ
هب لک روط ی قایرط زا یرااکمه هاب دهعت
« هراد یرازگرب ا مزلا یراانف ا عبانم نیمیت ومآ یاه
رد امک ا ترواشم ،تاعلاطا لدابت ات یشز
تسیز یرارطضا دراوم ماگنه یطیحم
» یام قاقحم ا یماشاهروی دواش
،نارااکمه 139۵
: 170 -
1. World Commission on Environment and Development
169 لوصا .) 22 ا 24 ا ملهکتسا ۀینایب لوصا
18،14،9 ا 19 یرااکمه لاصا نماضتم وایر ۀینایب زا
هتسه حلاس شیامزآ هنوگ ره تارطاخم دیاب نیاربانب .دنتسه اضف رد یا
نیب ۀعما هب علاطا یللملا
تالاد دهعت نامه هبقرتمریغ داوح زارب تروص رد ا دوش هداد هدراا ترااسخ ناراب یاراب ااه
هتسه حلاس شیامزآ رب مکاح دانسا ا ییاضف دانسا قبط تالاد دهعت نوچ .دوش ار ا یا
یاراب ااه
طیحم زا تظافح رد یراکمه یامزآ هنوگ ره عنم ای تیدادحم ا اضف تسیز
هتاسه حلاس ش رد یا
علاطا ا یراکمه هب دهعت هب ه وت اب اضف داوم رد روکذم یناسر
9 ا 11 وا یاراام یاضف ۀماندهع
لماش
« یراجم ااب هابنا دنچ ای اد یاهدادرارق داقعنا ترارض خخاب ا هرکاذم ا هرااشم هب دهعت
شیامزآ نیا تیلاعف نیا هب ع ار تاعلاطا ۀلدابم یارب اه
دادخر ای اه هزات یاه
اضف رد » م ی هاک دوش
یتیحلاص ۀدادحم زا راخ تلاد
طیحم یارب ا تساه انرطخ نیمز ای ا اضف تسیز
ا .دن
3 . طایتحا و یریگشیپ لوصا
تلاد ،یریگشیی لصا ساسارب هراهب ا شاااک یاراب نااشدوخ قواقح یافیتسا رد اه
یرادراب
حلص ۀدام ماد تمسق اضف زا زیمآ 4
ااام یاضف هماندهع شیاامزآ داننام )وا یار
حلااس ااه ی
هتسه ا اضف رد ی
« دننک یعس دیاب »
یاانبم رب ات
« هنافاصنم لامع »
ماظن قاقحت یاتاسار رد ا
،نوتلاش ا سیاک داننک ماداقا یمومع 1994
: 1۵8 - 1۵۵ .) زا امه ی ن ار تایلاعف شاخب یااه
شیامزآ یرجم یصوصخ حلاس
اه ی هتسه ا ۀدام قبط دیاب اضف رد ی 6
تحت ۀماندهع نیا تراظن
نایز تاریثیت ا دشاب ناشلرتنک ا طیحم یار یراآ
هب .دشاب هتشادن تسیز روط
نایا قاقحت یلک
،راایداد تسا هناریگشیی تامادقا ذاختا ارگ رد لصا 1389
: 136 لاصا .) 1۵ ماه وایر ۀایملاعا
طیحم زا تظافح یارب یطایتحا یتامادقا ذاختا راتساوخ تالاد داهعت نیارباانب .تسا تسیز
ااه
ه هتسه حلاس شیامزآ ماگن لماش لصا اد نیا هب ه وت اب اضف رد یا
« ا طباواض تیاعر ترارض
تاسیز یاهرطخ یسررب ،هناریگشیی یاهرایعم شیاامزآ نایا یاطیحم
تلاکاشم ا لزااسم ا ااه
ۀتخانشان اهنآ
» م ی وش د ماوق یناضمر ،یدابآ
1386 : 8 .) زا مه ی ن ار تیاعر ندوب هنیزهری هی وت
سیز تامازلم ت
شیامزآ ماگنه یطیحم حلاس
اه ی هتسه ا .تسین هتفریذی نآ یرجم طسوت ی
4 هدولآ طسوت تمارغ تخادرپ هب مازلا لصا . اهزاس
عفر ۀنیزه لصا نیا قبط هدولآ طسوت دیاب یگدولآ
رد ناراگید قاح اات دوش تخادری نآ ۀدننک
طیحم زا یرادروخرب نیلاا لصا نیا .دوش تیاعر ملاس تسیز
زا راب یرااکمه نامزاس یوس یااه
نیب مهم دانسا ریاس ا تادهاعم رد لصا نیا هزارما .دش حرطم هعسوت ا یداصتقا ۀایار ا یللملا
نیب فرع هب ا هتفرگ رارق دانتسا دروم ییاضق ۀداناری رد یرااد ناواید .تسا هدش لیدبت یللملا
لیرت لصا ،رتلمسا 16
لصف ا ویر ۀیملاعا 20
روتاسد رااک 21 د زا زاین تالا ااه رد اات هتاساوخ
تسایس هب ناشدوخ یلخاد یاه هلابز صوصخ رد هژیا
داننک ها وت لاصا نایا هب انرطخ یاه
ا سیک ،ناراکمه 1379
: 101 هلابز لماش هک ) هتاسه حلااس شیامزآ زا یشان یاه
ااضف رد یا
یم مه نامزاس تینما یاروش .دوش نیب تینما ا حلص ظفح یاتسار رد مه للم
را ا ا یللملا یا
جیلخ ماد ن رد ،لصا نیا طیحم هب هدشدراا تاراسخ تباب ار قارع ،سراف
ا تایوک تاسیز
ریاس تلاد اه تاسناد تامارغ تاخادری لوئاسم نارایا یملااسا یرواهم هلم زا ،هیاسمه ی
،یدارم 1392 : 86 - 83 ۀدام ا لصا نیمه هب دانتسا اب نیاربانب .) 8
وا یاراام یاضف ۀماندهع
یم اد زا ناوت هتسه حلاس شیامزآ یرجم تل
اب هک یصوصخ یاهداهن عوبتم تلاد ای اضف رد یا
ۀدام قبط دوخ عوبتم تلاد زا زوجم بسک 6
نایا هاب ترداابم )وا یارااام یااضف هماندهع
هدرک شیامزآ تسیز تاراسخ ات تساوخ ،دنا
ا ااضف طیاحم هاب هدراا تارااسخ ریااس ا یطیحم
تیلاعف تلاد ریاس ییاضف یاه ار اه
.دننک نارب
نیب قوقح ییاضف للملا
هتخانش تیلاعف رب مکاح دانسا نیرت ره رد دیاب هک ییاضف یاه
شیاامزآ هالم زا ییاضف تیلاعف
هتسه حلاس هماندهع ،دنوش تیاعر اضف رد یا
هاتیمک .دنتاسه داحتم لالم نامزاس بوصم یاه
ۀدافتسا حلص مآ ازاسب شاقن هاچرگا ،)سوپک و یاراام یاضف زا زی هایهت رد یی
ادات ا نایا نی
دنیارف نکل ،دراد دانسا مصت
می اات تسا هدش ببس نآ رد عام ا اب یریگ تالاد
ااه رد اراشیی ی
لاعف ی ت اه ییاضف ی هب طقف
درادناتسا اب یدانسا بیوصت اب ناشدوخ عفانم ظفح لابند ای
نیی یرات
زا .دنشاب نیب نامزاس نادقف یفرط
ا ییاضف یللملا تراظن مدع هجیتن رد
روکذم دانسا یار ا رب
هبار ید شلاچ اب ار اهنآ فادها ققحت هدرک ار
.تسا
1 . وج یاروام یاضف ۀماندهع 1967
مهم یفرع تاررقم ا نیداینب لوصا نیرت زا تاظافح یاراب دایاب هک و یاراام یاضف ۀماندهع ۀدش
طیحم هتسه حلاس شیامزآ اب ا دنوش تیاعر تسیز یم اضف رد یا
ضقن دنناوت ترابع ،دنوش
:زا دنا
حلص ۀدافتسا )فلا تلاد ۀمه یمومع عفانم هب ه وت ا اضف زا زیمآ
ۀداام ا هامدقم ااه 1
)ب ؛)
نیب قوقح ماع دعاوق تیاعر ترارض نامزاس روشنم خخاب للملا
دنب للم 2 ۀداام 1 ۀداام ا 3 ،)
یب اضف سی هتسه حلاس شیامزآ ا تسین نوناق
تاررقم قبط دیاب اضف رد یا نیب قوقح ماع
لالملا
brownlie,2003:5-124
هب ا ) هژیا لالم نامزااس فداه نواچ ،درایگ ماجنا روشنم نیداینب لوصا
نیب تینما ا حلص ظفح دنب یللملا
1 ۀدام 1 ناسنا تاجن ا )روشنم ان جانر زا ااه
ۀامدقم ااه
دانب هناتاساد طاباار ۀعاسوت رب دیکیت قیرط زا هک تسا )روشنم 2
ۀداام 1 واشنم یرااکمه ا )ر
نیب دنب یللملا 3
ۀدام 1 یم ) نیمه زا .دوش ققحم دناوت ۀدام ار
1 ار ااضف ،هاماندهع نایا
« اراملق
رشب مامت تیمکاح »
یم دیکیت ا هتسناد دواس ا عافن هب هک دوش قیوشت دیاب ییاضف تافاشتکا دنک
تلم ۀمه تیلاعف ) ؛دشاب اه حلص ییاضف یاه
یم یقلت زیمآ ایاعر اب هک دنوش
ت
« رد روکذام لواصا
نیب قوقح ا هماندهع نیا نیناواق ،مااع للملا
تالاد هتاسه حلااس شیاامزآ یراجم ا ااضف رد یا
هرهب ا شااک رد للاتخا مدع خخاب حلص یرادرب
ریاس زیمآ تلاد
ااه مارا ا ریااس ا هاام ،ااضف زا
ۀدام ینامسآ 9
تالاد ۀمه عفانم هب ه وت ترارض )د ؛دریگ ماجنا ) عاافتنا ا ااه
رد تیراشب ماامت
تیلاعف دنب ییاضف یاه 1
ۀدام 1 دواب ییاوتاسا یاهروشک طسوت اتوگوب ۀیملاعا رادص یانبم هک )
jusentuliyana, 1999: 169-170
تایلاعف ندوابن راضم راب لاصا نایا .) تراراض ا ییااضف یااه
علاطا ۀداام دراد دایکیت اانرطخ ۀدیدی ره ۀرابرد یناسر ۵
هتاسه حلااس شیاامزآ .) رد یا
ااضف
یم هرهب عنام دناوت تلاد ریاس یدنم
هدوالآ ااب یناماسآ مارا ا ریااس اای هام ،اضف عفانم زا اه ندراک
طیحم تبث تلاد لرتنک ا تیحلاص لصا )اه ؛دوش اضف تسیز یاش ۀدننک
بااتری ء ااضف هاب هداش
ۀدام 8 نیدب ،) شیامزآ نیا یرجم تلاد بیترت تاسیز ۀاثداح زاراب ترواص رد دایاب اه
،یاطیحم
م شیامزآ نیا یصوصخ یرجم رگا یتح نوچ .دنک هدراا تراسخ نارب هب ترداب تالاد زا دیاب اه
هتاسه حلااس شیاامزآ نآ رمتاسم تراظن ا لرتنک تحت ا بسک ار مزلا زوجم دوخ عوبتم رد یا
ۀدام دنهد ماجنا ار اضف 6
هاب )ا ؛) نیاب تیلوئاسم نتخاناش تیماسر تالاد یاللملا
لاابق رد ااه
تیلاعف ضف یاه تیلاعف ا یلم ییا یتلادریغ ای یتلاد یاهداهن ییاضف یاه
یاراب هاک ناش اامزآ
ی ش
حلاس هتسه ا اضف رد ی اهنآ
هدرک رداص زوجم یم ا دنا
ترواص ااهنآ رمتاسم ترااظن تاحت تاسیاب
ۀدام دریگب 6
.)
nesgos, 1994: 304-305
نیدب ) ۀداام قبط بیترت 7
زواجم ۀدننکردااص تالاد ،
یامزآ نیا ماجنا یارب نیاب تیلوئاسم ،نااش )یصوصخ یتلادریغ یاهداهن طسوت ش
یاراب یاللملا
تسیز تراسخ نارب هالم زا ااضف ای و رد ،نیمز یار یلامتحا داوح لابق رد هدراا یطیحم
تالاد هاب ینامسآ مار ا ریاس ا هام )ز ؛دراد ار ااهنآ یقواقح اای یاقیقح صاخاشا اای یالاث یااه
طبترم اندهع رد روکذم ۀدعاق نیرت طیاحم زا تاظافح ااب و یاراام یاضف ۀم
عانم ا ااضف تاسیز
هتسه حلاس شیامزآ رد یا
تلاد لباقتم مک ا یراکمه ترارض هلاقم نیا ا اضف هاب واضع یااه
ۀدام ،اضف طیحم زا تظافح ا رگیدمه 9
تلاد ینف ا یملع داحتا هب ه وت رب دیکیت نوچ .تسا ااه
هتسه حلاس شیامزآ ماگنه رظن زا اضف رد یا
ۀامه لاباقتم عفاانم .دراد ااهنآ عفاانم ظفح ا یدام
تلاد یم باجیا مه اه طیحم یگدولآ هنوگ ره زا ات دنک
طیحم ا اضف تسیز دارا ااب نیامز تسیز
لح ترارض )ح ؛دننک یریگول ینیمزارف داوم ای یانزیار ا هرکاذام قایرط زا تاافلاتخا لصفا
نیب نامزاس نیا هک تسا مهم یدراوم رد یللملا
هتسه حلاس شیامزآ تلاد طسوت اضف رد یا
یااه
اضف رد اهنآ عابتا ای وضع
« هب رابنایز لخادت هب رجنم هوقلاب روط »
حلص ییاضف تیلاعف رد ریااس زایمآ
تلاد اه طیحم یگدولآ ای اضف رد ۀداام ددراگ نیامز اای اضف تسیز
13 هاب علااطا تراراض )ط ؛)
نامزاس لکریبد کفا ا یناه یملع ۀعما ،للم
،تایهام ۀراابرد ناکمم دح نیرتشیب ات یمومع را
هتسه حلاس شیامزآ ۀجیتن ا تیعقوم ،دنار ۀدام اضف رد یا
11 .)
1 . 1 . طیحم زا تظافح تسیز
ۀدام قبط نیدهاعتم 9
هاکنیا راب یانبم یلیلد دو ا تروص رد دیاب و یاراام یاضف ۀماندهع
یحارط شیامزآ ای تیلاعف عابتا ای ناشدوخ طسوت هدش
هاب ،اضف رد اهنآ لخادات هاب هوقلااب رواط
رابنایز تیلاعف رد حلص ییاضف یاه
ریاس زیمآ تلاد
اه یم رجنم ینزیار ،دوش لداابت ا ااه
یااهرظن
نیب تروشم نیا .دنهد ماجنا ار یضتقم یللملا لدابت ا اه
یم اهرظن تالاد دواخ طاسوت داناوت
ااه
د تساوخرد هب ای )هنابلطااد ا ًاسأر دوش تساوخرد رد یاتلالاتخا نینچ زا سرت هک دشاب یتلا
تیلاعف هتاسه حلااس شیاامزآ ۀراابرد یانارگن ا مهم تاعوضوم زا یکی .دراد شیاه رادام رد یا
تیلاعف رتشیب هزارما نوچ .تسا نیمز ینییای حلاص ییااضف یاه
ترواص هاقطنم نایا رد زایمآ
یم یم ا دریگ ناسنا تایح یارب یدیدهت دنناوت
اص داریا هب ای اه ناراب یاکیزیف تامد
ا ریذایان
.دوش رجنم یکانرطخ رایسب 1 . 2 . تراسخ ناربج
رد هاب نیمز ای اضف طیحم هب هدراا تراسخ نارب ۀوحن صوصخ شیاامزآ لایلد
حلااس ااه ی
هتسه ا اضف رد ی م
ی ناوت :تاشاد ناایب وا یاراام یاضف ۀماندهع قبط ار دراوم نیا
« )فالا
ۀدام قبط 6
« یارب نیدهاعتم مزآ
ای ش حلااس ااه ی هتاسه ا اای یاتلاد یااهداهن ،نااشدوخ ی
نیب یتلادلا نیب تیلوئسم اضف رد ناش شیاامزآ نایا هک دنیامن نیمضت دیاب ا دنراد یللملا
ااه
نآ رمتسم تراظن تحت ا زوجم بسک اب هماندهع نیا تاررقم اب قباطم دواش مااجنا اه
.»
)ب
« باتری تلاد ب ای اا ارملق زا هک یتلاد ا هدننک
اا تاسیسیت زا هدافتسا ا اامزآ
ی ش حلااس ااه ی
هتسه ا ماجنا ی شیامزآ نیا یرجم تلاد هدش ۀدام قبط )اه
7 طاسوت هدراا تراسخ ربارب رد ،
شیامزآ نیا لیکشت یاز ا ای اه
یقواقح اای یاقیقح صاخشا ای نیدهاعتم ریاس هب نآ ۀدنهد
ا ریاس ا هام ،اضف ای اا ییاوه ارملق رد ،نیمز یار رب یا )یدادراراق تیلوئسم ینامسآ مار
نیب دانراد یاللملا »
یدانژن ،شنام 1394 : 20 - 19 ۀداام قابط ) ؛) 8
هاک یداهاعتم راه ،
هتسه حلاس شیامزآ ماجنا تازیهجت ا هاام ،ااضف رد نآ تااعطق راب ،هدرک تبث ار اضف رد یا
ه حلاس شیامزآ رگا نیاربانب .تشاد دهاوخ لرتنک ا تیحلاص ینامسآ مار ا ریاس هتس
رد یا
نامزاس طسوت اضف نیب یاه
نیب یتلاد ۀداام قبط ،دریگ ماجنا یللملا
6 ناامه هاماندهع نایا
نیب تیلوئسم ینیدهاعتم ا نامزاس نآ واضع هاک دانراد ار هدراا تراسخ نارب یارب یللملا
نیب تیلوئسم دنتسه نامزاس .)دنراد یدارفنا ا ینماضت یللملا
زا مه ی ن ار زاراب ترواص رد
سخ تسیز ترا هب یطیحم
هتسه حلاس شیامزآ لیلد تابث تلاد ،اضف رد یا
تازایهجت ۀداننک
شیاامزآ نیا ماجنا بااتری تالاد ،ااه
یام یاقلت هداننک تارااسخ ناراب تیلوئاسم ا دواش
تسیز رب ار یطیحم .دراد هدهع
2 . تیلوئسم نویسناونک 1972
هب نیب تیلوئسم یشنم ا انبم یلک روط تلاد یللملا
یرظن ،اه ۀایرظن ا یانهذ تیلوئاسم ای اطخ ۀ
ۀداعاق ای هاب تباسن روصق ا فلخت هنوگ ره ،رطخ ۀیرظن قبط .تسا ینیع تیلوئسم ای رطخ نیب یقوقح تلاد قلطم تیلوئسم ببس یللملا
یم اه تلاد تیلوئسم ،اطخ ۀیرظن قبط .ددرگ اه
لهس ای اطخ زارب ا ریصقت رب ینتبم ،ردتقم تسا یراگنا
1372 : 1۵1 رد .) تیلوئسم نویسناونک
1972 تسیز تراسخ ۀوحن ا ناکم هب ه وت اب ،) هتسه حلاس شیامزآ زا یشان ۀدراا یطیحم
یا
یم تیمسر هب ار ریصقت رب ینتبم ای قلطم تیلوئسم ،اضف رد ،یارسخ دسانش
1381 : 104 .) زا
مه ی ن ار ۀدام قبط 2
،
« س شیامزآ یرجم یا تیحلاص تحت صاخشا ای شدوخ هک یتلاد حلا
هتسه تسیز تاراسخ تخادری یارب قلطم تیلوئسم یاراد ،دنتسه اضف رد یا داهاوخ یاطیحم
رد یامییاوه هب ای نیمز حطس رد شیامزآ نیا طسوت هک دوب تسا هدش دراا زااری لاح
» ،ییلاط
1380 : 37 نیب ۀیار .) سومساک مداصت زا سی هدشداجیا یللملا
9۵4 تالاد هاک تسا نیا رگنایب
یرجم امزآ ی ش حلاس اه ی هتسه ا ی اضف رد درخ زا دعب یتح ، ییاضف ۀلابز هب ندش لیدبت ا ندش
فرص تارااسخ یماامت زا یاشان تیلوئاسم .دنام دهاوخ یقاب لوئسم ،نآ تیهام ا هزادنا زا رظن
شیامزآ نیا زا یشان ۀدراا ره رد رگید ییاضف ءیش ی هب اه
هب ،ییا قابط نیامز حطاس ز
ۀدام 3 ویسناونک نیا ،ییلاط تسا ریصقت رب ینتبم تیلوئسم عون زا ،ن
1380 : 39 .) زا مه ی ن ار
شیامزآ نیا یرجم تلاد هاب هداشدراا ترااسخ هک دوب دهاوخ لوئسم یتروص رد طقف اه
لایلد
نوچ .تسا لوئسم اهنآ بنا زا تلاد نیا هک دشاب هداد خر یصاخشا ریصقت ای تلاد نآ ریصقت تلاد تیعضا ،یتلاح نینچ رد ه
ااب اد ره ا هدوب ناسکی ًابیرقت هصرع نیا رد ینابرق ا رصقم یا
تیلاعف رد تکرش هتفریذی ار دو وم یاهرطخ ،ییاضف یاه
هب .دنا داوم یترابع 2
ا 3 ااب نویسناونک
نیدب .دنراد سوکعم ۀطبار رگیدکی ۀداام لوماش تاحت هچنآ هک انعم
2 یواس زا ،هاتفرگن راراق
ۀدام تابیترت 3
هدعاق هدش دنم نیما تسا
ا هداز ،ناراکمه 1397
: 31 .)
یم حرطم یدراوم رد رتشم تیلوئسم یحب یرااکمه ای رد تالاد دانچ ای اد هک دوش
هتااسه حلاااس شیااامزآ یرااجم رتااشم تراااسخ زارااب تروااص رد هااک دنااشاب اااضف رد یا
ز ی تس حم ی ط
،ی هب یرجم تلاد هاب ،هتشاد یراکمه اا اب هک یتلاد هارمه
رواط لوئاسم ناامزمه
وخ قیرط زا ،یرگید تلاد ۀنافلختم لامعا رد یتلاد ره رگا ،یلک لصا ی قبط نوچ .دوب دنها
،سلااا دش دهاوخ یقلت لوئسم ،دشاب هتشاد تلاخد هارکا ای ا تراظن ،تدعاسم 1382
: 21۵ .)
یاهدنب قبط
« فلا » ا
« » ۀدام ۵ هالاع ،نویسناونک نیا ااهنآ زا مادک ره ، رتشم تیلوئسم رب
هب تروص تاسیز تراسخ نارب یارب تیلوئسم مه هناگاد ا یدارفنا زا یاشان ۀدراا یاطیحم
شیامزآ نیا نایب فیرعت هب ه وت اب هتبلا .دنراد ار اه
هاب رتاشم تیلوئاسم لاصا لاامعا ،هدش
تلاد ییاه یم دادحم شیاامزآ نایا رد هانلااعف هاک دوش
هدراک تکراش ااه لمااش دایابن ا دانا
تلاد ییاه دوش هب هک وص هدوب میهس یلاعفنا تر دنب دنا
« » ۀدام ۵ دنب .)
« فالا » ۀداام 4 نایا
یم ررقم مه نویسناونک تسیز تراسخ رگا ،دراد
ءیاش هاب نیمز حطس زا ریغ ییا رد یطیحم
باتری تلاد ی ییاضف هاب نآ رد عاقاا لاواما هب ای صاخشا هب ای هدننک
حلااس شیاامزآ لایلد
هتسه تلاد ریاس هب اضف رد یا ا اه
هب ا دوش درا یالاث تالاد ی هب زین یتاراسخ رما نیا ۀطساا
یقوقح ای یقیقح دارفا هب ای هب لاا تلاد اد ،دوش دراا شا
رد هاناگاد زاین ا رتاشم ترواص
شیاامزآ نایا زا یتااعطق مداصت تروص رد نیاربانب .دوب دنهاوخ لوئسم ،یلاث تلاد لباقم ا ااه
م عون اد ،یلاث تلاد هب تراسخ داریا یم ار تیلوئس
اد رتشم تیلوئسم لاا .درک حرطم ناوت
دنب ساسارب هک یلاث تلاد هب تبسن لاا تلاد
« فلا » ۀدام 4 هداش ییااسانش نویاسناونک نیا
داوام ساسارب ا تسا رصقم ییاضف ءیش اد مداصت رد هک یتلاد یدارفنا تیلوئسم ماد .تسا 2
ا 3 ا رد .تسا هدش هتخانش تیمسر هب نویسناونک نیا دنب قبط دروم نی
« ب » ۀدام 4 ها وت ااب
تاسیز تراسخ داریا لحم هب ،داشاب نیامز حطاس زا رایغ ییاا نآ لاحم هاچنانچ ،یاطیحم
،اشوک دوب دهاوخ ریصقت ساسارب ،یلاث تلاد هب تبسن تلاد اد نآ رتشم تیلوئسم 1396
:
632 - 631 تاسیز تارااسخ هاک تسا نیا تیلوئسم نویسناونک تاداریا زا یکی ) اطیحم
رد ار ی
یمنرب تلاد ۀمه دیاب دروم نیا رد .دریگ هب اه
نایز ناونع یگدولآ لماع هیلع اوعد ۀماقا قح هدید
رب ینتبم زین لعاف تیلوئسم ا دنشاب هتشاد ار طیحم ناوتب هکلب ات دشاب ریصقت نادب تیلوئسم
هب یرشب تسیز شرتاسگ زا یاشان نازفازار یگدولآ رطخ زا نکمم دح ات اضف هژیا
تاخات زااتا
ا هداز نیما تشاد هگن نوصم هصرع نیا رد ناسنا ،ناراکمه
1397 : 108 .)
شیامزآ اب طبترم دانسا حلاس
اه ی هتسه ا ی
1 شیامزآ یئزج عنم نامیپ . هتسه یاه
( یا 1963 )
شیامزآ تیعونمم راتساوخ نامیی نیا حلاس یاه
هتسه یاه طیاحم مامت رد یا
هاب ،ااه رایز زا
رگا .تسا نیمز ا هسنارف هچ
هب نیچ حلاس شیامزآ لیلد هتسه یاه
هماندهع نیا ،و رد دوخ یا
داداحم رد یاعقاا ریثیت هماندهع نیا اما .دندوب هدرکن اضما نامز نآ رد ار پواتازیا ندراک
یااه
لاس زا نیمز ۀرک ا و رد ویتکاویدار 1963
تشاد
Pravalie, 2014: 729
داقاف هماندهع نیا .)
تاررقم هنوگ ره یتسار یارب ی
یام دایکیت هانیمز نیا رد ینف یلم یاهرازبا رب ا دوب ییامزآ دراک
نایرگسع ا
،ناراکمه 1398
: 2 .) زا مه ی ن ار م ی ناوت ،هاماندهع نیا دافم هب دانتسا اب شیاامزآ
حلاس اه ی هتسه ا .تسناد عونمم ار اضف رد ی
2 . عنم ۀماندهع حلاس شرتسگ
هتسه یاه یا
1970
یا ۀمدقم رد شیامزآ تیعونمم رب هماندهع ن
حلاس اه ی هتسه ا دایکیت بآ رایز ا ااضف ،و رد ی
راتساوخ سپس .تسا هدش
« نامیی یار ا 1963
یاشیامزآ یااهراجفنا هانوگ راه فاقوت ۀمادا ،
هتسه تاحیلست نامز مامت رد یا
هاب ،فداه نیا هب ندیسر یارب مزلا تارکاذم ۀمادا ا اه رواظنم
شنت شهاک ۀمادا نیب یاه
تلاد نیب لباقتم دامتعا تیوقت ا یللملا فاقوت رد لیهاست ته اه
هتسه تاحیلست تخاس هرایخذ ۀایلک یدوباان ،یا
هتاسه تاحیلاست فذاح ،دوا وم یااه ا یا
هناخدارز رد نآ زا هدافتسا یاهرازبا یلم یاه
» مهم .تسا هدش تالاد تاداهعت نیرات
واضع یااه
رد هماندهع نیا دافم قبط صوصخ
شیامزآ حلاس ه ا ی هتسه ا ی اضف رد :تسا لیذ حرش هب
ۀدام قبط )فلا 1
ره هتسه تاحیلست یاراد تلاد یم دهعتم یا
هانوگ راه لااقتنا زا ات دوش
حلاس هتسه یاه هتسه راجفنا یاهرازبا رگید ای یا
نایا میقتسمریغ ای میقتسم لرتنک نداد ای یا
حلاس هتسه راجفنا یاهرازبا ای اه ک یراددوخ نارگید هب یا
چیه ،احنا زا یوحن چیه هب ا دن زا ی
تلاد یاه حلاس دقاف هتسه یاه
حلاس هب یبایتسد ای تخاس هب بیغرت ا قیوشت ،یرای ار یا یاه
هتسه هتسه راجفنا یاهرازبا رگید ای یا حلاس نینچ لرتنک ای یا
؛دانکن یرااجفنا یااهرازبا ای اه
هتسه تاحیلست دقاف تلاد ره )ب ۀدام قبط یا
2 هعتم چیه ات تسا د هتاسه حلااس هنوگ
اای یا
هتسه راجفنا یاهرازبا حلاس نینچ رب میقتسمریغ ای میقتسم لرتنک لامعا ا یا
ار ییاهرازبا ای اه
لاقتنا عبنم ره زا یبایتاسد یاراب شلات ای تخاس هب ؛دنکن تفایرد ،یرگید وحن ره هب ای هدنهد
حلاس هب هتسه راجفنا یاهرازبا ای اه ن تردابم یا
حلااس تخااس یارب مک ددصرد ا دزرو یااه
هتسه هتسه راجفنا یاهرازبا ای یا مک نینچ ای دشابن یا
نایا داافم ) ؛دانکن تفایرد ار ییاه
ۀدام قباطم نامیی 4
هب دیاب هنوگ ،تااقیقحت ماجنا رد نیدهاعتم ملسم قح رب هک دوش ریسفت یا
هتسه یژرنا زا هدافتسا ا دیلوت حلص یا
ریثیت زیمآ ۀامه تکرااشم قاح هاب ها وت .دشاب هتشادن
حلاص داصاقم یارب ینف تاعلاطا ا داوم ،تازیهجت لدابت رد نیدهاعتم مزلا نآ لیهاست ا زایمآ
ۀدام قبط هرکاذم عیرس زاغآ )د ؛تسا هتسناد 6
هب حلاس ۀقباسم فقوت روظنم هتاسه یااه
ا یا
هتسه حلاس علخ علخ ته ینامیی داقعنا ا یا
ع ا لماک حلاس ااب ا رثرام ا قایقد تاررقم اب ما
نسح ؛تسا هدش هتسناد یرارض تین )اه
ۀدام قباطم 10
هاماندهع نیا زا ارخ قح یتلاد ره
نایا داافم تایاعر دانک سااسحا ،دواخ یلم تیمکاح یار ا یاتسار رد هک دراد یتروص رد ار ق هاام هاس زا دایاب ا تاسا هاتخادنا هرطااخم هب ار شتلاد یتایح عفانم هماندهع ماامت هاب ،لاب
للم نامزاس تینما یاروش ا نیدهاعتم قوف دراوم ۀرابرد دحتم
هداعلا راظن زا هاک دهد علاطا یا
یتایح عفانم تلاد نآ تسا هتخادنا هرطاخم هب ار شا
INFCIRC/140,N.P.T, 1970: 1-5
.)
ماجنا هماندهع نیا دافم هب ه وت اب شیامزآ
حلاس اه ی هتسه ا ابط ا هداش عنم اضف رد ی ۀداام ق
1
تلاد ماجنا یدنمناوت یاراد یاه شیامزآ نیا
اه نیا ات دندش دهعتم ، نف
ا را لاقتنم ناراگید هاب ار ی
ۀدام قبط ،دننکن 2
تلاد مه نیا دقاف یاه نف
ا را دهعتم ی دن ا داننکن شلاات نآ تافایرد یاراب ات
ۀدام قبط 6
ات دننک شلات دیاب نیدهاعتم ۀمه علخ ته ینامیی
مااع ا لاماک حلاس تارراقم ااب
.دوش ار ا ا دقعنم رثرم ا قیقد
3 یقاحلا لکتورپ .
رد ماکح یاروش طسوت لکتاری نیا 1۵
یم 1997 شرتسگ عنم ۀماندهع هب ا بیوصت حلااس
ااه ی
هتسه ا ی تاقفاوم عون ی هک دش قحلم )NPT
ا تایوقت یاراب ترااظن ا یاسرزاب ۀامان لایمکت
نامدای یتراظن یاه نیب سناژآ
یژرنا یللملا عام لاکتاری نایا فداه .تاسا یمتا
ۀدرتاسگ یراآ
تیلاعف ۀنیمز رد تاعلاطا هتسه یاه
تلاد یا حلاس دقاف یاه هتسه یاه
یاسرزاب ا یاسرتسد ا یا
ناکم زا هدرتسگ هتسه فلتخم یاه
هتسهریغ ا یا ملاعا یا
ملاعا ای هدش نیا )هدشن
تلاد اه اات تس
تیلاعف هتسه یاه تلاد یلامتحا ۀنایفخم یا
حلاس هب اهنآ یسرتسد زا ا فشک ار اه هتاسه یاه
یا
،اشوک دنک یریگول 1389
: 171 - 170 .) زا مه ی ن ار هیصوت م ی وش د لاکتاری نایا داافم تیاعر
تلاد ۀمه یارب هک دوش یمازلا ییاه
اراد ی نف ا را ی شیامزآ حلاس اه ی هتسه ا اات دنتسین اضف رد ی
تسیز راثآ زا شیامزآ نیا یطیحم
حم یارب اه .دوش هتساک نیمز تسیز طیحم ا اضف طی
4 علاطا نویسناونک . هتسه ثداوح عوقو ماگنه عیرس یناسر
( یا 1986 )
رد ا بیواصت )یارواش نیاراکاا لایبونرچ ۀاثداح زا سای نویاسناونک نیا 27
رابتکا 1986
مزلا ار لاا راتساوخ نویسناونک نیا .دش علاطا
ناسر والآ لامتحا هک تسا یدراوم رد یروف ی یگد
یزرمارف هتسه ا .دراد دو ا ی تلاد
یاه یژرانا زا هاک دنتاسه ییااهنآ ،نویاسناونک نایا واضع
هتسه ا رد ی لاعف ی ت اه ی هدافتسا ناشدوخ ییاضف م
ی دننک
1. هانوگ راه زارب نوچ هاثداح
ا ی ام ی
دناوت داوم ددجم دارا هب دار
ی تکاو ی و هک دوش رجنم نیمز و هب هب
روط دااجیا ار ییاهرطخ هوقلاب
م ی رارق نویسناونک نیا ۀطیح رد ا دنک م
ی گ ی در ا هامدقم ی یاراد نویسناونک نیا . 17
هداام
تسا ،دعاس 1387 : 2۵۵ - 2۵1 ) .
5 . هتسه ۀثداح زورب عقاوم رد دادما نویسناونک زا یطشان یرارططضا تلاح ای یا
( ویتکاویدار داوم تشن 1987
)
هتفریذی نویسناونک نیا قبط نیدهاعتم ه اب ات دنا
نیاب ساناژآ ااب ا رگیدم یامتا یژرانا یاللملا
1. Convention on early notification of a nuclear accident, Treaty Doc. No. 100- 4, Hein’s No KAV 2219 (1986), available at: http://www.laea.org/publication/Documents/infcries/others/inf 335. html, visited on7/ 6/ 2013
(IAEA)
هتاسه ۀاثداح زارب تروص رد یروف مک ۀزارا لیهست یارب یرارطاضا تالاح اای یا
یاهدامایی شهاک تاب وم دنناوتب هک دننک یراکمه فده نیا اب ویتکاویدار داوم تشن زا یشان زا تیامح ا نآ
« تسیز طیحم ا لام ،نا »
رد کاویدار داوم لابق تشن ویت
.دننک مهارف ار هدرک
1
هب یم رظن یم زین نویسناونک نیا تاررقم دسر هثداح زارب تروص رد دناوت
یاط هاک دوش ار ا یا
هتسه داوم نآ حلاس شیامزآ زا یشان یا
هتسه یاه نواچ .تاسا هدیسر نیمز و هب ،اضف رد یا
هتاسه داواح بقاوع شهاک ا یتملاس ظفح نویسناونک نیا یلصا فده یا
تایوقت قایرط زا
نیب یراکمه هتسه یژرنا زا هدافتسا دوبهب ا هعسوت فده اب یللملا
هب یا روط هاب ها وت ااب نمیا
تسا یناه ۀعما تا ایتحا ،دعاس
1387 : 268 - 266 یرواف ندناسر یرای مزلتسم رما نیا .)
هب ا هتسه داوح زارب تروص رد لباقتم روط حلاس شیامزآ زا یشان یا
هتسه یاه یا
ااب اضف رد
نیب سناژآ تیاده ا مک هتسه یژرنا یللملا
.تسا یا
6 . هتسه ینمیا نویسناونک یا
یمن نویسناونک نیا حلاس شیامزآ دراوم رد یدربراک نادنچ دناوت
هتسه یاه هتاشاد ااضف رد یا
شرازگ ۀرابرد یتاررقم ا هدعاق چیه زونه نوچ .دشاب نیانچ یانمیا یااهرایعم یاسررب ای یهد
لاعف تی رد هاک یاصاخ یانمیا تادهعت ا ینمیا تیاعر ترارض هب ه وت اب اما .درادن ییاضف یاه
هب ،تسا هدش رکذ نویسناونک نیا یم رظن
یم دسر ار یدایفم یاامنهار لواصا یداداح ات دناوت
شیامزآ نیا یرجم تلاد یارب .دنک هزارا اه
7 . هتسه داوم زا یکیزیف تظافح نویسناونک یا
نویسناونک نیا طابترا
هوقلاب ا شیامزآ اب ی حلاس
اه ی هتسه ا تظافح اب طبترم نوچ ،دراد اضف رد ی
داوم زا تسارح ا هتسه
ا رد ی لمح لقنا ب ی ن للملا هک تسا ی م
ی دناوت نیا ماجنا زا شیی امزآ
ی ش ااه
داوم دارا زا سی ای هتسه
ا ،ااشوک درایگ رارق رظندم نیمز هرک هب ی 1389
: 143 - 146 تاداهعت .)
نیا داوم زا تظافح یارب نویسناونک هتسه
ا عون نیا لماش ی لاعف
ی ت اه ی زین ییاضف م
ی وش د .
8 شیامزآ عماج عنم ۀماندهع . هتسه یاه
یا
لاس رد 1996 شیامزآ عاونا یمامت فقوت رد یدید ۀلحرم هتسه یاه
نامزااس ا داش زااغآ یا
للم هتاسه شیامزآ عما عنم ۀماندهع دحتم یا
(CTBT)
بیواصت ار دراک
Pravalie, 2014:
هب ماد یناه ن نایای زا سی نوچ .)730
مه لیلد ناداقف ا دراس ان ایتیلیوزژ ییازفا
1. Convention on Assistance in the case of nuclear accident or radiological emergency, art 1,s treaty, doc. No. 100-4, Hein’s No KAV, 2218, 1986
تسایس علخ رثرم یاه نیب حلاس
حلااس ۀقبااسم ،یللملا هتاسه یااه
.دواب هداش زااغآ یا نایا1
طسوت نونکات هماندهع 184
ا اضما تلاد 168
هب اما ،هدش بیوصت تلاد طیاراش ۀطساا
صااخ
ۀمیمض رد روکذم 2
مزلا زونه نآ ا نایرگسع تسا هدشن ار لاا
،ناراکمه 1398
: 2 .) نیا نوچ
یم ررقم همیمض طسوت دیاب هماندهع نیا ،دراد
تلاد ییاه رد هرکاذام ناامز اات هک دوش بیوصت
علخ سنارفنک حلاس
10 تاا 1993 نیب سناژآ تسرهف قبط ) ناوات یاراد یامتا یژرنا یللملا
هتسه هتسه یتاقیقحت زکارم ای یا هتاسه ناوت یاراد تلاد تشه زا .دندوب یا
نایا دایاب هاک یا
)یتاسینویهص مایژر ا ااکیرمآ ،نیاچ ،راصم ،نارایا .ا . تالاد جنی ،دننک بیوصت ار هماندهع هدرکن بیوصت نونکات یلا ،اضما ار هماندهع ا دنه ،ناتسکای تلاد هس ا
هاب زاین )یلاماش هرک
پن هماندهع هتسوی
،ناراکمه ا نایرگسع دنا 1398
: 4 تاسا قان هماندهع نیا دندقتعم یخرب .)
شوم ۀرابرد شتاقیقحت ۀمادا اب هدحتم تلاایا ا هاماندهع نیا حار ضقن هب رداق یتسلاب یاه
،یزارات ا یاب ر تسا 1393
: 193 هدایچیی زا هاماندهع نایا .) یانف ا نیرات
تاداهاعم نیرات
نیب ۀبنا دنچ للملا
هتاسه رااجفنا هاب ماداقا زا یراددواخ ،نیدهاعتم یلصا دهعت ا تسا ی ا یا
شیامزآ زا ندرک یریگول ا عنم ترارض حلاس
اه ی هتسه ا تالاد ریاس طسوت ی اراملق رد ااه
نیمزرس ا یتیمکاح تراظن تحت یاه
اهنآ ،یزارت ا یب ر تس 1393
: 190 هکنیا هب ه وت اب .)
ینلاوط رایسب ندش ییار ا طیارش نیاما طاسوت یتامداقم نویاسیمک ،هاماندهع نیا لکشم ا
نامزاس لکریبد هماندهع رد )للم
19 ربماون 1996 همانعطق رادص اب هب ،یا
دااجیا تاقوم رواط
،یزارت ا یب ر دش 1393
: 20۵ ا 18۵ دنب قبط نویسیمک نیا تیرومیم .) 1
ۀدام 14 قاقحم
دت ،هماندهع نیا رثرم یار ا یارب مزلا تامدقم ندرک تلاد سنارفنک ۀسل نیتسخن را
یااه
ییار ا زا نانیمطا ا وضع یتسار ماظن ندش
،ینف شیامزآ ، رادت ،هعسوت رب تراظن نآ ییامزآ
هداد زکرم رب ا نآ یتقوم یار ا نیب یاه
نیب شیای ماظن ا یللملا مزلا ات )یللملا
نآ نداش ار لاا
تسار یارب یتیرومیم ًلامع نویسیمک نیا هچرگا .تسا ی
مااظن یالمع یگداامآ دیاب ،درادن ییامزآ
نیب یتراظن هب ار یللملا
هنوگ .دشاب نآ یار ا هب رداق هک دهد شیازفا یا
یلصا مهم ا نیرت ۀدام ،هماندهع نیا ۀدام نیرت
4 نآ یتسار راتساوخ هک تسا ساسارب ییامزآ
« ینیع تاعلاطا »
مکاح هب لماک مارتحا ساسارب ،هماندهع عوضوم هب دادحم تی
تلاد یاه وضع
زا یلامتحا ۀدافتسا ا
« هویش هلخادم یاه هنایو
» تلاد .تسا یلقادح دیاب مه هماندهع وضع یاه
مک ۀزارا ا یراکمه هب تردابم ،دوخ یلم ع ارم قیرط زا یارا ا راب ترااظن یاراب مزلا یاه
1 . تلاایا ادتبا رد دحتم
ۀ رمآ لاس یط نیچ سپس ا هسنارف ،ایناتیرب ،یاروش ریهام داحتا ،اکی یاه
1964 -
194۵ دبت یارب لی ندش تردق هب هتسه یاه هتسه شیامزآ یدایز دادعت ،یا ریز ا نیمز ریز ،و رد ار یا
بآ
دنداد ماجنا هتسه راجفنا نیلاا.
لاس رد ینژاردیه بمب یا 19۵4
لاشرام ریاز رد اکیرمآ طسوت آ
شیامز
ماجنا )ااارب لتساک تفرگ
لاس رد مه یاروش ا 1961
عمجم رد هوک لامش ،ایلمز ایاون ریازجلا لاراا یاه
امزآ نیا .داد ماجنا ار )رازت شیامزآ شی
اه ببس تسیز دیدش بیسآ داریا .دش یو یطیحم
