The Challenge of the Inefficiency of Traditional Islamic Rhetoric from the Perspective of Modern Arabic Rhetoric
Muosa Khezriazar1 & Isa Motaghizadeh,2 & Faramarz Mirzaei3, & Khalil Parvini4
(63-84)
Abstract
In the contemporary era, many efforts have been made to update the knowledge of rhetoric. Therefore, the two terms "modern rhetoric" and "rhetoric modernization" are two of the most comprehensive terms among contemporary Arab scholars, which have occupied a significant part of contemporary rhetorical discourse from the late nineteenth century to the present day. Rhetoric modernization refers to a series of efforts that re-examine some or all of the issues of traditional rhetoric and make suggestions for its improvement. For the first time, Sheikh Muhammad Abduh from Al-Azhar called for updating the sources of rhetoric, and al-Jabr al-Zumt in his writings called for rhetoric modernization. The discourse of rhetoric modernization has always been challenged by the discourse of traditional rhetoric, and the beginning of rhetoric modernization has been accompanied by a critique of theoretical foundations, methodological issues, and the analytical approach of traditional rhetoric. From the beginning of the call to modernize rhetoric to the present day, criticism of traditional rhetoric has increased; therefore, reading the works done in the field of modern rhetoric, we encounter a significant amount of criticism that requires independent scientific research to provide a basis for avoiding excesses in judging and evaluating the rhetorical achievements of predecessors. This research has tried to examine and critique the criticisms of traditional rhetoric through a descriptive-analytical method and has achieved the following results by examining and criticizing the critical views of rhetoric modernization experts: The greatest criticism of contemporary scholars is the influence of rhetoric on Greek philosophical thought and the evaluation of texts. In a sense, their most important weaknesses are summarized in the incorrect comparison of traditional Islamic rhetoric with traditional Greek rhetoric, which have different socio-historical contexts, as well as incorrect comparison of rhetoric with contemporary critical schools that have different approaches and practical functions.
Keywords: Traditional Rhetoric, Rhetoric Modernization, Modern Rhetoric, Rhetoric Criticism, Rhetorical discourse.
1. Corresponding author: [email protected]
Ph.D. Candidate in Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University,Tehran, Iran.
2. Professor, Department of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3. Professor, Department of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
4. Professor, Department of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
Journal of ADAB-E-ARABI (Arabic Literature) (
Scientific )
Vol. 14, No. 2, Summer, 2022
10.22059/jalit.2021.319888.612392Print ISSN: 2382-9850//Online ISSN: 2676-7627http://jalit.ut.ac.ir
Received: 2, June, 2021; Accepted: 21, August, 2022
یبرع دیدج تغلاب رظنم زا یملاسا یتنس تغلاب یدمآراکان شلاچ
رذآ یرضخ یسوم
1
نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد یبرع تایبدا و نابز یرتکد یوجشناد ،
.ناریا
هداز یقتم یسیع
نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد یبرع تایبدا و نابز هورگ داتسا ،
.ناریا
ییازریم زرمارف
ایبدا و نابز هورگ داتسا نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد یبرع ت
، .ناریا
ینیورپ لیلخ
نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد یبرع تایبدا و نابز هورگ داتسا .ناریا ،
:لاقم تفایرد خیرات 12
/ 03 / 1400 :هلاقم شریذپ خیرات 30
/ 05 / 1401
یملع - یشهوژپ
هدیکچ شلات ،رصاعم رصع رد تهج یناوارف یاه
هب ناسرزور ی تغلاب شناد تروص
هتفرگ زا .تسا ا نی حلاطصا ود ،ور
« تغلاب
دیدج » و
« تغلاب یزاسون »
نایم رد ریگارف تاحلاطصا هلمج زا نارگشهوژپ
هتفرگ رارق برع رصاعم نرق رخاوا زا هک دنا
شخب زورما هب ات یدلایم مهدزون لباق
هجوت ی هداد صاصتخا دوخ هب ار رصاعم یغلاب نامتفگ زا هب تغلاب یزاسون .دنا
کی شلات یرس یم هتفگ ییاه
تهج ییاهداهنشیپ و هدرک یناوخزاب ار یتنس تغلاب تاعوضوم مامت ای یشخب هک دوش
هدرک حرطم نآ دوبهب یارب .دنا
تسخن ی ن راب هب توعد رهزلأا رد هدبع دمحم خیش ، هب
ناسرزور ی ربج و درک تغلاب عبانم
.دومن توعد تغلاب رد یزاسون هب دوخ تافیلأت رد طموض رد یتنس تغلاب نامتفگ اب هراومه تغلاب یزاسون نامتفگ
شور لئاسم ،یرظن ینابم دقن اب تغلاب یزاسون زاغآرس و هدوب شلاچ هارمه یتنس تغلاب یلیلحت درکیور و یتخانش
ناوخ اب اذل ؛تسا هتفای ینوزف یتنس تغلاب هب اهداقتنا ،زورما هب ات تغلاب یزاسون هب توعد زاغآ زا .تسا هدوب ش
یاهراک تروص هتفرگ تیمک هب ،دیدج تغلاب هنیمز رد لباق
هجوت ی یم هجاوم تاداقتنا زا یملع شهوژپ هک میوش
یم ار لقتسم شزرا و یرواد رد طیرفت و طارفا زا یرود یارب ار هنیمز ات دنبلط
ناینیشیپ یغلاب یاهدرواتسد یراذگ
شیپ شهوژپ .دزاس مهارف یفیصوت شور اب ،ور
- هب یلیلحت هتشاذگ تمه یتنس تغلاب رب هدراو یاهداقتنا دقن و یسررب
هاگدید دقن و یسررب زا و تسا بحاص یداقتنا یاه
جیاتن نیا هب ،تغلاب یزاسون نارظن تسد
ی هتفا شیب :تسا نیرت
یاهداقتنا نارگشهوژپ هشیدنا زا تغلاب یریذپرثا هب رصاعم
شزرا و نانوی یفسلف یاه یتهج زا .تسا نوتم یراذگ
مهم مه رد نانآ فعض طاقن نیرت عامتجا تفاب زا هک نانوی یتنس تغلاب اب یملاسا یتنس تغلاب تسردان یجنس
ی -
ت یلمع درکراک و درکیور یاراد هک رصاعم یدقن بتاکم اب تغلاب تسردان هسیاقم نینچمه و دنرادروخرب یتوافتم یخیرا
یم هصلاخ ،دنتسه یفلتخم .دوش
ژاو ه یاه :یدیلک
نس تغلاب .تغلاب نامتفگ ،تغلاب دقن ،دیدج تغلاب ،تغلاب یزاسون ،یت
1 . همدقم وح رد ،یدلایم مهدزون نرق رخاوا رد هز
ملع ی ۀ هاگشناد و رهزلأا ششوک رصم یاه
رد ییاه مز ین ۀ
س تغلاب یزاسون ـ
یتن سا ـ یملا ش ،نایم نیا رد .دش ماجنا ـ
حم خی ـ ( هدبع دم 1905
دقن هب )
حرش همان هصلاخ ،اه یسیون
و اه شاح ی ه ون ی س ی باتک رب
« حاتفملا صیخلت
» و هدمآرب ینیوزق بیطخ
1 :لوئسم ۀدنسیون ۀمانایار .
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 65
باتک ود
« یناعملا ملع یف زاجعلإا لئلاد »
و
« ةغلابلا رارسأ »
زا نیزگیاج ار یناجرج رهاقلادبع
« یناعملا رصتخم »
و
« لوطملا » هدس یارب هک درک هب رهزلأا یسرد داوم زا یشخب ،ینلاوط یاه
یم رامش .دنتفر مه نامز ( طموض ربج ،هدبع دمحم خیش لمع اب 1930
هاگشناد داتسا )م یاه
باتک رد ،رصم و هیروس
« نایبلاو یناعملا یف ناسحلا رطاوخلا »
هاگشناد زاین هب هب اه
هب ناسرزور ی
باتک یم هراشا یغلاب یاه دنک
،طموض(
1930 : 1
یتنس تغلاب تسا رواب نیا رب طموض )
یملاسا
رق زاجعا مهف شناد ساسا رد آ
هار ،تغلاب نازومآون یارب و تسا میرک ن .تسین اشگ
ازا ی ن ور ی ،
باتک نیودت یو یم یرورض یرما ،نایوجشناد هب شناد نیا شزومآ لیهست تهج ار ون یاه
دناد
.)نامه(
ةملاس ،بولطم دمحأ ،یلوخلا نیمأ ،بیاشلا دمحأ ،نیمأ دمحأ هلمج زا ینارگشهوژپ سپس نیسح هط ،نیمأ خیش یرکب ،یسوم ،حولصم دعس ،یلع وبأ یدمح تاکرب دمحم ،فیض یقوش ،
رب لابشم دمحم و یرمعلا دمحم ،حاتفم دمحم ،بلطملادبع دمحم ،لضف حلاص یزاسون
تغلاب
و حولصم دعس ،یلوخلا نیمأ ،بیاشلا دمحأ دننام نارگشهوژپ زا یخرب ،نایم نیا رد .دندرک دیکأت ییوگلا نیودت هب مادقا دوخ بلطملادبع دمحم رد دیدج
مز ین ۀ .دندومن تغلاب
برع ناهج رد یصاخ لماوع سون هب توعد
ـ نس تغلاب یزا ـ
ار یت شک شیپ ـ ،تسخن ؛دی
مه تغلاب اب یملاسا یتنس تغلاب یجنس برغ
شراگن ؛ ،تغلاب یزاسون هرابرد نیتسخن یاه
نازادرپون یریذپرثا زا یکاح برع ناهج
تغلاب زا یبرغ
یدانم نیتسخن زا طموض ربج .تسا نا
باتک رد ،تغلاب یزاسون
« ةغلابلا ةفسلف
» هب اقم ی س ۀ یم یبرغ تغلاب اب یبرع تغلاب .دزادرپ
زین فیض یقوش تسا دقتعم
کبس هب نتخادرپ لیلد هب برغ تغلاب هب تبسن یبدا یاهرناژ و
دراد یرترب یبرع تغلاب
،فیض(
یب :ات 376 )
نس تغلاب رییغت و یناوخزاب هب فیض .
ـ سا یت ـ یملا
توعد یم و دنک همزلا زا ار یگژیو ود یم دیدج تغلاب یاه
دیاب دیدج تغلاب ،تسخن ؛دناد
کبس یمامت ،مود ؛دهد ششوپ ار یبدا یاهرناژ و اه
یعامتجا تابسانم اب دیاب دیدج تغلاب
دشاب گنهامه و وسمه رصاعم
نامه(
، 376
. )
،رگید ییوس زا رد
رود ۀ و رصاعم لابند هب
نارگشهوژپ یریذپریثأت زا برع
یدقن بتاکم
هاگن ،برغ ناهج یبدا دقن بتاکم تمس هب تغلاب زا اه
هتخود هدش اب یناوارف نارگشهوژپ و دی
د ۀ
راکنا تغلاب هب یدمآراکان و یتنس
نارگشهوژپ .دنتخاس دراو نآ رب یتاماهتا و هتسیرگن یملاسا
ف یغلاب تاعوضوم زا ،دندوب هدش انشآ برغ یدقن بتاکم اب هک برع ناهج تشهب و هدرک رار
یم وجتسج رصاعم یدقن بتاکم رد ار دوخ هب یتیصخش ،نارود نیا رد .دندرک
رهاقلادبع دننام
یناجرج هک ناینب یملاسا تغلاب راذگ رامش هب
یم تفر
،ناراکمه و لوسرلا نبا(
1396 : 21
بناج زا)
یهاگشناد ناگتخیهرف هب
ناونع یم یفرعم یبدا دقتنم بطق دیس .دوش
( 1906 - 1966 ) ار یناجرج
هن هب ناونع سانش تغلاب ناینب نیتسخن هکلب ،
یفرعم ملاسا ناهج رد دنمشور یبدا دقن راذگ
یم میدقت وا هب ار یبدا دقن رد دوخ باتک و هدرک دنک
،بطق(
2003 : 5
مهس هک زین بیدوبأ لامک.)
و راثآ یفرعم رد ییازسب رظن
ی ۀ ار یو ،هتشاد مظن باب رد یناجرج نش تغلاب
سا یمن ؛دناد
یم هراب نیا رد بیدوبأ :دسیون
« هب ا ی ن ترت ی ب کی وا ، سانش تغلاب تسا یبدا دقتنم هکلب ،تسین
»
( 1394 : 33 .)
لئسم ۀ هب و یتنس تغلاب زا ینادرگیور رد هک یرگید لئاسم و یرظن ینابم دقن رد ،عبت
شور و نیگنس یبدا نابز زا راذگ ،تشاد یراکشآ شقن نآ یتخانش ارطمطرپ
ق رد هبرجت یاه
یرعش و یرثن ،رصاعم
هب وس ی .دوب راکدوخ و هرمزور نابز هبرجت
،ون یاه شنیزگ نابز ی هزات ار
یم
؛دندیبلط مک هک ینابز یرثن نوتم هک یدنب و دیق ؛دیآرد نیگنس تارابع و ناگژاو دنب رد رت
دوب هداتفا نآ رد میدق
،نیسح(
2012 : 57
و )
ون نابز نیا ب یتنس تغلاب هب
ی انتعا وب د
( لا ،یسویج
2007 : 638 یب ،فرش ؛ :ات 103 .)
تغلاب یزاسون هب توعد و رصاعم نارگشهوژپ بناج زا
نیدنچ یروتارپما لاقتنا دس
ۀ تغلاب
یبدا دقن نادیم هب ،
یتنس تغلاب دقن یارب ار هنیمز یملاسا
یاهداقتنا هب رجنم و تخاس مهارف
شور لئاسم ،یرظن ینابم هب یطارفا یتخانش
یلیلحت درکیور و نآ
و دیدج تغلاب ییوگ ؛دش
کبس هلمج زا ،رصاعم یدقن بتاکم نابز و یسانش
یتنس تغلاب نیزگیاج دیاب نتم یسانش
یملاسا ات دندرگ اج
یی هک یدمآراکان عوضوم تغلاب ثحابم یگدوهیب و
یخرب نایم رد
دیدرگ حرطم رصاعم نارگشهوژپ
(لا یماذغ فیطصإ و
، 2004 : 12
.)
عوضوم یتنس تغلاب یدمآراکان یملاسا
هلداجم ، ا شلاچ ی زیگنارب
هک تسا هدرک حرط ار
یطارفا ماکحا راتفرگ هنیمز نیا رد ات ؛دراد یملع یسررب هب زاین ،نآ یاهزرم نتخاس نشور یارب .میوشن یطیرفت و ازا
ی ن ور ی شیپ شهوژپ ، هرهب اب ،ور
یفیصوت شور زا یریگ -
ددص رد یلیلحت
بیسآ و یبایدر یتنس تغلاب رب هدراو یاهداقتنا یسانش
یملاسا اب ات هدومن شلات و هدمآرب
یب یهاگن نآ یتسردان و یتسرد نازیم و هدیجنس ار اهداریا أشنم ،هنافرط
شاکنک و ثحب هب ار اه
شسرپ ،مهم نیا هب ندیسر یارب و دراذگب هیضرف و اه
یم حرط ار لیذ یاه :دنک
1 - 1 شسرپ . شهوژپ یاه
1 ید زا . هاگد بحاص نارظن مهم ،دیدج تغلاب
؟تسیچ یتنس تغلاب رب هدش دراو یاهداقتنا نیرت
2
؟تسا هدوب راذگریثأت تاداقتنا نیا حرط رد یلیلاد هچ . 3 مهم . مادک هدش حرط یاهداقتنا فعض طاقن نیرت
؟دنا
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 67
1 - 2 . ضرف ی ه اه ی شهوژپ
1 مهم . یریذپریثأت ،یتنس تغلاب رب هدش دراو تاماهتا نیرت و قطنم زا تغلاب
فسلف ۀ
،ینانوی
شجنس یگژیو .تسا یعوضوم یناماسبان و هنارگ
2 مه . کبس هلمج زا رصاعم یدقن بتاکم اب یتنس تغلاب یجنس نابز و یسانش
،نتم یسانش
مهم یم رامش هب یتنس تغلاب هیلع تاداقتنا حرط لیلاد نیرت .دور
2 یم رظن هب . لاب زا دوخ دوصقم ،نادقتنم یخرب دسر
هدرکن صخشم ار یتنس تغ مولعم و دنا
شلات مامت هک تسین یم دقن ار یغلاب یاه
سرد اهنت ای دننک همان
شلاچ هب ار تغلاب رخأتم یاه
یم .دنشک
1 - 3 . ۀنیشیپ شهوژپ
یتنس تغلاب هب یداقتنا هاگن هنیشیپ
زارد یا دراد باتک ؛ هدش یسررب تلااقم و اه رابرد
ۀ « تغلاب
یتنس » هب ًامومع زین لئسم
ۀ هدرخ یریگ هتخادرپ تغلاب هب اه دنا
نآ و هدومن رارکت ار اه دنا
مک و رت
هب لئسم ۀ هدرک دورو تاداقتنا لصا یواکاو نایم نیا رد .دنا
، شهوژپ یکدنا یاه هک دراد دوجو
هب
زا عافد تغلاب هدمآرب دنا هب . ناونع
،هنومن یم باتک هب ناوت
« ةغلابلا نع عافد »
نسح دمحا رثا
لا تاّیز هک تسخن ی ن راب لاس هب ، 1942
یدلایم یتلااقم هلسلس رد تحت
ناونع نیمه رد
لجم ۀ
« ةلاسرلا » و مه نامز تغلاب هب یلوخلا نیمأ و نیهاش روبصلادبع ،ةملاس یسوم یاهداقتنا اب
،یتنس
ّیز .تفای راشتنا یور للع هک دوب دقتعم تا
تغلاب زا ینادرگ رصاعم هرود رد
تعرس ، رییغت
پ رد هدید اه و همانزور هب مدرم لابقا ، هب بصنم نابحاص دورو
تسا یرعاش و یگدنسیون
؛ هک چیه
هتشررس دروم نیا رد یا دنرادن
،تاّیزلا(
1945 : 10 - 5
.)
ددص رد یو یدراوم و هدمآرب تغلاب زا عافد
هب ار
،راکهار ناونع هرهب تهج
یم یفرعم تغلاب زا یریگ .دیامن
رد زین رکاش دمحم دومحم
یناجرج ةغلابلا رارسا باتک رب دوخ راتفگشیپ هک
لاس 1991 گن هب یدلایم ،هدمآرد شرا
ِبیسآ هب
یور درگ زا نارصاعم یخرب ینا هدرک هراشا یتنس تغلاب
رکاش ؛ سرد هک یناسک زا یتح همان
یاه
دننام یغلاب
« لوطملا » و
« رصتخم یناعملا » دعس نیدلا یم دقن ار ینازاتفت ،دننک
و هدرک هوکش راک
نانآ د ندرمش کبس ار خیرات یازارد هب ناناملسم یاهدرواتس
یم دناد
( ،رکاش یب :ات 21
هب مزلا .)
راک هک تسا یروآدای راشا اهنت رکاش و تاّیز
هاتوک یت یاهداقتنا هب
یتنس تغلاب رب هدش دراو
نامز رد و هدوب یدج یاهداقتنا زونه ،نانآ
.دوب هدشن حرط تغلاب هب تبسن رت
ع دمحم ژپ رد بلطملادب شهو
ی نارگ ماهلا و گنس ناونع تحت ،شخب
« ةءارق ةیبرعلا ةغلابلا
یرخأ
» ( 1997
،) رد خساپ ددص و یاهداقتنا یخرب هب ییوگ
یتنس تغلاب رب هدش درا تسا هدمآرب
.
سب داقتنا دنچ شنیزگ هب اهداقتنا زا یهوبنا نایم رد بلطملادبع هدن
تسا هدرک .
شهوژپ
را مامت اب بلطملادبع یگدنز
هک شا تن ی ج ۀ یاهدرواتسد رب رگشهوژپ طلست ینابز
نادنمشناد میدق
دیدج و ،تسا و هدادن ششوپ ار اهداقتنا مامت سپ
مز ین ۀ و یرکف هاگدید نادقتنم نیزگیاج یاه ار
تسا هتشاذگاو .
شهوژپ رگید ی هتسد ،یسررب هب هک خساپ و یدنب
رب هدش دراو یاهداقتنا هب ییوگ
خادرپ یتنس تغلاب ،هت
لاقم ۀ ناونع اب رهاطب یسیع نب
« یف ةیؤر ةیبرعلا ةغلابلا دیدجت ةیلاکشا
میلعتلا قئارط و جهنملا
» ،هلاقم زا یشخب رد هدنسیون .تسا زا یخرب
یسررب ار اهداقتنا تسا هدرک
؛
شور دیدجت عوضوم هب لصا رد هلاقم نوچ اما سیردت یاه
،هتخادرپ تغلاب هاگدید یواکاو هب
-
یداقتنا یاه زا یتنس تغلاب هب
واز ی ۀ مه یجنس یملاسا یتنس تغلاب و برغ تغلاب اب
یریذپریثأت نآ
شناد زا رصاعم یاه تسا هتخادرپن
.
1 - 4 - یسررب و ثحب
یاهداقتنا یتنس تغلاب رب هدراو
یملاسا ؛دنرادروخرب یناوارف یگدرتسگ زا اذل
یمن ناوت مه ۀ
اهداقتنا هب هلاقم کی رد ار ثحب
سرربو ی شاذگ داقتنا زا یلک یرامآ تسخن .ت تغلاب رب هدراو یاه
یتنس اهداقتنا نیرتدماسبرپ سپس ؛داد میهاوخ تسد هب ار
و هدرک باختنا دومن میهاوخ یسررب
.
رامش لودج ۀ
1
1 هشیدنا زا یریذپرثا یفسلف یاه
ی نانو ی نا 7 هب یراصحنا هجوت تایبدا
2 ینابز تلاوحت اب یگنهامه مدع 8
میسقت ا یدنب یطارف
3 شزرا نوتم یراذگ 9
یئزج یرگن
4 یعوضوم یناماسبان 10
بطاخم هدنیوگ هب هجوت مدع و یروحم
5 یقیبطت شرگن دوبن 11
زا یریذپرثا شناد
اه ی هقف لوصا و وحن ،ملاک
6 تروص ییارگ
یملاسا یتنس تغلاب رب هدراو یاهداقتنا (
یب ،نیسح :ات 14 ؛ ،یلوخلا 1996 : 73 ، 82 ؛ اشلا ،بی 1991 : 38 ؛ ،لابشم
2016 : 9 ،حولصم ؛ 2004 : 72 - 67 ،بلطملادبع ؛ 1997
: 4 ، 258 یب ،فیض ؛ :ات 378 - 376 ،لضف ؛ 1998 : 183 - 177 ؛
،دایع 1992 : 235 یب ،یدسملا ؛ :ات
81 ).
شهوژپ نیا رد تنا نایم زا
ـ ،هدش حرطم یاهداق هب
« یتنس تغلاب یریذپرثا یملاسا
زا
هشیدنا یفسلف یاه ی
نانو ی نا
»،
« ینابز تلاوحت اب یگنهامه مدع
» ،
« شزرا نوتم یراذگ
»،
« یعوضوم یناماسبان
» و
« یقیبطت شرگن دوبن
» هدش حرطم تاداقتنا نیرتدماسبرپ زا رابرد
ۀ تغلاب
یتنس درک میهاوخ هدنسب ،یملاسا .
2 . یتنس تغلاب یریذپرثا یملاسا
هشیدنا زا ناینانوی یفسلف یاه
عماج ۀ رد یملاسا رود
ۀ آ یسابع کی زا ؛دوب یرایسب ینید و یسایس تارییغت نتسب هقرف وس
یاه
و یبهذم د نورد
ین ی هلحن اب یسایس تابسانم و یداصتقا دنویپ رگید ییوس زا و یاه
د نورب ین ی
هب عون ی دتسوداد هقرف نایم یگنهرف نایدا رگید و یملاسا یاه
ناوتب دیاش .دیماجنا بهاذم و
تفگ یب ههرب نیا رد ملاسا ناهج ، ش
رت تحت ثأت ی ر ینانوی شناد و گنهرف رب و ،تفرگ رارق اه
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 69
ایناریا دزن تسایس ؛روهشم لثم کی ساسا دوب ناینانوی هب قلعتم هفسلف و ن
،یدیحوت(
1988 : 6 / 1
.)
رذگهر زا ناناملسم مجرت
ۀ باتک رد ینانوی یاه مز
ین ۀ اب ،مولع رگید و بط ،قطنم ،هفسلف
هشیدنا هب ،ناینانوی یاه هژیو
راک یاه ات دندش انشآ وطسرا اج
یی هک هفسلف و قطنم ،ملاک شناد
و قطنم هیاپ رب ار یملاسا فسلف
ۀ تاحلاطصا .دنداهن ناینب نانوی هدافتسادروم
لصف هویش ، و یدنب
شناد یخرب تاعوضوم هب ،اه
،برغ یملع یاهدرواتسد زا ملاسا ناهج هک تسا نیا یایوگ یبوخ
هب رد هژیو مز ین ۀ قطنم و هفسلف رارق دوخ تاعوضوم حرط یارب یرتسب ار نآ و تسا هتسج هرهب
هداد اما .تسا هچنآ شلاچ رصاعم نارود رد نارب
،تسا زیگ شناد یریذپرثا
هب ،ینابز یاه شناد هژیو
،رصاعم نارگشهوژپ زا یخرب .تسا نانوی نادنمشناد یفسلف یاهدرواتسد زا تغلاب اد
ی ر ۀ نیا
شناد هب ار یریذپرثا ینابز یاه
هب ، هداد شرتسگ تغلاب هژیو هتشادنپ نینچ و
یارب هک دنا
نیتسخن یلزتعم ناملکتم ،راب تحت
ثأت ی ر هتفرگ رارق ناینانوی هشیدنا زا یریذپرثا نیا سپس ،دنا
یدنا تحاس ـ
بطت یوب و گنر و هدمآ لمع نادیم هب هش ـ
دوخ هب یقی فرگ
ـ تسا هت . ازا ی ن ور ی ،
یم یتسخن ار یلزتعم ناملکتم ناوت ناینب ن
تسناد یبرع تغلاب ناراذگ
یب ،نیسح(
:ات 8
،لباقم رد .)
یم زیچان رایسب ار یریذپرثا نیا نارگشهوژپ یخرب دنناد
ملاس(
ة ، 1950 : 43
شیب نایم نیا رد .)
رت
هژیو تیمها رصاعم نادنمشیدنا هداد یناجرج راک تلاصا هب یا
هلابند عون ره زا ار وا و یور
هشیدنا وی هفسلاف یاه هتسناد اربم نان
دنا
(لا ،دّیس 2006 : 229
ا زین ار وا یاهدرواتسد یرامش هچرگ ؛)
ز
هدرکن ازجم یریذپرثا هدعاق دنا
،نامه(
229
نانچ .)
تسا رواب نیا رب نیسح هط ،هک
« هاقلادبع ر
[ حیضوت و حرش ار وطسرا نانخس بوخ یلیخ هک تسا یفوسلیف ،اهنت ]یناجرج تسا هداد
»
یب ،نیسح(
:ات 14
. )
یم رظن هب هشیدنا زا یملاسا تغلاب یریذپرثا عوضوم رد نارگشهوژپ فلاتخا دسر
یاه
تسد ،ینانوی نیا تسخن ؛دراد یلصا لیلد ود رد هشیر مک
نامجرتم هک رود
ۀ ادتبا رد ،یسابع
باتک تغلاب یرید ات و دندرک همجرت یبرع نابز هب ار یعیبط مولع رگید و یکشزپ ،یفسلف یاه
ج زا ،نانوی باتک هلم
دشن همجرت یبرع نابز هب ،وطسرا کیروتر و اقیطوب یاه نیتسخن .دوب ه
راب
انوی تغلاب هک ن
هرود ،دش همجرت یبرع نابز هب یم یملاسا تغلاب ثحابم حرط زا یا
و تشذگ
هشیدنا و تاحلاطصا باتک رد یغلاب یاه
ناناملسم یاه لکش
هتفرگ همجرت ،نیا رب هولاع .دوب
باتک یاه وطسرا هطبار رد اب شناد مک لابقا اب تغلاب دش هجاوم یرت
، هب باتک همجرت اریز یبوخ
یخرب مهف و هدشن ماجنا دوب نکممان یتح و راوشد تاحلاطصا
،یسوم(
2007 : 31
دوجو اب و )
هشیدنا یخرب هب یسرتسد باتک رذگهر زا ینانوی یاه
همجرت و اه و تباطخ نف رد انیس نبا یاه
لیلد هب ،رعش هان
ناوخم ی وذ اب نآ تاعوضوم تفرگن رارق هدافتسا دروم ،یبرع ق
،ریثلاا نبا(
1420 :
302 / 1
نیا مود لیلد .)
تابثا و فشک اب ینتسسگان یدنویپ ،شیادیپ زاغآ رد یملاسا تغلاب هک
تشاد میرک نآرق زاجعا
،تلیضف(
1390 : 200
زا یملاسا تغلاب یریذپریثأت یاعدا ،دوخ نیا )؛
هشیدنا انوی یاه یم رارق دیدرت دروم ار ین نیا اریز ؛دهد
شناد رد و یملاسا گنهرف نطب رد ،
یاهزاین ندرک هدروآرب یاتسار عماج
ۀ ناناملسم دوجو هب
و تفای دشر و دمآ رثأتم
لیصا قوذ زا
نب ملسم ،یرتحب ،مامت وبا دننام یگرزب ناسیونرثن و نارعاش ،ریثلأا نبا هاگدید رب انب .دوب یبرع بع ،دیلو ًاتلاصا هک هریغ و دیمعلا نبا ،دیمحلاد غ
ی برعر رتسب زا ،دندوب عماج
ۀ یملاسا - یبرع
هدومن هیذغت هویش چیه هب و دنا
هشیدنا زا یا هدشن رثأتم ینانوی یاه
دنا
ضف(
ی
،تل 1390 : 305 - 301
. )
یتح هک تسا حرطم لاؤس نیا لاح تروص رد
هشیدنا زا یملاسا تغلاب یریذپرثا تابثا یاه
نانوی یم ایآ ،ی نینچ ،یتنس تغلاب نادقتنم ؟تفرگ هدرخ نآ رب و تساک نآ رابتعا زا ناوت
هتشادنپ هرهب هک دنا هشیدنا زا یریگ
؛نانوی یاه هب
وی هژ هرهب شناد زا نتفرگ ،هفسلف و قطنم یاه
یارب شناد هدهع هک ی نیا زا لفاغ .تسین راوازس تسا زاجعا تابثا راد
ملاک دننام یشناد یتح هک
هک هدهع هب دوخ ،تسا یملاسا دیاقع لوصا تابثا راد هشیدنا زا رثأتم یعون
.تسا ینانوی یاه
هتسناد قوذ رب یکتم یشناد ار تغلاب ،رگید یتهج زا نادقتنم لیصا و فاص روخشبآ زا هک ؛دنا
ره اب ار نآ یگتخیمآ اذل ،هدومن هیذغت برع تایبدا و نابز دنا
ی ش ۀ هتسنادن زیاج هناگیب .دنا
هچنآ
درت ی ذپاند ی ر هرهب ضرف هب ،تسا هشیدنا زا یملاسا تغلاب یریگ
نیا ،ینانوی یاه ثأت
ی ذپر ی ر ی
ات .تسا هژیو یدرکیور یاراد و دراد هتسباوان یراتخاس هک اجنآ
یمن و قطنم زا هدافتسا ناوت
هدرخ تهج یلیلد ار هفسلف سب ییاراک شناد ود نیا هکارچ ؛تسناد یملاسا تغلاب رب یریگ
ییاز
شناد یدنبراتخاس و نیودت رد هتشاد یملاسا یاه
هب و دنا هنوگ دقن و تغلاب یتفرعم بوچراچ یا
یبدا رامش هب یم .دنور هچنانچ و تاحلاطصا قیمع ندناسانش یارب دنمناماس یبوچراچ تخاس رد
هدرک ینایاش کمک ،یغلاب تاعوضوم فرژ یدنبراتخاس دنا
،بلطملادبع(
1997 ، 4 ،لضف ؛ 1998 : 177
.)
فرژ ،نیا رب نوزفا هزاسرنه درکراک و تیهام رد یملاسا تغلاب نادنمشناد یرگن
و یغلاب یاه
یملاسا نوتم رب نآ یلمع قیبطت -
؛تسا یملاسا تغلاب تلاصا رب هدنز یهاوگ دوخ یبرع
هب هنوگ ا ی تغلاب لیلحت شور هک یکاکس و یناجرج دننام یناسانش
هب ه ی چ هجو شور هب یاه
یفسلف فشک یپ رد رتشیب ،هدش لیلحت نوتم رب یفسلف شور قیبطت یاج هب نانآ ؛درادن تهابش
هدمآرب نوتم نیا یراذگرثا و ییابیز .دنا
یپ یخیرات و یعامتجا تفاب رظن زا ـ
یمن ،زین تغلاب شناد شیاد تـ
نم هاگدید اب ناو ـ
نادقت
مه مشچ زا ار ینانوی تغلاب و یملاسا تغلاب ،نادقتنم .دوب یأر هدرک یسررب دحاو یزادنا
؛دنا
یرواد ات هدش ثعاب رما نیمه ،یبرغ نارگشهوژپ یاه
رابرد ۀ شهوژپ رب ینانوی تغلاب یاه
زین برع ناهج دراذگ رثا
هیجوت هک یفادها تشاد هجوت دیاب . هدش تغلاب شناد ناینب رگ
ود رد ،دنا
یخیرات تفاب -
یعیبط یرما اذل ؛تسا هتفرگ تروص توافتم یعامتجا یم
و شرگن هک دیامن
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 71
نانچ .دشاب نوگانوگ زین ینانوی و یملاسا گرزب ندمت ود رد تغلاب شناد یاهرازبا ساسا هک
شزومآ رب ینانوی تغلاب
« یرونخس نف »
؛هدوب ازا ی ن ور شور و اهرازبا ، شزومآ تهج ییاه
یم تسد هب یهاگداد و یسایس ،ینییآ یرونخس یم ثعاب رما نیمه .داد
تغلاب هک دش ینانوی
کبس صیخشت هکارچ ؛دریگب دوخ هب یزیوجت یگژیو زا یکی ،نآ ندرب راک هب تسرد و لااو یاه
سرد فادها همان
یم لیکشت ار ینانوی یغلاب یاه داد
،کنادرو(
1397 : 134
اما .)
هچنآ یغلاب عبانم زا
یرک نآرق زیمآزاجعا نابز رد واکودنک تهج یملاسا تغلاب ،تسا دوهشم یملاسا ندمت م
،شناد نیا نیتسخن راثآ هب هعجارم اب و تسا هدش سیسأت هب
وی هژ نارگ رثا ود ،یناجرج گنس
یم صخشم یم رتشیب ،یرونخس نف هب هجوت رب هولاع ،یملاسا تغلاب هک دوش
یپ رد ات دشوک
هزاسرنه فیصوت و وجتسج دیآرب ییاه
یم تیبدا یگژیو ،نتم کی هب هک شخب
،نخس رگید هب .د
لاسا تغلاب یم هکارچ ؛تسا یفیصوت یشناد ،ینانوی تغلاب فلاخ رب یم
یگژیو دشوک ینابز یاه
.دنک نییبت ،نآ یراذگرثا لیلاد مهف و فشک یاتسار رد ار نتم کی
2 - 1 . ینابز تلاوحت اب یگنهامه مدع
لئسم ۀ یسیدرگد اب تغلاب شناد ندوبن گنهامه یم ار ینابز یاه
نآ درکراک و یتسیچ رد ناوت
من حرطم مک تغلاب ،نادقتنم رظن زا ،عقاو رد ؛دو درکراک رظن زا و هتخادرپ دوخ ینورد لوحت هب رت
یخیرات و ینامزرد یشور ،زین یلمع تسا هتشاد
؛ ازا ی ن ور هاگدید ، تغلاب نادنمشناد یغلاب یاه
نوناق لومشم ،یتنس رات
ی خ دنم ی هدش دنا
،حاتفم(
1990 : 8
ارگشهوژپ یخرب هاگن زا داقتنا نیا .)
ن
شناد مامت ،رصاعم ار ینابز یاه
مرب رد ی گ ی در نانچ ؛ رب مکاح لوصا زا یکی دندقتعم هک دنا
ی ش ۀ
سا میدق نادنمشناد ینابز ت و ییاتسیا ،یملا
رییغ تسا نابز یریذپان
،داّیع(
1992 : 23
یترابع هب ؛)
غل ،رگید ـ ت تسد و ناسانش ـ
سیونرو ـ هدیدپ ار نابز ،ناملسم نا رییغت لباق یعامتجا یا
روطت و
یمن .دنتسناد ازا ی ن ور هدروآرف لیلحت و یسررب هب هک یرگید شناد ره و تغلاب شناد ، ینابز یاه
یم هب ،تخادرپ اتسیا ،عبت
تسا هدوب ،هتشاد هدهعرب ار نوتم صحفت و لیلحت هک تغلاب نینچمه .
هب و هدوب رادروخرب ینامزرد یگژیو زا شناد دننام
رصاعم ینابز یاه زا –
هلمج ز ناب یسانش و
کبس یسانش مه–
نامز هب ناگود ۀ نیا رد .تسا هتخادرپن نوتم یواکاو رد ینامزمه و ینامزرد
مشچ زا یتنس تغلاب نادقتنم ،هنیمز شناد زادنا
هتسیرگن تغلاب هب ،رصاعم ینابز یاه نیا هب و ،
هدرکن هجوت رما هوژپ زا یمان ،هاگآدوخ تروص هب مهدزون نرق رخاوا ات هک دنا
ش ینامزمه یاه
حلاطصا ود و هدوبن
« ینامزرد و ینامزمه
» هناگود زا یکی یاه
وی ژ ۀ ( روسوسود نانیدرف 1857
-
1913 نابز ) تسا رصاعم سانش
( ،روسوسود 1396
: 117 - 115
،یتنس تغلاب نادقتنم ،عقاو رد .)
شناد یگژیو هداد قیبطت تغلاب رب ار رصاعم یاه
تفرگ هدرخ نادب ،رذگهر نیا زا و دنا ه
دیاش .دنا
دنا ی ش ۀ شهوژپ دزن ینامزمه یاه ناسانش تغلاب
یمن اما ؛هتشادن دوجو ناملسم رکنم ناوت
لیلحت ییاناوت هرهب اب هزورما هکارچ ؛دش تغلاب شناد کمک هب ینامزمه یاه
ثحابم زا یریگ
یم ،تغلاب رد یغلاب لیلحت هب ناوت
مدع ،رگید یتهج زا .تخادرپ نوتم ینامزمه و ینامز
ه هداد زا غراف رگا ار ینابز تلاوحت اب یتنس تغلاب یگنهام یم ،مینک یسررب رصاعم یاه
میناوت
شلات رد ار ینابز تلاوحت اب یگنهامه یاه
ناسانش تغلاب سم
ـ نامل هب بوخ ی شم ـ ؛مینک هدها
هب شلات نیتسخن رد هژیو باتک و میرک نآرق زاجعا اب طبترم یاه
و یناجرج یاه
« مولعلا حاتفم »
س هتفرگ شیپ رد ار یقطنم لوحت ریس هک یکاک یم ار یخیرات روطت ریس نیا .دنا
نارود ات ناوت
.دومن وجتسج ینیوزق حاتفملا صیخلت هب
ناونع لاثم دوخ یاهدربراک نیتسخن رد زاجم حلاطصا ،
توافت گمشچ ی ر ی کبس ،هدیبعوبا دزن زاجم ؛تشاد یکاکس باتک رد نآ موهفم اب فلتخم یاه
بز دربراک یم لماش ار برع دزن نا اما ؛دش
هب نامزرورم دوخ هب یرتدودحم یانعم حلاطصا نیا
یم گ ـ جم دربراک هب اهنت و دری ـ
قح دربراک ربارب رد نابز یزا ـ
یم قلاطا نآ یقی نینچمه .دوش
یم راکدوخ نابز زا هنوگچ هک ،دومن هراشا عیدب حلاطصا هب ناوت انعم هب
ی « ردان و روهظون ،هزات »
یارب ن تسخ ی ن راب رد رود ۀ دراو ،یسابع اد
ی ر ۀ شناد نابز یبدا یاه
یم ،دّربم ،ظحاج دزن ،عیدب .دوش
و ةبیتق نبا ناشنارصاعم
هزاسرنه زا یرایسب هب ، یم قلاطا یغلاب یاه
هب هک دش و دیدج یعون
ردان رامش هب یم یارب نارعاش و دنتفر تسخن
ی ن راب یگنهرف ،ینابز تفاب زا یریذپریثأت اب و و
یم هدافتسا نآ زا ،دوخ نارود یخیرات هزاسرنه نیا یمامت سپس .دندرک
تحت باتک کی رد اه
ناونع
« عیدبلا » و ملق هب زتعملا نبا اللهدبع
( 247 - 296
روآدرگ )
ی یم زا عیدب نانچمه اما ؛دوش
هزاسرنه یمامت و تسا رادروخرب دوخ ماع یانعم یم لماش ار یغلاب یاه
؛دش ازا ی ن ور ی عیدب ، دزن
یم زین هراعتسا لماش ،زتعملا نبا دش
،زتعملا نبا(
1990 : 76
نایب شخب هب ،تغلاب نیودت ماگنه هک)
.دش قحلم و هدوب ایوپ زین شور رظن زا یتنس تغلاب هب
نامزرورم تفرشیپ
یاه گمشچ ی ر ی د دوخ هب هدی
هاگن ییایوپ یارب .تسا ناسانش تغلاب
یم یتنس ک هماقا ناوارف یدهاوش ناوت
رد اما ؛در ای
اجن
.درک میهاوخ هدنسب هنومن کی هب اهنت نومن
ۀ یم ار یغلاب لیلحت شور ییایوپ زراب یتیب دنچ ناوت
درب مان ناسانش تغلاب هک هتسیرگن نادب توافتم یهاگدید اب یبدا نادقتنم و
یلیلحت شور و دنا
هویش هب ار خیرات و اتسیا یا
هدرکن لیدبت دنم :دنا
ّملو م انیضق ا
ِم ن
ّلک ىن ةجاح
ّسمو
ُحسام وه نم ناکرلأاب ح
اننیب ثیداحلأا فارطأب انذخأ طملا قانعأب تلاسو
ّي
ُحطابلأا
مامت وبا تسخن
( 188 - 231
ار تیب دنچ نیا )
هب ناونع هدیزگرب بیسن باب رد یبرع رعش یاه
یم رکذ یم ینارعاش بناج زا ار نآ و دنک ،راعشا شیارس رد هک دناد
مک راک وب هد دنا
یب ،مامت وبا(
:ات
187
هبیتق نبا .) (
213 - 274
نیا نمض)
هک نومن ۀ ار راعشا نیا ناوارف
یم رد ار رعاش و ،دناد ای
ن هراب
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 73
بحاص کبس یمن یم ییاهرعش قادصم ار تایبا ؛دسانش و زاغآ ،ناگژاو جراخم تهج زا هک دناد
نکیل ؛تسابیز تایبا نایاپ هزادناره
لابند هب دئاف ۀ ییانعم یمن نامدیاع یصاخ زیچ ،میدرگب دوش
( یرونیدلا ، 1423 : 1 / 67
ابطابط نبا سپس .)
؟(
- 322
،)
سانش تغلاب و موس نرق گرزب دقتنم و
دوخ باتک رد ار تایبا نیا ،مراهچ
« رعشلا رایع »
ناونع تحت یلصف رد و
« راعشا نی وک ناگژاو و
هت ی انعم » یم ار تایبا یو .دروآ زا
ا ی ن تهج رگنایب هک یم ،دنتسه رعاش ینورد تیعقاو
و دیاتس
شوگ ار نآ ناگژاو یم زاون
یمن راوتسا ار راعشا ،یرنه شزرا رظن زا اما .دناد رعاش نینچمه ؛دناد
یمن اناوت زین ار دنیب
،ابطابط نبا(
2005 : 138 - 136
باتک رد زین ینج نبا .)
« صئاصخلا »
تسخن
یم ناینیشیپ لیلحت هب یزیرگ یو .دنز
هن اهنت مک ییانعم رظن زا ار تایبا نیا یمن شزرا
هکلب ؛دناد
یم هئارا تایبا ییانعم شزرا تهج رد یلیلاد هحیرق نتشادن هب ار دوخ زا شیپ نادنمشناد وا ؛دنک
یم مهتم تایبا رد هتفهن فیطل و ابیز یناعم و رعاش فده کرد مدع و دنک
یب ،ینج نبا(
:ات 1 / 238
.)
تخانشابیز لیلحت هب سپس وا هلمج ود یتخانشانعم و ی
« ةجاح لک »
و
« ثیدحلا فارطأب انذخأ
اننیب » یم دزادرپ
،نامه(
238 - 239
نیا یناگژاو لیلحت لاح رد ار یمیدق نادنمشناد نوچ ینج نبا .)
یم رییغت یتخانشانعم لیلحت هب ار دوخ شور ،هدید تایبا زا راب نیا و دهد
واز ی ۀ تایبا هب ،انعم
یم هاگن رخآ رد و دنک یم هجیتن زین
تایبا نیا لیلحت رد دوخ زا شیپ نادقتنم نخس هک دریگ
ینج نبا هک هدش ثعاب تغلاب لیلحت رد یملاسا نادنمشناد ییایوپ نیمه دیاش .تسین تسرد دندوب دقتعم ابطابط نبا و هبیتق نبا هکارچ ؛دیامن حرط ار ناگژاو ندوب مداخ رب ینبم دوخ هاگدید تایبا نیا یناعم مک
را شز شوگ و ابیز نآ ناگژاو اما ؛تسا درکیور نیا اب ینج نبا اما .تسا زاون
اهنت ناگژاو هک رازگتمدخ
سه یناعم ـ
یم شلاچ هب ار نانآ هاگدید ،دنت یفرظ ار ناگژاو و دشک
یم هک دناد هراگن رگ ی تمرم و ک ـ حم شزرا یارب اهنت نآ یرا ـ
سا ییاوت ـ رد هک ت نآ
هتخیر
یم نیا .دوش اگن هنوگ ار نادقتنم ه هب
لک ی یم رییغت ؛ایوپ یلیلحت و هزات یشور اب و دهد هن
اهنت هاگن
یمن رارکت ار ناگتشذگ یم نانآ ربارب رد هکلب ؛دنک
نانآ لیلحت اب فلاخم ًلاماک یلیلحت و دتسیا
یم هئارا یناجرج .دهد
؟(
- 471
همدقم ار یو نانخس و تسا لدمه ینج نبا هاگدید اب هک زین )
یا
تهج یم رارق تایبا لیلحت هب دورو ؛دهد
هب ه ی چ هجو یمن افتکا ینج نبا نانخس رارکت هب وا .دنک
یمرب تایبا لیلحت یارب دیدج یشور هب هتسباو رتشیب هک دنیزگ
رظن ی ۀ .تسا مظن هراعتسا یو
یاه
هب
،اج لصو یابیز لیلاد ار تلامج و ناگژاو یوکین بیترت و تایبا نایم حیحص یاهدنویپ و اه ی
یم نآ ییانعم شزرا و دناد
یب ،یناجرج(
:ات 21 - 23
یولع .) ( 669 - 745
یتایبا هلمج زا ار تایبا نیا )
یم هراعتسا هک دناد نآ رد وکین یا
هب هتفرراک تسا هتشاذگ شیامن هب ار تکرح رد نارتش تعرس و
(لا ،یولع 1423 : 1 / 124
یم ،هدربمان صاخشا زج هب .)
رگید لیلحت هب ناوت نش تغلاب
ناسا هلمج زا ،
یرکسع للاه وبا ریثلأا نبا ،
، ینیوزق بیطخ ،یکاکس و
یدنشقلق نیمه هب اما ؛دومن هراشا زین
یم افتکا رفن دنچ لااب نادنمشناد لیلحت رد رظن تقد اب .مینک
هجوتم ،یبدا هنومن کی زا تفگ
هزاسرنه رد روطت رب هولاع ،یتنس تغلاب هک دش میهاوخ شور زا ،اه
یلیلحت یاه رادروخرب ییایوپ
هتشاد یقلاخا یهاگن رتشیب ،دوخ یلیلحت شور رد ابطابط نبا و هبیتق نبا ؛هدوب هبیتق نبا اذل ؛دنا
نبا .تسا هداد ناگژاو شزرا هب رظن و هدرکن هجوت ،هتشادن یقلاخا یدرکراک هک یناعم هب ا هدز هرگ رعاش یگدنز تیعقاو نایب هب ار تایبا شزرا نازیم زین ابطابط یناجرج و ینج نبا .تس
او یگناگود تسخن او سپس ،هدرک در ار یناعم و ناگژ
ژ شوگ ار یناعم و ناگ یم زاونلد و زاون
.دنناد
لع زاسرنه کی نایب هب اهنت زین یو ۀ
یم افتکا تایبا ییاسر و ییاویش رد راذگریثأت یلیلحت و دنک
تایبا ییوکین رب ینتبم هجوتاب
هب بش هجو و هیبشت تادا فذح یم حرطم ه
.دنک
2 - 2 . یرواد و شزرا ذگ نوتم یرا
شزرا و یرواد یگژیو ،رصاعم نارگشهوژپ زا یخرب تیصاخ زا یکی ار نوتم یراذگ
تغلاب یاه
هتسناد یتنس دنا
( ،حولصم 2003 : 7 ،لضف ؛ 1998 : 183
شزرا و یبایزرا ،نخس رگید هب ؛)
،نوتم یراذگ
زا یشخب ییاغ فادها
یتنس تغلاب رامش هب
یم ؛دور راک سانش تغلاب زا نتفرگ کمک ،زین
یرواد تغلاب یاه یتشز و ییابیز ،یدب ،ییوکین :نوچمه یماکحا رودص هجیتن رد و
نوتم
لیلحت هدش تسا نانچ . یم هدهاشم تغلاب روطت خیرات لوط رد هک ،دوش
سانش تغلاب
، شناد
هجنس ار تغلاب یا
شزرا تهج زا و هتفرگ رظن رد نوتم یراذگ
نیا رد ،دوخ قوذ یرواد
اه هرهب
هتفرگ تسا ؛ ازا ی ن ور ی
، رد یغلاب نامتفگ -
ینتبم ناگژاو ،یتنس یدقن نوتم مذ و حدم رب
دپ ی هدمآد تسا .
هناشن ار تغلاب یدربراک فادها هدش حرط تاداقتنا تسا هتفر
و ازا ی ن تهج مدع هب
.تسا هداد یأر نوتم لیلحت رد تغلاب تیعورشم مشچرس
ۀ داقتنا نیا مه ،تا
اب تغلاب یجنس
کبس یسانش شور رگید و رصاعم یدقن یاه
،نارگشهوژپ نیا رظن هب هکارچ ؛تسا کبس
یسانش
،تغلاب فلاخ رب هک تسا یشناد
یم نوتم لیلحت و فیصوت هب دزادرپ
نیا نودب ریگرد ار دوخ هک
شزرا دنادرگ یراذگ
(لا ،یدسم یب ات : 53 - 52
اب .)
رد رظن تقد زا هک یتاداقتنا
نارگشهوژپ نیا بناج
هدش حرطم یم صخشم ،
هتخاسن نشور ار یتنس تغلاب زا دوخ دوصقم نانآ هک دوش مادک هک ؛دنا
نیا و تسا ناشرظن دم تغلاب روطت ریس لحارم زا هلحرم مامت ایآ هک
ناسانش تغلاب ناملسم
هدرب شیپ رد ار یگژیو نینچ ؟دنا
هک تسا صخشم باتک
یناجرج رهاقلادبع یاه زا
یگژیو
ت و ینیوزق زا شیپ ،یناجرج .دنتسه رادروخرب یفیصوت ـ
هن ،ینازاتف نت
ـ لکش رد ار تغلاب اه
شزرا یمن حرطم هناراذگ دوخ هکلب ؛دنک
صوت شور ـ
یفی - لحت ـ یلی سررب رد ـ ار نوتم ی راک هب
یم یم شاکنک و ثحب هب ،هچیرد نیا زا ار نارعاش راعشا و میرک نآرق تایآ و دریگ .دراذگ
لاب تغ
ات یتنس لحرم ۀ سرد ون همان ی س ی
،تغلاب یریگارف یارب هک
،دعاوق لاثم هنومن و اه اه
ی ار اتسیا
یبعر بدا
، لاس 14
، ۀرامش 2 ناتسبات ، 1401 / 75
یم رارکت ،دندرک لیلحت و فیصوت هب ناداقن
ۀ یم نوتم ؛تخادرپ ازا ی ن ور ی ار نارگشهوژپ دقن دیاب ،
اهنت رابرد ۀ سرد همان کبس هب دانتسا یتهج زا .تسناد قداص یغلاب یاه یسانش
هب ع ناون کی
تیعقاو اب ،یفیصوت شناد ز
راگزاس دای کبس رد هکارچ ؛تسین
یسانش هب–
هژیو کبس یسانش یبدا
زین– رگشهوژپ ،تاقوا یخرب
شزرا و یرواد زا نوتم یراذگ
ریزگان .تسا یساسا شسرپ رابرد
ۀ
کبس ینوگرگد شزرا یشناد هب یسانش
دلوت زاغآ نامه زا راذگ ،
دنا ی ش ۀ یگرد ار نارگشهوژپ هدرک ر
دوب
،مظان(
2002 : 9
کبس هکارچ ؛)
یسانش لابند هب فشک
ییابیز یاهوگلا و تسا نتم کیسانش
یم شاکنک و یسررب هب نوگانوگ یایاوز زا ار نتم راتخاس ات ؛دراذگ
هزیمم ابیز ار نتم هک ییاه
خاس ـ هت یگدر ،دنا ـ سد و یر ـ
هت .دنک یدنب شم
ـ شک هک تسا صخ ـ
یراک دوخ نتم ییابیز ف
زرا ش هناراذگ رامش هب یم مه ماقم رد ،نیاربانب ؛دور کبس و یتنس تغلاب یجنس
رصاعم یسانش ،
یمن یب هب ناوت کبس یفرط
یرواد زا یرود و نوتم هب نتخادرپ رد یسانش اه
رظن .داد
دنچره شزرا دعاوق رب یتنس تغلاب ناینب تهج یششوک ام نایم رد هناراذگ
ناسانش تغلاب
دهاشم نیتسخن ه
یمن لابقا اما ؛مینک سرد
همان یم ار رما نیا هب یکاکساسپ یاه تابسانم رد ناوت
.دومن یناوخزاب ،نارود نآ یعامتجا عماج
ۀ یملاسا هک نانچمه نید عورف و لوصا نادیم رد
رف تافلاتخا شوختسد و ،دوب هدش یملاسا قرف نایم رد یناوا
ناگود ۀ تسویپ تهج لطاب و قح
مه دنار نوریب و ناشیدنا نارود نآ ینید نامتفگ رد ناشیدنارگد ن
،دوب هتشگ رادومن لئسم
ۀ و قح
،لطاب تسرد ی تسردان و هشیدنا ی
،اه ب و هتشاذگ ریثأت نادنمشناد تینهذ ر هب اپ
نهپ ۀ شهوژپ یاه
؛دوب هتشاذگ زین یغلاب و یبدا هچنانچ
هجنس و رایعم ،یبدا دقن و تغلاب شناد رایتخا رد یا
رارق یبدا نادقتنم یم
،للادتسا رذگهر زا ات داد کی ییابیز زا
ماکچ ۀ یرعاش و دننک عافد یرعش
ار هجوتاب هب هجنس .دننادب رترب نارعاش رگید رب یصخشم یاه نومن
ۀ رد ار عوضوم نیا باتک
یاه
« تانزاوم » و اب طبترم ثحابم
« یرعش تاقرس »
یم زین یناجرج صخش .درک هدهاشم ناوت ناوارف
کی یسررب هب دپ
ی د ۀ ینابز کی ای زاسرنه ۀ هب لسوت اب و هدمآرب رعاش دنچ دزن یبدا رق
ی ح ۀ ناداقن ۀ
ز هب مکح شیوخ ی
هاگیاج رد هزاسرنه ای هدیدپ نآ ییابیز مدع ای و ییاب تسا هداد توافتم یاه
ن(
:ک ج ـ جر ـ ،ینا 1992 : 46 - 47 - 48 - 83 - 84
یا اما )
ـ ق ناش ـ ب دعاو ـ ار تغلا هن
نت ـ اه ج رد ـ ته
شزرا یراذگ هکلب ؛هدربن راک هب نوتم رد
ددص هیرظن نایب زا یخرب ییاسر و ییاویش هک تسا یا
یبدا نوتم مه ،نخس رگید هب .دنک هیجوت ،نوتم رگید اب هسیاقم رد ار
س دزن نوتم یرواد و یجن
زا رگید یخرب و یناجرج ناسانش تغلاب
هتسد یارب ، شزرا و یدنب
راک هب نوتم فرص یراذگ
هکلب ؛تسا هتفرن یسرتسد تهج یقطنم یریسم
هزاسرنه دربراک و ییاراک هب یبدا نوتم رد اه
یم ناسآ ار هناداقن لیلحت راک هک هدوب هدرک
نایم رد هدنز و ایوپ یدقن شنیرفآ ثعاب و
