An Analysis of Energy Relationship among Iran, Turkmenistan and Turkey from the Perspective of Regional Integration
Fatemeh Shayan1
Assistant Professor, Department of Political Scieneces and International Relations, Faculty of Administrative Science and Economics, University of
Isfahan
Mohammad Ali Basiri
Associate Professor, Department of Political Scieneces and International Relations, Faculty of Administrative Science and Economics,
University of Isfahan
(Date received: 3 November 2022 - Date approved: 14 February 2023)
Abstract
Introduction: During recent decades, Iran and Turkmenistan have become reliable neighbours. But when these two countries want to develop their cooperation in the field of energy and export their gas to Europe through Turkey, they face different obstacles and challenges in issues such as bilateral relations, the Turkish energy market and the European Union. The purpose of this research is to examine the situation of Iran and Turkmenistan in the field of energy and the issue of gas transit to Europe through Turkey.
Research Question: The main question is, what are the opportunities and challenges of Turkmenistan gas transit from Iran and Turkey to Europe?
Research Hypothesis: The hypothesis of this research is based on the positive relations between Turkey, Iran and Turkmenistan and the geopolitical position of Iran, the connection with the opportunities and sanctions of the United States on Iran's energy sector, Russia's pressure on Turkmenistan for the exclusive purchase of gas, which is the most important challenge for the transit of gas from Turkmenistan to Europe.
Methodology (and theoretical framework if there are): In this paper, the qualitative research method for studying the hypothesis is based on Peter McLaughlin’s functional explanation. The data collection tool is based on library and internet resources. The theoretical framework of this research is based on the regional system proposed by Louis Cantori and Steven Spiegel.
1. E-mail: [email protected] (Corresponding author)
By combining this framework with functionalism, it examines the cooperation and competition of governments and analyzes the factors of convergence and divergence in the relations of these countries.
Results and Discussion: The analysis of this research shows that Iran and Turkmenistan have expanded their economic relations. The opening of the Mashhad-Sarkhs-Tajan railway lines and the Bafaq-Bandar Abbas railway line is considered as an important economic measure for the development of economic and trade relations between Iran and Turkmenistan. Also, the cooperation of the two countries in technical and engineering projects with numerous investments of Iranian technicians in this field has also been important. Iran and Turkmenistan pursue their economic cooperation within the framework of the Joint Economic Commission. The main export of goods from Iran is related to Turkmenistan, and since 2013, the volume of trade between the two countries has increased, especially with Khorasan Razavi Province.With 5900 industrial units, 46 mineral resources and approximately 800 mines, Khorasan Razavi province has a high rank in the production of products such as saffron, pistachios, pomegranates and medicinal plants and mainly exports these products to Turkmenistan. The implementation of the border-crossing-permit plan between Iran and Turkmenistan has also provided the basis for the movement of nationals of both countries in the border areas.
Turkmenistan’s gas reserves are scattered throughout the country. In addition to the huge gas resources and significant production in this country, the discovery of Yultan gas field near Iran's Daulatabad field has put Turkmenistan in the focus of Iran's attention. The desire of Iran and Turkmenistan to cooperate made Turkmenistan agree to the construction of the country's first pipeline in July 1995. The Kerpcheh-Kordkoy pipeline was built in 1997 at a cost of over $200 million to transport gas to northern Iran from the Kerpcheh gas field. With abundant gas resources, Turkmenistan negotiated with Iran to export gas from Iran to Europe via Turkey. Due to its geopolitical position, Turkey has become an energy pole and this has created an opportunity for this country to gain more economic benefits. The European Union (EU) has become heavily dependent on foreign energy resources in recent decades.
Due to its geopolitical position, Turkey has become an energy hub that connects the Middle East, Russia and Europe. Many gas pipelines pass through Turkey, transporting gas from Central Asia and the Middle East to Europe. However, some of these pipeline projects have been suspended for some time. Turkey has given the green light to Iran’s presence in the Turkish
gas market (to Europe) and the Tabriz–Ankara pipeline operates in this direction.
Conclusion: The findings indicate that first, long borders and economic capacities in Turkmenistan are like the gateway for Iran to enter this country and the two countries have cooperated in the field of natural gas transportation projects. Second, Turkmenistan’s rich gas resources and various gas fields led this country to build the first Kerpcheh-Kordkoy gas pipeline with Iran, which met the gas consumption needs of Iran’s northern provinces. Simultaneously with the construction of this pipeline, the issue of Turkmenistan gas transit from Iran to Turkey was raised so that Iran would receive transit rights. With Najmuddin Arbakan coming to power in Turkey in 1997, bilateral relations between Iran and Turkey improved significantly and Turkey's economic growth has led to an increasing need for gas imports.
In this regard, Turkey has increased its gas transit pipelines in recent years.
Europe's effort to diversify its gas imports from exporting countries and not relying only on Russia has provided the opportunity for Turkey to become the energy hub of the region by importing gas from Iran (and even other countries) and using its geopolitical position to re-export energy and gas to European markets. The improvement of relations between Iran and Turkey and the transit of gas to Europe have strengthened their economic growth, but the US sanctions against Iran and possible obstruction of gas exports by Iran in the case of incresing US pressure, may prevent them from making profits in their bilateral transactions.
Keywords: Gas, Iran, Turkmenistan, Turkey, Europe, Convergence, Transit
هقطنم هاگدید زا هيكرت و ناتسنمكرت ،ناریا نايم يژرنا طباور ليلحت ییارگ
نایاش همطاف
1
نیب طباور و یسایس مولع هورگ رایداتسا للملا
، داصتقا و یرادا مولع ۀدکشناد
، ناهفصا هاگشناد
يريصب یلع دمحم
نیب طباور و یسایس مولع هورگ رایشناد للملا
، اصتقا و یرادا مولع ۀدکشناد د
، ناهفصا هاگشناد
:تفایرد خیرات(
12 / 8 / 1401 رات ی خ ذپ ی شر 25 / 11 / 1401 )
هديکچ ههد رد هدوب یدامتعا لباق ناگیاسمه ناتسنمکرت و ناریا ،هتشذگ یاه دنا
، و طباور شرتسگ یارب اما
تارداص هب زاگ هار زا اپورا هیکرت
هبور یتلاکشم و عناوم اب هدوب ور
شهوژپ رد هک دنا زا ریخا یاه
د هقطنم هاگدی تسا هدش هتخادرپ نادب رتمک ییارگ
. شسرپ نیا حرطم
هک تسا تصرف شلاچ و اه یاه
لمح یم حرطم هیضرف نیا خساپ رد ؟تسیچ اپورا هب هیکرت و ناریا ریسم زا ناتسنمکرت زاگ لقنو دوش
هک تبثم طباور ،هیکرت
و ناتسنمکرت و ناریا ناریا کیتیلپوئژ تیعقوم
تصرف ببس ، و اه
حت میر تعنص
زا ناریا یژرنا یوس
اکیرمآ راصحنا و ب هیسور
ر یژرنا لاقتنا طوطخ شلاچ ببس
زاگ لاقتنا یاه
یم اپورا هب ناتسنمکرت ۀیرظن بوچراچ زا .دوش
هقطنم ییارگ یارب لگیپشا نویتسا و یروتناک سیئول
تلود تباقر و یراکمه یسررب لیلحت یارب ییارگدرکراک اب وگلا نیا بیکرت و اه
و ییارگمه لماوع
یم هدافتسا اهروشک نیا طباور رد ییارگاو مینک
. ـناخباتک عباـنم تاعلاطا یروآدرگ رازبا ه
یا یـتنرتنیا و
ساسا رب یفیک شهوژپ شور و سررب
ی لاد ی ل درکراک ی پ ی رت لفلا کم ی ن .تسا جیاتن یم ناشن دهد
ماگ ییایساروا ۀیداحتا و وکا نامزاس هقطنم ۀیلوا یاه
ییارگ ماگ کی زاگ لاقتنا و تسا ایساروا ۀقطنم رد
یلمع هقطنم ندش .تسا هیکرت و ناریا ناتسنمکرت روشک هس یارب ییارگ
تیفرظ و ینلاوط یاهزرم یاه
زاورد ناتسنمکرت یداصتقا ۀ
روشک نیا هب ناریا دورو طبار دوبهب .تسا
ۀ و هیکرت و ناریا لاقتنا
هب زاگ
ببس اپورا و دمآرد
یداصتقا دشر و
ییارگمه یم اهروشک نیا دوش
میرحت اما ، اکیرمآ یاه
هیلع ناریا
رد نیمز ۀ زاگ تارداص عنام
هدش
، .دوش ناریا بیصن یراشرس دوس
ژاو یلصا ناگ :
اپورا
، ناریا
، ناتسنمکرت
، هیکرت
، زاگ
، لاقتنا ،ییارگمه
:لوئسم ۀدنسیون .1
همدقم هب ناتسنمکرت یاهروشک زا یکی ناونع
ون للاقتسا
، ناریا اب ۹۹2 رتمولیک و یکاـخ خرتـشم زرـم
208 یـبآ زرم رتمولیک دراد
تـسایس . ناتـسنمکرت نارادـم
شلاـت هدرـک دـنا طـباور هژـیو اـب یا
تردق یخرب و دوخ ناگیاسمه رارـقرب رزـب یاه
.دـننک ـهد ود لوـط رد ۀ
و نارـیا ،هتـشذگ
زج هب ناتسنمکرت تفن تمیق رس رب فلاتخا دننام ،یئزج دراوم
داـمتعا لباق ناگیاسمه ،زاگو ی
هدوب رگیدکی یارب رد ار ناتسنمکرت للاقتسا ،ناریا .دنا
2۷ ربتکا 1۹۹1 و تخانـش تیمـسر هـب
فلاتخا یاه یبهذم و یموق ،یزرم یصاخ
هتشادن مه اب مانرب .دنا
ۀ یارـب ناتـسنمکرت یدربهار
لیدبت رگیزاب هب ندش ی
یدربهار زوـح رد
ۀ ریاـخی ،ییاـیفاراج تـیعقوم ،یژرـنا و زاـگ یـنغ
دربهار یاه ی یارب عونت ار هنیمز ،یعیبط زاگ و یژرنا تارداص یاهریسم هب یشخب یارب
یراکمه
تسا هدرک مهارف اهروشک رگید و ناریا
(Agili and Zare, 2016)
.
ناتـسنمکرت و ناریا ،رضاح لاح رد شلاـت
هدرـک یتلاکـشم دـنا ار
ـنیمز رد هـک ۀ
تراـجت
ود لابقتسا اب هک دننک فرطرب دراد دوجو هبناجود بور فرط
ه ،نـیا دوـجو اـب .تـسا هدـش ور
هب نیارکوا تلاوحت لاس رد هژیو
2014 رـیزج فرـصت هب طوبرم لئاسم ، ۀ
تلاکـشم و هـمیرک
لمح لقنو ،اپورا و نیارکوا اب هیسور یزاگ تسا هدش ببس
ناریا ب یارـب هوقلاـب عباـنم زا دناوت
رد هیکرت هب نآ تارداص و ناتسنمکرت زاگ دیرخ زا .دشاب تدمدنلب
مهم ،رگید یوس مانرب نیرت
ۀ
،ناریا یروحم شرتسگ
زا هدافتسا ،یژرنا یساملپید تیفرظ
لول طوطخ و تفن یاه ۀ
یارـب زاگ
یثنخ ندرک میرحت عسوت و اه ۀ
تاـبثا یزاگ ریاخی نتشاد اب ناریا و تسا یداصتقا دـش
ۀ رایـسب
ناوارف لاس رد هک 2020
اب ربارب 32،1 بـعکمرتم نوـیلیرت دوـب
رد ، ـبتر ۀ زا دـعب یناـهج مود
اب هیسور 3۷،4 ( دراد رارق بعکمرتم نویلیرت
BP1, 2021: 34
)
.
دوجو اب یمک مهس یناهج رازاب رد ناریا ،تیعقوم نیا تارداص زا
اـصتخا دوـخ هـب ار
رد هچرگا .تسا هداد ناگیاـسمه اـب ناریا زاگ تارداص یارب ییاهدادرارق و تارکاذم نایم نیا
فلتخم ش گ تارداص دننام زا
،تسا هدش اضما دنه و نامع هب ناریا اما
هبنج زا تفرشیپ مه ییاه
ینکشراک و تسا هتشادن ار مزلا رد اکیرمآ یاه
هب هجیتن و اهدادرارق ندیسرن تخاس
هـلول طـخ
هلول طخ .تسا هدوب رثؤم راد هارـمه هـب اهروـشک یارب یداصتقا دمآرد اهنت هن اه
ـن د
، رد هـکلب
ن اهروشک کیتاملپید طباور شق
یم ینیرفآ نک
ن نارـیا یـعیبط زاگ دیلوت تیفرظ .د 143،۹
دراـیلیم
لاس رد بعکمرتم 2010
لاـس رد هک تسا هدوب 2020
هـب 250،8 شیازـفا بـعکمرتم دراـیلیم
و تسا هتفای 6،5
( تسا هداد اصتخا دوخ هب ار یناهج مهس دصرد
BP, 2020: 36
.)
حرطم شسرپ نیا هک تسا
تصرف شلاچ و اه قتنا یاه
و نارـیا ریسم زا ناتسنمکرت زاگ لا
یم حرطم هیضرف نیا خساپ رد ؟تسیچ اپورا هب هیکرت هـک دوـش
تـبثم طـباور ،هـیکرت
و نارـیا
1. British Petroleum
و ناتسنمکرت ناریا کیتیلپوئژ تیعقوم
تصرف داجیا ببس و اه
میرحت تعنـص زا نارـیا یژرـنا
یوس اکیرمآ
، راصحنا و ب هیسور
ر یژرـنا لاـقتنا طوـطخ مـهم
شلاـچ نیرـت زاـگ لاـقتنا یاـه
هقظنم و اپورا هب ناتسنمکرت ساسا رب یفیک شهوژپ شور .تسا ییارگ
سررب ی لاد ی ل درکراـک ی
پ زا ی رت لفلا کم ی ن و ـناخباتک عباـنم ،تاعلاطا یروآدرگ رازبا ه
یا یـتنرتنیا و .تسا
بوچراـچ
رب ینتبم یرظن یرظن
ۀ هقطنم ماظن یروتناک سیئول یا
لگیپشا نویتسا و1
رب یارب2
یراـکمه یسر
تلود طباور رد تباقر و و لـماوع لـیلحت یارـب ییارگدرکراک اب وگلا نیا بیکرت اب هک تساه
،شهوژـپ نـیا رد .تسا بسانم اهروشک طباور رد ییارگمه عناوم تـسخن
نیـشیپ ۀ ،شهوژـپ
هقطنم ماظن یرظن بوچراچ ییارگدرکراـک بـیکرت اـب لگیپـشا نویتسا و یروتناک سیئول یا
و
شور یسانش رتیپ زا یدربراک لیلاد یسررب ساسا رب یفیک نیـلفلا کـم
ار3
یـسررب یـم .میـنک
لیلحت سپس لماش اه
مه نسح ناتـسنمکرت و ناریا ۀبناجود یراجت یراکمه و یراوج
ـطبار ، ۀ
،ناریا و ناتسنمکرت یژرنا زاین
اپورا ۀیداحتا یعیبط زاگ هب
، لاقتنا نارـیا طـسوت ناتسنمکرت زاگ
ایازم و هیکرت هب هیکرت هب ناریا و ناتسنمکرت زاگ تارداص یور شیپ عناوم و
یم نایب ار .مینک
نيشيپ ۀ شهوژپ
رد نیمز ۀ و ناتسنمکرت و ناریا یراکمه لاقتنا
هـیکرت هب زاگ اـپورا و
هاگدـید ، ـلاقم و اـه ه
یاـه
درکیور هب هجوت اب هک تسا هدش پاچ یددعتم راتشون نیا
یم نآ ناوت میسقت هتسد هس هب ار اه
:درک 1 شهوژپ . یـم ناتسنمکرت و ناریا یزاگ یراکمه هب هک ییاه یـجرف و روـخرد .دزادرـپ
دار
( 2013 ۀلاقم رد )
« ناتـسنمکرت زاـگ تـیزنارت رد نارـیا شـقن »
یـم ناـیب ۀـهد رد دـننک
1۹۹0
،
ناتسنمکرت رب هیسور یزاگ راصحنا نتفرگرارق زا یشان یاهراشف
، هزیگنا ناتـسنمکرت یارب ییاه
درک داجیا هب ات
یهاگشیپ .دنورب ناریا هلمج زا رگید یاهروشک یوس ( رـبجنر و درـف
2020 رد )
ۀلاقم
« ناتسنمکرت و ناریا طباور کیتیلپوئژ لیلحت
» هتفرگ هجیتن دوـب ییاهروـشک زا ناریا هک دنا
هب ار ناتسنمکرت هک ۀعـسوت هـب روـشک ود نیـب یراـکمه تیفرظ دوب دقتعم و تخانش تیمسر
هب ناتسنمکرت و ناریا شقن دیلوت ناونع
یـم کمک یناهج زاگ ۀدننک ود تـبثم لـیامت نـیا .دـنک
هدش ببس روشک یاـضما اـب .دزاسب ناریا اب ار هیسور ۀزوح زا جراخ ۀلول طخ نیلوا هک تسا
لاس رد دادرارق نیا 1۹۹5
، ناریا 80 هـچپرک ۀلول طخ و تفریذپ ار حرط نیا یلام راب دصرد -
هنیزه اب یوکدرک رب غلاب یا
200 هلدابم و دش هتخاس رلاد نویلیم طـباور شیازفا و هبناجود یاه
ش یداصتقا و یراجت ( یلوصا و مدقم یتخاون .تفرگ لک
2021 ۀلاقم رد )
« تصرف و عناوم یاه
ناتـسنمکرت و نارـیا کیمونوکاوئژ یراکمه »
یـم یـسررب یاهروـشک زا ناتـسنمکرت هـک دـننک
1. Louis Canturi 2. Steven Spiegel
3. Peter McLaughline’s Functional Explanation
هدروارف هک تسا یدودعم یم رداص ار یزاگ و یتفن یاه
یداـیز رادـقم هنلااـس شورف اب و دنک
ریا و نیارکوا دننام ییاهروشک هب زاگ نا
، هـب یراشرس دمآرد یـم تـسد
دوـجو اـب نارـیا .دروآ
تیفرظ هـقطنم ناـبیقر اب هسیاقم رد یراکمه دایز یاه دوـخ یا
، ۀـبناجود طـباور شرتـسگ رد
تارداـص داـیز شـخب هـکنیا هـب هـجوت اـب .تـسا هدوـبن قفوم نادنچ ناتسنمکرت اب یداصتقا ناتسنمکرت
، هدروارف و زاگ تسا یتفن یاه
، اتسنمکرت داصتقا نارـیا داصتقا یارب ار لمکم شقن ن
یمن یزاب .تسا هدوب ناسون رد مه ناتسنمکرت زا ناریا تادراو نازیم و دنک
2 . شهوژپ هـقطنم و ناگیاـسمه و ناریا نیب زاگ تارداص شقن هک ییاه یـسررب ار یـیارگ
یم ( نایاش .دننک 201۷
باتک رد )
« سراف جیلخ ۀقطنم رد تینما »
یم هراشا اریا هک دنک هـجوت اب ن
هب هکنیا هب بآ هب و دراد ینیمز و یبآ زرم ،روشک هدزناپ اب بیرقت
دراد یسرتسد زین یبآ یاه
، زا
یـم هرـهب زاگ تارداص زا هدافتسا تیزم یناـقهد .درـب
، ( یدازریـش و قیدـص 2022
ۀـلاقم رد )
« لکـش و هیاـسمه یاهروـشک و نارـیا طـباور شرتـسگ رد زاگ تارداص شقن یسررب یرـیگ
ارگمه هقطنم یی یا
»،
یم یسررب و تفن زا رتشیب بتارم هب یدشر اب زاگ یناهج فرصم هک دننک
زا شیب هب گنس لاغز 4،5
لاس رد بعکمرتم نویلیرت 2020
زا ناهج رد یعیبط زاگ مهس و 23
لاس رد دصرد 2000
دودح هب 2۹
لاس رد دصرد 2020
اـب نارـیا .تـسا هدرـک ادـیپ شیازـفا
ارف مجح نتشادرایتخارد رزب زا زاگ ریاخی ناو
یاـهرازاب .تـسا هصرع نیا رد نارگیزاب نیرت
ناریا یارب زاگ تارداص
، هب ایسآ بونج ناتـسکاپ و دنه هژیو
، ایـسآ یقرـش بوـنج یاهروـشک
هب برـغ لامـش و برـغ رد و یبوـنج ۀرک و نیچ هژیو
، یـخرب و هـیکرت و وارـع یاهروـشک
لاح رد یاهروشک نیا .دنتسه ییاپورا یاهروشک هـب یدـج زاـین یداصتقا تفرشیپ یارب دشر
.دنراد زاگ تادراو 3 شهوژپ . یم هیکرت هب ناریا زاگ تارداص شقن هب هک ییاه یزوروـن .دزادرپ
هداز
، ایندوعـسم
( یزردوگ و 2022
ۀلاقم رد )
« تفن یژرنا تیزنارت کیمونوکاوئژ و کیتیلپوئژ شقن زاگو
جیـلخ
سراف
» یم رم یایسآ رد رزب ریاخی دنیوگ یزک
، سراـف جیلخ و رزخ یایرد یژرـنا عباـنم اـب
ینغ
، یم هتسجرب هقطنم نیا رد ار ییارگمه هب هیکرت شقن هک دنک
لاـقتنا روشک ناونع هدـنهد
هـب
یم صخشم اپورا یم هیکرت و ناریا یداصتقا لباقتم یگتسباو .دوش
بیسآ دناوت زا یجراـخ یاه
میرحت هلمج هیامرس اب و دهد شهاک ار اه
م یراذگ لباقت
، خوـش و راـثآ زا یشان یاهرطخ یاـه
.دنهد شهاک ار یداصتقا شهوژپ زا راتشون نیا یم هرهب نیشیپ یاه
نونکاـت هـک تـسا نـیا راتـشون یروآوـن و درـب
مه یسررب هب یشهوژپ هیکرت هار زا اپورا هب نآ تارداص و ناتسنمکرت و ناریا یزاگ طباور نامز
سا رب هیکرت هب ناریا یلاقتنا شقن و هقطنم یرظن بوچراچ سا
نویتـسا و یروتناک سیئول ییارگ
رـتیپ زا یدربراـک لـیلاد یـسررب یـفیک شهوژپ شور و ییارگدرکراک بیکرت اب لگیپشا کـم
نیلفلا یم راتشون نیا رد و تسا هتخادرپن تصرف میهاوخ
شلاچ و اه و نارـیا یزاگ طباور یاه
هقطنم ۀنیمز رد ار نآ لاقتنا و ناتسنمکرت ییارگ
.مینک لیلحت
هقطنم :يرظن بوچراچ ییارگدركراك بيكرت اب لگيپشا نويتسا و يروتناك ییارگ
حطس یاه فلتخم لیلحت نیب طباور رد
للملا لماش حطس یاه هـقطنم ،یـلم لیلحت یناـهج و یا
تسا . دـنریگربرد هـقطنم ۀ
هـعومجم اـی کـی یایفاراج یاضف رد هک تساهروشک زا یا
هژـیو ،
رد رانک یدمه یم رس هب رگ .دـنرب
اما اهنت مه .تسین یفاک هقطنم فیرعت یارب ییایفاراج یراوج
اـی هـقطنم ماظن
هـقطنم یگدیچیپ یخرب اب فیرعت رد ،یا ماهبا و اه
اه هبور ور .تسا هـب هـجوت اب
،لگیپسا نویتـسا و یروتناـک سیئوـل فیرعت ماـظن
نیـب عباـت متـسیس دـنچ زا لکـشتم لـلملا
هقطنم تسا یا نآ زا کیره هک
زا لکشتم اه
« مـه روـشک دـنچ اـی ود ،کـی اـب رگلماـعت راوـج
اب یخیرات و یعامتجا ،یگنهرف ،ینابز ،یموـق خرتشـم یاهدـنویپ هـک تـسا رگیدمه کی
رگید
و یدننامه ساسحا هاگ و دنراد نآ تیوه
مادقا اـب اه اه
و تشادرب عون زا جراخ هک ییاهروشک
،دنتسه هعبات متسیس نیا یـم دیدـشت
دوـش ( »
Cantori and Spiegel, 1970: 70-80
) ساـسارب.
یارب راـیعم جنـپ ،هقطنم فیرعت ندرکادج
ماظن هـقطنم یاه رگیدـمه زا یا
هـب یـم راـک دور : 1 .
؛یـگنهرف و یعاـمتجا سناجت 2
؛یجراخ راتفر و یسایس یاهراتسیا .
3 . ؛یـسایس یاـهداهن 4
.
؛یداصـتقا لباقتم یگتسباو 5
مه .
اوج ییایفاراج یر (
Ghanbarloo, 2010: 45-47
.)
هاگدید زا لگیپشا و یروتناک
لیکشت یاهدحاو ، دنهد
ۀ رد ،عبات ماظن یگیاسمه
اب ییایفاراج
نآ یجراخ تسایس هب طوبرم روما و دنراد رارق رگیدکی هب اه
یم دنویپ مه مادـقا و دنروخ
یاـه
تکراشم یاضعا اهریاتم هلمج زا عبات ماظن رد هدننک
نییعت ی دـننک ۀ ماـظن نآ یجراـخ تـسایس
هب هعبات یم رامش دور (
(Hudson, 2005: 253-270
. حیـضوت نـیا اب
، و یروتناـک سیئوـل ۀـیرظن
تلع هب لگیپشا نویتسا یراکمه یاه
، تلود طباور رد ینمشد و تباقر یم اه
نـیا رد .دـنزادرپ
هیرظن اب ار هیرظن نیا راتشون
یاه یم بیکرت ییارگدرکراک ک
رد یـیارگمه لـماوع و عناوم ات مین
یارـب ار ییوـگلا رـیاتم راـهچ لگیپـشا و یروتناـک .مینک یسررب ار ناتسنمکرت و ناریا طباور نایرج حیضوت یاه
هقطنم فلتخم نآ توافت و یا
یم حرطم رگیدمه زا اه ساـسا رـب هـک دـننک
نآ نآ توافت و هقطنم ره رد ماجسنا و یگتسبمه نازیم اه گیدـمه زا اـه
یباـیزرا و صخـشم ر
یم راهچ .دوش ترابع لماع
ا یگتـسبمه و ماجـسنا زا دـن
، تردـق حطـس ،تاـطابترا تـیهام و
طباور راتخاس
، لمکم و تهابش ۀجرد یگژیو ندوب
لـماوع بـیکرت هـب یـسایس یاهدحاو یاه
تباقر یـم کـمک هقطنم کی یاهروشک نایم یراکمه و زیمآ اـب یراـکمه تـهج رد هـک دـنک
ج رد ای رگیدکی یم لمع اهروشک تباقر ته
لیکـشت ار اهدـحاو نـیا نیب لماعت ۀجرد و دننک
یم ( دـهد
Cantori and Spiegel, 1970: 12
نآ .) اـه هــقطنم متســیس ارـگمه بــلاق رد ار یا
یم فیرعت نآ رظن زا .دننک
قطنم ره ،اه ۀ
:دراد شخب هس ،هدشارگمه 1
. هجوت هـک یزکرم شخب
نیب تسایس یلصا ره رد للملا
؛تــسا فوـطعم نآ هـب هقطنم 2
. هیــشاح شــخب رد هــک یا
و دـنراد یبناـج شـقن هـقطنم تسایس 3
. هـلخادم متـسیس و یوـفن یاـیوگ هـک رـگ
تکراـشم
هقطنم روما رد یجراخ یاهروشـک تسا
.(Soraya, 2009: 172)
رد تکرش اب اهروشک هقطنم
ییارگ ققحت یپ رد اهنت هن هب ندیشخب
فده یاـه عـسوت ۀ یـلم
دوخ دنتسه یم هکلب ، دنهاوخ
نیب تلاداعم رد ار دوخ شقن دنشخب اقترا مه یناهج و یللمل
زا.
ۀهد رخاوا 1۹80
هقطنم جوم هب ییارگ
رد یـیارگمه تفرشیپ و یوروش یجیردت یشاپورف لیلد
هـقطنم تاـبیترت رد اهروـشک رتشیب نونکا مه .درک ادیپ یناباتش تعرس اپورا حطـس رد یا
یاـه
تیوضع فلتخم دـنبای تـسد رزـب یاهرازاب هب ات دنراد
(Ghanbarloo, 2010: 60)
. رـظن زا
لگیپشا و یروتناک
، مه و یتسود تـلود تـبثم یراوج
یـم اـه یاـهریاتم هـب هـجوت اـب دـناوت
یداصتقا
، هدروآرـب ییاـناوت ییاـهنت هـب یـسایس یاهدحاو .دبای شرتسگ ینامزاس و ینف ندرـک
ادن ار دوخ نیمزرس رد دوخ یاهزاین یراـکمه بـلاق رد اـهزاین نـیا و دنر
نیـب هدرتـسگ یاـه
تلود یم داجیا اه هجیتن رد .دوش
، شنـت شهاک دهاش هـقطنم حطـس رد حلـص داـجیا و اـه
و یا
نیب دوب میهاوخ یللملا
(Ajorloo .and Haj Zargarbashi, 2018: 22-23)
ۀیداحتا و وکا نامزاس
هنومن ییایساروا یداصتقا نامزاس زا ییاه
و اه هـیداحتا اـه زا ناـشن هـک تـسایساروا ۀـقطنم رد
ناتسنمکرت دننام ییاهروشک ۀقلاع
، هقطنم یارب هیکرت و ناریا ناـیم دازآ تراـجت و دراد یـیارگ
یم اضعا عوضوم اما ،دوش ییارگمه و اضعا نایم تراجت لیهست ببس دناوت هفرعت دننام ییاه
اه
نامزاس هچرگا .تسا ییارگمه عناوم زا ضراوع و رد یماـگ ییایساروا یداصتقا ۀیداحتا و وکا
هقطنم ییارگمه تهج ناتسنمکرت نیب یا
، تسا هیکرت و ناریا
، یگتـسباو هـب هـجوت اـب هزورـما
خارتشا و یداصتقا دراد دوجو یژرنا ۀنیمز رد اهروشک نیا نیب هک ییاه
، یم رتشیب هچره دنناوت
.دنرادرب مدق ییارگمه تهج رد شور یسانش م و راتشون یلیلحت لد
یرظن بوچراچ زا ماهلا اب راتشون نیا هقطنم ماظن
یارـب لگیپـشا نویتـسا و یروتناک سیئول یا
تلود تباقر و یراکمه یسررب لیلحت یارب ییارگدرکراک اب وگلا نیا بیکرت و اه
شلاـچ و اـه
تصرف اه طباور رد ناریا
، ناتسنمکرت
، یـسررب یـفیک شهوژـپ شور زا اـپورا ۀیداحتا و هیکرت
نیلفلا کم رتیپ زا یدرکراک لیلاد یم هرهب
درب هب ار دادیور کی دنیارف هک یـسررب یـلع تروص
یم و لـمع دـننام یدـمعریغ و یدـمع لـماوع ،یلع یاهدنیارف یسررب یارب نیلفلا کم .دنک
نارگیزاب دروخراب
، شهج ار دادـیور یخیراـت ۀنیـشیپ و نارگیزاـب راـتفر رد یفنم و تبثم یاه
یم یسررب نک
د
(McLaughline, 2000, 20-35)
.
تلع هب لگیپشا نویتسا و یروتناک سیئول ۀیرظن یراکمه یاه
، طـباور رد ینمشد و تباقر
تلود یم اه رتیپ زا یدرکراک لیلاد یسررب یفیک قیقحت شور و دزادرپ نیلفلا کم
و لیلاد مه
یم یسررب ار عوضوم کی للع ساسا نیا رب .دنک
، اتشون نیا یلیلحت لدم تـسا تروص نیدب ر
تصرف هک شلاچ و اه
یـسررب ار اـپورا هـب هـیکرت و نارـیا ریـسم زا ناتسنمکرت زاگ لاقتنا یاه
یم مه نسح و یتسود ادتبا .دنک ناریا یراوج
، هب هیکرت و ناتسنمکرت تـلع و لـیلد کـی ناونع
هقطنم و یراکمه یـم یـسررب ار اهروشک نیا طباور رد ییارگ
رد ناتـسنمکرت هـک میـنک بـلاق
هیسور اب یژرنا ۀطبار رب هولاع لباقتم لیمکت یجراخ تسایس
، نیـچ و اـپورا
، یراـجت ۀـطبار
لاس رد زاگ عطق تلاکشم دوجو اب( مه ار ناریا اب یزاگ و هبناجود 2016
یم لابند ) ناریا .دنک
یـم اپورا هب سپس و هیکرت هب نآ لاقتنا و ناتسنمکرت زا زاگ تادراو اب ـسح رـب هولاـع دـناوت
ن
مه ناگیاسمه اب یراوج
، هقطنم و یراکمه .دنک تیوقت رتشیب هچره مه ار ییارگ
مه نسح ناتسنمكرت و ناریا ۀبناجود يراجت يراکمه و يراوج
ناتسنمکرت روشک زا رتشیب یتحاسم
488100 زا شیـب یـتیعمج و عبرم رتمولیک 6
رـفن نوـیلیم
اب ناتسنمکرت .دراد ۹۹2
و یکاخ خرتشم زرم رتمولیک 228
نارـیا یارب یبآ خرتشم زرم رتمولیک
ناملسم یروهمج اهنت و دراد کیژتارتساوئژ تیمها نارـیا اـب هـک تسا یزکرم یایسآ رد نیشن
دراد یکاخ و یبآ یاهزرم
(Mankoff, 2022: 172-179)
ینلاوط یاهزرم رب هولاع .
، و خرتـشم
تیفرظ هب یداصتقا یاه یعیبط زاگ تعنص رد هژیو
، اتسنمکرت شقن هـب ن
هزاورد ناوـنع یارـب یا
یزکرم یایسآ هب ناریا دورو
، یارـجا رد ناتـسنمکرت شـقن و وـکا رد ناتـسنمکرت ندوـب وضع
حرط لمح یاه هژیو تیمها ناتسنمکرت هک تسا یرگید لماوع زا وکا لقنو
.دراد نارـیا یارب یا
دهشم نهآ هار طخ حاتتفا -
سخرس - قفاـب نهآ طخ و نجت -
مادـقا زا سابعردـنب ـه
یا مـهم
هولاـع هـب .تسا هدوب ناتسنمکرت و ناریا نیب یراجت و یداصتقا ۀعسوت تهج رد یداصتقا
، ود
هنیمز رد روشک حرط یاه
یم یراکمه رگیدکی اب یسدنهم و ینف یاه یـناریا ناسانشراک و دننک
هیامرس هنیمز نیا رد یراذگ
هدرک یددعتم یاه یراـکمه ناتـسنمکرت و ناریا .دنا
یداـصتقا یاـه
یـم لاـبند یداـصتقا خرتـشم نویـسیمک بوچراـچ رد ار دوـخ دـننک
(Salehi; Danyali and
Akhbari 2020, 210-215)
.
لاـس زا و تـسا )ناتـسناافا و( ناتـسنمکرت روـشک هـب ناریا زا لااک تارداص رتشیب 2014
هب روشک ود تلادابم مجح نونکات ناـسارخ .تـسا هـتفای شیازفا یوضر ناسارخ ناتسا اب هژیو
اب یوضر 5۹00
یتعنص دحاو
، 46 دودح و یندعم ۀدام 800
ندعم
، هبتر دـیلوت رد ییلااـب یاه
نارفعز
، هتسپ
، رانا نآ تارداـص و یـیوراد ناهایگ و ـه
دراد ناتـسنمکرت هـب ا
.(Tavakoli and
Barzegar, 2022: 14-23)
لاس رد نینچمه 2021
، ناتـسنمکرت و نارـیا یتفنریغ تراجت مجح
83 ازفا دصرد و تاـعلاطا یکینورتکلا لدابت مهافت تشاددای ینف لکتورپ .تسا هدرک ادیپ شی
قفاوت یاه یـکرمگ دیدج قفاوت نیا اب .دش اضما نارهت رد لاس نیمه نئوژ رد یکرمگ دیدج
،
هلدابم هلدابم مجح و ناسآ یراجت تافیرشت و اه هدرـک ادـیپ شیازفا ناناگرزاب یارب ییلااک یاه
.تسا زرم ییاشگزاب ـچرازاب تـیلاعف یریگرـس زا و ناریگجاب
ۀ زاـجا ،یزرـم ۀ
رورـم و روـبع
نویماک اه دننار اب ناگ لخاد هب یناریاریغ و یناریا یاهزرم
لیهـست ،ناتـسنمکرت دـنیارف
رودـص
دیداور ،یناریا ناگدننار یارب نداتسرف
هورگ یکرمگ یاه یارب
خرـمگ زا خرتـشم دـیدزاب یاـه
یراکمه شیازفا و روشک ود یزرم یراجت یاه
هب تروص نلااـعف مهاـفت تشاددای دنس یاضما
ُم یداصتقا زاج تیلاعف زا
رد .تسا هدش ماجنا یاه 5
مهاـفت نـیا یاضما زا دعب لوا ۀهام هـمان
،
تسرهف رد ناریا 10
هلدابم و هدوب ناتسنمکرت اب هلماعم فرط لوا روشک یزاـگ و یتفنریغ یاه
دودح 150 تبسن هک تسا هدوب رلاد نویلیم لاس هب
2020 شیازفا 83 تـسا هتـشاد یدـصرد
(
Consulate of Iran in Merv, 2021: 1
هلدابم یلک مجح .) زا یراجت یاه
22۷ رد رلاد نویلیم
لاس 2021 هب 233 لاس رد رلاد نویلیم 2022
( تسا هدرک ادیپ شیازفا
Arbab Khales, 2022:
)1-2 .
سنمکرت و ناریا نیب یزرم رذگ ۀناورپ حرط یارجا تفر ۀنیمز ،مه نات
ود نادنورهـش دـمآو
روشک هجیتن رد .تسا هدرک داجیا ار یزرم قطانم رد
، هاـتوک ناـمز تدـم رد نایضاقتم اـب و رـت
یم رفس لباقم روشک هب و مهارف یزرم رذگ ۀناورپ یرتمک ۀنیزه دننک
(Ahmadi and .Mosavi,
2020: 60-62)
دراوم نیا
، ناشن راجت ۀبناجود یراکمه ۀدنهد هـک تـسا ناتـسنمکرت و ناریا ی
یـم شلات ناتسنمکرت زا یـکی زـین نارـیا و دـنک لـمع هیـسور زا لقتـسم رتـشیب هـچره دـنک
کیرش نآ یراجت طباور هک هدش ناتسنمکرت یاه .تسا هتفای شرتسگ اه
مه نسح ناریا و ناتسنمكرت يژرنا ۀطبار شرتسگ و يراوج
رزب هک تسا یزکرم یایسآ ۀقطنم رد ناتسنمکرت تـفن ریاـخی نیرت
( دراد ار زاـگو
(Polese,
Beacháin and Horák, 2017: 429
رامآ هب هجوت اب . شیتیریب
مویلورتپ
، ناتسنمکرت یزاگ ریاخی
1۹،5 لاس رد بعکمرتم نویلیرت 2022
اب هیسور زا دعب و دوب 3۷،4
ریاـخی بـعکمرتم نویلیرت
یم رارق یزکرم یایسآ یاهروشک نایم رد مود هاگیاج رد ( دریگ
BP, 2022: 34
نامه .) هـک روط
لودج 1 یم ناشن تابثا ریاخی نازیم دهد رـیخا ۀـهد ود رد یریگمـشچ دـشر ناتسنمکرت ۀدش
:تسا هتشاد لودج
1 تابثا ریاخذ نازيم : ناتسنمكرت رد یعيبط زاگ ةدش
يزاگ ریاخذ 2022
2019 2010
2000
نويلیرت بعکمرتم 1۹،5
13،6 13،6
1،8
Source: BP, 2022: 34
لودج و مویلورتپ شیتیریب رامآ ساسا رب 2
، لاـس رد زین روشک نیا یعیبط زاگ دیلوت نازیم
2020 هب 5۹ مهس و تسا هدیسر بعکمرتم درایلیم 1،5
لاـس رد ار زاگ دیلوت دصرد 2020
هـب
:تسا هداد اصتخا دوخ لودج
2 تم درايليم ساسا رب ناتسنمكرت رد یعيبط زاگ ديلوت نازيم : بعکمر
لاس 2022 2019
2018 2017
2016 2015
2014 2013
2012
ديلوت ۷۹،3
63،2 61،5
58،۷ 63،2
65،۹ 63،5
5۹ 5۹
Source: BP, 2022: 29
ۀهد رخاوا ات 2020
، روـشک نـیا یداصتقا تفرشیپ رب ینادنچ رثا ینبرکوردیه رزب عبانم
تفرـشیپ نیرتدـنک للاقتـساون یاهروـشک نایم رد و تشادن صخاـش شیازـفا رد ار اـه
یاـه
نیـب ماظن اب رثؤم طابترا نتشادن .تسا هتشاد یداصتقا و روـشک نـیا یاوزـنا هـب رـجنم لـلملا
هیامرس روضح ندشدودحم دارـم رفـص تـشذگرد اب .دوب هدش روشک نیا زاگ شخب رد ناراذگ
فازاین
1، سیئر لاس رد روهمج 2006
، فادمحم یلعنابرق ( دـش وا نیـشناج2
Sullivan, 2020:
فادمحم .)780
داـصتقا ینوـنک بـسانمان تیعـضو زا روـبع هار هـک تـفایرد
، هرـهب زا یرـیگ
تیفرظ تسایس هچرگا .تسا یژرنا یاه هیامرس بذج یارب ییاه
ماـجنا یجراـخ ناراذگ هدـش
،
تـسا شیـپ رد ینلاوـط هار زوـنه
(International Energy Studies Institute, 2021: 2-21)
.
کرت یزاگ ریاخی و یزاـگ رزـب ریاـخی و عباـنم رب هولاع .تسا هدنکارپ روشک نیا رد ناتسنم
( ،هجوت لباق دیلوت
Iwaszczuk, Wolak and Iwaszczuk, 2021:10
) رد ناـتلوی نادـیم فـشک
تلود نادیم یگیاسمه لیدبت بجوم ناریا دابآ
ۀقطنم .دش ناریا هجوت نوناک هب ناتسنمکرت ندش
داــبآ تــلود -
زــم نود بوــنج رد3
نارــیا زرــم رد سخرــس یــکیدزن رد و ناتــسنمکرت ورــش
،
رزب لاس رد نادیم نیا یزاگ ریاخی .تسا ناتسنمکرت یزاگ ۀقطنم نیرت 1۹۷4
دیلوت و فشک
لاس رد نآ زا 1۹83
ناتلوی نادیم .دش عورش یکیدزن رد یبونج4
تلود یزاگ رزب نادیم یاه
اب ناتسنمکرت یقرش بونج رد دابآ 14
کمرتم نویلیرت یاـیرد رد یـنغ ریاـخی زا یـکی زاگ بع
عونت .تسا رزخ .تـسا هدوـب یتاـیح یرـما ناتسنمکرت یارب یزاگ ۀلول طخ و ریاخی رد یزاس
هب ناتسنمکرت یاـهرازاب هـب یژرـنا لاقتنا یارب ینئمطم یاهریسم یکشخ رد ندوبروصحم لیلد
مه اما ،دوب یکتم هیسور هب رتشیب و تشادن یناهج ـگ لاقتنا اب نونکا
و نیـچ هـب ناتـسنمکرت زا
زین ناریا ریسم زا ناتسنمکرت زاگ لاقتنا ،نیا دوجو اب .تسا هتفای شهاک اکتا نیا یپات ۀلول طخ تسا نکمم
(Baei Lashki and Ezati, 2015: 7-9)
.
1. Morad Niyazov
2. Ghorbanali Mohammadov 3. Mez
4 Yoltan
یراکمه هب ناتسنمکرت و ناریا لیامت
(Sotiriou, 2019: 150-154)
ناتسنمکرت هک دش ببس
د ار هلول طخ نیلوا ۀیئوژ ر
1۹۹5 هچپرک ۀلول طخ .دنک اضما -
هـب زاـگ لاقتنا فده اب یوکدرک
لاس رد هچپرک زاگ ۀزوح زا ناریا لامش 1۹۹۷
هنیزه اب رب غلاب یا 200
.دـش هتخاس رلاد نویلیم
لاس رد 2004
، لاقتنا اب هلول طخ نیا 4
دوـخ یارـب زاگ لاقتنا رد دروکر کی بعکمرتم درایلیم
ک ود شلات و درک تبث هـب هـلول طـخ تـیفرظ لاـس کی زا رتمک رد دش ببس روش
8 دراـیلیم
هرهب اب .دوب دادرارق رد دیلوت فقس نیرتلااب نازیم نیا هک دبای شیازفا بعکمرتم نـیا زا یرادرب
ناتسا زاین هلول طخ لصف رد زاگ هب ناریا لامش یاه
یاه یم درس دوشب فرطرب دناوت
، رد هچرگا
لاس 2016
، طبار ۀ ریا یزاگ ـت و لکشم راچد ناتسنمکرت و نا أ
نـیا زا یلامـش قطاـنم زاـگ نیم
هب روشک یهدب لیلد دش عطق ناریا هیلع ناتسنمکرت تیاکش دنیارف و ناریا یاه
. نتـسب یویرانس
لاس زا ناتسنمکرت یوس زا ناریا یور هب زاگ ریش 200۷
عورش .دش رد نـیا ناتـسنمکرت لاـس
،ناریا یور هب زاگ عطق اب دش قفوم ۹
.درـیگب جاـب دادرارـق مـقر ربارب لاـس رد
2016 تکرـش
هب ،دادرارق فلاخرب زاگ نمکرت هرابکی
.درـک فـقوتم نارـیا هـب ار زاگ تارداص ، تکرـش نـیا
بلط راتساوخ 1،8
ناریا زاگ یلم تکرش زا یرلاد درایلیم یارب
لاس رد تارداص یاـه
2006 و
200۷ .دش ادن لوبق ار ناتسنمکرت یاعدا نارهت هتش
و عوضوم ار نیب ناوید هب یللملا
درک عاجرا
(
Naftema, 2017: 1-2
مه اما .) حرـطم نارـیا زا زاـگ لاقتنا ۀلئسم تلاکشم نیا دوجو اب نامز
هـلول طـخ هار زا یرـگید روـشک هب ای دوش شورف زاب و یرادیرخ دیاب ناتسنمکرت زاگ هک دش دوش تفایرد لاقتنا قح و دوش لقتنم
(Darkhor and Farajirad, 2013, 56- 57)
.
یعيبط زاگ هب اپورا ۀیداحتا زاين هب اپورا ۀیداحتا ههد رد یریگمشچ روط
نـیا .تـسا هتـسباو یجراخ یژرنا ۀضرع هب ریخا یاه
هیداحتا
، 50 لاس رد هک ار دوخ یاهزاین زا دصرد 2035
هب ۷5 یم دصرد هب دسر
تادراو ۀلیسو
یم تفایرد ادیپ همادا یدنور نینچ رگا .دنک
زـیمت تخوـس هب هیداحتا نیا هکنیا هب هجوت اب دنک
بآ یاـهرییات و نبرک دیسکا ید شهاک و یـم یرایـسب تـیمها ییاوـهو
دـهد
، هـب یگتـسباو
تفن یم رتشیب مه زاگو دوش
(
European Commission, 2022: 1-2
.)
تیعقاو تخوس هکنیا دننام ییاه دودـح یلیـسف یاه
80 لـخاد یژرـنا فرـصم زا دـصرد
هروشک یم لیکشت ار ییاپورا یا تسا شیازفا لاح رد یژرنا تادیلوت مامت هب یگتسباو و دهد
،
رد .تـسا هدش نآ ۀضرع تینما و یژرنا نیمأت ۀنیمز رد اپورا ۀیداحتا یگشیمه ینارگن بجوم هنیمز نیمه
، داصتقا ۀعسوت رد نآ شقن و زاگ هب اپورا دایز یگتسباو
، ثحب ار یژرنا تینما یاه
احتا یارب حطـس زا لامـش یاـیرد زا اـپورا یـلخاد زاـگ دیلوت .تسا هدرک داجیا اپورا ۀید
300
لاس رد بعکمرتم درایلیم
، یمن شیازفا ساسا نیا رب .دبای
، هـهد رد زاـگ تادـیلوت ،هدـنیآ یاـه
اپورا 1۷ ات 20 یم شهاک دصرد دبای
، تدم نیا رد یتادراو یژرنا هک یلاح رد 15
دشر دصرد
یم یگتسباو و دبای هـب زاـگ هب
80 لاـس رد دـصرد 201۷
(Soltani and Behmanesh, 2012:
2017)
لاس رد و 2021
دشر هب 83 .دیسر دصرد رد اـپورا ۀیداحتا
دروـم ـت أ خاـپ یژرـنا نیم
تسایس هب ار ییاه هتفرگ راک
،تسا یژرنا مهس رضاح لاح رد اما طـقف ریذـپدیدجت یاـه
1۷،4
و زاگ و تسا اپورا یژرنا دبس رد دصرد زا شیب مهس تفن
50 هـهد رد و دـنراد دصرد یاـه
هدـنیآ
، یژرـنا مهـس یژرـنا رـب ریذـپدیدجت یاـه
یـم یـشیپ یلیـسف یاـه ( درـیگ
European
Commission, 2021: 1-2
.)
هیسور هب رتشیب اپورا ۀیداحتا زاگ تادراو
، لاـس رد .تـسا یکتم هنایمرواخ و اقیرفآ لامش
2020
، دودـح اپورا ۀیداحتا 224،8
یم لاـس رد و یـعیبط زاـگ بـعکمرتم دراـیل 2010
، 211،3
عیاـم یـعیبط زاـگ تادراو نازیم .تسا هدرک دراو بعکمرتم درایلیم زا زـین هدـش
8۹،1 دراـیلیم
لاس رد بعکمرتم 2010
هب 114،8 ( تـسا هـتفای شیازـفا بـعکمرتم دراـیلیم
BP, 2021: 42
)
.
لاس رد دوخ یژرنا زبس دنس رد اپورا ۀیداحتا 2006
د و لاـس رد دوـخ یژرـنا دربهار ر 200۷
نئمطم یسرتسد هب زین
، عونت اب هک درک هراشا رادیاپ و هفرص هب رداـص یاهروـشک یـشخب
ۀدـننک
یژرنا
، عونت یژرـنا زا هدافتـسا و یژرـنا عباـنم هب یشخب هـب ریذـپدیدجت یاـه
یـم تـسد دـیآ
(
European Commission, 2022: 1-2
نیازا .) ور
، اتـسنمکرت زاـگ تارداـص و نارـیا طـسوت ن
هیکرت هار زا اپورا ۀیداحتا هب لاقتنا
، رداص یاهروشک یارب دراو و هدننک
.تسا روآدوس هدننک
هقطنم ییارگ ناریا طسوت هيكرت هب ناتسنمكرت زاگ لاقتنا و
لاس رد 1۹۹۷ اب تردق مجن نتفرگ ناکبرا نیدلا
هافر بزح و1
، هـب ور هیکرت و ناریا درس ۀطبار
.تفر دوبهب لاس نیا رد
زا هـیکرت فرـصم نازـیم .تـفای شیازـفا زاگ هب هیکرت جایتحا نازیم اه
36،8 لاس رد بعکمرتم درایلیم 2010
هب 46،4 لاـس رد بعکمرتم درایلیم 2020
ادـیپ شیازـفا
تسا هدرک لاس رد هک
2020 دشر 6،6 هـیکرت فرصم مهس و تسا هتشاد یدصرد 1،2
دـصرد
یم لیکشت ار یناهج ( دهد
BP, 2021: 38
رگید یوس زا .)
، هب هیکرت ژاـتوب تکرش ۀلیسو هاـگن2
هژیو هیـسور و هنایمرواخ زاگ لاقتنا یارب یتیزنارت ۀلول طخ شش هیکرت .دراد زاگ تراجت هب یا
دراد اپورا هب
.(Value Chain Management Study Center, 2021: 1-2)
هب هیکرت د لیل تیعقوم
کیتیلپوئژ
، نا بطق کی هب لیدبت هنایمرواخ هک تسا هدش یژر
، رگیدـکی هـب ار اـپورا و هیسور
یم لصتم یم هیکرت زا یزاگ ۀلول طوطخ زا یرایسب .دنک
و یزـکرم یایـسآ زا ار زاـگ و دنرذگ
یم لقتنم اپورا هب هنایمرواخ حرط نیا زا یخرب و دننک
ماـهبا رد هـک تـسا یتدم ،هلول طخ یاه
شقن تسین لیام هیسور .تسا هدنام یقاب زا دوـخ یوـفن ریز قطانم زاگ ۀزوح رد ار دوخ ۀژیو
دهدب تسد
، تسا هیسور ربارب رد یلصا عناوم زا هیکرت اما
(Daryandeh and Ahmadi, 2017:
70-73)
.
1. Arbakan 2. Botazh
شلات عونتم یارب اپورا یاه عـبنم کـی هـب نتشادنزکرمت و زاگ ۀدننکرداص یاهروشک ندرک
هیسور دننام هژیو
، هیکرت یارب ار ناکما نیا مهارـف اـب دـناوتب اـت تسا هدرک داجیا
عباـنم ندرـک
یزاگ
، لیدبت رب ینتبم دربهار درـبب شیپ رد ار یژرنا باه کی هب ندش
(Ajorloo; Safavi and
Kafashjamshid, 2017: 15-25)
تـسخن :دراد دوس ود هیکرت یارب دربهار نیا .
، تـینما نیمأـت
هب دوخ یژرنا مود و یعیبط زاگ هژیو
، لیدبت ندش هـقطنم نوناـک کی هب یتفرـشیپ نیـنچ اـب .یا
یم هیکرت تـفن تراـجت رب یوفن رب هولاع دناوت زاـگو
، یژرـنا زا یـنازیم ۀراـبود رودـص زاـیتما
هب مه ار ناگدننکدیلوت هنیمز نیا رد .دروآ تسد
، عفاـنم رـب هـیکرت خاخ زا هلول طوطخ شیازفا
یم روشک نیا یسایس و یداصتقا دیازفا
(Shirkhani and Mohamadsharifi, 2018: 123-125)
.
ساسا نیا رب
، یـم ناـشن زبس غارچ )اپورا هب( هیکرت زاگ رازاب رد ناریا روضح هب هیکرت و دـهد
زـیربت ۀلول طخ -
یـم لـمع تـهج نـیا رد اراـکنآ ۀـهد رد .دـنک
1۹۹0
، فیراجاـس
1، نواـعم
سیئر تفن روما رد ناتسنمکرت روهمج ـچپرک زاـگ ۀـلول طخ تیمها هب زاگو
2ه یوـکدرک هـب و3
( تـخادرپ اراـکنآ هـب زیربت ۀلول طخ هار زا لاقتنا طخ سپس
(Raimondi, 2019: 46-57
زـیربت
لوـط هب ود مشیربا ۀداج طاقن زا یکی هک تسا اراکنآ هب زیربت زاگ لاقتنا ۀلول طخ عورش ۀطقن 2300 یـچمورا رهش هک تسا رتمولیک یـم لـصتم نارـهت هـب ار نیـچ رد4
هداـج نـیا .دـنک زا
ناتسقازق
، ناتسزیقرق
، یم روبع نارهت زا دوخ ریسم رد ناتسنمکرت و ناتسکبزا هـب سپـس و دـنک
یم اپورا و هیکرت زیربت ۀلول طخ .دسر
- لوط هب اراکنآ 25۷۷
زاگ لاقتنا تیفرظ و تسا رتمولیک
هلول طخ نیا یعیبط 40
تسا لاس رد بعکمرتم نویلیم
.(Saba Site, 2022: 1)
مجن رفس نایرج رد هیکرت و ناریا نیب یعیبط زاگ دادرارق نیلوا ناکبرا نیدلا
، تـسخن رـیزو
لاس رد هیکرت 1۹۹6
دادرارق نیا ربانب .دش اضما نارهت رد
، تدم یارب ناریا 23
هـب دـهعتم لاس
دادرارق نیا یادتبا رد .دش هیکرت هب یعیبط زاگ نیمأت
، 4 هب زاگ بعکمرتم درایلیم نلااس تروص
ه
یم رداص هیکرت هب لاس رد تیفرظ نیا .درک
200۷ دودح هب 10
.تفای شیازفا بعکمرتم درایلیم
یم یتعنص و یگناخ فرصم هب هیکرت یلوتانآ دننام یقطانم رد ناریا زا یتادراو زاگ ناریا .دیسر
ربماـسد رد هلول طخ و دندش دوخ ینیمزرس شخب رد هلول طخ نتخاس هب دهعتم هیکرت و 2001
هب هرهب ( دیسر یرادرب
Okumus, 2014: 1-2
لاس رد .) 2008
زاـگ لاـقتنا و جارختـسا دروم رد
قفاوت نیا رانک رد اما .دش قفاوت اپورا سپس و هیکرت هب ناریا یوس زا یعیبط اه
، مـه یتلاکـشم
لاس رد :تسا هتشاد دوجو 2004
نآ تـلع و دـش عـطق نارـیا یوـس زا یـعیبط زاـگ ناـیرج
ملاعا ینف تلاکشم هب مه هیکرت .دش
لیلد تمیق و زاگ نایرج عطق هاـگداد هـب نارـیا یلااب یاه
نیب یرواد لاس رد اما ،درک تیاکش یللملا
یـئزج یتلاکشم دوجو اب ریخا یاه
، زا یـکی نارـیا
1. Sajariv 2. Kerpcheh 3. Kordkoy 4. Uromki
نیمأت تـسا هیکرت هب زاگ یلصا ناگدننک
(Ahmadi Nohadani and Ghorbani Sepehr, 2021:
40-51)
. م عناوم و ایازم هقطن
هيكرت هار زا اپورا هب ناریا و ناتسنمكرت زاگ تارداص و ییارگ
مهم لمح تیزم نیرت تـسا نیا اپورا ماجنارس و هیکرت هب سپس و ناریا هب ناتسنمکرت زاگ لقنو
هضرع روشک هک )ناتسنمکرت( هدننک
، لقتنم یاهروشک فرـصم و )هـیکرت و ناریا( هدننک
ناگدـننک
)اپورا ۀیداحتا یاهروشک(
هرهب هب لیام یداصتقا رظن زا دنتسه تصرف نیا زا یدنم
(Pomfret,
2019, 30-45)
یـم ادیپ تسد رادیاپ یژرنا نایرج هب ییاپورا یاهروشک و یارـب تـیزم .دـننک
ناتسنمکرت
، ادـیپ تـسد اـپورا زاـگ رازاب رد تراجت و یداصتقا دوس هب هک تسا هیکرت و ناریا
یم ک یزاگ و یتفن یاهدمآرد .دننک نـیا یعاـمتجا و یداـصتقا عاضوا تفرشیپ هب یرایسب کم
یم اهروشک هنومن یارب .دنک
، هرهب یارب هب یلام عبانم زا هنیشیب یرو
تسد هدمآ یزاگ تارداص زا
)تفن یتح و(
، حرط باختنا رد تیولوا تروـص رد .تـسا تـفن و زاـگ تعنـص ینارمع یاه
نص نیا زا رتلااب یتینما و یداصتقا هیجوت دوجو تع
، تـسا یرورـض یـلم عفاـنم مـفح یارـب
هب ۀیامرس تسد
تفن تارداص زا هدمآ شخب نیا هب زاگو
ببس درکیور نیا .دبای اصتخا مه اه
ۀرـیخی وودنـص دننام ییاهراکوزاس دوجو اب و دش دهاوخ مه ناناوج لااتشا و رمتسم ۀعسوت هب یزرا لکش بولطم یم یرت هب یاهدمآرد زا ناوت تسد
زاگ زا هدمآ درک هدافتسا
(Moradpoor
and Rouhani, 2015: 3-8)
مهم زاگ . هب عیانص یارب هیلوا ماخ ۀدام نیرت
.تـسا یمیشورتپ هژیو
مهم زا یکی یگژیو نیرت
ناتسنمکرت یارب یمیشورتپ تعنص یاه
، ۀدوزـفا شزرا هـیکرت و ناریا
وبرکوردیه یور یکیزیف و ییایمیش یاهرییات اب هک تسا تعنص نیا یلااب یزاگ یاهر
، شزرا
ات ار لوصحم 20
یم دصرد یگژیو زا .داد شیازفا ناوت
تعنـص نـیا رـگید یاـه
، عوـنتم ندوـب
هاگراک ۀیلوا داوم نیمأت و نآ تلاوصحم نآ یتـسد نییاـپ عیانص ۀناخراک و عیانص ۀناخراک و اه
لااتشا رظن زا هک تسا هب و ییاز
تسد مک و یزرا یاهدمآرد ندروآ شقن یگتسباو ندش
یرثؤم
دراد
.(Delavari, Alikhani and Naderi, 2014: 190)
مــهم اــما یور شیــپ عــناوم نیرــت
هقطنم ترابع هیکرت هار زا اپورا هب ناریا و ناتسنمکرت زاگ تارداص و ییارگ ا
:زا دن
1 میرحت . هب و یژرنا شخب هیلع اکیرمآ یاه لاـس زا ناریا زاگ هژیو
2010 یرتـشیب تدـش
یور اب اما .تفرگ راک
یم هزاجا اکیرمآ ،ماجرب زا اکیرمآ جورخ و پمارت ندمآ ار یـحرط تـفای
میرحت ۀرابود تسبراک یارب بیوـصت دوـب هدـش وال ماجرب یارجا اب هک ناریا هیلع اکیرمآ یاه
میرحت ۀمه و دنک میرـحت .دـنک بیوـصت ار هدـشوال یاـه
لرـتنک ۀرادا طـسوت هدـشوال یاـه
ییاراد کفوا( اکیرمآ یجراخ یاه هنازخ ترازو رظن ریز هک )
تساکیرمآ یراد
، هـیلوا تـلاح هب
یم رب ( تشگ
US Department of Treasury, 2021: 1-8
) میرحت تشگزاب.
اـکیرمآ ۀـیوناث یاه
لاـس رد یاه 2013 ات 2018 تسبراک ببس کی و یروف
مادـقا نـیا ۀـبناج یاـه
هدـننکدودحم
