®èi víi phËt gi¸o tõ n¨m 1945 ®Õn nay

(1)

T«n gi¸o vμ d©n téc

ChÝnh s¸ch cña ®¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam

®èi víi phËt gi¸o tõ n¨m 1945 ®Õn nay

iÖt Nam lμ n−íc ®a t«n gi¸o. Tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ®Õn nay, Nhμ n−íc ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do tÝn ng−ìng, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c t«n gi¸o,

®oμn kÕt c¸c t«n gi¸o trong khèi ®¹i ®oμn kÕt toμn d©n téc vμ giμnh ®−îc th¾ng lîi to lín trong hai cuéc kh¸ng chiÕn, còng nh−

trong sù nghiÖp ®æi míi x©y dùng ph¸t triÓn

®Êt n−íc hiÖn nay. ChÝnh s¸ch cña Nhμ n−íc ®èi víi c¸c t«n gi¸o lμ b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt t«n gi¸o. Tuy nhiªn, mçi t«n gi¸o cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña m×nh nªn Nhμ n−íc ViÖt Nam cã nhËn thøc vμ øng xö phï hîp ®èi víi tæ chøc t«n gi¸o trong ®ã cã PhËt gi¸o. “ChÝnh néi dung thÇn häc lμm cho t«n gi¸o nμy kh¸c t«n gi¸o kia.

Vμ s¶n phÈm cña nã lμ çc ®Þnh chÕ gi¸o héi, çc sinh ho¹t tÝn ng−ìng vμ thμnh phÇn tÝn ®å, do ®ã còng kh¸c nhau. V× vËy mμ hμnh lang ph¸p lÝ vμ çc chÝnh s¸ch t«n gi¸o ph¶i ®ñ ®é linh ®éng vμ s¾c s¶o ®Ó øng xö víi çc t«n gi¸o mét çch kh¸c nhau”⁽¹⁾.

PhËt gi¸o cã nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c víi c¸c t«n gi¸o kh¸c. Trong bμi viÕt nμy, chóng t«i xin nªu mét sè ®iÓm ®Ó ®éc gi¶

tham kh¶o. Thø nhÊt, PhËt gi¸o lμ t«n gi¸o cã thêi gian du nhËp, tån t¹i ë ViÖt Nam l©u ®êi nhÊt so víi c¸c t«n gi¸o kh¸c nªn nã cã ¶nh h−ëng s©u ®Ëm trong v¨n hãa, tinh thÇn cña nh©n d©n vμ sÏ cßn

NguyÔn TÊt §¹t ^(*) tiÕp tôc ®ång hμnh cïng d©n téc. Thø hai, PhËt gi¸o vμo ViÖt Nam theo con ®−êng th−¬ng m¹i hoμ b×nh chø kh«ng theo

®−êng chiÕn tranh hay lμ sù ¸p ®Æt t−

t−ëng thèng trÞ cña ngo¹i bang. Thø ba, PhËt gi¸o ch−a g©y ra chiÕn tranh t«n gi¸o hay xung ®ét ý thøc hÖ mμ cã c«ng hé quèc an d©n, gãp phÇn ph¸t triÓn v¨n hãa d©n téc. Thø t−, sè tÝn ®å PhËt gi¸o

®«ng nhÊt, theo Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, “vÒ sè l−îng PhËt tö, do c¸c TØnh- Thμnh héi ch−a thèng kª cô thÓ, nªn ®Õn nay Trung −¬ng chØ cã thÓ t¹m −íc tÝnh sè l−îng PhËt tö trong c¶ n−íc theo ®¹o PhËt kho¶ng 2/3 d©n sè hiÖn cã”⁽²⁾. Nh−ng theo B¸o c¸o cña Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ nμy 15 th¸ng 7 n¨m 2008, tÝn ®å PhËt gi¸o cã kho¶ng 11 triÖu. Nh− vËy sè c«ng d©n (sè liÖu cña c¬ quan nhμ n−íc) ViÖt Nam theo PhËt gi¸o chiÕm kho¶ng 1/8 d©n sè. Thø n¨m, PhËt gi¸o kh«ng cã tæ chøc Gi¸o héi tõ bªn ngoμi nh− C«ng gi¸o, kh«ng cã liªn quan ®Õn n−íc lín nh− Tin Lμnh gi¸o. Thø s¸u, trªn thÕ giíi chØ cã PhËt gi¸o ViÖt Nam lμ tËp hîp

*. ThS., Học viện Hành chính, Hà Nội.

1. Lª M¹nh Th¸t (chñ biªn). PhËt gi¸o thêi ®¹i míi c¬ héi vµ th¸ch thøc, Nxb. Tæng hîp TP. Hå ChÝ Minh, TP. Hå ChÝ Minh, 2005, tr. 821.

2. KØ yÕu 25 n¨m thµnh lËp Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, (1981- 2007), tr. 24.

V

(2)

®oμn kÕt c¶ B¾c T«ng, Nam t«ng, KhÊt sÜ trong mét tæ chøc gi¸o héi thèng nhÊt.

Thø b¶y, gi¸o lÝ PhËt gi¸o lμ bao dung khai phãng cã nhiÒu yÕu tè triÕt häc, khoa häc, ®¹o ®øc. Thø t¸m, PhËt gi¸o ViÖt Nam trong thêi hiÖn ®¹i cã nhiÒu

®ãng gãp víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña d©n téc do §¶ng vμ Nhμ n−íc l·nh ®¹o.

Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam vμ T¨ng, Ni, PhËt tö ®Òu h¨ng h¸i ®ãng gãp x©y dùng vμ b¶o vÖ Tæ quèc. Tuy nhiªn, cßn mét sè T¨ng sÜ thiÕu thiÖn chÝ, cã nh÷ng ho¹t

®éng vi ph¹m ph¸p luËt, g©y khã kh¨n cho PhËt gi¸o vμ Nhμ n−íc. Trªn ®©y lμ mét sè ®Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o ViÖt Nam vμ lμ mét trong nh÷ng lÝ do ®Ó Nhμ n−íc cã chÝnh s¸ch øng xö thÝch hîp víi PhËt gi¸o qua c¸c thêi k× lÞch sö.

§¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam chñ tr−¬ng kªu gäi vμ tËp hîp c¸c lùc l−îng PhËt gi¸o vμo cuéc kh¸ng chiÕn kiÕn quèc

Ngμy 23 th¸ng 5 n¨m 1946, trong lóc n−íc s«i löa báng, c¶ n−íc ®ang ph¶i dån søc ®Êu tranh chèng thï trong giÆc ngoμi, Bé tr−ëng Bé Néi vô Vâ Nguyªn Gi¸p ®·

kÝ QuyÕt ®Þnh cho phÐp thμnh lËp Héi ViÖt Nam PhËt gi¸o, vμ cho phÐp gi÷

nguyªn ®iÒu lÖ t«n chØ môc ®Ých cña Héi PhËt gi¸o B¾c Kú thμnh lËp 1934. Ngoμi ra, ë mét sè ®Þa ph−¬ng trong n−íc cßn thμnh lËp Héi PhËt gi¸o cøu quèc nh−

H¶i Phßng, Thñ DÇu Mét, v.v… §iÒu ®ã nãi lªn Nhμ n−íc ViÖt Nam rÊt quan t©m

®Õn nhu cÇu tÝn ng−ìng PhËt gi¸o cña nh©n d©n, tËp hîp lùc l−îng PhËt tö trong çc tæ chøc ®Ó huy ®éng hä tham gia gióp chÝnh quyÒn çch m¹ng. Hå ChÝ Minh víi t− çch Chñ tÞch n−íc, ngμy 5 th¸ng 1 n¨m 1946 khi ®Õn th¨m chïa Bμ

§¸, mét ng«i chïa næi tiÕng cña Hμ Néi

®· nãi: “ViÖc PhËt kh«ng xa rêi thÕ gian, ph¶i tham gia vμo c«ng viÖc cña c¸ch

m¹ng, cøu ®ãi, cøu dèt”⁽³⁾. V× vËy, lùc l−îng PhËt tö ®· h¨ng h¸i ®ãng gãp vμo phong trμo diÖt giÆc ®ãi, diÖt giÆc dèt, phong trμo hò g¹o kh¸ng chiÕn. NhiÒu PhËt tö tham gia vÖ quèc qu©n, cã nh÷ng T¨ng sÜ PhËt gi¸o cëi cμ sa kho¸c chiÕn bμo, tham gia MÆt trËn ViÖt Minh: “N¨m Êt DËu 1945 h−ëng øng lêi kªu gäi toμn quèc kh¸ng chiÕn Ngμi (Hoμ th−îng Minh TÞnh – NhÉn TÕ) tham gia Héi PhËt gi¸o cøu quèc Thñ DÇu Mét vμ ®−îc ®Ò cö lμm chñ tÞch.

Th¸ng 6 n¨m 1946 Ngμi lμ thμnh viªn MÆt trËn ViÖt Minh tØnh Thñ DÇu Mét. Ngμi

®ãng gãp nhiÒu c«ng lao cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n d©n ViÖt Nam”⁽⁴⁾. Cã nh÷ng PhËt tö thuÇn thμnh nh− TrÇn Duy H−ng tham gia kh¸ng chiÕn vμ sau trë thμnh Chñ tÞch UBND ®Çu tiªn cña thμnh phè Hμ Néi.

Nhμ n−íc chó träng c«ng t¸c h−íng dÉn gi¸o dôc T¨ng, Ni, PhËt tö tinh thÇn yªu n−íc, ®oμn kÕt vμ t«n träng ph¸p luËt, ®ång thêi ch¨m sãc ®êi sèng vËt chÊt cho T¨ng, Ni .

§©y lμ nhiÖm vô rÊt quan träng trong c«ng t¸c d©n vËn cña §¶ng vμ Nhμ n−íc.

C¸c tæ chøc ®¶ng vμ chÝnh quyÒn c¸c cÊp

®Òu cã nhiÖm vô tuyªn truyÒn ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, tù do t«n gi¸o cña §¶ng vμ Nhμ n−íc, chÝnh s¸ch ®oμn kÕt toμn d©n, chÝnh s¸ch x©y dùng nÒn v¨n hãa míi bμi trõ tÖ mª tÝn dÞ ®oan cho T¨ng, Ni, PhËt tö, “T¨ng c−êng viÖc gi¸o dôc T¨ng, Ni vμ gióp ®ì T¨ng, Ni vÒ ®êi sèng”⁽⁵⁾ Trªn thùc tÕ, h»ng n¨m MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam cïng Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam tr−íc ®©y vμ hiÖn nay lμ Gi¸o héi PhËt 3. Ban V¨n hãa Trung −¬ng Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam.

TËp v¨n Vu lan, sè 18, th¸ng 8 /1990.

4. ThÝch §ång Bæn (chñ biªn). TiÓu sö danh T¨ng ViÖt Nam thÕ kØ xx, T2, Nxb. T«n gi¸o, Hµ Néi, 2002, tr. 182.

5. Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng. ChØ thÞ 217 ngµy 9/7/1960 vÒ c«ng t¸c ®èi víi PhËt gi¸o.

(3)

gi¸o ViÖt Nam th−êng phèi hîp víi víi çc c¬ quan chøc n¨ng cña Nhμ n−íc më çc líp ng¾n h¹n ®Ó tuyªn truyÒn gi¸o dôc T¨ng, Ni vÒ chÝnh s¸ch ph¸p luËt, t×nh h×nh nhiÖm vô cña ®Êt n−íc vμ ©m m−u thñ ®o¹n cña çc thÕ lùc thiÕu thiÖn chÝ lîi dông PhËt gi¸o ®Ó chia rÏ Gi¸o héi, chèng ph¸ Nhμ n−íc .

Trong hoμn c¶nh ®Êt n−íc chiÕn tranh, còng nh− trong thêi k× khã kh¨n kinh tÕ cña thêi k× bao cÊp, §¶ng vμ Nhμ n−íc lu«n quan t©m ®Õn ®êi sèng cña T¨ng, Ni, yªu cÇu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vμ c¸c tæ chøc ®oμn thÓ gióp ®ì vËt chÊt cho T¨ng, Ni: “§èi víi T¨ng, Ni: ®i ®«i víi c«ng t¸c gi¸o dôc nh»m n©ng cao tinh thÇn yªu n−íc vμ lßng tin t−ëng vμo chÝnh s¸ch cña

§¶ng vμ ChÝnh phñ ph¶i chó ý ch¨m sãc

®êi sèng cña T¨ng, Ni, ph¶i cã biÖn ph¸p thiÕt thùc gióp ®ì hä vÒ c¬ së vËt chÊt ®Ó hä cã thÓ s¶n xuÊt tù tóc æn ®Þnh ®êi sèng. Ph¶i tiÕn hμnh ®iÒu tra lËp danh s¸ch, bè trÝ nh÷ng chïa cã c¬ së vËt chÊt lμ cã ng−êi trô tr× vμ s¾p xÕp nh÷ng ng−êi cã søc lao ®éng vÒ cïng nh÷ng ng−êi mÊt søc lao ®éng ®Ó gióp ®ì nhau.

Ph¶i gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò l−¬ng thùc.

C¸c ®Þa ph−¬ng cÇn quan t©m gióp ®ì nhÊt lμ ®èi víi T¨ng, Ni giμ yÕu, mÊt søc lao ®éng”⁽⁶⁾ .

Khi ban hμnh luËt c¶i c¸ch ruéng ®Êt

®Ó ph¸ sù tËp trung ®Êt cña ®Þa chñ chia cho d©n cμy th× ruéng ®Êt cña c¸c t«n gi¸o ®Òu n»m trong ®èi t−îng ph¶i tr−ng thu, hay tÞch thu ®Ó chia cho n«ng d©n.

Nh−ng chÝnh s¸ch cña Nhμ n−íc lμ ph©n biÖt tu sÜ PhËt gi¸o víi thμnh phÇn ®Þa chñ phong kiÕn, xem hä kh«ng ph¶i ®èi t−îng bãc lét ph¶i trõng trÞ:

“V−ên ®Êt, ao hå, c©y cèi trong khu néi tù ®Òu do t¨ng, ni ch¨m sãc vμ thu s¶n

phÈm. NÕu t¨ng, ni kh«ng ®ñ søc ch¨m sãc vμ yªu cÇu gióp ®ì th× hîp t¸c x· cÇn gióp ®ì nh− x· viªn. §èi víi ruéng ®Êt cña chïa ë ngoμi khu néi tù th× gi¶i quyÕt nh− sau: tr−êng hîp t¨ng, ni tù nguyÖn

®−a vμo hîp t¸c x· vμ tham gia lao ®éng s¶n xuÊt th× hîp t¸c x· c¨n cø vμo kh¶

n¨ng lao ®éng thùc tÕ vμ ®iÒu kiÖn ho¹t

®éng t«n gi¸o cña t¨ng, ni mμ ph©n c«ng cho thÝch hîp, cè g¾ng b¶o ®¶m ®êi sèng cho t¨ng, ni,…vμ cã thÓ xÐt trî cÊp cho nh÷ng t¨ng, ni mμ ®êi sèng cã khã kh¨n”⁽⁷⁾.

§¶ng vμ Nhμ n−íc cã chñ tr−¬ng gióp

®ì PhËt gi¸o thèng nhÊt trong mét tæ chøc chung, h−íng dÉn x©y dùng ®−êng h−íng hμnh ®¹o vμ x©y dùng bé m¸y hμnh chÝnh ®¹o

Hoμ b×nh lËp l¹i ë MiÒn B¾c, n¨m 1958

§¶ng vμ Nhμ n−íc gióp ®ì PhËt gi¸o thμnh lËp mét tæ chøc chung thèng nhÊt,

®ã lμ Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam, gióp x©y dùng ®−êng h−íng hμnh

®¹o phï hîp víi chÕ ®é míi: “Ta ®· gióp

®ì t¨ng, ni thμnh lËp Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ë Trung −¬ng vμ mét sè tØnh,

®oμn kÕt t¨ng, ni trong mét tæ chøc duy nhÊt, vμ ®i theo con ®−êng yªu n−íc”⁽⁸⁾.

§©y lμ chñ tr−¬ng ®óng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam. Mét mÆt ®¸p øng nguyÖn väng cña T¨ng, Ni, PhËt tö ViÖt Nam:

“Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ý thøc thèng nhÊt PhËt gi¸o ë thêi k× nμo còng lu«n lu«n ®−îc T¨ng, Ni, PhËt tö Êp ñ nu«i d−ìng”⁽⁹⁾. MÆt kh¸c, viÖc thèng nhÊt c¸c 6. Th−êng vô Héi ®ång ChÝnh phñ. Th«ng b¸o sè 37 ngµy 24/9/1968.

7. ChØ thÞ sè 88-TTg ngµy 26/4/1973 cña Thñ t−íng VÒ viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch ®èi víi viÖc b¶o vÖ chïa thê PhËt vµ ®èi víi t¨ng ni.

8. Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng. ChØ thÞ 217 vÒ c«ng t¸c ®èi víi PhËt gi¸o, ngµy 9 th¸ng 7 n¨m 1960.

(4)

tæ chøc PhËt gi¸o ViÖt Nam trong mét tæ chøc sÏ gióp cho PhËt gi¸o tæ chøc tèt çc ho¹t ®éng PhËt sù, lùa chän ®−îc nh÷ng T¨ng sÜ ch©n tu ®¹o h¹nh cã t− t−ëng yªu n−íc ñng hé çch m¹ng vμo trong ban l·nh ®¹o cña Héi. §ång thêi lo¹i bá nh÷ng tæ chøc, ç nh©n lîi dông PhËt gi¸o ®Ó chèng ph¸ chÝnh quyÒn hoÆc tu hμnh kh«ng ®óng chÝnh ph¸p mang mμu s¾c mª tÝn dÞ ®oan. “CÇn chÊp hμnh tèt chÝnh s¸ch t«n gi¸o, gi¸o dôc vμ ®èi xö tèt víi T¨ng, Ni vμ gióp ®ì T¨ng, Ni vÒ ®êi sèng, c« lËp nh÷ng phÇn tö xÊu, l·nh ®¹o vμ gi¸o dôc giíi PhËt gi¸o lμm cho hä trë thμnh mét t«n gi¸o yªu n−íc gãp phÇn x©y dùng MiÒn B¾c”⁽¹⁰⁾.

VÒ ®−êng h−íng hμnh ®¹o, trong thêi k×

x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë MiÒn B¾c vμ

®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt n−íc, ®−êng h−íng hμnh ®¹o cña Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam lμ “Ho»ng d−¬ng PhËt ph¸p, lîi l¹c quÇn sinh, phông sù Tæ quèc, b¶o vÖ hoμ b×nh’’. Ngμy nay cïng víi §¶ng vμ Nhμ n−íc l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng vμ b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa, Gi¸o héi PhËt gi¸o x©y dùng ph−¬ng ch©m: “§¹o ph¸p - D©n téc - Chñ nghÜa x·

héi”. §−êng h−íng hμnh ®¹o cña Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam vμ ngμy nay lμ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam g¾n liÒn víi sù nghiÖp cña d©n téc, do ®ã ®· ®éng viªn

®−îc T¨ng Ni, PhËt tö võa lμm trßn bæn phËn cña tÝn ®å võa thùc hiÖn nghÜa vô cña c«ng d©n ®èi víi ®Êt n−íc.

Sau khi ®Êt n−íc thèng nhÊt, nhËn thÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vμ ®ñ ®Ó thμnh lËp mét tæ chøc PhËt gi¸o thèng nhÊt trong toμn quèc vμ ®Ó ®¸p øng nguyÖn väng thèng nhÊt PhËt gi¸o cña toμn thÓ T¨ng, Ni, PhËt tö c¶ n−íc,

§¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam ®· gióp ®ì vËn ®éng thμnh lËp Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam. Th«ng tri 136 ngμy 30/9/1981 cña Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng nªu râ: “§Ó phï hîp víi t×nh h×nh ®Êt n−íc thèng nhÊt, ®¸p øng nguyÖn väng cña quÇn chóng PhËt tö, t¨ng, ni nhiÒu hÖ ph¸i vμ ®Ó tËp hîp c¸c lùc l−îng PhËt gi¸o, nhÊt lμ ë MiÒn Nam, trong mét tæ chøc duy nhÊt ho¹t ®éng yªu n−íc yªu chñ nghÜa x· héi theo ®−êng lèi cña §¶ng”⁽¹¹⁾.

§èi víi c«ng t¸c x©y dùng bé m¸y hμnh chÝnh ®¹o, Nhμ n−íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Gi¸o héi PhËt gi¸o x©y dùng vμ hoμn thiÖn c¸c cÊp Gi¸o héi ë kh¾p c¸c ®Þa ph−¬ng trong n−íc. Khi thμnh lËp Héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam n¨m 1958 c¶ MiÒn B¾c míi cã 10 tØnh thμnh cã Ban TrÞ sù, ®Õn nay Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· cã Ban trÞ sù ë 54/ 63 tØnh thμnh phè:

9. ThÝch TrÝ Qu¶ng. Hoµi b·o thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· trë thµnh hiÖn thùc tèt ®Ñp. T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n gi¸o, sè 2/2007, tr. 42.

10. Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng. ChØ thÞ 217 ngµy 9 th¸ng 7 n¨m 1960 vÒ c«ng t¸c ®èi víi PhËt gi¸o.

11. Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng. Th«ng tri 136 ngµy 30 th¸ng 9 n¨m 1981, vÒ chñ tr−¬ng thèng nhÊt c¸c tæ chøc PhËt gi¸o ®Ó thµnh lËp tæ chøc PhËt gi¸o chung c¶ n−íc.

(5)

B¶ng 1: Bé m¸y hμnh chÝnh ®¹o cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam qua c¸c nhiÖm k×:

NhiÖm k× Héi ®ång Chøng minh ( Sè l−îng thµnh

viªn)

Héi ®ång trÞ sù (Sè l−îng thµnh

viªn)

CÊp Gi¸o héi t¹i

®Þa ph−¬ng (Sè l−îng Ban TrÞ

sù tØnh, thµnh phè)

Ban ngµnh Gi¸o héi TW (Sè l−îng thµnh

viªn)

NhiÖm k× I 50 49 28 6

NhiÖm k× II 37 60 33 8

NhiÖm k× III 33 70 41 10

NhiÖm k× IV 67 94 45 10

NhiÖm k× V 84 95 47 10

NhiÖm k× VI 98 147 54 10

Nguån: Trung t©m nghiªn cøu vμ båi d−ìng nghiÖp vô c«ng t¸c t«n gi¸o. T«n gi¸o vμ c«ng t¸c qu¶n lÝ nhμ n−íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng t«n gi¸o. Nxb. T«n gi¸o, Hμ Néi, 2008.

Nh− vËy, cho ®Õn nay cÊp hμnh chÝnh

®¹o cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ®· phñ gÇn hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng, chØ cßn 9 tØnh thμnh phè lμ ch−a cã Ban TrÞ sù . §©y lμ b−íc tiÕn ®¸ng kÓ cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam. Cã b−íc ph¸t triÓn nh− vËy lμ do néi lùc cña b¶n th©n Gi¸o héi nh−ng còng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn sù trî duyªn rÊt lín tõ phÝa chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam.

§¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam gióp ®ì PhËt gi¸o x©y dùng c¬ së ®μo t¹o T¨ng tμi vμ c¬ së thê tù.

PhËt gi¸o cã tån t¹i, cã duy tr× m¹ng m¹ch hay kh«ng lμ nhê ®éi ngò T¨ng tμi truyÒn ®¨ng, tôc diÖm. Tr−íc n¨m 1981, ë MiÒn B¾c chØ cã mét tr−êng Tu häc PhËt ph¸p Trung −¬ng, sau n¨m 1981 ®−îc n©ng lªn thμnh tr−êng Cao cÊp PhËt häc ViÖt Nam víi hai ph©n viÖn ë Hμ Néi vμ ë TP.Hå ChÝ Minh. HiÖn nay PhËt gi¸o ®·

cã hÖ thèng c¬ së ®μo t¹o tõ Trung −¬ng xuèng ®Õn c¬ së ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng c¶ n−íc:

B¶ng 2: Minh häa sù ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së ®μo t¹o t¨ng tμi cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam qua c¸c k× ®¹i héi

C¬ së ®µo t¹o Tr−êng s¬ cÊp PhËt häc

Tr−êng trung cÊp PhËt häc

Tr−êng cao cÊp PhËt häc, hiÖn nay lµ Häc viÖn PhËt

gi¸o ViÖt Nam NhiÖm k× I

(1981- 1986)

c¸c líp s¬ cÊp - Cao cÊp PhËt häc Hμ Néi - Cao cÊp PhËt häc TP. Hå ChÝ Minh

NhiÖm k× II (1987-1992)

c¸c líp s¬ cÊp 17 tr−êng trung cÊp PhËt häc

- Cao cÊp PhËt häc Hμ Néi

- Cao cÊp PhËt häc TP. Hå ChÝ Minh

NhiÖm k× III (1993- 1997)

-Häc viÖn t¹i Hμ Néi -Häc viÖn t¹i HuÕ

-Häc viÖn t¹i TP.Hå ChÝ Minh

(6)

NhiÖm k× IV (1998- 2002)

-Häc viÖn t¹i TP. Hå ChÝ Minh

NhiÖm k× V (2003-2007)

-Häc viÖn t¹i TP. Hå ChÝ Minh

NhiÖm k× VI (2008- 2012)

04 Häc viÖn: Hμ Néi, HuÕ, TP. Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬

Nguån: KØ yÕu Héi nghÞ Thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam 1981 vμ KØ yÕu §¹i héi ®¹i biÓu toμn quèc PhËt gi¸o ViÖt Nam tõ §¹i héi II ®Õn §¹i héi VI.

VÒ c¬ së thê tù , do sù x©m h¹i cña thêi gian, sù ph¸ ho¹i cña chiÕn tranh vμ v« ý thøc cña con ng−êi, nhiÒu chïa chiÒn, tù viÖn, niÖm PhËt ®−êng bÞ h− n¸t vμ hoang phÕ nhiÒu. Sau khi ®Êt n−íc thèng nhÊt, nhÊt lμ sau khi Nhμ n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi vÒ t«n gi¸o, c¬ së tÝn ng−ìng PhËt gi¸o ®· ®−îc chÝnh quyÒn

t¹o ®iÒu kiÖn vÒ nhiÒu mÆt nh− cÊp ®Êt, thñ tôc cÊp giÊy phÐp x©y dùng, huy ®éng c¸c nguån kinh phÝ nªn sè l−îng c¬ së thê tù cña PhËt gi¸o ®−îc tu söa, x©y dùng míi ngμy cμng nhiÒu víi quy m« hoμnh tr¸ng nh− chïa B¸i §Ýnh, ThiÒn viÖn T©y Thiªn, Yªn Tö, v.v…

B¶ng 3: Thèng kª c¬ së thê tù cña PhËt gi¸o qua c¸c nhiÖm k× cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam

NhiÖm k× Tæng sè tù viÖn Tù viÖn B¾c t«ng Tù viÖn Nam t«ng Tù viÖn KhÊt sÜ

NhiÖm k× I (1981- 1986)

Ch−a thèng kª NhiÖm k×II

(1987-1992)

Ch−a thèng kª NhiÖm k×III

(1993- 1997)

8463 7658 563 242

NhiÖm k×IV (1998- 2002)

14048 10383 469 516

NhiÖm k×V (2003-2007)

14321 12036 539 918

NhiÖm k×VI (2008- 2012)

14775 13665 570 540

Nguån: KØ yÕu Héi nghÞ Thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam 1981 vμ KØ yÕu §¹i héi ®¹i biÓu toμn quèc PhËt gi¸o ViÖt Nam tõ §¹i héi II ®Õn §¹i héi VI.

Tõ nh÷ng sè liÖu trªn chóng ta thÊy c¬

thêi còng thÓ hiÖn chÝnh s¸ch cña Nhμ n−íc ngμy cμng th«ng tho¸ng h¬n ®¸p øng nhu cÇu cña Gi¸o héi vμ nhu cÇu tÝn ng−ìng t©m linh cña nh©n d©n. Trong c¸c

(7)

dÞp lÔ héi, nhÊt lμ tÕt cæ truyÒn cña d©n téc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng kÕt hîp víi c¸c c¬ së chïa chiÒn cña PhËt gi¸o më cöa tæ chøc lÔ héi cho nh©n d©n võa tho¶ m·n nhu cÇu t©m linh, võa ph¸t triÓn kinh tÕ

®Þa ph−¬ng võa ®¶m b¶o an ninh trËt tù, b¶o vÖ m«i tr−êng, c¶nh quan du lÞch.

Trong c«ng t¸c ®èi ngo¹i t«n gi¸o, Nhμ n−íc h−íng dÉn gióp ®ì Gi¸o héi Trung

−¬ng tæ chøc c¸c §¹i héi PhËt gi¸o trong n−íc vμ cïng Gi¸o héi PhËt gi¸o tæ chøc

®¹i héi PhËt gi¸o cã tÝnh chÊt quèc tÕ nh−

®¹i lÔ Vesak. Nhμ n−íc còng cho phÐp nhiÒu T¨ng, Ni sinh ra n−íc ngoμi häc tËp vμ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam më c¸c c¬ së PhËt gi¸o ë n−íc ngoμi.

Quan ®iÓm cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ®èi víi PhËt gi¸o MiÒn Nam sau n¨m 1975

PhËt gi¸o MiÒn Nam cã nhiÒu ho¹t

®éng s«i næi trong Phong trμo ChÊn h−ng PhËt gi¸o. Trong cuéc ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt n−íc PhËt gi¸o MiÒn Nam ®· cã nhiÒu ®ãng gãp to lín. §iÓn h×nh nh−

phong trμo ®Êu tranh cña PhËt gi¸o chèng chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm n¨m 1963 víi tÊm g−¬ng Bå t¸t ThÝch Qu¶ng

§øc. §ãng gãp cña PhËt gi¸o MiÒn Nam næi bËt trªn hai ®iÓm. Mét lμ, trong khi qu©n gi¶i phãng vμ nh©n d©n MiÒn Nam thùc hiÖn tÊn c«ng vμ næi dËy trªn kh¾p MiÒn Nam, th× ngay t¹i c¸c ®« thÞ trung t©m vμ t¹i sμo huyÖt cña ngôy quyÒn Sμi Gßn, PhËt gi¸o liªn tiÕp xuèng ®−êng ®Êu tranh lμm mÊt æn ®Þnh néi bé nguþ quyÒn, rèi lo¹n hËu ph−¬ng buéc chóng ph¶i ®èi phã lao ®ao vÊt v¶. Hai lμ, cuéc

®Êu tranh cña PhËt gi¸o lμm cho phong trμo c¸ch m¹ng ph¸t triÓn thuËn lîi, cã thªm ®ång minh tin cËy. Tuy vËy, theo chóng t«i, PhËt gi¸o MiÒn Nam cßn cã bé phËn vËn ®éng theo con ®−êng thø ba,

mét mÆt, ph¶n ®èi chÝnh quyÒn Mü - Nguþ nh−ng trung lËp víi çch m¹ng, mÆt kh¸c, muèn thμnh lËp mét chÝnh quyÒn víi sù tham gia ®a sè cña PhËt gi¸o hay nh÷ng ng−êi cã xu h−íng th©n PhËt gi¸o. §©y chÝnh lμ tÝnh phøc t¹p cña PhËt gi¸o MiÒn Nam. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam nhËn ®Þnh: “Tr−íc n¨m 1980, ë çc tØnh phÝa Nam cã tíi 20 tæ chøc t«ng ph¸i lín nhá. Trong çc t«ng ph¸i nμy cã mét bé phËn ®· bÞ ®Õ quèc lîi dông, t¸ch ra ho¹t ®éng riªng rÏ, ®i ng−îc l¹i môc

®Ých ch©n chÝnh cña ®¹o PhËt”⁽¹²⁾. Bªn c¹nh ®ã mét sè t¨ng sÜ, nhÊt lμ t¨ng sÜ trong Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt cã quyÒn lîi g¾n víi chÕ ®é cò ®· cã nh÷ng ph¶n øng tiªu cùc. “ë MiÒn Nam chia thμnh nhiÒu tæ chøc, hÖ ph¸i ®ang t×m c¸ch më réng ho¹t ®éng t«n gi¸o.

§¸ng chó ý lμ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam thèng nhÊt (Ên Quang) vèn bÞ ®Õ quèc vμ ph¶n ®éng lîi dông chèng c¸ch m¹ng, mÊy n¨m qua tuy ®· ®−îc c¶i t¹o mét b−íc quan träng nh−ng bän ph¶n

®éng cßn chi phèi ban l·nh ®¹o gi¸o héi tiÕp tôc ho¹t ®éng chèng ph¸. ë vïng

®óng ®¾n ®¶m b¶o yªu cÇu ®oμn kÕt d©n téc”⁽¹³⁾. NhËn ®Þnh trªn ®©y lμ kh¸ch quan ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, theo chóng t«i, ®Ó s¸t thùc tÕ h¬n nªn nhËn thøc thªm vÒ PhËt gi¸o Ên Quang. PhËt gi¸o Ên Quang nãi chung cã nhiÒu thμnh tÝch

®ãng gãp cho cuéc ®Êu tranh chèng chÕ

®é Nguþ quyÒn Sμi Gßn, nh−ng cã mét bé phËn t¨ng sÜ hoÆc cã quyÒn lîi g¾n víi 12. Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng. VÊn ®Ò t«n gi¸o vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. Nxb. Lao

®éng x· héi, Hµ Néi, 2008, tr. 45.

13. Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng. Th«ng tri 136. Ngµy 30 th¸ng 9 n¨m 1981, tr. 1.

(8)

®èi c¸ch m¹ng chø kh«ng ph¶i toμn bé PhËt gi¸o Ên Quang. VÒ phÝa Nhμ n−íc, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch tù do t«n gi¸o trªn v¨n b¶n ph¸p lÝ vμ thùc hiÖn trong cuéc sèng, ®Êu tranh b»ng d©n vËn vμ ph¸p luËt víi nh÷ng phÇn tö m¹o danh Gi¸o héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt trªn thùc tÕ ®· kh«ng cßn tån t¹i ®Ó b¶o vÖ

®oμn kÕt thèng nhÊt PhËt gi¸o. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c t¨ng sÜ, PhËt tö ViÖt Nam ë n−íc ngoμi vÒ th¨m ViÖt Nam chøng kiÕn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc ®Ó hä thay ®æi nhËn thøc vÒ sù thËt tù do t«n gi¸o ë ViÖt Nam.

Cã thÓ nãi suèt thêi k× kh¸ng chiÕn vμ trong thêi k× x©y dùng ph¸t triÓn ®Êt n−íc thèng nhÊt, §¶ng vμ Nhμ n−íc ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thμnh tùu quan träng trong chÝnh s¸ch vμ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi t«n gi¸o nãi chung vμ PhËt gi¸o nãi riªng. Tõ

®ã ®· ®oμn kÕt ®−îc toμn d©n téc, ®éng viªn c¸c tÝn ®å, chøc s¾c t«n gi¸o tin t−ëng h¨ng h¸i tham gia ®ãng gãp vμo sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Tuy nhiªn, do ¶nh h−ëng cña phong trμo t¶

khuynh trªn thÕ giíi nªn “Nh÷ng ng−êi céng s¶n ViÖt Nam còng chÞu ¶nh h−ëng mét phÇn khuynh h−íng t¶ khuynh vÒ vÊn

®Ò t«n gi¸o, tÝn ng−ìng cña phong trμo céng s¶n vμ c«ng nh©n quèc tÕ, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n chiÕn tranh l¹nh, tr−íc hÕt lμ §¶ng Céng s¶n Liªn X« vμ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o”⁽¹⁴⁾.

Nh−ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®·

sím nhËn ra nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh trong chÝnh s¸ch t«n gi¸o vμ kÞp thêi söa

®æi nh÷ng ®iÒu cßn bÊt cËp cho phï hîp víi yªu cÇu cña thêi ®¹i.

§æi míi quan ®iÓm nhËn thøc vÒ t«n gi¸o, trong ®ã cã PhËt gi¸o

Trong thêi k× ®æi míi, nhÊt lμ tõ n¨m 1990 ®Õn nay, ®øng tr−íc t×nh h×nh thÕ giíi thay ®æi, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi trong n−íc ®Æt ra yªu cÇu vμ nhiÖm vô míi,

§¶ng vμ Nhμ n−íc thÊy cÇn thiÕt ph¶i cã sù ®æi míi nhËn thøc vÒ t«n gi¸o vμ chÝnh s¸ch t«n gi¸o. Ngμy 16/10/1990 Bé ChÝnh trÞ ra NghÞ quyÕt sè 24- NQ/BCT vÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c t«n gi¸o trong t×nh h×nh míi; TiÕp ®ã ChØ thÞ sè 37 - CT/BCT ngμy 2/7/1998 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o trong t×nh h×nh míi, råi ®Õn Ph¸p lÖnh TÝn ng−ìng, t«n gi¸o cña ñy ban Th−êng vô Quèc héi ngμy 18/6/2004; NghÞ ®Þnh sè 22/N§- CP cña ChÝnh phñ ngμy 01/3/2005 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ thùc hiÖn Ph¸p lÖnh TÝn ng−ìng t«n gi¸o, v.v… C¸c v¨n b¶n nμy ®· thÓ hiÖn ®−îc ®−êng lèi ®æi míi cña

§¶ng vÒ t«n gi¸o.

Tr−íc hÕt, Nhμ n−íc xem t«n gi¸o trong ®ã cã PhËt gi¸o lμ bé phËn cña v¨n hãa d©n téc, v¨n hãa PhËt gi¸o gãp phÇn lμm phong phó v¨n hãa d©n téc. §¶ng vμ Nhμ n−íc nh×n nhËn t«n gi¸o nãi chung vμ PhËt gi¸o nãi riªng trong mèi quan hÖ víi ®¹o ®øc. Trªn ph−¬ng diÖn ®¹o ®øc, PhËt gi¸o h−íng dÉn con ng−êi tíi t×nh th−¬ng yªu ®ång lo¹i, bao dung, nh©n ¸i, b¶o vÖ m«i tr−êng. PhËt gi¸o r¨n d¹y tÝn

®øc cã nhiÒu ®iÒu phï hîp gÇn víi ®¹o

§æi míi vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o

Tr−íc ®©y, do nhËn thøc vÒ t«n gi¸o g¾n víi cuéc ®Êu tranh vÒ t− t−ëng vμ 14. §ç Quang H−ng. VÊn ®Ò t«n gi¸o trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam lÝ luËn vµ thùc tiÔn. Nxb. LÝ luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi, 2008, tr. 274.

(9)

chÝnh trÞ nªn c«ng t¸c t«n gi¸o lμ c«ng t¸c

®Êu tranh. §Ó ®Êu tranh cã hiÖu qu¶, th×

c¸c c«ng cô chuyªn chÝnh cã vai trß quan träng trong c«ng t¸c t«n gi¸o. HiÖn nay, Nhμ n−íc ®Æt t«n gi¸o trong mèi quan hÖ víi v¨n hãa, víi ®¹o ®øc vμ nhu cÇu t©m linh, tinh thÇn cña mét bé phËn nh©n d©n. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, §¶ng vμ Nhμ n−íc ®· ®æi míi nhËn thøc vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o. Träng t©m cña c«ng t¸c t«n gi¸o lμ c«ng t¸c d©n vËn. VÒ phÝa Nhμ n−íc cã Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ lμ c¬

quan qu¶n lÝ Nhμ n−íc vÒ t«n gi¸o n»m trong Bé Néi vô. VÒ phÝa §¶ng cã Ban D©n vËn Trung −¬ng, n¬i thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n vËn cña §¶ng, trong ®ã cã c«ng t¸c d©n vËn. VÒ phÝa çc ®oμn thÓ x· héi cã MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, n¬i tËp hîp vμ vËn ®éng çc chøc s¾c vμ tÝn ®å çc t«n gi¸o, trong ®ã cã T¨ng, Ni, PhËt tö trong n−íc vμ n−íc ngoμi thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do tÝn ng−ìng, ®¹i ®oμn kÕt d©n téc, ®oμn kÕt PhËt gi¸o vμ ®oμn kÕt PhËt gi¸o víi çc t«n gi¸o kh¸c, ®oμn kÕt

®ång bμo theo t«n gi¸o vμ ®ång bμo kh«ng theo t«n gi¸o.

HiÖn nay, Nhμ n−íc tiÕn tíi qu¶n lÝ c¸c tæ chøc t«n gi¸o b»ng ph¸p luËt.

NhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã quy ®Þnh vÒ t«n gi¸o ®−îc ban hμnh. “ChØ trong vßng h¬n m−êi n¨m, hμng tr¨m v¨n b¶n ®·

®−îc ban hμnh d−íi h×nh thøc S¾c lÖnh,

NghÞ quyÕt, S¾c luËt, th× giai ®o¹n nμy nhiÒu Bé luËt, LuËt, Ph¸p lÖnh, NghÞ

®Þnh, QuyÕt ®Þnh, Th«ng t− ®−îc ban hμnh”⁽¹⁵⁾. Ph¸p luËt vÒ t«n gi¸o tõ 1990

Mét lμ, khuyÕn khÝch ho¹t ®éng tõ thiÖn cña t«n gi¸o. Nhμ n−íc c«ng nhËn vai trß cña c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®èi víi x·

héi. Nhμ n−íc còng thÊy c¸c tæ chøc t«n gi¸o lμ lùc l−îng ®¸ng kÓ cã thÓ huy ®éng

®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò x· héi. Hai lμ, çc quy ®Þnh cña Nhμ n−íc trong qu¶n lÝ t«n gi¸o còng th«ng tho¸ng h¬n, bÇu cö suy cö, phong chøc phong phÈm, bæ nhiÖm tr−íc ®©y ®−îc Thñ t−íng hoÆc Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh chÊp thuËn, nay Nhμ n−íc chØ ®Æt ra tiªu chuÈn vÒ t− çch c«ng d©n ®Ó çc tæ chøc t«n gi¸o tù lùa chän vμ sau ®ã ®¨ng kÝ ho¹t ®éng víi c¬ quan Nhμ n−íc cã thÈm quyÒn. Nh−ng ®iÒu ®¸ng nãi lμ tuy çc quy ®Þnh vÒ t«n gi¸o ®−îc luËt ho¸ nh−ng viÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn vμ thùc hiÖn trong cuéc sèng cßn h¹n chÕ. Do ®ã, trong thêi gian tíi Nhμ n−íc cÇn phèi hîp víi Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam lμm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn ph¸p luËt th× chñ tr−¬ng qu¶n lÝ t«n gi¸o, trong ®ã cã PhËt gi¸o b»ng ph¸p luËt sÏ ®−îc thùc hiÖn tèt h¬n trong thùc tiÔn. /.

15. NguyÔn Kh¾c Huy. Ph¸p luËt t«n gi¸o ë ViÖt Nam tõ n¨m 1990 ®Õn nay. T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n gi¸o sè 1/2007, tr. 35.