B 29 Dl/OlNG

THANH TUU PHAT TRIEN NONG NGHIEP, NONG THON

^

QUA 29 NAM THUC HIEN Dl/OlNG LOI DOI

IVIOH GUA

DANG (1986 2010)

ThS DANG KIM GANH*

Thu hoach lua hang mdy gat dap lien hgp tgi Can Tha

B

uac vao thai ky d6i mai dat nuac, trong duong 16i phat trien kinh te - xa bgi. Dang da xae dinh CNH, HDH n6ng nghiep, n6ng th6n la ngi dung qiran trgng bac nhat, la nhiem vu trgng tam eiia qua trinh CNH dat nuae.

van kien Dai bgi dai bieu toan qu6c lan thir X (2006) Dang khang dinh: "Hien nay va trong nhieu nam toi, van de n6ng nghiep, n6ng

* Hgc vien CT-HC quIc gia H I Chi Minh

dan va nong thon co tam chien luge dae biet quan trgng. Phai lu6n luon coi trgng day manh eong nghiep boa, hien dai boa n6ng nghiep, n6ng th6n huong toi xay dung mot nen nong nghiep hang boa Ion, da dang, phat trien nhanh va ben 'virng, eo nang suat, chat lugng va kha nang canh tranh eao; tao dieu kien timg buac hinh thanh nen nong nghiep sach... Gan phat trien kinh te vai xay dung n6ng thon mai, giai quyet t6t hon m6i quan he giira nong th6n va thanh thi, giira cac -vimg mien, g6p phan giii -viing on dinh chinh tri - xa bgi"'.

TAP CHi UCH SLF D A N G - SO 1/2011 77

Thuc tien 25 nam thue hien sir nghiep doi moi eho thay. Dang va Nha nuae ta da xae dinh dimg vi tri, vai tro cua van de nong nghiep, n6ng thon va n6ng dan trong chien luge phat trien kinh te - xa bgi. 25 nam qua, thanh tim lan nhat trong san xuat n6ng nghiep la luon duy tri duge t6e do tang truang kha eao va tuong doi ben viing, nam sau cao hon nam truac. Su phat trien eua nong nghiep da tao ra buac tien vugt bae ve chat, eo y nghTa quan trgng bae nhat trong nen kinh te: dua nuae ta vugt len tir mot qu6e gia nhap khau luong thue trien mien (nam 1988 Viet Nam eon nhap 4 van tan gao), tro thanh mot trong nhung nuoc xuat khau gao hang dau tren the gioi. Nam 1989 - nam dau tien nuae ta xuat khau duge 1,4 trieu tan gao. Tren ITnh vue san xuat, n6ng nghiep, san lugng cac n6ng san deu tang, trong do dang chii y la nang suat san lugng luong thue luon tang eao tir nam 1989 den nay: Nam 2007, san lugng luong thue dat 39 trieu tin; nam 2008 dat 38.6 trieu tan, xuat khau dat 4,5 trieu tan gao;

nam 2009, Viet Nam xuat khau 6 trieu tan gao, dung thii 2 the giai (sau Thai Lan) ve xuat khau gao. Nang suat liia nam 2010 dat tren 53 ta/ha, gan gap 2 lan nam 1985; san lugng dat gan 40 trieu tan.

Cac nganh chan nu6i, lam nghiep, diem nghiep, thuy san deu eo buac phat trien rat manh me . Theo so lieu ciia Tong cue Th6ng ke, toe do tang truang ciia nganh nong nghiep nam 2010 dat 2,8%, cao ban gan 1% so vai toe do tang truang chung ciia nam 2009 (1,83%). Tinh chung giai doan 2006-2010, tie do tang truong toan nganh dat 3,36%/nam, vugt mire chi tieu ma Dai hoi X

dl ra (3-3,2%/nam). Gia tri san xuat toan nganh giai doan 2006-2010 cung tang binh quan gin 5%/nam \argt kl hoach Dai bgi X de ra ( 4,5%).Nam 2010, san lugng thit hoi tang gip 5 lin so vai nam 1989; do che phii ciia rimg tang hi 27,2% (nam 1990) - la nam eo do che phu rimg thip nhit. len 39,5% (nam 2010). Khai thae va nu6i frong tbiiy san eo buoe phat trien nhanh va lien tiie; nam 2010 t6ng san lugng dat 5,2 trieu tan, tang 7,2% so vai nam 2009. San lugng mu6i dat 1,2 tneu tan, tang 50% so voi nam 2009.

Kim ngach xuat khau n6ng, lam. thiiy san tang nhanh, giai doan 2001 -2010 tang khoang 16,8%/nam, kh6ng ehi dong gop quan trgng eho ngan sach Nha nuoc, ma eon khang dinh vi the eiia nong san, thuy san Viet Nam tren truong quoc te. Nam 2006, tong kim ngach xuat khau n6ng san dat 7,16 ty USD, gap 1,8 lan nam 2000, tang 19,7% so voi nam 2005, trong do nganh thiiy san dat ban 3 ty USD.

Nam 2007, Viet Nam dung tbii hai ve xuat khau gao, dimg dau ve xuat khau ca phe robusta va hat tieu, tro thanh mot trong 10 nuac hang dau ve xuat khau thiiy san; nam 2007 dat 12,5 ty USD". Nam 2008, gia tri kim ngach xuat khau toan nganh dat 16,35 ty USD, tang 30% so voi nam 2007^ Ting kim ngach xuat khau toan nganh nong nghiep nam 2010 dat miic ky luc vai 19,15 ty USD, tang gan 22,6% so vai nam 2009. Trong do, xuit khau cac mat hang nong san chinh dat 9,95 ty USD, tang 24,2% so voi nam 2009; thiiy san dat 4,94 ty' USD, tang 16.3% so vai nam 2009;

lam san va do go dat 3,63 ty USD. tang 29.8%

so voi nam 2009. Ba mat hang co kim ngach xuat khau tren 3 ty USD la thiiy san, dl go. gao va mat hang cao su dat tren 2 ty USD. Xuit

78 TAP CHi UCH SIJ DANG - SO 1/2011

khau ca phe va dieu cQng co kim ngach xuat khiu tren 1 ti USD. Tinh chung giai doan 2006 - 2010, toe do tang truang kim ngach xuat khau binh quan nganh nong nghiep dat 17%/nam.

Nam 2010 nuoc ta la mot trong nhiing qu6c gia xuat khau n6ng, lam, thuy san Ion nhat the giai.

Trong 25 nam qua, tren dia ban nong th6n, qua trinh phan e6ng lao dgng moi dien ra kha s6i dgng, co cau kinh te n6ng tb6n chuyen dich tich cue, dang timg buoe chuyen thanh nong th6n - da dang h6a, hien dai boa ve co cau vai su gia tang ciia nganh kinh te eong nghiep va dich vu.

Ket cau ha tang kinh te - xa bgi n6ng thon phat trien nhanh, theo huong bien dai boa, nhat la dien, thuy lgi va giao thong. Tinh den nay, mang luai dien a n6ng tb6n phat trien nhanh. Tinh trang biet lap eiia eac lang xa hau nhu khong eon. Nguai n6ng dan va cae viing n6ng thon duge ket n6i vai nhau va vai ben ngoai, voi the giai, tao dieu kien de nong dan duge tiep can ngay cang de dang ban den thong tin, tri thire mai eiing nhu cac ngu6n lire. Nam 1994, ca nuac mai eo 60,4% s6 xa, 49,6% s6 th6n, ap, ban va 53,2% s6 hg co dien. Nam 2009, da eo 96,8% s6 xa va 93,3% s6 hg eo dien luai qu6c gia; ty le nguoi dan n6ng tb6n duge dung nuae sach dat ban 70% v.v...

Vai phuong cham "Nha nuac va nhan dan ciing lam", giao thong n6ng th6n da phat frien manh me, g6p phan thu hiit dau tu ve khu vue n6ng thon, tao eong an viec lam, xoa doi, giam ngheo, gop phan phat trien kinh te - xa bgi a n6ng th6n. Ty le hg doi ngheo, trong do, dai bg phan la nong dan, da giam gin 70% trong 25 nam; tir gan 60%

(1986) xuing con 15,5% (theo ehuan mai) va 10,6% (2010). Thanh Um xoa doi, gmm ngheo eiia nuae ta dugc the giai danh gia rat eao: duge coi la mot trong nuae di dau trong giam ngheo va cai thien sire khoe theo cae muc tieu phat trien Thien men ky.

Cong tae cham soc sire khoe, ph6 cap giao due, van boa, th6ng tin, the thao o nong th6n dugc quan tam va day manh. Nam 2006, ca nuoc eo 88,3% s6 xa co truang mau giao/mam non; 99,3% so xa co truang tieu hgc, 90,8% so xa eo truang THCS (nam 1994 la 76,6%). He th6ng nha ti-e, mau giao da duge mo rgng den cap th6n, ban. Den nay da CO 54,5% so th6n e6 lap mau giao, 16,1%

s6 thon CO nha tre. Ty le truong hgc dugc xay dung kien c6 va ban kien c6 o cae cap hgc tang eao qua cac nam, dac biet nhirng nam gan day.

Ve y te, den nam 2006, ea nuae co 9.013 xa CO tram y te, chiem 99,3% tong s6 xa.

Binh quan mot tram y te eo 0,63 bae sT va 10.000 dan co mot bae sT; 44% so tram y te dugc xay dung kien c6. Nam 2009, da eo 45% s6 xa dat ehuan qu6c gia ve y te. He thong kham, chira benh tu nhan duge hinh thanh a eo so xa eiing g6p phan quan trgng vao viee cham soc sire khoe eho cgng d6ng.

He th6ng thiet che van hoa a ca so n6ng th6n nhu nha van boa, cau lac bg, thu vien, phong truyen th6ng duge quan tam dau tu' xay dung va nang cap. Cuge van dgng "Toan dan doan ket xay dung doi song van boa" dugc trien khai sau rgng da tao nen sir chuyen bien tich cue, nang cao y thue va tmh than trach nhiem ciia nguoi dan trong viec xay dung loi song, nep s6ng moi van minh, sach dep, gop phan day lui cac tieu cue xa bgi va te nan xa

TAP CHi UCH SIJ DANG - SO 1/2011 79

hoi. Phong trao toan dan xay dung lang, ban van b6a, phong trao "Uong nuae nho nguIn",

"Den on, dap nghTa", "La lanh diim la rach", xay dung "Nha tinh nghTa" gop, phan thilt thue vao viee xoa doi, giam ngheo, cimg c6 tinh lang nghTa xom a vimg n6ng thon. Cac boat dgng le bgi dan gian, cae phong tue tap quan, cac di tich lieh sir, van boa a n6ng th6n dugc t6n tao, bao luu. Cae loai hinh nghe thuat dae sac ciia dan tgc a timg -vimg, timg mien, cac di tich lich sir, van boa duge kh6i phuc va phat huy, gop phan tich cue bao ve ban sac van hoa dan tgc trong xu the bgi nhap qu6e te.

Trong 25 nam qua, nhieu chuong trinh, du an thuc hien ehinh sach xa bgi khu vue n6ng th6n da duge trien khai, phat huy tae dung tich cue, dac biet la a xa 'viing sau, vimg xa, -vimg dan tgc thieu s6, -vimg nui eao bien giai... nhu xay dung, sira chira nha a, dao tao nghe mien phi, h6 trg vay v6n theo cac chuong trinh, du an de san xuat. Nha nuac thuc bien mien phi bao hiem y te eho cae d6i tugng chinh sach, bg ngheo, nguai dan a cae xa thugc dien dae biet kho khan, cac dan tgc thieu s6 a Tay Nguyen va sau tinh dac biet kho khan cua -vimg mien niii phia Bac.

He th6ng ehinh tri a n6ng th6n do Dang lanh dao duge tang cuong. Dan ehii ca so duge phat huy, vi the giai cap n6ng dan dugc nang cao. An ninh ehinh tri, trat tu an toan xa bgi duge giir vung; xa hoi n6ng thon timg buac tra nen van minh, hien dai nha qua trinh CNH, HDH.

Tuy nhien, ben canh nhiing thanh tuu dat dugc, trong xay dung va phat trien n6ng nghiep, nong thon van t6n tai nhiing yeu kem, bat cap, nhu: T6e do tang truang n6ng nghiep eo xu huong giam dan, siie canh

ti-anh thip, chua phat huy tit cac nguIn lire, chuyin dich co eiu kinh tl n6ng nghiep va dii moi each san xuit eon cham, pho bien vin la san xuit nh6; dai s6ng vat chat va tinh thin eiia dan eu n6ng thon con thap, ty le hg ngheo eon eao; ehenh lech giau, ngheo giiia thanh thi va nong thon, giira cac vimg ngay cang lan; sir phan h6a giau ngheo va bat binh dang xa bgi gia tang; tinh trang thieu viec lam gay gat, he thong an sinh xa bgi yeu kem. Lao dgng n6ng thon Viet Nam chiem toi 3/4 lao dgng ca nuae, nhung lai tap trung chii yeu trong ITnh vue n6ng nghiep, noi eo nang suat lao dgng thap va eiing la noi ma quy dat canh tac dang bi thu hep dan do qua trinh eong nghiep boa va d6 thi boa. Nhieu lao dgng nong th6n thieu viee lam, gay tinh trang du thira lao dgng. M6i truong tu nhien a n6ng th6n ngay cang bi 6 nhiem, m6i truang van hoa - xa hoi a mot s6 vimg bi xu6ng cap, chira dung nhieu yeu t6 phirc tap...

Tir mot nuac kinh te n6ng nghiep la ehu yeu, n6ng dan chiem ty le cao, co thai ky chiem tren 90% s6 dan, nen nong nghiep, n6ng th6n Viet Nam lu6n eo vi tri cue ky quan trgng. Nong th6n, n6ng dan, nong nghiep eo m6i quan he tu nhien, ngi tai, hiiu CO khong the tach rai. Do do xay dung nong nghiep phat trien toan dien, n6ng thon van minh hien dai phai xay dimg giai cap nong dan tien tien, giau co va hanh phuc. Vin de n6ng nghiep, n6ng dan, n6ng thon khong don thuan la van de kinh te, ma eon la vin de ehinh tri - xa hoi, van boa - moi truang, mot van de mang tinh t6ng hgp. Chinh vi vay, Nghi quylt HNTU 7 khoa X (8-2008) da khang dinh: Xay dung n6ng thon mai co

80 TAP CHi LICH SIJ OANG - SO 1/2011

ket cau ba tang kinh tl - xa bgi hien dai; co cau kinh te va cac hinh thiic t6 chiic san xuat hgp ly, gan nong nghiep vai phat trien nhanh eong nghiep, dich vu, d6 thi theo quy hoach;

xa bgi n6ng th6n on dinh, giau ban sac van hoa dan tgc; dan tri duge nang cao, moi truang sinh thai dugc bao ve; he th6ng ehinh tri a n6ng th6n dual sir lanh dao eua Dang dugc tang cuong. Xay dung giai cap n6ng dan, ciing e6 lien minh eong nhan - n6ng dan - tri thiic viing manh, tao nen tang kinh te - xa bgi va chinh tri viing ehae eho sir nghiep CNH, HDH, xay dimg va bao ve T6 qu6c Viet Nam xa bgi ehu nghia'*.

Nhim diy manh tiln trinh CNH, HDH nong nghiep, n6ng thon theo huong van minh, hien dai trong xu the moi, can thuc hien mot s6 van de co ban:

- Xay dung nen nong nghiep toan dien theo huong hien dai, ben viing, san xuat hang hoa Ion, eo nang suat, chat lugng, hieu qua va kha nang canh tranh cao, bao dam viing ehae an ninh luong thuc quoc gia. De thuc hien giai phap nay ngoai nhiem vu phat trien cae nganh truyen thong mot each hieu qua (tr6ng trgt, chan nuoi, tr6ng rimg) can phat trien chuyen dich eo cau n6ng nghiep theo huang CNH, HDH, dae biet chii trgng den sir phat trien cua cac nganh kinh te chiem uu the nhu kinh te bien. Day la mot trong nhiing huang chien luge quan trgng trong giai doan tai cua nuoc ta. Kinh te bien phai dan tro thanh kinh te miii nhgn cua ca nen kinh te.

- Xay dung ket cau ha tang kinh te - xa bgi nong thon bien dai. Dap img yeu cau nay doi b6i phai giai quyet cac van de can cot cua khu vue n6ng nghiep, nong thon va can c6

mot tim nhin xa va mot tu duy phat frien hien dai. Do la viec phat trien giao tb6ng n6ng thon, he thing cung cap nang lugng, be thong cung cap nuac sach, be tb6ng ba tang tb6ng tin, v.v... gan voi quy hoach c6ng nghiep, quy hoach phat trien do thi o cac vimg nong th6n, va phai phii hgp vai dieu kien va dae diem van hoa - lieh sir ciia timg viing.

- Nang cao dai s6ng vat chat, tinh than cua dan cu n6ng thon, nhat la vimg sau, 'viing xa va dong bao dan tgc it nguoi kho khan. Giai phap nay nham bao dam hai boa giira cac vimg, thu hep khoang each phat trien giiia cac viing, giira nong tb6n va thanh thi. Co ke hoach ve dao tao nghe va ehinh sach bao dam viee lam eho n6ng dan, nhat la a eac vimg chuyen d6i muc dich sir dung dat; trien khai ke hoach hgp tae de thuc day phat trien san xuat nong nghiep theo huong hang boa. Xay dimg he th6ng an sinh xa bgi a n6ng thon. Thuc hien tot cae chinh sach bao hiem y te d6i vai nguoi ngheo, cham soc tre em duoi 6 tuoi, che do cuu trg doi voi hg thieu doi, -vimg kho khan, cap hgc b6ng cho hgc sinh ngheo, can ngheo -vimg n6ng th6n. Thuc hien binh dang gioi, nang cao dai s6ng vat chat, tinh than, nang lire va vi the ciia phu nii a n6ng th6n...

- D6i moi cae hinh thiic to ehirc san xuat, dich -vu o n6ng th6n; tiep tue d6i mai, phat trien kinh te trang trai, hgp tac xa, t6 hgp tac phii hgp voi thuc tien. Hoan thanh viee sap xep, doi mai eac doanh nghiep nha nuoc trong n6ng nghiep, lam nghiep. D6i moi can ban viec t6 ehiie quan ly n6ng, lam truong qu6e doanh. Tao m6i truang thuan lgi de hinh thanh va phat trien manh eac loai binh doanh nghiep nong th6n, nhat la cae doanh nghiep che bien nong lam, thiiy san, sir dung nguyen lieu va

TAP CHi UCH SIJ D A N G - SO 1/2011 81

thu hiit nhieu lao dgng n6ng nghiep tai cho.

Phat trien manh doanh nghiep eong nghiep che tao may moc, thiet bi, vat tu, nguyen lieu.

Huy dgng cao cae ngu6n lire nham phat triln kinh te nong nghiep, nong thon.

- Tang cuong su lanh dao cua Dang, sir quan ly eua Nha nuae, phat huy sire manh eua cac doan the ehinh tri - xa hoi n6ng th6n, nhat la Hoi N6ng dan, phat trien giai cap nong dan, eiing e6 lien minh e6ng nhan - n6ng dan - tri thire, lue lugng ehu the quyet dinh eiia c6ng eugc CNH, HDH dat nuac.

Phat tnen n6ng nghiep, nong th6n la su nghiep each mang eua toan dan ta, doi hoi sir quan tam eiia ea be th6ng ehinh tri va phai kien tri vai mot chien luge phat trien ngan ban va dai han dung dan. Kinh nghiem mot s6 nuae cho thay, Han Qu6e phai mat 20 nam mai xay dung duge n6ng nghiep, n6ng th6n theo huong van minh, hien dai. Cae nuae Anh, My phai mat 70 - 80 nam, tham chi ea 100 nam. Do do, chiing ta phai kien tri ve dinh huong chii truong chien luge xay dung n6ng nghiep, n6ng th6n theo huang CNH, HDH, tiln tai van minh, hien dai.

Trong chien luge phat trien nong nghiep, nong th6n can ehii trgng xay dung giai cap n6ng dan hien dai dap iing yeu cau ciia sir nghiep CNH, HDH nong nghiep, n6ng th6n, do la am hieu, sir dung kiln thuc va thiet bi khoa bgc e6ng nghe tien tien; y thire, tu duy eiia nguai n6ng dan phai doi moi. Nguoi n6ng dan can phat huy cao do tinh than yeu nuae, tu ehu, tu lire tu cuong; eo tu duy moi cimg lam giau va dam lam giau tren dia ban n6ng th6n, ngay tren chinh manh dat que huong minh.

Chinh vi nhan thire tim quan trgng to lan eiia vin dl nay, nhit la nhim thue hien chien luge CNH, HDH theo dinh huong XHCN

"phin diu dua Viet Nam vl ea ban tra thanh nuoc c6ng nghiep theo huong bien dai vao nam 2020", HNTU 7 khoa X Vi nong nghiep nong ddn vd nong thdn Dang da khang dinh nguoi nong dan la chu thi eua qua trinh xay dung n6ng nghiep, nong tb6n theo huong van minh, hien dai. Nghi quyet nhan manh: "C6ng nghiep boa. Men dai hoa n6ng nghiep, nong th6n la mot nhiem -vu quan trgng bang dau eiia qua trinh eong nghiep boa, hien dai hoa dat nuoc. Trong m6i quan he mat thiet giira n6ng nghiep, n6ng dan va nong th6n, nong dan la ehii the eua qua trinh phat trien, xay dimg n6ng thon mai gan vai xay dimg eac co sa c6ng nghiep, dich vu va phat trien d6 thi theo quy hoach la can ban; phat trien toan dien, hien dai boa nong nghiep la then ch6t"^.

Nhirng ngi dung can cot ciia Nghi quyet danh dau sir phat trien nhan thiic, tu duy eiia Dang ve van de n6ng nghiep, nong dan va n6ng thon trong dieu kien moi.

1. Dang Cong san Viet Nam: Van kien Dgi hoi dgi bieu todn qudc lan thir X, CTQG, H, 2006, tr.190-191

2. Hoc vien CT-HC quoc gia Ho Chi Minh, Vien Thong tin khoa hoc: "Thuc trang nong thon Viet Nam hien nay", Nhung van de chinh tri, xa hoi s i 24 thang 6 - 2008, tr.16-17

3. Tgp chi quan ly Nhd nude, s i 156 thang 1- 2009, tr 12-16

4. Xem Dang Cong san Viet Nam: Van kien Hoi nghi lan thit bdy Ban Chap hdnh Trung uong Dang khoa X, CTQG, H, 2008, tr.l26

5. Sdd, tr. 126.

82 TAP CHi UCH SIJ D A N G - SO 1/2011