VAI TRO CUA VAN HOA TRONG
S I ; PHAT T R I E N XA HOI VA CON
NGl/dl VIET NAM BEN VtJNG, SANG TAO VA BAO TRUM HIEN NAY
NGUYEN TRONG CHUAN"
THr khoa: phdt triin bin vimg, van hoa, gid tri truyen thong trong van hoa.
Ngdy nhdn bdi: 05/03/2019, ngdy gui phdn bien: 06/03/2019; ngdy duyet dang bdi:
22/04/2019
Van hoa giii vj tri dac biet va vai tro quan trpng trong su dieu tiet, su van dong mgi mat ciia xa hpi; la dong lye tryc tiep thiie day su phat trien ben viing kinh te - xa hgi; l^
chat kich thich su sang tao va danh thiic nhiing nang luc dang tiem an cua eon ngucri.
Van hoa tham vao va nam trong kinh te va trong chinh tri chii khong phai la nhdn to nam ngoai su phat trien kinh te - xa hgi hay nam ngoai chinh tri. Van hoa cung la mot bg phan thiet yeu khong the thieu trong duong loi quan sy ciia chien luge bao v? To quoc Viet Nam. Co the noi, van hoa luon eo mat va giii vi tri trgng yeu trong mgi ITnh vyc cua doi song xa hgi chiing ta.
Su phat trien ben viing {Sustainable development) cua dat nude ta bao gom cac try cot CO ban la ben viing ve kinh te, ben viing ve chinh tri - xa hgi, ben viing ve moi truong va ben vCrng ve van hoa. Trong dieu kien v6 ciing phuc tap va rat kh6 luong cua the gioi hien nay, khi ma nuac ta dang trong tinh trang "phat trien thieu ben viing ea ve kinh te, van hoa, xa hpi va moi truang" (Dang Cong san Viet Nam, 2016, tr. 67) thi van hoa cang c6 vi tri va vai tro dac biet hon. Dac biet vi neu mu6n phat trien ben viing dat nuoc thi chiing ta rat can mot tam nhin lau dai, t6ng the, bao quat nhieu mat va toan dien; rat can mot cdch nhin va cdch tiep can he thong de lam sao vira khai thae dugc sire manh cac gia tri van hoa truyen thong ciia dan tgc ta, d6ng thai vua tiep thu c6 chgn Igc nhiing gia tri, ca trong qua khii lan hien tai, ciia cac nen van hoa va khoa hge hien dai khac tren the gioi trong qua trinh dat nuoc hgi nhap quoc te ngay cang sau rpng hon.
Chung ta dang ehung kien nhiing thay doi het siic Ion lao ciing nhiing thanh tyu tuyet vai xua nay chua timg c6 trong mpi mat ciia doi song nhan loai. Tuy nhien, ben canh do, chiing ta cung dang phai d6i mat voi nhieu thach thitc ngay cang kh6c liet hon de dpa cugc s6ng ciia eon nguoi va eua ca the giai vat chit. Cac thanh tyu cong nghe va cac phat minh trong khoa hgc ma loai nguo-i da dat dugc cho din nay dang lam cho nhieu van de truoc day ehii yeu mang tinh chat dia phuong ban hep trong mot vai nuoc
' GS. TS.; nguyen Vien truong Vien Triet hoc, Vien Han lam Khoa hoc xS h^i Viet Nam.
1A Nghiin cuu Con nga& s6 2(101)2019
hoac tinh chat khu vyc thi nay tra thanh nhung van de mang tinh toan ciu. Cac loai vii khi huy diet hang loat, tir vu khi nong vcri siic c6ng pha, kha nang sat thuong khung khiep den vii khi sinh hgc rat ggn nhe nhung gay chet choc cho mgi sinh vat din khon luong dang dugc tang trii trong nhiing kho bi mat va lien tue dugc cai tiln ngay cang tinh vi hon ma the gioi khong the nao kiem soat noi,... Tat ca nhiing van de do dang ein dugc giai quyet dya tren nen tang eiia van hoa chinh tri thong minh, d^o due khoan dung, ling xu nhan van khong chi giua con nguoi voi con ngucri ma eon giira con nguai vai thien nhien.
Trong liic b6n ba tim dutmg ciiu nuoc va tiep xiic voi van minh phuang Tay, H6 Chi Minh da timg viet ve van h6a nhu sau: "Vi le sinh ton ciing nhu muc dich ciia cugc s6ng, loai nguoi mod sang tao va phat minh ra ngon ngir, chii vilt, dao diic, phap luat, khoa hgc, ton giao, van hpc, nghe thuat, nhung e6ng eu cho sinh hoat hang ngay ve an, mac, o va cac phuong thiic su dung. Toan bg nhimg sang tao va phat minh do tire la van h6a. Van h6a la su t6ng hgp ciia mgi phuong thiic sinh hoat cimg voi bilu hien ciia no ma loai nguoi da san sinh ra nhSm thich ling nhinig nhu cau doi song va doi hoi cua sy sinh t6n" (H6 Chi Minh, 1995, tr. 431).
Von dT la su sang tao cua con ngucri va chi la eiia rieng loai ngucri nhung 6 cac giai doan khac nhau trong lich sii loai nguoi, van hoa ciing cac san pham ciia van h6a da va dang chiu kh6ng it cac tac dgng dii dpi do chinh con nguai gay ra. Trong so nhiing tac dgng ay thi manh nhat la tac dgng cua cae cugc chien tranh v6 ciing ac liet va keo dai 6 nhieu khu vuc. Khong it nhung di san van hoa v6 cimg quy gia c6 tu6i doi hang nghin nam, ca van hoa vat the va van hoa phi vat the da bi pha huy nang ne, tham chi da hoan toan bien mat.
Van hoa la mot trong nhiing net dac trung tieu bieu nhat cua loai nguoi cho nen n6 vica mang tinh nguai vd vira mang tinh xa hoi. Do vay, khi xa hgi c6 nhiing bien dgng thi nhiing biln dong do se dugc phan anh duoi cae g6c dp khac nhau trong van hoa. Noi each khac, vdn hoa chinh Id trinh do phdt trien lich sii cua xa hoi vd cua con ngudi bieu hien trong cdc kiiu, trong cdc cdch thuc to chuc dai song vd hdnh dong cua con nguai.
Cling nhu trong cdc gid tri vat chdt vd gid tri tinh thdn do con nguai sdng tao ra vd dugc tich lay lai. duqc lam phong phii them trong qud trinh con nguai luang tdc vai thien nhien vd trong quan he vai nhau trong xd hoi.
Nhu vay, van hoa chinh la nhiing dau an ciia mot cong dong nguoi, ciia mot dan tgc dugc ghi lai, dugc truyin lai cho cae the he ke tiep trong phong tue, tap quan, thoi quen, nghi le thcr ciing dan gian; trong cac ton giao; trong each thiic ling xir, each giao luu cua eon nguoi; trong cac quan he xa hpi; trong luat phap cung nhu trong cac cong trinh kien tnic va cac tac phim nghe thuat; trong nhiing tao pham vat chat;... dugc eon nguai tao ra o nhiing giai doan lich su khac nhau. Vi vay, noi den van hoa ciia mot tpc nguoi hay
Vai tro cua vdn hoa...
ciia mot dan tgc, truac hit la noi din nhimg gi tuang doi on dinh, gSn b6 mat thiet voi con ngucri ma nlu thilu no con nguoi se cam thay v6 vi, mat phuang huong, tham chi la v6 vgng. Tuy nhien, vdn hoa khong phdi Id cai bdt biin, ciing khong phai la nhimg gi mai mai c6 dinh. Dae biet, van hoa bao ham trong no quan he giao tiep, thai do lan cung each ling xii," sy hge hoi lan nhau, do vay, no khong chip nhan su bai ngoai, su biet lap va nhit la khong chiu tu tr6i buoc minh vao truyen th6ng.
Trong lich su Viet Nam, van hoa truyen th6ng khong nhihig c6 sue de khang rat cao ma eon v6 ciing linh hoat, mim deo, coi ma. Ciing voi thoi gian, van hoa Viet Nam khong nhiing bao t6n cac gia tri truyen thong va ban sac rieng da dugc hun diic tCr hang nghin nam truoc ma con tiep thu dugc nhimg gia tri ciia cac nen van hoa khac, ke ca van hoa cua nhiing nuoc da timg xam luge va thong tri minh trong nhieu nam, d6ng thoi timg buoc giam din hoac hoan toan loai bo dugc khong it nhiing gi von la ciia minh nhung that su da 16i thoi, nhiing gi dang can tra sy phat trien ciia dat nuac.
Nhae den truyen thong la nhae den nhiing gi dugc luu truyen tir the he nay sang cac the he tiep theo. Con khi nhae den truyen thong trong vdn hoa ciia mpt dan tpc la nhae den nhiing yeu t6 ciia di ton van hoa dugc hinh thanh trong lich sir va da tra nen 6n dinh, dugc truyen tir doi nay sang dai khac, dugc luu lai lau dai eimg vai lich sii dan tpc.
Tuy nhien, khi ma co so lich sii - xa hgi tao nen truyen thong bi dao Ion hoac thay d6i mot each can ban thi cho dii truyen thong van con dugc bao ton mot thai gian nhat dinh nhung chac chan n6 ciing phai bien doi sao cho phu hgp voi ca so mdi do. Day chinh la thai diem ma tinh hai mat ciia truyen thong ty bgc Ig. Mot mat, truyen thong vira gop phan quan trgng de luu giii, bao t6n cac gia tri da dugc tham dinh qua thoi gian, nhung mat khac, truyen thong ciing c6 the la tac nhan niu keo mat bao thii, mat lac hau tham chi la da loi thoi va can tro sy phat trien. Chinh vi le do ma can phai phan biet truyen thong vol tinh each la nhimg gia tri, nhurng di san hay gia tri truyen thong tot dep voi nhiing truyen thong lac hau, truyen thong c6 hii. Noi each khac, can hit siic trdnh dong nhdt truyen thong vai gid tri vdn hoa truyen thong, nhat la nhiing gia tri van hoa truyen thong tinh than, phi vat the.
Khi chiing ta nhae den gid tri truyen thong tiic la nhae den nhiing gi ^a diing, la t6t, la dep, la tich eye, c6 sue lay dgng trai tim, kh6i 6c; c6 kha nang kich thich con nguai sang tao va hanh dgng de thiie day su phat trien cua xa hgi. Dac biet, ngay nay, do ciing la nhung gi de moi con nguoi soi vao ma ty y thiic, ty tu duong, ty ren dua va tu hoan thign cac mat eua ban than minh; de moi to chiic trong he th6ng chinh tri, cac co quan van hoa, giao due va chinh quyen co trach nhiem quang ba, tuyen truyen, phat huy cac gia tri do phuc vu cho sy nghiep phat trien dat nuoc. Noi den vai tro cua van hoa, cua cac gia tri van hoa truyen thong doi vcri sy phat trien ben viing eiia dit nuac truoc hit la noi den cae mat nay.
16 Nghiin ciiu Con ngudi s6 2(101)2019
Van hoa truyen thong Viet Nam hinh thanh va dugc luu giii trong nhung dieu kien tu nhien va trai qua nhiing bien dgng lich sir het sue khac nghiet. No co kha nang vira thich nghi, vira giiip eon nguoi chong chpi voi thien tai, tranh khoi dich benh. Tuy nhien, siic song manh me eiia van hoa truyen thong dan tgc Viet Nam trong cugc chong chgi voi nhiing am muu, nhiing hanh dgng dong h6a va nhat la sy hiiy diet van hoa Viet Nam ciia cac the lye xam luge suot nhieu the ki mai that dang ke va rat dang ty hao.
Lich sir con ghi nhan mot sy that khong the choi cai, khong the bac bo. Do la, vao the ki XV, trong Chi du gin Chu Nang va Truong Phu ngay 21/8/1406, Minh Thanh To' viet:
"Mot khi binh tinh da vao nuoc Nam... thi het thay mgi saeh vo, van tu, cho den cac loai ca li dan gian, cae saeh day tre nho... mot manh mot ehii phai d6t het. Khap trong nuac... cac bia do An Nam dung thi phai pha huy tat ca, mot chii cho de s6t lai". Chin thang sau do, trong mot Chi dii khac, Minh To lai tiep tue thiic due quan sT nhu sau: "Nhieu lan da bao cac nguoi rang, pham An Nam co tat ea saeh v6, van tu gi, ke ca cac cau ca li dan gian, cae saeh day tre, va tat ca cae bia ma xir ay dung len thi dii mot manh, mot chii, he trong thiy la pha hiiy ngay lap tire, cha dl s6t lai" (Dan theo Tran Nggc Them, 1996, tr. 485).
Vugt len tat ca nhiing am muu va hanh dong tan ac v6 dp do cua cae the luc xam luge, nhan dan ta vIn bao ve dugc nen doc lap dan tpc, van giii dugc nen van hoa doc dao va dac sSc cua rieng minh. Tinh than yeu nuac manh liet, y chi kien cucmg, long nhin nai, tinh tu lap ty euong, tinh than doan ket dan tgc, long vi tha, coi ma, ty tu duomg ban than va bao dung giiia nguoi voi nguai, tinh than khoan dung ton giao, each ung xii linh boat va mem deo trong mgi hoan canh, diic tinh can cii va dau 6c thyc te, coi trgng sy hpc va tinh thin hilu hgc,... dIu la nhiing gia tri van hoa tinh thin v6 ciing quy gia ciia dan toe da dugc hinh thanh va dugc nu6i duang cho den tan horn nay.
Nhiing gia tri do da phat huy sire manh ciia chung o thi ki XX trong cac cupc khang chiln lau dai, cue ki gian kh6 de gianh lai doc lap dan tpc, thong nliat T6 quoc sau bao nhieu nam bi chia cat. Nhimg gia tri do cung dang gop phan quan trpng trong cong cupc xay dyng va phat triln dat nuac o giai doan hien nay.
Tuy nhien, nhin nhan mot each thuc su khach quan co thi thay van hoa truyen thong Viet Nam ciing co nhiing han chi va nhung bilu hien tieu cue. N6i trpi trong so do la tinh cue bg, dia phuong, gia dinh chu nghTa, "tim nguai than chii khong phai tim nguai tai"; la su hay d6 ki va ken eua voi nguai gioi hon minh; la thoi tiiy tien, chuong hu danh va it chii trpng din tinh hieu qua; la sy xue xoa ca nl, bao che, dung timg v6 loi ddi voi nhimg sai pham, coi trpng le ban luat; tinh thin t6n trgng phap luat chua cao,...
So vai truac day, nhung han chi va nhiing bieu hien tieu cue tren tuy da giam di kha nhilu, song phai thira nhan ring, chinh mot s6 trong nhung mat tieu eye d6 vin dang la
' Minh Thanh To (hay VTnh Lac, ten that ia Chu De, 1360 - 1424), nguai con thii 4 cua nguoi sdng lap vuong trilu nha Minh. Minh Thanh T6 la nguoi chu truang, lap k6 hoach va chu tri xay dung Tii Ckm Thanh n6i tilng a BSc Kinh.
Vai tro cua vdn hoa...
lye can khong nho d6i voi sy phat triln cua dat nuac. Chiing ta can nhan ro nh&ng nhugc dilm cimg nhiing han chi do dl tim each khac phuc chiing nham thiic diy sy phat triln eua dit nuac trong dilu kien toan eau hoa va de hgi nhap voi the gioi trong cugc each mang c6ng nghe s6 hay la cugc each mang cong nghiep 4.0 dang dien ra manh me va se eon diln ra manh me hon nira trong tuang lai kh6ng xa.
Khi hgi nhap voi thi gioi dang toan ciu hoa va voi cugc each mang cong nghiep 4.0 thi chdc chdn Id khong mot qudc gia ndo lai dai dot tic bo cdc gid tri vdn hoa da dugc ddn toe minh tich By trong qud khic. Qua khii, cac di san ciia qua khii vin phai la dilm tya kh6ng thi thilu cho ea hien tai lin tuong lai. Noi each khac, tit ca cac dan tgc deu khong thi quay lung lai voi qua khii ciia minh, nhat la cac gia tri tich eye ciia van hoa qua khii. Viet Nam cung khong thi nim ngoai quy luat iy. Tuy nhien, khong mot quoc gia nao chi cin va chi c6 thi dya vao qua khii de ton tai va hon niia la de phat trien. Can phai dat nhiem vu bao t6n cac gia tri va di san van boa truyen thong trong b6i canh the gioi hien nay, trong m6i quan he bien chiing voi nhiing bien dong Ion lao trong mgi ITnh vyc eiia thoi dai. Cae gia tri eiia van hoa truyen thong can dugc gan Igc, chat chiu de lam ch6 dya cho van hoa duang dai; lam be phong cho hien tai va cho ea tuong lai, cho sy phat triln nhanh va bin vung ciia dat nuoc. Dieu d6 co nghTa la van hoa phai tra thanh ngudn luc noi sinh cho su sang tao, la mot dam bao cho su phat trien ben vung ciia dat nuac.
Trong rit nhilu in pham viet ve sy phat trien ben viing ciia mot dat nuac, nhieu nguoi thuong de cap den ba mat hay ba tru cot chinh, do la ben viing ve kinh te, ben vimg ve chinh tri - xa hoi va ben vimg ve moi truong. Diing la ba tru cot rat quan trgng khong thi thilu hoac coi nhe mot tru cot nao. Tuy nhien, chiing t6i cho rang, ca ba tru cot do dIu se khong the lam cho xa hpi phat trien ben viing neu thieu tru cot vdn hoa.
Toan cau h6a va hgi nhap quoe te sau rpng hien thoi va trong tuong lai doi hoi tat ca cac quoc gia, nhat la cac qu6c gia dang phat trien nhu Viet Nam, phai c6 each irng xii vira rit linh hoat, vira rit mem deo de thich nghi va hgi nhap, nhung lai phai vira rat bdn ITnh va CO nguyen tdc de vugt len, de vira khong ty danh mat minh ve mgi phuang dien, vira khong bi lac long, khong bi lac dieu va nhat la khong bi tut hau xa horn niia so vai cac nuoc phat trien trong cong dong the gioi.
De CO su phat trien ben virng dat nuoc thi vdn hoa phdi that su thdm sdu vdo cd chinh tri Idn kinh te; vdn hoa phdi gan ket that chat che vai chinh tri vd vai kinh te. Su gan ket nay tag dieu kien de thyc hien muc tieu het siic cao ca va dang mo uoc cua loai ngucri tir xua deh nay la ddn chu, tu do, cong bdng, nhdn vdn, ddn gidu, nude manh. Lich sir the gioi tir thi ki XX den nay cang chi cho mgi nguoi thay ro hem rang, khong the thuc hanh chinh tri mot each thong minh va thanh c6ng, ciing khong the phat trien kinh te nhanh va bin viing dat nuoc neu thieu su chi din va su soi duong cua van hoa, nghTa la "van hoa.., khong the dung ngoai, ma phai a trong kinh te va chinh tri" (Ho Chi Minh, 1995, tap 6,
Nghiin ciiu Con ngudi s6 2(101)2019
tr. 368 - 369), dong thoi triet hgc nhat dinh phai "tro thanh linh hon song eua van hoa..."
(C.Mac va Ph.Angghen, 1995, tap 1, tr. 157) nhu C.Mac da timg noi.
Xua nay, khi noi den chinh tri truac het ngucri ta thuong noi dSn nhiing moi quan h?
giua cac giai cap, cac giai tang va cac tgc nguoi trong mot quoc gia. Tuy nhien, khi noi den chinh tri thi eon can phai nhan manh dSn viSc gianh chinh quyen, giu chinh quyen, ciing CO va xay dyng chinh quyen sao cho chinh quyen ngay mpt viing manh hem va that sy la chinh quyen cua dan. Chinh tri kh6ng tach rcri viec sir dung quyen lye nha nuoc, ciing khong the xem nhe viec huy dong siic manh va sy tham gia ciia cac t6 chiic chinh tri - xa hgi vao cong viec chung cua dat nuoc. Chinh tri con phai xac dinh nhung nhiem vu, nhiing ngi dung hoat dgng cu the eiia nha nuoc a mot giai doan nhat dinh nao do hoac !a trong thai gian keo dai nhieu nam. Mpt nen chinh tri lanh manh va tien bp la mot nen chinh tri vi dan, vi nuoc, vi su phat trien khong ngimg va su truong ton ciia dan tgc va ciia dat nuoc.
Nen chinh tri hien dai co hai try cot rat quan trpng d6 la quyen lanh dao. quyen cdm quyen cua dang chinh tri va hieu luc qudn li ciia nhd nuac. Sy hien dien ciia nha nuoc chinh la dl thuc hien duang 161 ciia dang chinh tri cam quyen. Trong mot nha nuac phap quyin hien dai thi mgi quyin luc deu phai thugc ve nhan dan; nhan dan phai thyc su la chu va thuc sy lam chii; do vay, van hoa va trinh do van hoa, nhat la van hoa phap luat, van hoa lanh dao va quan tri, van hoa to chiic, van hoa c6ng so, van hoa ling xu,.,.
cua chinh quyin cae cip voi nguofi dan co vai tro rat quan trgng.
van hoa va trinh do van h6a ve cac mat nay khong tu dung ma co dugc a nhung nguoi se dugc trao trpng trach trong he thong chinh quyen cac cap. Hp phai dugc dao tao, phai dugc ren luyen va dugc thii thach that sy trong c6ng viec, d6ng thoi phai dugc trang bi diy du kiln thiic van hoa chinh tri va kT nang chuyen mon truac khi nha nuoc cac cap c6 trach nhiem va du thim quyin b6 nhiem hg. Khi mpi c6ng chiic trong bg may chinh quyin cac cip deu dap ling tot nhiing doi hoi ve van hoa chinh tri thi su quan li cua nha nuoc va su cim quyin eiia dang chinh tri se ben vung, dat nuac on dinh de phat trien.
Khi ma mgi c6ng chuc va quan chiic nha nuoc tham nhuan dugc tu tuong ma nha trilt hgc Hy Lap c6 dai la Plato (428 hoac 427 - 348 hoac 347 TCN) neu trong tac phim Cong hoa, ring "cong binh chinh true gia tri gip boi vang bac" (Plato, 2013, tr. 93), hoac tu tuong eiia nha trilt hpc cung trong thai c6 dai khac la Marcus TuUius Cicero (106-43 TCN) noi trong tac pham Bdn vi chinh quyin, rSng "cong li v6n la thir ngan lin quy hem tit ca vang bac tren thi gian nay", cho nen "khong eo loi ich hay phan thuong nao dat dugc nho su bit cong" (Marcus Tullius Cicero, (Luang Dang Vinh Diic dich), 2017, tr. 338, 246 hoac tham nhiing thi sue manh cua chinh quyen se la sy dam bao tuyet d6i cho sy phat triln bin viing eua qu6c gia, eua dan tgc.
Nguge lai, khi van hoa chinh tri suy d6n, khi quan chiic va cong ehiic trong cac ca quan cong quyin tham nhiing, thoai hoa, lanh dao va quan li mat dan chu,... thi se mat di
Vai tro cua vdn hoa...
sy img hg ciia nhan dan, mit nilm tin ciia cong dong dan tgc; den khi do "lat thuyen" se la dan, chi do chinh tri se khong con li do dl t6n tai ehir chua noi din qu6c gia phat triln ben viing. Bai hge n6ng h6i nhit la sy sup do day chuyen, qua nhanh va qua bat ngo eiia Lien bang X6 vilt va cae nuac xa hgi chii nghia 6 D6ng Au rit dang de chiing ta suy ngim. Chinh nhiing nguyen nhan ben trong, nhiing sai lam vl duong loi, sy mit dan chu nghiem trgng, sy suy thoai vl cac mat chinh tri, tu tuong, dao dire, loi s6ng trong ngi bg Dang Cong san ehii kh6ng phai chii ylu la do su pha hoai tir cac the luc ben ngoai nhu co nguoi thuong hay quy kit, mac dii dilu do cung la co that. Day la bai hpc cue ki dat gia cho bit cu mot dang chinh tri cam quyen nao va thugc loai the che chinh tri - xa hpi nao, truoc het la cho eac Dang Cong san cam quyen. Nhan day hay nho lai dieu ma H6 Chi Minh da canh tinh each day hon 70 nam: "Djch ben ngoai khong dang sg. Dich ben trong dang sg hon, vi no pha hoai tir trong ma ra" ( Ho Chi Minh, 1995, tr. 238 - 239). Tinh trang chay chirc, chay quyen, chay cho luan chuyen can bg a nuac ta hien nay chinh la sy bit dau ciia qua trinh suy thoai, ciia sy "pha hoai tir ben trong" do. C6 Thii tuong Vo Van Kiet da rat sau sac va rat chi li khi viet: "Chiic quyen cao chua phai la su nghiep, ma chi la phuang tien dl eo thi lam nen mot sy nghiep nao do cho dan cho nuoc. Chiic vu la phuong tien, nhung vugt qua kha nang thi kh6ng nen nhan" (Pham Vu, 2017, tr. 2).
Van hoa chinh tri la vo ciing can thiet de m6i nguoi vira biet tu ran minh, tu tu duong, ty ren luyen ban than theo cac gia tri van hoa truyen thong; vira biet tiep thu nhung kien thiic hien dai trong quan li nha nuac; vira biet tu nhdn thuc, tuy thuc ve kha nang that sy eiia ban than trong viec lieu co dii kha nang thyc hien dugc trach nhiem nao do hay khong de ma nhan hay khong nhan. Con khi da nhan trach nhiem do roi ma ban than lai sa vao cac thoi hu, tat xau, ty thoai hoa hoac cam thay kh6ng dii kha nang thuc thi trach nhiem thi hay biet hge each tir chiie va thyc hien vdn hoa tic chuc.
Tiee rang, o nuoc ta nhiing nguai co vdn hoa lie choi khong nhdn chuc hoac vdn hoa tif chiic con rat hiem; tham chi nhieu nguoi chi lo giii lay quyen luc de thu ven Igi tgc cho ban than va gia dinh. Diing nhu nha triet hpc va kinh te hge nguoi Anh la S.Mill (1806 - 1873) da timg noi: "Quy luat ehung la bat cirai co quyen luc manh nhit diubi cam do trong viec lam dung quyen luc ngay cang nhieu hon" (S.Mill, 2007, tr. 163).
Van hoa chinh tri, vi vay, vira co the kim ham hoac vira eo the gop phan thiic day su phat trien ciia mot che do xa hgi. Chinh cac gia tri van hoa truyen th6ng ciia dan tgc ta CO vai tro khong nho trong viec g6p phan b6i dap nhiing pham chat chinh tri va van hoa chinh tri cho mpi nguoi trong xa hgi, nhat la cho nhung nguoi mu6n va co the buac vao eon duong lam chinh tri, vao c6ng tac lanh dao, quan li. Chinh tri co vdn hoa se Id dong luc thiic ddy viec xdy dung mot xd hoi on dinh, ddn chu, tu do, cong bdng, nhdn vdn vd phdt trien ben viing.
Neu van hoa khong the tach rai chinh trj thi van hoa ciing khong thi nim ngoai kinh te. Kinh te la nen lang, la co so ciia mpt xa hgi. Kh6ng the coi mot xa hgi nao do la xa
20 Nghiin ciiu Con nguiX sS 2(101)2019
hgi phat tridn neu nen kinh te cua xa hgi do thap kem va lac hau. Tuy nhien, khong thi phat trien kinh te bang mgi gia, kh6ng the hi sinh m6i truong s6ng, kh6ng the danh d6i moi truang tu nhien, khong the hity hoai thien nhien cot chi dl nhlm dat myc tieu tang truang kinh te. Hi sinh moi truong de d6i lay tang truong kinh te truoc mit chac chan se la mpt toi ac voi cac the he mai sau. Hay lu6n nha dieu ma C.Mac da tirng canh bao:
"Neu canh tae dugc tien hanh mot each ty phat ma khong dugc huang ddn mot cdch co y thuc... thi se de lai sau no dit hoang" (C.Mae va Ph.Angghen, 1997, tr. 80). Dilu do
CO nghTa rang, ngay ca trong san xuat nong nghiep, mpi nguoi deu rat can eo kien thiic ve dat dai, tho nhuong; rpng hon la phai biet eac quy luat tu nhien, nghia la canh tac phai CO kien thiic van hoa sinh thai. Canh bao do ciia C.Mac dugc dua ra tic nam 1868 nhung cho den nay chiing ta vin chua that su tham nhuan sau sac, chua the hien cu the trong cac quy hoach va ke hoach phat trien kinh te. Nan biic tir tir rung gia, rimg phong hg 6 vimg dau nguon va vimg ven bien, cho den rimg chuyen dung, rimg thong lau nam,... bang nhieu each khac nhau dien ra khap mgi noi suot tir Bac den Nam. Tham chi khong it nguai c6 trach nhiem dugc giao trach nhiem bao ve rung lai la nhiing tay trong cua lam tac. Hau qua ma chiing ta dang phai ganh chiu la rimg hi tan pha tan hoang ngay canh nhiing tram kiem lam hoac don bien phong. Do vay, tinh trang sut 16 dat da;
nan lij ong, lii quet, lut loi; nan ban han trien mien ngay cang tram trgng voi chu ki ngay cang ngin lai. Boi vay, vai tro cua van hoa sinh thai chua bao gia lai quan trgng den nhu vay trong thoi dai chiing ta. Sy kem hieu biet ve van h6a sinh thai, dii la vo tinh hay e6 y, dang dan din nhiing hau qua sinh thai nang ne va dang uy hiep true tiep cupc song eua ca dan tpc va can tro su phat trien ben viing eiia dat nuofc.
Ngay nay, trong dilu kien chimg ta phat trien kinh te thi truong va hgi nhap qu6c tS sau rgng vl mpi mat, nhit la hgi nhap ve kinh tl, thi van hoa cang phai tham thau sau hon vao kinh tl, truoc hit thong qua nhiing eon nguoi lam kinh tl dl hinh thanh vdn hoa kinh doanh, vdn hoa doanh nghiep, vdn hoa qudn tri doanh nghiep, vdn hoa qudn tri nhdn luc, vdn hoa hay nghe thuat dam phdn trong thuang mgi,... Khach quan ma noi, chiing ta con rit thilu va rit ylu vl tit ca nhiing mat vSn h6a nay khi buoc vao kinh te thi trucmg va hgi nhap kinh tl qu6e tl. Chinh vi vay, Dai hgi Ian thii XII eua Dang Cong san Viet Nam nhin manh rit diing ring, chiing ta can "chii dong hoi nhap qudc te ve vdn hoa, tiep thu tinh hoa vdn hoa nhdn loai. Chii dong mo rpng hgp tac van hoa voi cac nuac, thuc hien da dang cac hinh thiic van hoa d6i ngoai, dua cac quan he qu6c tl vl van h6a di vao chieu sau dat hieu qua thilt thuc; tilp nhan c6 chgn Ipc tinh hoa van h6a thi gioi, lam phong phii them van hoa dan tpc" (Dang Cong san Viet Nam, 2016, tr. 130).
Khong chi van hoa truyin th6ng eiia Viet Nam da dang ma van hoa duang dai ciia cac dan tgc tren thi giai cung hit siic da dang va phong phii. Nhiing gia tri trong cac nIn van hoa do, ca truyin th6ng lin duong dai, la hit sire phong phii. Chung ta vira cin hit siic coi trpng va giii gin cac gia tri trong van hoa truyen th6ng ciia dan tpc, vira phai
Vai tro cua vdn hoa...
manh dan, ban ITnh va khon ngoan tiep thu mot cdch co chgn loc cac gia tri van h6a thi gioi, d l phat huy cac gia tri do phuc vu cho cong eu6c phat trien nhanh va ben viing ciia dat nuac ve mgi mat, mpi ITnh vyc.
Nhu vay, van h6a co vi tri va vai tro vo ciing quan trpng trong doi song eua dan tgc ta.
Trong dieu kien hien nay, van hoa phai tham vao mgi mat ciia doi s6ng xa hgi va vao timg con ngucri dang giii vai tro trong sang tao khoa hgc; vao ITnh vyc chinh tri voi tu each la van hoa chinh tri; vao kinh te voi tu each la van hoa kinh doanh, van hoa doanh nghiep va quan tri doanh nghiep; vao to chirc, quan tri va dieu hanh dat nuac;... Van hoa, ea cac gia tri van h6a truyen thong Ian van hoa hien dai cua dan tgc, phai gop phan thoi thiic con nguoi ty nhan thiic va thyc thi trach nhiem xa hgi eua minh doi voi dat nuoc mot each t6t nhat trong mgi ITnh vyc hoat dgng. Chinh vi vay, tat ca cac quoc gia, nhat la eac quoc gia dang phat trien moi bat dau tien hanh qua trinh cong nghiep hoa theo huong hien dai nhu Viet Nam, vira can khai thae cac gia tri van hoa truyen thong, vira can tiep thu cd chon loc nhiing gia tri, ea qua khii lin hien dai, cua eac nen v5n hoa khac; can coi sy phat trien ben viing ve van h6a cimg voi su phat trien ben viing ve kinh te, sy phat trien ben viing ve chinh tri - xa hgi va su phat triln b i n viing v l moi truang la nhiing tru cot khong the thieu cua sy phat trien ben vimg va phat trien bao tnim dat nuoc ve mgi mat.
Tai lieu t h a m khao
1. Nguyen Trong Chuan. 2002. Mot so vdn de ve triet hoc. con ngudi vd xd hoi. Ha Noi:
Nxb. Khoa hgc xa hpi.
2. C.Mac va Ph.Angghen. 1995. Toan tap, tap !. Ha Ngi: Nxb. Chinh tri qu6c gia.
3. C.Mac va Ph.Angghen. 1997. Todn tap, tap 32. Ha Ngi: Nxb. Chinh tri qudc gia.
4. Dang Cpng san Viet Nam. 2016. Van ki?n Dai hoi dai bieu todn qudc Idn thirXII. Ha Ngii Nxb. Chinh tri quoc gia.
5. Marcus Tullius Cicero. 2017. Bdn ve chinh quyen. Luong Dang VTnh Due dich. Ha Ngi:
Nxb. Hong Diic.
6. S.Mill. 2007. Chinh thi dai dien. Ha Ngi: Nxb. Tri thirc. Ha Ngi.
7. H6 Chi Minh. 1995. Todn tap (^gom 12 tap), tap 3. Ha Ngi: Nxb. Chinh frj qu6c gia.
8. H6 Chi Minh. 1995. Todn tap {gom 12 tap), tap 5. Ha Ngi: Nxb. Chinh tri quoc gia.
9. Ho Chi Minh. 1995. Todn tap (g6m 12 tap), tap 6. Ha Ngi: Nxb. Chinh tri qu6c gia.
10. Plato. 2013. Cpffg/jofl. Ha Ngi: Nxb. The giai.
11. Tran Nggc Them. 1996. Bdri sdc van hoa Viet Nam. Nxb. Tp. Ho Chi Minh.
12. Pham Vu. 2017. "Chiic quyen chi la phuang tien vi dan". Bao Twd/rre, ngay 23/11/2017.
22 Nghiin cuu Can ngudi so 2(101)2019
