Nghien ciiu Gia d i n h va G i 6 i
So 4 - 2 0 1 1
Bao lufc trong thanh thieu nien Viet Nam:
mot so l(et qua tir hai vong dieu tra quoc gia
Le CirLinh
Trudng Dai hpc Y te Cong cong
Tom tat: Ganh nang benh tat ve chan thUdng bao lUc ci vi thanh nien dang ngay cang thu hut sU quan tam tii Chinh phii cung nhu tic cong dong. Nghien ciiu nay nhSm mo ta thUc trang hanh vi bao lUc d vi thanh nien va thanh nien Viet Nam dUa tren so' lieu ciia cuoc Dieu tra Quoc gia ve Vi thanh nien va Thanh nien Viet Nam nam 2009, co so sanh vdi tinh hinh 5 nam trUdc (SAVYl), va phan tich mot so'yeu to'lien quan. Ke't qua cho tha'y mo hinh chan thUdng co chu dinh d SAVY2 tUdng tU so vdi SAVYl nhUng cac hanh vi deu cd xu hudng gia tang. Cd 3%
t h a n h thie'u nien cho bie't da tufng bi chan thUdng do ngUdi trong gia dinh gay ra. Ty le bi ngUdi khac cl ngoai gia dinh co' tinh gay thUdng tich d thanh thie'u nien Viet Nam la 8% va ty le nay cl nam cao hdn so vdi nQ. Nam gidi, sdng d thanh thi, da tufng say rUdu bia, tiing bi ngUdi khac co'y gay thUdng tich, da tiifng tham gia tu tap gay rd'i, tufng mang vu khi cd nguy cd gay thUdng tich cho ngUdi khac nhieu nha't. Nghien cUu cung neu ra mot so' gdi y cho cac nghien ciiu sau va dinh hUdng ve mat chinh sach.
TU khoa: Dieu tra Qud'c gia Vi thanh nien va Thanh nien; Bao lUc; Vi thanh nien; Thanh nien.
1. IVicf d a u
Ganh nang benh tat va cac van de sire khde cua vi thanh nien dang ngay cang thu hut su quan tam cua Chinh phu cQng nhu cdng ddng. Da cd
16 Nghien cUu Gia dinh va Gidi. Quyen 21, so 4, tr.15-25
mot sd nghien ciiu ve chan thuong khdng cd chu dinh d vi thanh nidn va thanh nien Viet Nam dupe thuc hien, tuy nhien, cac nghien ciiu ve bao luc cdn chua phd bien. Nghien ciiu diu tien trong so nay la Dieu tra Chan thuong lien trudng (VMIS) - la nghien ciiu dua vao cdng ddng cd tinh dai dien cho ca qud'c gia dupe thuc hien nam 2001 - da chi ra rang d thanh thie'u nien dudi 20 tudi tai Viet Nam, cha'n thuong chiem tdi 70% ganh nang benh tat, do ludng dua tren tdng sd nam sdng tiem tang bi ma't (years of potential life lost), trong khi cac benh man tinh chi chiem 17% va cac benh truyen nhiem chi chie'm 13% tdng ganh nang benh tat d nhdm ddi tupng nay (Linnan va cac cdng su, 2003). Ddi vdi nhdm tudi dudi 20, VMIS chi ra rang 95% cha'n thuong khdng gay tir vong la khdng cd chu dinh trong khi chi cd 4% la cd chii dinh. Khdng gid'ng nhu cha'n thuong khdng cd chu dinh, cd ra't ft nghien ciiu cd tam cd qud'c gia ve cha'n thuong cd chii dinh va bao luc d thanh thie'u nien Viet Nam. Dieu tra Qud'c gia ve Vi thanh nien va Thanh nien Viet Nam Mn thii nha't (SAVYl) dupe xem la nghien ciiu qud'c gia dau tien cd de cap van de nay d thanh thieu nien.
Sd lieu SAVYl cho thay ty le bao lire gia dinh la tuong ddi tha'p (Le Cu Linh, 2006). Chi cd 2,2% thanh thieu nien ndi rang da tiing bi ngudi trong gia dinh gay thuong tich. Tuy nhien, ty le nay d nam cao hon nii. SAVYl ciing chi ra rang thanh thieu nien d thanh thi cd nguy co bi thanh vien trong gia dinh gay thuong tich cao hon 50% so vdi thanh thie'u nien d ndng thdn. Ddi vdi thanh thie'u nien da lap gia dinh, ty le bi cha'n thuong do vp hoac chdng gay ra chie'm 5,2% va cao nha't d nhdm nii gidi cd tudi tii 22- 25 (8,2%). Tinh trang bao luc gia dinh nay d dan tdc Kinh pho bie'n hon so vdi cac dan tdc thieu sd khac (6,1% so vdi 2,7%) (Le Cu Linh, 2006).
Theo sd lieu SAVYl, ty le thanh thie'u nien Viet Nam bi ngudi khac cd y gay thuong tich la 8%, con sd nay d nam gidi cao hon mot each dang ke so vdi nii gidi. Tuy nhien, chi cd 1,4% sd ddi tupng tham gia nghien ciiu cho bie't hp bi ngudi khac gay thuong tich nang de'n miic phai cdn de'n cham sdc y te'. Sau cupc dieu tra SAVYl nam 2004, da cd mot sd chinh sach, chien lupc dupe xay dung va thuc hien. Mdi day, Qud'c hdi ciing da phe chuan Luat Phdng, chdng bao luc gia dinh ngay 21 thang 11 nam 2007 gdm 6 chuong 22 dieu. Tuy nhien, viec thuc thi luat nay tdi dau, hien chua cd sd lieu chinh thiic. Do dd, nghien ciiu SAVY vdng 2 nam 2009 dupe tien hanh vdi ki vpng se cung c^p cac ke't qua chii yeu ve thuc trang chan thuong, bao luc nham danh gia nhiing thay ddi dien ra trong vdng 5 nam
Le Cii Linh 1 7
qua. Nhiing ket qua va so sanh giiia SAVYl vdi SAVY2 trinh bay trong nghien ciiu nay se cung cSfp cac thdng tin cap nhat hon ve siic khde vj thanh nien, nhiing tien bd da dat dupe cung nhu nhiing thach thiic ma chiing ta phai ddi mat. Muc tieu cu the ciia nghien ciiu nay nham md ta tinh hinh hanh vi cha'n thuong cd chu dinh d vi thanh nien va thanh nien Viet Nam dua tren sd lieu SAVY2 nam 2009, cd so sanh vdi tinh hinh nam nam trudc (SAVYl) va phan tich mot sd ye'u td lien quan.
2. Doi tiTGfng va phirdng phap nghien ciifu
Nghien ciiu nay sur dung sd lieu cua cupc Dieu tra Qud'c gia ve Vi thanh nien va Thanh nien Viet Nam nam 2009 (SAVY2). Ddi tupng nghien cim la cac vi thanh nien va thanh nien tii 14-25 tudi, dai dien cho toan bd vi thanh nien va thanh nien ciing dp tudi sdng trong cac hd gia dinh tren toan qud'c, theo tam viing kinh te', khu vuc thanh thi/ndng thdn. Miu dieu tra dupe xay dung dua tren khung mlu cua cupc Dieu tra ve Miic sdng gia dinh Viet Nam nam 2008, bao phu toan bd 63 tinh cua Viet Nam. MSu dupe chpn theo xac sua't ty le vdi qui md dan so (PPS) de dam bao tinh dai dien. Qua trinh thu thap sd lieu dupe tie'n hanh tir giiia thang 5 de'n cudi thang 6 nam 2009. Tuong tu nhu d SAVYl, thanh thie'u nien dupe mdi de'n mot dia diem trung tam de tham gia phdng va'n true tie'p cung nhu cung ca'p thdng tin qua mot bd phie'u phat va'n tu dien. Cd 86% trong tdng sd nhCing ngudi dupe mdi, tuong ling vdi 10.044 thanh thieu nien, da tham gia cupc dieu tra. Cac cau hdi dieu tra trong SAVY2 dupe thie't ke de' dam bao kha nang so sanh giOa SAVY2 vdi SAVYl, bao gdm nhieu chu de khac nhau: thdng tin nhan khau hpc, giao due, viec lam, day thi, hen hd va cac mdi quan he, siic khde sinh san, HIV/AIDS, chan thuong, benh tat va siic khde the' cha't, kie'n thiic/thai dd/niem tin ve mot loat cac van de khac nhau, bao luc, siic khde tam th&, truyen thdng dai chiing va nguyen vpng ciia thanh thieu nien. Bd cau hdi ciia SAVY2 tuong tu nhu SAVYl, bao gdm phan hdi true tiep va phan tu dien (gdm cac hanh vi nhay cam).
Sd lieu dupe Tdng cue Thdng ke lam sach va quan ly, sau dd ket xua't dudi dang danh cho phan mem SPSS, xir ly titn phien ban SPSS 12.0.
Trong qua trinh phan tich cd sii dung phuong phap thdng ke don bie'n va da bien de kiem soat cac ye'u td gay nhiiu.
18 Nghien ciiu Gia dinli va Gidi. Quyen 21, so 4, tr.15-25
3. Ke) qua va ban luan
3.1. Tinh hinh bao luc gia dinh
Trong SAVY2, ty le cha'n thuong do bao luc gia dinh la 3% (ty le nay van cdn kha tha'p so vdi chau Au va khu vuc Bac My nhung da tang len so vdi ty le 2,2% d S A V Y I ) (Cheng va cdng su, 2003; Bd Y te va Tong cue Thdng ke, 2003).
Trong sd nhiing ngudi cho biet da tutig bi danh, 29,5% ndi rang hp bj cha'n thuong trong vdng 12 thang trudc khi tie'n hanh cupc dieu tra. Ty le bi cha'n thuong do bao luc trong gia dinh cd xu hudng cao hon khi thanh thie'u nien d dp tudi tre hon. O nam gidi, ty le nay d cac nhdm tudi 14-17, 18-21 va 22-25 Ifo lupt la 4,4%, 3,2% va 1,7%. 6 nii gidi, cac ty le tuong ling vdi tiing nhdm tudi tren Ian lupt la 3,7%, 2,2% va 0,8%. Cac ty le nay cao hon so vdi ket qua ciia SAVYl, trong dd, ty le bi chan thuong do bao luc gia dinh ddi vdi nam gidi d nhdm tudi 14-17 la 3,7%, d nhdm tudi 18- 21 la 3% va d nhdm tudi 22-25 la 1,2%. Ddi vdi nii gidi, cac ty le tuong ling vdi timg nhdm tudi nay Ian lupt la 1,6%, 1% va 2%. Nhin chung, ty le bi hanh hung d nam gidi cd xu hudng giam theo tudi.
Tuong tu nhu SAVYl, SAVY2 khdng cho phep tim hieu ddi tupng gay Bieu L Ty le tirng hi nguroi trong gia dinh gay thuomg tich
theo tinh trang hon nhan, tudi va gidi
44
Nam doc than
1114-17
3.8 3 34 |—1
2.3
1
7
2.9 21
0.7
Nii doc than
D 18-21
1.6
5.9
2.2
1.5 o.9r
Nam da ket h6n NO da kgt h6n
• 22-25 D 14-25
Le Cu Linh 19 ra bao luc cho thanh thieu nien ma chi cd the phan biet giiia bao luc gia dinh va cac loai bao lire khac. Trong SAVYl, nii gidi cd tudi cang cao thi cang bi bao luc gia dinh thudng xuyen hon. Nhung dieu nay khdng cdn diing trong SAVY2. Nhin chung, nam thanh thieu nien cd nguy co bi bao luc cao hon. Bieu 1 cho tha'y ty le cha'n thuong do bao luc theo nhdm tudi, gidi va tinh trang hdn nhan. Ty le nay d nhdm da ket hdn thap hon cd y nghla thdng ke so vdi nhdm chua ke't hdn - dieu nay gpi y kha nang thanh thie'u nien chua ke't hdn bi cha me hay cac thanh vien khac trong gia dinh gay bao luc trong khi ddi vdi nhdm da ket hdn (mot ty le nha't dinh trong sd nay cd cupc sdng ddc lap) cd it nguy co bi cac thanh vien trong gia dinh ma khdng phai la vp/chdng gay cha'n thuong hon.
Tuong tu nhu SAVYl, cd sir khac biet giiia thanh thi va ndng thdn trong viec thanh thie'u nien da tCrng bi cac thanh vien trong gia dinh danh.
Ket qua phan tich don bien cho thay thanh thieu nien thanh thi cd nguy co bi cac thanh vien trong gia dinh gay thuong tich cao hon 50% so vdi thanh thie'u nien ndng thdn. Thuc te', ty le bi bao luc gia dinh ndi chung la tha'p nhung v&n cao hon cac ty le dupe bao cao trong SAVYl (4,1% d thanh thi so vdi 2,7% d ndng thdn, trong khi cac ty le nay trong SAVYl Ian lupt la 3% va 2%). Tuy nhien, tuong tu nhu SAVYl, ty le bi bao luc gia dinhgiCra
Bieu 2. Ty le thanh nien da ket hdn tung bi vp/chong hanh hung
8 7 6 5 4 , 3 2
1 0 0
3.8 ,^,, , .
>•;
2.5'^«
iijll!:::;'
m'\
8.2
Nam (SAVY1) Nam (SAVY2)
• 14-17 018-21 36
3,5 5.9 6.2 SR 5.8
NQ (SAVY2) NQ (SAVY2)
D 22-25 1314-25
20 Nghien cUu Gia dinh va Gidi. Quyen 21, so 4, tr.15-25
cac dan tdc khac nhau, giiia cac miic dp tinh trang kinh te'khac nhau trong SAVY2 khdng cd su khac nhau cd y nghia thdng ke.
Ddi vdi thanh nien da ke't hdn, SAVY2 ciing xem xet ty le bj vp/chdng hanh hung (Bieu 2). Ty le nay d miic 4,1%, cao hon so vdi ty le bi cac thanh vien khac trong gia dinh gay thuong tich nhung vSn thg[p hon ty le bi vp/chdng danh trong SAVYl (5,2%). Trong SAVY2, khi gdp chung cac nhdm tudi, ty le nii gidi cho bie't la nan nhan ciia bao luc trong hdn nhan cao gap gSn 6 Mn so vdi nam (5,8% so vdi 1%, p<0,001) nhung vSn hoi thap hon ty le cua SAVYl (Bieu 2). Tuy nhien, khi phan tich theo nhdm tudi, nii gidi thudc hai nhdm tudi tre hon (14-17 va 18-21) cd ty le bi bao luc trong hdn nhan d SAVY2 cao hon so vdi ty le nay trong SAVYl.
Nhiing con sd nay cho tha'y ty le bi bao luc trong hdn nhan ndi chung la tha'p va khdng ddng deu giiia nam va nii.
Khi so sanh su khac biet ve ty le bao luc do vp/chdng gay ra giiia ndng thdn va thanh thi, nii gidi sdng d thanh thi cd xu hudng bi bao luc nhieu hon so vdi nii gidi d ndng thdn (8,4% so vdi 5,3%); nhung su khac biet nay chua dat miic cd y nghia thdng ke. Ty le bi ban ddi gay bao luc cao hon mot chiit d nhdm cd dieu kien kinh te'tha'p hon ddi vdi ca nam iSn nii.
Nhdm ddi tupng tiing bi ban ddi danh cd ty le hai idng vdi cupc sdng hdn nhan cua minh tha'p hon so vdi nhiing ngudi khdng bi vp/chdng danh (65,2% so vdi 93,7%). Nam gici da ke't hdn cd xu hudng it bi danh hon.
Nam gidi cung cd ty le danh vp tha'p hon so vdi ty le dupe bao cao bdi nhdm nii tham gia nghidn ciiu. Thuc te' nay ciing xay ra ddi vdi cau hdi ve viec bi danh trong vdng 12 thang trudc khi tien hanh dieu tra. O nhdm nhiing ngudi da ke't hdn, 1,4% thiia nhan viec vp danh chdng va 9% thiia nhan viec chdng danh vp. Trong ca hai trudng hpp, nam gidi deu cd xu hudng ft thiia nhan su viec hon. Chiing tdi cho rang cd the nam gidi da ke't hdn thudng sp bi "ma't mat" nen hp it thiia nhan viec xay ra bao luc gia dinh hon.
Bao luc tinh due cung la mot hinh thiic bao luc trong hdn nhan. Cd 1%
nam gidi tiing la nan nhan cua hinh thiic bao luc nay va 3,2% nu" gidi tra Idi tiing bi chdng ep budc quan he tinh due khi minh khdng mudn. Tuy nhien, cd mSu d day rat nhd, chua cho phep dua ra ke't luan ve va'n de nay.
Ngoai hanh vi danh vp/chdng, SAVY2 cung nghien ciru cac hanh vi bao luc khac do ban ddi gay ra: quat thao, chiri tuc hay ca'm lam mot viec
L e C u L i n h 21 gi dd. Cfo luu y ring trong khi nu da ke't hdn cd ty le bi danh cao hon, nam da ket hdn lai cd ty le bi cac hinh thiic bao luc khac cao hon (35%
nam so vdi 29% nii, p<0,05). Ty le nir tiing bi quat thao cao hon mot chiit so vdi ty le nay d nam (22,7% so vdi 18,5%). Tuy nhien, nir gidi cd xu hudng thich ngan can chdng lam nhirng dieu hp mudn hon: 25,5% nam gidi ndi rang vp hp tiing ngan ctfm hp lam mot sd viec so vdi ty le 18,7%
0 nu gidi (p<0.01). Md hinh nay cung tuong tu nhu trong SAVYl (Le Cu Linh, 2006; Bd Y teva Tdng cue Thdng ke, 2003).
3.2. Hanh vi bao luc ngoai gia dinh va cac ye'u td lien quan
Ve hanh vi bao luc ngoai gia dinh, SAVY2 thu thap thdng tin ve tinh trang ngupe dai, gay thuong tich d thanh thie'u nien ciing cac ye'u td nguy CO va ty le thanh thie'u nien bi nhiing ngudi khdng phai thanh vien gia dinh cd y gay thuong tich. Ket qua phan tich cho tha'y 7,6% thanh thie'u nien tirng bi ngudi ngoai gia dinh cd y gay thuong tich, ty le nay khdng thay ddi nhieu so vdi SAVYl. Khi phan tich theo nhdm tudi, ty le bi bao luc do ngudi ngoai gia dinh gay ra d cac nhdm tudi khac nhau d miic tir 7,1 % de'n 8,9% nhung cao nha't d nhdm 18-21 tudi, va cung tuong tu nhu SAVYl, ty le nay d nam cao hon so vdi nii: 12,8% so vdi 2,3% (ty le trong SAVYl la 13,6% d nam va 2,4% d nii). Khac vdi SAVYl, khdng cd sir khac biet ve ty le bi bao luc ngoai gia dinh giiia ndng thdn va thanh thi d nam gidi (13,9% so vdi 13,6%) trong SAVY2, ty le bao lire d thanh thi da cao hon so vdi ndng thdn (15,2% so vdi 12,0%, p<0,05).
Ben canh viec tim hieu thdng tin ve cac trudng hpp thanh thieu nien la nan nhan, SAVY2 cung thu thap thdng tin ve cac hanh vi bao luc khac bao gdm viec tham gia cac bang nhdm, tu tap gay rd'i, dua xe, mang vu khi va hanh vi thanh thie'u nien gay thuong tich cho ngudi khac nang den miic cSn phai cham sdc y te. Nhin chung, nhOng hanh vi nay mac dii cd xua't hien va cd ty le cao hon so vdi SAVYl nhung vln d miic khdng dang ke.
Trong tdng sd nhimg thanh thieu nien tham gia nghien ciiu, chi cd 2,6%
da timg tham gia dua xe, 4,7% tiing tu tap gay rd'i (hai ty le nay d SAVY 1 iSn lupt la 1,2% va 2,5%). Ty le thanh thieu nien tiing mang vU khi la 2,8% (ty le nay d SAVYI la 2,3%). Hanh vi tu tap gay rd'i xay ra thudng xuyen d nam gidi (2,6%) va d khu vuc thanh thi (10,7%) hon la d nii gidi (1,2%) va d khu vuc ndng thdn (6,8%). Su khac biet ve gidi va khac biet giiia ndng thdn, thanh thi la cd y nghia thdng ke. Ben canh dd, thu nhap
22 Nghien cUu Gia dinh va Gidi. Quyen 21, so 4, tr.15-25
gia dinh cang cao thi ty le cho biet da tiing tu tap gay rd'i cung cao hon:
9,4% d nam gidi sdng trong cac gia dinh kha gia, so vdi 8,4% d cac gia dinh cd dieu kien kinh te'trung binh va 4,9% d cac gia dinh ngheo (cac ty le tuong ling d nii gidi ISn lupt la 2,2%, 1,5% va 0,9%).
v e hanh vi bao luc giiia cac ca nhan d thanh thie'u nien, ke't qua SAVY2 cho tha'y ty le thanh thieu nien tiing gay thuong tich cho ngudi khac trSm trpng de'n miic can can thiep y te' vSn d miic tha'p (1,4%) tuong tu nhu d SAVYl. Nam gidi la ddi tupng chii ye'u gay ra cac hanh vi bao luc nay;
chang ban nhu 4,3% nam thanh thie'u nien thanh thi va 2% nam thanh thie'u nien ndng thdn da tiing gay thuong tich cho ngudi khac trong khi cac ty le nay d nii gidi Ian lupt chi d miic 0,6% va 0,2%. Trong so nhirng ngudi tiing say rupu bia, ty le tufng gay thuong tich cho ngudi khac la 3,5% trong khi ty le nay d nhiing ngudi chua tiing say rupu bia chi la 0,4% (p<0,001).
Ngoai ra, thanh thie'u nien timg bi ngudi trong gia dinh gay thuong tich cung cd nhieu kha nang gay thuong tich cho ngudi khac d ben ngoai gia dinh hon.
De tim hieu cac yeu td lien quan, nhdm nghidn ciiu da thuc hien phan tich da bie'n nham xac dinh cac yeu to cd kha nang du doan manh nha't hanh vi bao luc ddi vdi ngudi khac. Mot loat cac ye'u td vd kinh te' xa hdi, gia dinh, ban be, cdng ddng va trudng hpc ciing nhu cac yeu td tinh cam va thdi quen ca nhan da dupe xem xet khi phan tich. Bang 1 tdm tat md hinh phan tich sd lieu cua toan bd mSu nghien ciiu.
3.3. Ban luan
Mac dii md hinh chung ve cha'n thuong cd chu dinh d SAVY2 khdng cd su khac biet so vdi SAVYl va ty le cac hanh vi bao luc van d miic tuong ddi tha'p nhung SAVY2 da cho tha'y miic dp gia tang cua cac hanh vi nay.
Lien quan de'n hanh vi bao luc trong gia dinh, 3% thanh thie'u nien cho bie't da timg bi cha'n thuong do ngudi trong gia dinh gay ra. Ty le bi bao luc trong gia dinh theo tudi va gidi trong SAVY2 deu cao hon so vdi SAVYl va nhin chung, nam thanh thieu nien de bi bao luc hon (Le Cu Linh, 2006).
Ben canh dd, thanh thieu nien thanh thi cd nguy co bi ngudi trong gia dinh gay thuong tich cao hon 50% so vdi thanh thieu nien ndng thdn. Ddi vdi thanh nien tre da lap gia dinh, ty le bi ban ddi gay thuong tich la 4,1% (so vdi ty le 5,2% d SAVYl), ty le d nam cao hon cd y nghia thdng ke so vdi nii. Xung dot trong gia dinh cd the dSn tdi cac hanh vi xau giiia vp va
LeCuLinh 23 Bang I. Md hinh hoi quy logistic du doan kha nang thanh thieu nien turng
gay chain thuong co chu djnh cho nguci khac
Yeu toi dtr doan (bien Gidi
Nam NOC*) Khu vuc Thanh thi Nong th6n (*) Miic do gdn bo voi gia Gan bo long leo Gdn bo chat che (*) Dd ticng say ruffu bia Da timg
Chua tirng (*)
doc lap)
! dinh
B 0,940
0,653
0,561
1,204
Sai so chu£n 0,333
0,205
0,207
0,271
Gia tri p 0,005
0,001
0,007
0,000
OR 2,559
1 1,922 1 1,753 1 3,332 1 Dd tiing bi thuang tich do bao luc
ngoai gia dinh
Da tiing 1,170 0,216 0,000 3,223
Chua tirng (*) — — — 1
Dd tving tham gia tu tap, phd hoqi
Da timg 2,118 0,240 0,000 8.315
Chua timg (*) — — — 1
Dd tiing mang vH khi
Datitng 0,873 0,259 0,001 2,394
Chua timg (*) — — IZ 1
Dd tUng bi thuang tich do bao Ittc gia dinh
Da timg 1,023 0,327 0,002 2,781
Chua tirng (*) — ~ ZZ 1
Sdqiian sat (N) = 8.901 C) = Nhom so sanh. - = Khong co/khong dp dung- Kiem dinh sif phu hffp cua mo hinh Hosmer & Lemcshow »" = 10.136; df=8 ; p=0.256.
chdng bao gdm quat thao, chiii bdi, ca'm doan hay danh dap lan nhau, v.v... Nii bi danh dap nhieu hon nam va nhiing ket qua nay la rat dang luu y. Trong nhdm dd'i tuong da ket hdn, cd 1,4% thira nhan viec vp hanh hung chdng. Ty le thira nhan viec chdng hanh hung vp la 3,9%. Mac du trong nhdm ddi tuong da ke't hdn nay, nii thudng bi danh dap nhieu hon nhung nam gidi lai cd ty le chiu dung cac hanh vi xau khac cao hon (35% nam
24 Nghien cUu Gia dinh va Gidi. Quyen 21, so 4, tr.15-25
so vdi gSn 29% nir, p<0,05). Ke't qua nay rat gid'ng vdi ke't qua tim dupe trong SAVYl (Le Cu Linh, 2006), va cd the so sanh dupe vdi mot sd nghien ciru khac d qui md nhd hon (Kiantz va Vung, 2009).
So lieu bao luc giiia cac ca nhan ben ngoai pham vi gia dinh d SAVY2 rat gid'ng vdi md hinh tim dupe d SAVYl. Ty le bi ngudi khac cd tinh gay thuong tich d thanh thie'u nien Viet Nam la 8% va ty le nay d nam cao hon cd y nghia thdng ke so vdi nii. Chi cd 4% cho bie't da tiing gay thuong tich cho ngudi khac den miic can phai cham sdc y te. Mac du ty le mang vii khi, tham gia tu tap, gay rd'i hay dua xe la khdng cao (lan lupt la 2,8%, 4,7% va 2,5%) nhung deu cao hon so vdi SAVYl (Ld Cu Linh, 2006). Mot dieu quan trpng la mot so hanh vi trong so nay da dupe chiing minh la yeu td nguy CO cua hanh vi gay bao lire cho ngudi khac. Thanh thieu nien la nam gidi, sdng d thanh thi, da timg say rupu bia, tiing bi ngudi khac cd y gay thuong tich, da timg tham gia tu tap gay rd'i, timg mang vii khi va cd miic dp tu trpng tha'p hay gay thuong tich cho ngudi khac nha't.
Phan tich da bien da mot iSn niia khang dinh mot so ye'u td nguy co cua hanh vi bao luc da tiing dupe tim tha'y trong SAVYI nhu: gidi tinh (nam gidi nguy co cao hon nii 2,6 lan); vi thanh nien timg say rupu bia (nguy co tang len 3,3 lan); vi thanh nien tiing bi ngudi khac gay thuong tich (nguy CO tang len 3,2 ISn); va mot sd hanh vi cd hai khac (tham gia tu tap, gay rd'i, tiing mang theo vQ khi). Ngoai ra, SAVY2 cung tim ra dupe 3 yeu td lien quan quan trpng khac: 1) thanh thie'u nien thanh thi cd nguy co cao hon gSn hai lan so vdi ndng thdn; 2) thanh thie'u nien timg bi bao luc trong gia dinh cd nguy co gay bao luc cao hon 2,8 lan; va 3) thanh thie'u nien gan bd chat che vdi gia dinh cd nguy co gay bao luc thap hon gan 80%.
Rd rang la su gan ke't vdi gia dinh la yeu td cd y nghia bao ve rSit Idn.
Thanh thieu nien cho bie't cd su gan bd chat che vdi gia dinh cd nguy co gay thuong tich cd chu dinh cho ngudi khac ft hon 80%. Tudi, dan tdc, khu vuc dia ly, dieu kien kinh te' - xa hdi, tinh trang budn chan, miic dp tu trpng khdng phai la cac yeu to lien quan cd y nghia thdng ke.
4. Ket luan va khuyen nghj
Chinh sach qud'c gia ve phdng chdng tai nan thuong tich se trd ndn toan dien hon neu chiing ta bd sung cac va'n de ve chan thuong cd chu dinh/bao luc. Cac chuong trinh phdng chdng cha'n thuong va/hoac cac chuong trinh
LeCuLinh 25 nang cao siic khde thanh thie'u nien can phai uu tien kiem soat mot sd hanh vi nguy co d thanh thie'u nien nhu bao luc bang nhdm, tu tap gay rdi va mang vu khi ne'u mudn phat trien md hinh cdng ddng an toan ciing nhu nhung chien dich kiem soat bao luc cd hieu qua cao.
Bao luc gia dinh da cd xu hudng tang. Nhiing nghien ciiu sau hon can tap trung vao cac va'n de cdn chua cd nhieu thdng tin nhu nguyen nhan bao luc gia dinh, v.v. de cung ca'p nhiing hieu biet sau sac hon cho cac nha chuyen mdn va hoach dinh chinh sach. Ddng thdi, viec chii trpng dac biet tdi bao ve phu nit, dac biet la nii thanh thieu nien, trong gia dinh se giiip giam thi^u nguy co bao luc cung nhu lam dung trong gia dinh.
van ddng cha me va cac thanh vien trong gia dinh tang cudng giao tie'p va gan ke't hon niia vdi thanh thie'u nien nham giam nguy co cd cac hanh vi bao luc dd'i vdi ngudi khac d nhdm ddi tucmg nay.
Viec sir dung rupu bia can dupe kiem soat mot each toan dien hon niia.
Giam sii dung rupu bia se cd tac ddng manh me len viec kiem soat chan thuong ca cd chu dinh va khdng chu dinh. Nen sdm cd quy dinh phap luat ve gidi ban tudi mua ban va sir dung rupu bia.B
Tai lieu tham khao
Bp Y te va Tong cue Thdng ke. 2003. Bao cao ket qua Dieu tra Y te Quoc gia 2001-2002. (Report on National Health Survey 2001-2002). Nxb. Y hoc. Ha Npi.
Cheng, T.L., et al. 2003. Adolescent Assault Injury: Risk and Protective Factors and Locations of Contact for Intervention. Pediatrics. 112(4): p. 931-938.
Krantz, G. and N. Vung. 2009. The role of controlling behaviour in intimate part- ner violence and its health effects: a population based study from rural Vietnam. BMC Public Health. 9(1): p. 1-10-10.
U Cu Linh. 2006. Bao cao Chuyen de Benh tat, Cha'n thuong va Bao lire d Thanh thie'u nien Viet Nam. Bp Y te.
Linnan, M.J.P., Cuong V; Le, Linh C; Le, Phuong N; Le, Anh V (Editors). 2003.
Report to UNICEF on the Vietnam Multi-center Injury Survey Hanoi School of Public Health.